Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. H.b. A. 1. Barregezh da zelc'her koun eus an tremened ; ar spered sellet outañ evel sez ar c'houn eus an tremened. Pep darvoud a oa chomet garanet-don en e eñvor. C'hwezh anavezet e vignonez a zeuas en-dro d'e eñvor. An danevelloù-se a zegase d'an eñvor dremmoù daremprederien ar c'hornad-se. Traoù spontus a save war e eñvor hag a lakae e galon da lammat en e greiz. Un diduell savet evit embreger eñvor ha teod. & Trl. Skrabañ e eñvor, furchal en e eñvor : klask kaout soñj eus udb. HS. koun, memor. 2. Tr. adv. Dindan eñvor, a-zindan eñvor, dre eñvor, dre'n eñvor : o kemer harp war e eñvor hepken. Deskiñ, gouzout udb. dindan eñvor. Displegañ a rae e brezegennoù dre an eñvor. [1924] Ha Bilzig, paotr abred, lemm ha prim, a sune, a zene ar c’haozoù, al lavarioù, ar sonioù, ha dindan e eñvor digor-frank e tastume anezhe. B. 1. Soñj. Eñvor o deus bet da ober an dra-se : n'eo ket bet disoñjet ganto e ober. 2. Koun. Dalc'het en doa eñvor eus an dud-se. II. B. 1. Eñvorenn (I 2). Eñvorioù fromus. Eñvor an amzer dremenet. Setu un den hag en deus kollet ar gomz ha kollet pep eñvor. Steuziet e oa an eñvor eus an den-se. Lezel a reas ur froudad eñvorioù da vont e-biou. 2. Trl. (en e furm vihanaat; db. ar re varv, ar re glañv, an dud zo e poan pe ar re zo pell diouzh an unan) Kaout, mirout un eñvorig evit ub. : soñjal en den-se en un doare karantezus, truezus.

Exemples historiques : 
51
Masquer la liste des exemples

dre'n eñvor

1499
Référence : LVBCA p20, 66, 72 (par cueur)

diskiñ didan eñvor

1659
Référence : LDJM.1 pg apprendre

didan eñvor

1659
Référence : LDJM.1 pg didan (neuor)

dre'n eñvor

1659
Référence : LDJM.1 pg dre (neuor)

deskiñ dre'n eñvor

1732
Référence : GReg pg apprendre

merket mat en eñvor

1732
Référence : GReg pg écrit (dans la memoire)

hep evor

1732
Référence : GReg pg dépourvu (de memoire, qui ne peut apprendre par coeur)

lavaret dre'n evor

1732
Référence : GReg pg (dire par) coeur

Latinerien vras, hag a oar Tertullian dre an eñvor.

1732
Référence : GReg pg habile (En riant on dit : —— , p.)

Ul latiner bras, hag a oar Tertullian dre an eñvor.

1732
Référence : GReg pg habile (En riant on dit : —— )

deskiñ dindan eñvor

1732
Référence : GReg pg apprendre

eñvor

1732
Référence : GReg pg coeur, mémoire

lavaret dindan evor

1732
Référence : GReg pg (dire par) coeur

eñvor

1850
Référence : GON.II pg éñvor, évor

deskiñ dindan eñvor

1850
Référence : GON.II pg éñvor, évor

diskiñ dre an eñvor

1850
Référence : GON.II pg éñvor, évor

n'hellan ket diskiñ dindan eñvor

1850
Référence : GON.II pg diski

eñvor

1850
Référence : GON.II pg éñvor, évor

dindan eñvor

1909
Référence : BROU p. 235 (eñvor : usité seulement dans diñan eor)

Al levr-mañ a zo kinniget Gant trugarez ha doujañs bras En eñvor da'm mestr kozh brudet D'Arbois de Jubainville, a reas Enklaskoù don War ar Gelted Hag ar yezhioù gante komzet, en n'hallas lenn dioutañ nemet Ar pennadig kentañ, siwazh.

1914
Référence : M. pennad dediañ

N’eus ket nemeur da arvariñ e c’hallfe an holl draoù-se kouezhañ, un deiz, en ankounac’h, ha m’en em lezan d’o damvenegiñ amañ, ez eo dre n’eus hini en hon touez na zigasfent dezhañ da goun eñvorioù ker e oad tener.

1923
Référence : SKET p.40

E kement bro am eus ergerzhet er C’hreisteiz, em eus gwelet an dud oc’h ober gant ar skritur evit derc’hel koun an oberioù hag al lavarioù dellezek a eñvor.

1923
Référence : SKET p.20

Dindan eñvor ha dre ar munudoù e ouient nesanded ha kurioù ar ramzed, an anvioù anezho hag al lec’hioù m’o c’haver, pe war c’horre pe e kondonioù an douar, pe war harzoù ar bed.

1923
Référence : SKET p.39

Gant-se, ne deus ket nemeur da grediñ en dije an eñvor anezhañ tremenet a-rumm-da-rumm betek an dud o vevañ en IIIvet kantved kent H. S.

1923
Référence : SKET p.42

Ganez-te, ha gant Kamula e lezan va gouriz, en eskemm, emezi. Er mirit en eñvor.

1923
Référence : SKET p.105

nevesaat [...] ; — eñvorioù ub.

1923
Référence : SKET p.186, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Rafraîchir les souvenirs de qlqun".

Furchal a rae en e eñvor, hag ac’hane e tispege tra pe dra : ur gaoz, un divinadell, un ouidell.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.944 (Mae 1924)

— Un divinadell : Divin dit an divinadell : Kamm, jilgamm, da belec’h ’c’h ez-te ?… / Reor touzet forzh ’zo dit-te, / Pa n’on ket eus da di-te. Ha pep hini da glask, da skrabat e eñvor. Bilzig a grafe e benn. Jarlig kozh a c’hwezhas dezhañ : — Ar prad ar reor touzet, ar wazh ar jilgamm.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.946 (Mae 1924)

Ha Bilzig, paotr abred, lemm ha prim, a sune, a zene ar c’haozoù, al lavarioù, ar sonioù, ha dindan e eñvor digor-frank e tastume anezhe.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.974 (Even 1924)

Adalek ganedigezh ar bed emañ an doueed e buhez, hag, abaoe, e welont hag e klevont pep tra, ha dalc’het e vez ganto peurzigemm en o c’houn an eñvor eus kement o devez gwelet pe glevet.

1924
Référence : SKET.II p.29

Keuz da Vilzig d’e vamm-gozh, ha dourek e ouelas ; bugelig a oa, hag ar c’heuz, ar glac’har abred a sil a-dreuz eñvor ar vugale.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)

Chom aze, evit miret na deufe ar c’houn, eus goueled va eñvor, ar c’houn goaper ha chifus da ziskouez din gant e viz, war an hent am eus heuliet, ar [b]leuñvennoù pere n’am eus ket bet kuntuilhet, ar frouezh mat ha dourek pere am eus bet disprizet.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 38, p.845 (Miz C'hwevrer 1924)

— Pennek out, mabig, pennek ; imor fall a zo ennout, ijin fall, ’m eus aon. Diwall, mab, diwall, ha dalc’h mat, dindan eñvor, ar c’homzoù fur ac’h an da ziskiñ dit : "Nep na sent ket ouzh ar stur / Ouzh ar « wialenn » a raio sur !"

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.896 (Miz Ebrel 1924)

Evit ar barner ar wialenn a oa e lezenn e-keñver ar baotred, ha na Bilzig nag e binijenn n’o devoa war [d]aolenn e eñvor kleuzet o arroudenn.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.897 (Miz Ebrel 1924)

Pell, pell-amzer e oa abaoe m’en devoa graet ar paotr e zibab, abaoe m’en devoa faoutet gant e gontell biz-meud ur plac’hig yaouank ha sunet dezhi he gwad, abaoe m’en devoa hi dalc’het semplet entre e zivrec’h, abaoe end-eeun ma oa bet deut, hi hag he mamm, evit hen trugarekaat : he mouezhig he devoa sederaet e galon, he skeudenn a blac’hig kuñv a oa antreet en e eñvor.

1925
Référence : BILZ2 p.179

Hag en koun Bilzig, don-don dindan eñvor, en em sikas ar gentel a nerzh-kalon roet dezhañ gant Saig Jelvest, en nozvezh ar morgazhed, ur gentel a hardizhegezh sioul ha fur.

1925
Référence : BILZ2 p.114

Ar vartoloded, ar vererien, paotred ar c’homanañchoù nan int ket ken ankouaus : o eñvor a zo donoc’h.

1925
Référence : BILZ2 p.165

War va gwele edon, hogen n'hellis ket distagañ zoken ur pennad kousk, rak war va spered enkrezet e teue, an eil goude egile, hengounioù va zud-kozh, a droen kein dezho, hag eñvoriou va bugaleaj.

1929
Référence : SVBV p.15

diskiñ dre an eñvor

1931
Référence : VALL pg apprendre (par coeur)

diskiñ dindan eñvor

1931
Référence : VALL pg apprendre

Hiniennoù eus [gwerzioù] ar Barzhaz a zeskis dre 'n eñvor, evel ar Rannoù.

1944
Référence : EURW.1 p41

Kregiñ a reas da glask en hec'h eñvor an danevelloù kozh he doa klevet, ha d'o c'hontañ din evit ma brasañ levenez.

1944
Référence : EURW.1 p41

Lakaet e veze ar wrac’h da ganañ war ar c’hoariva, bez’ he doa ur vouezh dous evel ur bugel, hag un eñvor burzhudus, peogwir he doa kanet da Fañch an Uhel ouzhpenn ur c’hant a werzioù hag a sonioù kozh.

1944
Référence : EURW.1 p.189

Ganet en ur c'horn-bro dudius, ma welen ac'hano tour Karaez, Vorgium gozh, koshañ kêr Argoad, baleet ganin war an hevelep douar a bleustras an drouized diwezhañ, an argadourien a stourmas ouzh ar Romaned, an Normaned, ar Franked hag ar Saozon, penaos ne vije ket bet leun ma fenn gant o eñvor pemdeziek ?

1944
Référence : EURW.1 p15

Ur c'hontamm diaoulek da nammañ / Da viken brud ar person plouz / Ha gant ar vallozh da sammañ / An eñvor eus e ene lous.

1960
Référence : PETO p42

Dalc'hmat an eñvor eus al lazh / ' Zeu da lakaat ma nerzh ken bas / Ha dour ur feunteun aet da hesk.

1960
Référence : PETO p75

Eñvor, mar plij, ho pet ouzhpenn / Eus tud ma zi e glac'har tenn, / Rak, en dienez bet'[-ek] ar strad, / Hepdon reuzeudik ' ve o stad...

1960
Référence : PETO p53

Azalek ma oan distro eus va fennad amzer labour er Gabon, em boa soñjet mirout an eñvor eus ar vuhez am boa renet er vro-se e-pad triwec'h miz.

1985
Référence : DGBD p5

Monrovia a vez graet eus o c'hêr-benn en eñvor eus ar prezidant amerikan Monroe.

1985
Référence : DGBD p17

Hag an noter, spontet gant ar menoz, a grogas da valañ soñjoù a-zivout e dremened dezhañ e-unan, o furchal e don-donañ e eñvor, ken bras aon en doa e ve, piv 'oar, ur falloni diaoulek bennak prest da lammat er-maez, evel ur Yann-Blev.

2012
Référence : DJHMH p30

Mont a ra gant froud he eñvor ha komz en amzer-vremañ eus he fried bet evel pa vije bev atav.

2015
Référence : EHPEA p57

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux