Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. A. 1. Pezh dilhad hir ha ledan, a bak ar c'horf en e bezh. Gant neuz e tougont ur sae laosk a ziskenn dezho betek o zreid. 2. Sae-stamm, sae-c'hloan : stammenn. & Sae-vailhek : dilhad brezel gwechall, graet gant mailhoù metal. & Sae-eured : pezh dilhad merc'hed a wiskont an deiz ma timezont. & Sae-reun : pezh dilhad a wisker d'ober pinijenn. 3. Trl. Paotred o saeoù du : ar varnerien hag ar veleien. 4. Trl. skeud. Ober ur sae nevez da ub. : droukkomz anezhañ. & Bezañ o nezañ e sae : bezañ e par ar marv. B. Ent strizh 1. Pezh dilhad merc'hed, anezhañ ur gorfenn hag ur vrozh stag-ha-stag. Un itron gaer o doa gwelet, ur sae ruz ganti. 2. Lifre, dilhad micher. Lakaet eo bet ar sae ofiser war e gein evit ar brezel. Gwiskañ a reas sae menec'h sant Frañsez. Ar veleien gant o saeoù gwenn. & Trl. Kemeret en deus ar sae hir : aet eo da veleg. II. 1. Dre skeud. Gwisk. Ar bodigoù bleuñv-brug a ra d'hor bro ur sae marellet a bep seurt liv. 2. KORF. Sae al lagad : kroc'henenn a bak al lagad. 3. Trl. skeud., RELIJ. Bezañ kollet sae wenn e vadeziant : bezañ pec'het. 4. (db. al loened) Blevenn. E miz Mae ar c'hezeg a daol o sae.

Exemples historiques : 
107
Masquer la liste des exemples

sae ginet

1499
Référence : LVBCA p83, 178 (robe tournee)

sae-reun

1499
Référence : LVBCA p178

sae vrizh

1499
Référence : LVBCA p43, 178 (robe rayee my partie)

sae-al-lagad

1499
Référence : LVBCA p22, 129, 178 ('sclérotique')

sae

1499
Référence : LVBCA p178 (robe, cotte)

sae houarn

1499
Référence : LVBCA p99, 178 ('cuirasse')

hanter sae

1499
Référence : LVBCA p95, 178 (demy robe)

sae feuret

1659
Référence : LDJM.1 pg (robbe) fourée

skars eo ma sae

1659
Référence : LDJM.1 pg (ma robe est) court(e)

sae

1659
Référence : LDJM.1 pg robe

sae war-enep

1659
Référence : LDJM.1 pg saae (voar enep)

skars eo e sae

1659
Référence : LDJM.1 pg scarz (eo e sae)

douget ar roched reun

1732
Référence : GReg pg haire (Porter la haire, pp.)

saë lyen

1732
Référence : GReg pg habit (Habit long de toile.)

douget ar sae reun

1732
Référence : GReg pg haire (Porter la haire, pp.)

sae mailhet

1732
Référence : GReg pg cotte (de maille, ou Jacque de maille)

saeoù mailhet

1732
Référence : GReg pg cotte (de maille, ou Jacque de maille)

sae houarn

1732
Référence : GReg pg cuirasse (armure de fer battu qui couvre le devant, & le dos du soldat)

saeoù houarn

1732
Référence : GReg pg cuirasse (armure de fer battu qui couvre le devant, & le dos du soldat)

dibrennañ re e rokedenn, e sae

1732
Référence : GReg pg debrailler (se débrailler, se découvrir trop l'estomac)

dougen ar sae reun

1732
Référence : GReg pg haire (Porter la haire.)

saeoù reun

1732
Référence : GReg pg haire (corps de chemise de crin, p.)

bezañ en e sae a gambr

1732
Référence : GReg pg (etre en son) deshabillé

sae reun

1732
Référence : GReg pg haire (corps de chemise de crin)

sae an urzh

1732
Référence : GReg pg habit (Habit de Religieux, habit de l'Ordre.)

sae divañch

1732
Référence : GReg pg habit (Habit sans manches.)

saeoù lien

1732
Référence : GReg pg habit (Habit de toile, p.)

saeoù verr

1732
Référence : GReg pg habit (Habit court, p.)

feurañ ur sae

1732
Référence : GReg pg fourrer (Fourrer une robe.)

doublañ ur sae

1732
Référence : GReg pg fourrer (Fourrer une robe.)

doublet ur sae

1732
Référence : GReg pg fourrer (Fourrer une robe, pp.)

sae verr

1732
Référence : GReg pg habit (Habit court.)

sae gris

1732
Référence : GReg pg gris (Robe grise.)

saeoù gris

1732
Référence : GReg pg gris (Robe grise, p.)

sae

1732
Référence : GReg pg habit (Habit, robe habit long.), habit (Habit de Religieux, habit de l'Ordre.)

saeoù

1732
Référence : GReg pg habit (Habit, robe habit long, p.), habit (Habit de Religieux, habit de l'Ordre, p.)

sae

1732
Référence : GReg pg habit (Habit, robe habit long, Van.)

saeoù

1732
Référence : GReg pg habit (Habit, robe habit long, Van., p.)

saeoù

1732
Référence : GReg pg habit (Habit, robe habit long, Van., p.)

dougen ar roched reun

1732
Référence : GReg pg haire (Porter la haire.)

n'eo ket dereat dibrennañ e sae evel-se

1850
Référence : GON.II pg dibrenna

un astenn zo en ho sae

1850
Référence : GON.II pg astenn

Ur sae vlevek en deus lakaet da ober.

1850
Référence : GON.II pg blévek (Il s'est fait faire un habit tout velu).

n'hoc'h eus ket graet mat va sae, ret eo hec'h adober

1850
Référence : GON.II pg adôber

tremenit ar barr-skuber war va sae

1850
Référence : GON.II pg bâr-skuber (brosse, ustensile fait de poil de cochon ou de sanglier, servant à nettoyer. Vergette)

Klok eo ho sae.

1850
Référence : GON.II.HV pg klôk (Votre habit est parfait).

goloet eo he sae a goc'hien

1850
Référence : GON.II pg koc'hien

Ma na dennit ho sae alese e teuy da zeltañ.

1850
Référence : GON.II pg delta (Si vous n'ôtez pas votre habit de là, il deviendra moite).

ur sae demwenn he doa

1850
Référence : GON.II pg demwenn

Ur sae demzu he devoa.

1850
Référence : GON.II pg demzu (Elle avait une robe noirâtre).

diamzeret eo ho sae

1850
Référence : GON.II pg diamzéri

Astut eo e sae.

1850
Référence : GON.II pg astud (Son habit est usé).

dichafrantet eo va sae gantañ

1850
Référence : GON.II pg dichafrañta

kemerit dour berv evit dilardañ va sae

1850
Référence : GON.II pg dilarda

Mard eo re domm deoc'h, dinozelennit ho sae.

1850
Référence : GON.II pg dinozéla, dinozélenna (Si vous avez trop chaud, déboutonnez votre habit).

disgri eo ho sae

1850
Référence : GON.II pg disgri

kalz disgwrioù a zo en e sae

1850
Référence : GON.II pg disgri

n'ouzon dare petra da ober evit dizuañ va sae

1850
Référence : GON.II pg dizua

douret eo va sae

1850
Référence : GON.II pg doura

sae

1850
Référence : GON.II pg droged, hust, saé, sé

druzet eo va sae ganeoc'h

1850
Référence : GON.II pg druza

n'en deus sae ebet da lakaat

1850
Référence : GON.II pg é-béd

n'eo ket ec'hon a-walc'h va sae

1850
Référence : GON.II pg éc'hon, héc'hon

ret eo enkañ va sae

1850
Référence : GON.II pg eñka

esaet hoc'h eus-hu ho sae ?

1850
Référence : GON.II pg ésaat, ésaéa

Gwall fall eo ho sae.

1850
Référence : GON.II pg fall (Votre habit est bien usé, bien mauvais).

fanket eo va sae ganeoc'h

1850
Référence : GON.II pg fañka

nevez-flamm eo va sae

1850
Référence : GON.II pg flamm

saeoù

1850
Référence : GON.II pg saé

roget eo ho sae

1850
Référence : GON.II pg saé

kalz a saeoù he deus

1850
Référence : GON.II pg saé

sae

1850
Référence : GON.II pg saé, sé

saeoù

1850
Référence : GON.II pg saé

sae dic'hiz

1850
Référence : GON.II.HV pg saé (-dic'hiz), saé (-digiz)

sae digiz

1850
Référence : GON.II.HV pg saé (-dic'hiz), saé (-digiz

saeoù dic'hiz

1850
Référence : GON.II.HV pg saé (-dic'hiz), saé (-digiz

saeoù digiz

1850
Référence : GON.II.HV pg saé (-dic'hiz), saé (-digiz

sae houarn

1850
Référence : GON.II.HV pg saé (-houarn)

Krizit ho sae uc'heloc'h

1850
Référence : GON.II pg kriza

da sae

1850
Référence : GON.II p.9, introduction, "ta robe".

e sae

1850
Référence : GON.II p.9, introduction, "sa robe" (parlant d'un homme).

div sae

1850
Référence : GON.II p.12, introduction, "deux robes".

A bet sae he deus !

1850
Référence : GON.II p.85, livre second, (Que de robes elle a ! )

Ur sae nevez am eus ezhomm a-benn an eureud.

1850
Référence : GON.II p.83, livre second, (Il me faut un habit neuf pour la noce).

Kasit va sae d'ar c'hemener.

1850
Référence : GON.II p.59, "Portez mon habit au tailleur".

Ur sae wenn a zo mat evit an hañv.

1850
Référence : GON.II p.62, "Une robe blanche est bonne pour l’été".

Likit ho saeoù, me a lakay va re.

1850
Référence : GON.II p.67

Un astenn zo en ho sae.

1850
Référence : GON.II pg astenn (Il y a une allonge à votre robe).

En em gavet da vont da di / Ur furlukin a Leskudenn, / E voe mantret-holl o welet / Kement all a draoù oc'h bizhier : / Dilhajoù glas, ruz, marellet, / Barvouskennoù, manegeier, / Rokedennoù, frezilhonoù, / Darn arc'hantet, darn alaouret, / Saeoù goullo, soroc'helloù / E pep giz zo hag a zo bet / Dastumet eno eus pep bro.

1867
Référence : MGK p138-139

Petra bennak m'en doa troet Mojennoù Faedr hervez kiz e barrez, ne oant ket hervez kiz an dud desket-kaer; gant ar soñj d'o lakaat bravoc'h, e varellas anezho a dammoù galleg dastumet e kêr, traoù ken divalo ha ken iskis e brezhoneg ma'z int evel kozh peñselioù ruz pe c'hlas gwriet ouzh ur sae wenn gant ur c'hemener mezv-dall.

1867
Référence : MGK Rakskrid VII

Ac'hanta ! Job, n'eo ket ar skiant eo a vank dit : "ur gelaouenn a arri du-se, bep Sadorn ; ha bep Sadorn ive[z], e teu da zispenn da vamm an iliz... Gwech e vastaro sae ur beleg bennak, gwech e tispenno brozh ul leanez.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

teuler e bluñv, e vlev, e c'hreoñ, teuler e sae

1909
Référence : BROU p. 428 (muer)

sae

1909
Référence : BROU p. 422 (soutane ; on dit quelquefois : Sae)

sae

1909
Référence : BROU p. 417 (ne se dit que de la robe, y compris la soutane. Par métaphore on le dit aussi des plumes et des poils)

frank ha hir eo da sae

1909
Référence : BROU p. 239

va sae a zo rodellet

1909
Référence : BROU p. 415 (chiffonner)

(2) [...] E barzhoneg Claudianus gouestlet da Stiliko, ez eo skeudennet Galia evel ur vaouez blev melen, un dro-c’houzoug aour gwidilet en he c’herc’henn ha daou c’hoaf-bann en he dorn ; Brittia evel ur plac’h vrizhellet, gwisket gant ur sae c’hlas, ha, war he fenn, da gabell, ur penn hoc’h-gouez, Rev. celt. 1901, p. 153-9.

1923
Référence : SKET p.136

Pa ziwiskont o mantell e weler neuze o sae, a zo heñvel al lieslivioù anezhi ouzh ar re a vez o skediñ, en un devezh-heol, en aezhenn a sav a-ziwar al lammdourioù.

1924
Référence : SKET.II p.75

sae varc'hegezh

1931
Référence : VALL pg amazone (robe)

Ar re ac’hanomp o doa sae[où] gwenn, glas, pe wer, o gwiskas, hag ul lid drouizek a voe graet war ur maen, dirak nebeut a-walc’h a dud, rak ne oa ket bet brudet an dra-mañ, gant aon da feukañ hiniennoù, zoken e Kevredigezh Vreizh.

1944
Référence : EURW.1 p.206

Lod eus ar merc'hed a oa gwisket gant ur sae mezher gwenn, brodet ar c'holier hag ar mañchoù anezho e-giz Iwerzhon [.]

1944
Référence : EURW.1 p.178

Treut e oa e zremm ha roufennet, me en kave heñvel ouzh unan eus ar sent koad a welen en-dro d'an aoter en iliz Karnoed, nemet e-lec'h dougen ur sae ruz, pe unan c'hlas, e oa unan du gantañ.

1944
Référence : EURW.1 p30-31

Redek a reas ur gridienn penn-da-benn e gorf, ha merzhout a reas, n'em eus ket lavaret hep ur mousc'hoarzhig laouen, edont aze, eñ, gwenn-kann en e sae vanac'h, hag hi, du evel askell ar vran.

1949
Référence : SIZH p.42

Harp ouzh spled-houarn ur chapel-gostez, - tronañ a rae enni Itron[-]Varia ar Rozera, fichet kran en he sae hir voulouz mouk-, edo daoulinet ur vaouez du-wisket, o pediñ, stouet e fenn ganti.

1949
Référence : SIZH p.37

Hiniennoù all, chomet krennarded, a c'hoarie en em hegal hag a c'haloupe ken a ouient, troñset ganto o saeoù gwenn betek o daoulin.

1949
Référence : SIZH p.43

Ha d'ar mare ma edo an holl sioul-tre en o c'hadorioù-brec'h o sunañ o "apéritif", o varvailhat, pe dalc'het o spered gant ur romant-polis, e voe gwelet al loen roudennet oc'h en em gavout en ur fichañ e lost "Tigr" en e sae nevez, ha n'he devoa ket an doare da zisplijout tamm ebet dezhañ.

1985
Référence : DGBD p195

Ar bevare, gant ur sae er-maez a c'hiz, marellet a vleunioù.

2015
Référence : EHPEA p11

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux