I.
Doar./Stn.
A. (db. an dud)
[1659, 1732, 1850, 1904, 1927, 1931, 1943, 1985] A laka kalz a evezh, a laka e holl boan d' ober an traoù evit ar gwellañ.
[1732] Evezh aketus. [1732] En ur feson akedus. [1732] Enklask aketus.
[1850] Aketus-bras eo ho mab.
[1943] A-benn bloavezhioù hir ha niverus a labour aketus e komprenor marteze ar c'haniennoù hag an islonkoù, pe gentoc'h e c'hellor lavarout : ar goulakadur-mañ a zle bezañ gwir.
[1985] Da grediñ eo e chome kalzik a dud hep bezañ niveret, pa seller ouzh ar c'hemm a zo etre an niver a vez meneget evit ar bloaz 1960, d'ar mare ma ne veze roet nemet niveroù dre-vras, hag ar c'hementad a zo bet kavet evit 1970, pa seblant bezañ bet graet an niveradeg en un doare aketusoc'h.
HS. pervezh.
&
[1659, 1732] Bezañ aketus gant ub., udb., bezañ aketus war-dro udb. : ober war e dro gant kalz a aket.
Dav eo bezañ aketus gant ar vugale vihan. Aketus out gant da labour. N'eo ket mui ken aketus war-dro e labour.
&
[1732, 1927, 1931] Bezañ aketus d'ober udb. : e ober gant kalz a aket.
[1732] Aketus da zerc'hel e c'her.
[1924] [M]et bez aketus da deuler dezhi he eor, e-lec’h ma hen kavi.
[1927] Ken aketus all eo da + av.
[1931] Bezañ aketus da heuliañ udb.
&
[1732] Bezañ aketus en e labour : poan d'ober anezhañ en ur lakaat evezh ennañ.
[1732] Aketus en e labour.
B. Dre ast.
1. Stn.
(db. rannoù korf an dud)
A ra udb. gant kalz a evezh.
Hentañ a ra he dorn aketus kammedoù kentañ ar bugelig. Heuliañ a rae e lagad aketus red an taolioù mor.
2. (db. an dud)
[1732] Bezañ aketus d'ober udb. : e ober ingal pa vez dleet dezhañ.
Aketus e oant da lakaat bleunioù e-harz an delwenn.
II.
Adv.
(db. oberoù an dud)
A. [1732, 1960] Gant kalz a evezh.
[1732] Rentañ aketus.
[1960] Hag e kendalc'hfemp da gelenn komz Doue, / Didrouz hag aketus, da dud hor ploue.
Aketus e vaese ar voraerien o bigi. Heuliañ a rae aketus ar strollad bugale a oa dirazañ.
B. Dre ast.
1. [1931, 2012] Ingal.
Marv an den a veze aketus war he soñj.
[1931] Heuliañ aketus.
[2012] Melkoniet ma oa e spered, e kredas dezhañ lenn ur seurt gourdrouz en adskedoù krenus an tan war an arrebeuri lufret-aketus, hag er skeudoù enkrezus o korolliñ war al lein.
&
[1732, 2015] Ingal, pa vez dleet d'ub. ober an dra-mañ-tra.
[1732] Poursu aketus evit kaout ur garg.
[2015] Ha diwall aketus hor boa graet hon-daou da chom hep stagañ gant ar c'hraf a zo o trechalañ ac'hanomp.
Dont a rae aketus da c'houlenn ali digant e gelenner kozh. [2015] Adlennit aketus ar pezh a zo skrivet.
2. Goulenn udb. aketus : en ur bouezañ kalz war an hini a c'houlenner an dra-se outañ.
HS. start.
An amezeien, aketus eus glac’har hag enkrez an intañvez, a deue d’he c’hlemm, d’he c’huzuliañ, d’he aliañ.
An amezeien, aketus eus glac’har hag enkrez an intanvez, a deue d’he c’hlemm, d’he c’huzulia, d’he alia.
1924
Référence :
BILZ1
Niv. 37, p.813 (Genver 1924)
An deiz-se, Bilzig hag e vreur o devoa bet e aotre digant Saig Jelvest da vont en e vag : — Kae e-barzh, paotr, a c’hourc’hemennas Saig da Vilzig, met bez aketus da deuler dezhi he eor, e-lec’h ma hen kavi.
An de-se, Bilzig hag e vreur o devoa bet e ôtre digant Saïg Jelvest da vont en e vag : — Kê e-barz, pôtr, a c’hourc’hemennas Saïg da Vilzig, met be aketus da deuler d’ei he eor, e-lec’h ma hen kavi.
1924
Référence :
BILZ1
Niv. 46, p.1089 (Here 1924)
Bilzig, aketus da zelc’her dever enne, a gane dezho, a c’hoarie gante ; pecheroù (1) a rae da Gatellig evit he delc’her sioul ha seder.
Bilzig, aketus da zelc’her dever enne, a gane d’ê, a c’hoarie gante ; pecherou (1) a rê da Gatellig evit he delc’her sioul ha seder.
Na c’hwi, lenner pe lennerez aketus a zo, a vefe evit divinout penaos e troio ar gaoz-mañ ?…
Na c’houi, lenner pe lennerez aketus a zo, a vefe evit divinout penôs e troio ar gôz-man ?…
1925
Référence :
BILZ2
p.151
aketus
akedus
1927
Référence :
GERI.Ern
pg aked (soigneux)
aketus
1927
Référence :
GERI.Ern
pg aked (soigneux)
Ken aketus all eo da...
1927
Référence :
GERI.Ern
pg all (il n'est pas moins soigneux pour...)
heuliañ aketus
heulia aketus
1931
Référence :
VALL
pg assidu
bezañ aketus da heuliañ
beza aketus da heulia
1931
Référence :
VALL
pg assidu
bezañ aketus da
beza aketus da
1931
Référence :
VALL
pg (s')appliquer (à)
aketus
1931
Référence :
VALL
pg s'appliquer, assidu, attentif
A-benn bloavezhioù hir ha niverus a labour aketus e komprenor marteze ar c'haniennoù hag an islonkoù, pe gentoc'h e c'hellor lavarout: ar goulakadur-mañ a zle bezañ gwir.
1943
Référence :
TNKN
p92
Hag an daou wenneg a gouezhe em dorn hag e vezent chouket em fodig-espern, gant ma mamm, aketus da ziskiñ din espern, lakaat a-gostez 'vel ma lavared...
Hag an daou wenneien [sic, wenneg] a goueze em dourn, hag e vezent chouket em fodig-espern, gant ma mamm, aketus da ziski d'in espern, lakaat a gostez 'vel ma lavared...
1944
Référence :
EURW.1
p19
Rak lenner on, ha lenner aketus, d’ho pennadoù brezhonek, ya, war ho kazetenn.
Rak lenner oun, ha lenner aketus, d’ho pennadou brezonek, ya, war ho kazetenn.
1944
Référence :
EURW.1
p.92
An dud a oa aketus war-dro Mari, ha netra ken.
1944
Référence :
ATST
p.83
E lec'h ober van da sentiñ feal, / Gant piv 'ta d'hon trubuilhañ ' vefe keal ? / Hag e kendalc'hfemp da gelenn komz Doue, / Didrouz hag aketus, da dud hor ploue.
E lec'h ober van da senti feal, / Gant piou 'ta d'hon trubuilha ' vefe keal ? / Hag e kendalc'hfemp da gelenn komz Doue, / Didrouz hag aketus, da dud hor ploue.
1960
Référence :
PETO
p18
Da grediñ eo e chome kalzik a dud hep bezañ niveret, pa seller ouzh ar c'hemm a zo etre an niver a vez meneget evit ar bloaz 1960, d'ar mare ma ne veze roet nemet niveroù dre-vras, hag ar c'hementad a zo bet kavet evit 1970, pa seblant bezañ bet graet an niveradeg en un doare aketusoc'h.
1985
Référence :
DGBD
p186
melkoniet ma oa e spered, e kredas dezhañ lenn ur seurt gourdrouz en adskedoù krenus an tan war an arrebeuri lufret-aketus, hag er skeudoù enkrezus o korolliñ war al lein.
2012
Référence :
DJHMH
p29
Adlennit aketus ar pezh a zo skrivet, ha, ma klot tre-ha-tre ar skrid gant ar goulennoù savet gantañ hag ar pezh a zo bet respontet ganeoc'h -« N’am eus netra da lâret ! »-, sinit kerkent goude ar frazenn ziwezhañ.
2015
Référence :
DISENT
p166
Ha diwall aketus hor boa graet hon-daou da chom hep stagañ gant ar c'hraf a zo o trechalañ ac'hanomp.
2015
Référence :
EHPEA
p180
Gouloù cheñch-dicheñch ar skrammoù a sklêrijenne an dremmoù aketus, a dride gwech an amzer aon pe gant fulor ar c'hoarierien.
