Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
5
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. H.g. A. 1. [1943] Materi. [1943] Lec'hid ruz o tont diwar zanvezioù maenek. 2. (enebet ouzh stumm) Pezh fetis a ya d'ober an traoù hag ar boudoù. Ar furm hag an danvez. Ar c'horf n'eo ket danvez digemm. 3. (enebet ouzh spered, ene) Pezh fetis a ya d'ober korf an dud, hollad ar pezh na denn ket d'ar vuhez speredel. Lakaat an danvez a-uc'h ar spered. Doue a ra an ene, an tad hag ar vamm a ra an danvez. B. Boas 1. [1499] Hollad ar pezh zo ezhomm evit oberiañ, fardañ udb., lakaat udb. da vezañ. Klask danvez ur skubellenn, ur bouteg, danvez kevell : peadra da oberiañ ur skubellenn, ur bouteg, kevell. Danvez zo aze d'ober un tour. Kaout danvez un dorzh vara : tra-walc'h a vleud d'he ober. Danvez merenn : boued a-benn merenn. Deuet e oa gant danvez merenn. & Difetis N'eo ket an danvez a vank evit skrivañ ul levr : hollad an elfennoù a yelo d'ober al levr. 2. (dirak ur spizer) Danvez krai : zo diaoz, a ranko bezañ labouret warnañ a-raok bezañ implijet. Danvez tan : a dalvez d'ober tan. Mont d'ar c'hoad da glask danvez tan. Danvez leskiñ : helosk. & Difetis Danvez preder : peadra da brederiañ warnañ. & Dre ast. Dafar. Danvez brezel. 3. Ent strizh. Gwiad. Prenañ danvez liñselioù, ur vantell. Ur bragoù danvez reut. Setu aze un tamm danvez zo tanav 'vat ! Hemañ zo danvez mat. 4. Elfenn bennañ a ya d'ober udb. Mat eo ho kafe, lakaat a rit danvez ! C. Dre ast. 1. Perzh udb. zo fetis, fonnus. Al levr-se zo danvez ennañ : peadra da zeskiñ zo ennañ. & Pemdez Er vrec'h-se ez eus danvez : kigennoù tev zo enni. 2. Difetis (db. ar prezegennoù, ar skridoù) Pezh a eztaol udb., a zegas d'ar preder. Ar stumm hag an danvez. D. Dre skeud. 1. Hollad ar perzhioù rekis d'ub., d'ul loen bnk, da ober udb. Danvez ur c'hi-red zo er c'hi-se. Hennezh n'eus ket danvez ur maer ennañ. Danvez ur rener zo ennañ. & Trl. (db. an dud pe an traoù) Bezañ danvez ur sell ennañ : talvezout ar boan sellet outañ. Ar plac'h-se zo danvez ur sell enni. Aoterioù kizellet ar Folgoad zo danvez ur sell enno. & Dre ast. Den dezhañ ar perzhioù-se. N'eus ket danvez ur maer er barrez-se. 2. Ent strizh. Barregezh ub. d'ober e soñj war udb. Lavaret udb. diwar e zanvez e-unan : lavaret e savboent-eñ. 3. (dirak anv an dud kar war-bouez an dimeziñ degaset gant ur ger perc'hennañ prl.) Ger a dalvez d'ober anv eus un den kar da-heul un dimeziñ da zont. Danvez da waz-te zo ur paotr a-zoare. Danvez ma zad-kaer : an den a vo tad-kaer din pa vin dimezet. Danvez breur-kaer Maria zo war ar mor. 4. (implijet da stn, dirak un ak. a denn d'ur garg, d'ur vicher pe d'ar gerentiezh war-bouez dimeziñ) [1931, 1985] Ger a dalvez da sevel anv un den, ul loen a vo, goude pleustriñ, kenstrivañ, bezañ dilennet pe dimeziñ, en ur garg, ur vicher pe a vo un den kar. Danvez skolaerien Diwan. An anv priñs a roer alies d'an danvez roue. An danvez menec'h. Danvez kuzulier, maer, kannad : den zo war ar renk da vezañ kuzulier, maer, kannad. [1931] Un danvez ofiser. [1985] Danvez razhetaerien vat a ranke bezañ ar c'hizhier-se. & Dre verr. « Ar re-mañ zo gwazed. » - « Gwazed ? ya, danvez ! » : bugale hepken. II. H.g. 1. [1699, 1732, 1878, 1985] Peadra, madoù. Dastum danvez. An daou bried a laka o danvez d'an diwezhañ bev. Kaout danvez : bezañ pinvidik. Danvez bras zo d'an den-se. Lakaat e vuhez hag e zanvez en arvar. Tud a zanvez : pinvidien. [1878] Ha neuze, ma ne vijec’h ket bet mignoned, ha mignoned vras zoken, daoust ha c’hwi a vije bet diskiant a-walc’h evit en em lakaat e-tal da goll hoc’h arc’hant hag hoc’h holl danvez evit an aotrou-se ? [1985] Kavout fred d'an danvez. 2. (gant un dalvoudegezh lies) E zanvez ne oant ket padet pell. Hon tad en doa danvez ; petra en deus graet anezho ? & (war-lerc'h ar gm. a.) E dad en deus lezet dezhañ un danvez ha n'o deus ket o far. III. G. A. 1. Tra, unvan e zoare, heverk dre berzhioù zo evel an dalc'h, an tolz, ar fetisted ha heverz evit hini pe hini eus ar pemp skiant, a c'hall mont stumm pe stumm warnañ. Un danvez kalet, blot, liñvel, bresk, pounner, skañv. Un danvez kenaozet. Meur a zanvez a ya d'ober en draezenn-se, prenn, metal ha gwer. & Trl. skeud. (db. an dud) N'ouzon ket petore danvez zo oc'h ober anezhañ : souezhus eo pegen kreñv eo. 2. (dirak un ag., un ak. spizer) Ger a dalvez da sevel anvioù danvezioù dezho un implij resis. Danvez tarzh : a dalvez d'ober bombezennoù. & Danvez nerzh : boued pe zied a c'hall degas nerzh, startijenn d'an dud. Ar c'hafe zo un danvez nerzh evit tud ar vro. & Danvez nerzh : a c'hall teuler gremm. An tireoul zo un danvez nerzh aes da embreger. 3. Ent strizh. Doare gwiad. Me n'anavezan ket an holl zanvezioù. An danvez-mañ n'en deus dalc'h ebet. B. Difetis 1. Tra a bled ar spered, un obererezh spered gantañ. Ar brezhoneg n'eo ket un danvez evel ar re all. Petra eo danvez al levr-se, ar romant-se ? & Danvez studi : tachenn bevennet, a studier. An istor, an douaroniezh, zo danvezioù studi. 2. (db. an dud) Perzh rekis evit dont a-benn d'ober udb. An den-se n'eus danvez ebet ennañ : n'eo gouest d'ober netra. Diskouezet en doa peseurt danvez a oa ennañ : pegen barrek e oa. C. Hêrezh. E dad en deus lezet dezhañ un danvez bras war e lerc'h. D. (en e furm lies) Madoù. Foranet en doa e zanvezioù er c'hoarioù.

Exemples historiques : 
74
Masquer la liste des exemples

danvez

1499
Référence : LVBCA p50 ('matière')

danvez

1659
Référence : LDJM.1 pg matiere

danvez

1699
Référence : Har. pg danvez (patrimoine)

danvez

1732
Référence : GReg pg dequoi (quelque chose, du bien), étoffe (matiere, disposition)

ne deus ket a zanvez ennañ

1732
Référence : GReg pg (il n'a pas de) disposition

dastum danvez

1732
Référence : GReg pg amasser

danvez den abil a zo ennañ

1732
Référence : GReg pg (il a de la) disposition (à devenir sçavant)

danvez

1732
Référence : GReg pg bien (de quoi), dequoi (quelque chose, du bien), étoffe (matiere, disposition), facultez (les biens d'une personne)

n'en deus ket a zanvez

1732
Référence : GReg pg (il n'a du tout point de) biens (de facultez)

kaout danvez

1732
Référence : GReg pg (avoir du) bien (raisonnablement)

bet danvez

1732
Référence : GReg pg (avoir du) bien (raisonnablement)

danvez, dispozision, da

1732
Référence : GReg pg disposition (aptitude à)

troc'hañ danvez un abid

1732
Référence : GReg pg coupper (un habit chez le marchand)

danvez en deus

1732
Référence : GReg pg (il a) dequoi

un dra bennak a vad a garret da ober anezhañ, hogen ne deus ket a zanvez ennañ, gantañ

1732
Référence : GReg pg (on voudroit faire quelque chose de cet homme, mais il n'y a point d') étoffe

C'hwi pehini a oa ker pinvidik, penaos hoc'h eus-hu kollet ho tanvez ?

1850
Référence : GON.II p.72, "Vous qui étiez si riche, comment avez-vous perdu votre fortune".

Hi a vire va danvez, e-pad ma oan er-maez eus ar vro.

1850
Référence : GON.II p.68

Va breur a werzh e zanvez.

1850
Référence : GON.II p.61, livre second, "Mon frère vend son bien".

Danvez bras en deus.

1850
Référence : GON.II pg danvez (Il a de grands biens, beaucoup de moyens).

N'eus ket a zanvez enni.

1850
Référence : GON.II pg danvez (Elle n'a pas de dispositions).

fritañ a ra e zanvez

1850
Référence : GON.II pg frita

ar pennabeg eo eus e zanvez, eus e vadoù

1850
Référence : GON.II.HV pg penn (-abek)

Pep hini en deus graet e ginnig diouc'h e zanvez.

1850
Référence : GON.II p.77

danvez

1850
Référence : GON.II pg danvez (Matière, ce dont une chose est faite. Matériaux, les différentes matières qui entrent dans la construction d'un bâtiment. Etoffe, moyens. Il s'emploie aussi pour biens, patrimoine, fortune, moyens. Il a encore le sens de dispositions naturelles, aptitude).

Hennezh eo an danvez gant pehini eo graet.

1850
Référence : GON.II pg danvez (Voilà la matière dont il est fait).

— « Ar mestr a zo re vak, ar mevel didalvez, / Ne raer nemet redek ha fritañ an danvez ; / Evel-henn eo hemañ, egile evel-hont. »

1867
Référence : MGK p75

— Hag i dezho arc'hant, leve, danvez, madoù / Ouzhpenn an hanter re evit o ezhommoù, / Hep sellet oc'h ar paour a zo en o c'hichen / Gant naon du o c'hlaouriñ, o c'hlaouriñ ken a yud, / Ar re-holl a dremen, ar re-se n'int ket tud, / Gwell ar chas evito.

1867
Référence : MGK p78-79

Brezel a zigoras ha, gwelloc'h evit den, / E tiskouezas anat eo an deskadurezh / Talvoudusoc'h evit danvez.

1867
Référence : MGK p124

Evel-se eo ez a da goll / Ar garantez dre ar bed-holl, / Ha, gant karantez ar galon, / E kouezh pep vad en ur mor don / Ne zislonko, gant an amzer, / Nemet pense dioc'h ar reier, / Nemet kleñved divronn estren, / Nemet alies danvez gwall den, / Danvez grweg fall, danvez muntrer / Digant magerez deut d'ar gêr.

1867
Référence : MGK p135

— Me, va danvez a ya da goll, / Da goll ez an en holl d’an holl ; / Ken na vo ar bloaz achuet, / ‘Vo ret din mont da glask va boued.

1877
Référence : EKG.I. p.267-268

Evel ma’z oa anavezet ha brudet-mat dre ar vro, e kavas, e parrez Porspoder, daou zen a galon evit esa her c’has da Vro-Saoz, en u[l] lakaat o buhez hag o danvez e riskl evitañ, rak ma vijent paket, n’o doa nemet ar marv da c’hortoz ; o madoù a vije aet gant ar republik, pe, evel [e] lavared neuze, gant an "nasion", hag o gwragez hag o bugale o divije ranket mont da glask o boued dre an hentoù.

1877
Référence : EKG.I. p.211-212

Ha neuze, ma ne vijec’h ket bet mignoned, ha mignoned vras zoken, daoust ha c’hwi a vije bet diskiant a-walc’h evit en em lakaat e-tal da goll hoc’h arc’hant hag hoc’h holl danvez evit an aotrou-se ?

1878
Référence : EKG.II p.67

Abalamour d'ar vogedenn lugernus-se a sav diwarnañ, an danve[z] a ve[z] lakaet war ar chimikez, a ve[z] groet ane[zh]añ "Fosfor". "Fosfor" a zo ur gir gregach a dalv memes tra 'vel "Lucifer" en latin, ha taol-gouloù, en brezhoneg.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Yannig, nemedec’h na glemmet / Mar oc’h er giz-se gwall c’hraet : / Brasañ torfed, ‘me hon zado[ù], / Laerezh arc’hant en ilizo[ù] ; / D’ar Sent, koulz ha dimp, na dere / E vo graet foar gant o danve[z]. / ‘N [a]otro[u] sant Pêr, ‘vit an dro-mañ, / Na vo ket re rust, a gredan, / Nemet miret don ‘n ho spered / Ar gentel ‘zo bet de[o]c’h roet. /

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Koulskoude, gwechall, ne oa ane[zh]añ nemet ur c'hozh tamm min, ur veskailhez lous ha dizoare : bec'h e vije bet krediñ d'an neb en dije en gwelet evel-se, e vije bet eno danve[z] un tamm houarn

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Daoust gant petra e ve groet ar "fosfor" ? Gant eskern anevaled : Be[z]añ zo oc'h ober eskern un aneval, daou danve[z] kentañ : ar fosfor hag ar ra. Fosfat-ra a ve[z] groet eus ar seurt meskailhez-se.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

hiroc'h e tal[v] yec'hed negit danvez

1909
Référence : BROU p. 252 (plus vaut santé que richesse)

An Drouized a vez graet diwar gelennerien uhel, skrivagnerien war danvez an doueelezh, an eneelezh, ar speredelezh, hag all.

1909
Référence : REZI p. 5

Kelennet e voent gant an doueez ouiziek war nezañ, kemenañ danvez-dilhad, gwriat, peñseliañ, broudañ.

1923
Référence : SKET p.59

danvez-studi

1923
Référence : SKET p.167, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Matière à étudier, matériaux pour l’étude, sujet d’étude".

danvez gouennoù-tud

1923
Référence : SKET p.167, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Éléments ethniques".

danvez-kan

1923
Référence : SKET p.167, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Sujet de chant".

"danvez" g.

1923
Référence : SKET p.167, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Matière (dont est fait un objet), matériaux, sujet (d’un ouvrage littéraire) ; étoffe ; aptitudes, dispositions naturelles ; candidat à ; moyens, biens, fortune".

Neuze, deut an trec’h ganto, ar re a oa a-du gant derc’hel gizioù ar vro a anvas da roue-meur un den a ouenn c’hlan ; nemet a stad izel a-walc’h e oa-eñ, dilufr e anv hag e nesanded, dre m’o doa ar pep brasañ eus an tiegezhioù uhel, a vage danvezioù-rouanez, kimiadet gant Nemetos ha m’oa bet gounezet gant an nevezentioù-diavaez ar re anezho a oa chomet er vro.

1923
Référence : SKET p.85-86 (+ p.198, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 86, lin. 4, e lec’h « nevezentiou » lenn « nevezintiou »").

Eus ar c’hoabrennoù gwenn ha louet e tennas danvez o empenn hag eus ar morvezhin lufr hini o blev.

1923
Référence : SKET p.29

Evel-se, Ariomanos, evezhiet gantañ al louzaouennoù gouez o kriskiñ e frankizennoù bro an Hañv, a anavezas ar re a zo danvez-boued en had anezho, talvoudus dre se da vab-den o gounit : an heiz, ar mell, ar c’herc’h, ar segal.

1923
Référence : SKET p.53

Neuze eo e voe morzholiet ar gentañ bouc’hal vetal hag ar c’hentañ gougleze, rak, kent Tigernomagalos, ne rae an dud o armoù-brezel pe hemolc’h nemet gant danvezioù prenn, askorn, korn pe vaen.

1923
Référence : SKET p.56

Da hemañ, anezhañ danvez kile o buhez, danvez o fried, e kinnigent an aval melen-ruz edont o paouez kuntuilh : « E kement lec’h ma vezi-te, Karêios, e vezin-me, Karêia. »

1923
Référence : SKET p.68

Lakaet ez eus diwar ur frazennad gant Aristokrates n’oa ket a-walc’h gant an drouized kelenn war brederouriezh ha doueoni, — ur c’helenn na veze kaset da bell nemet evit an danvezioù drouized ; — hogen e stumment ouzhpenn an holl uhelidi yaouank d’emellout er vuhez ha d’ober brezel, o sankañ, war un dro, en o speredoù ur gredenn doueüs o zroe d’ober fae war ar riskloù hag ar marv [...].

1924
Référence : SKET.II p.25

Un nebeudig goude un taol-amzer, Bilzig ac’h eas da beñseal, ha gantañ e tigasas en kreiz an noz daou bezh tamm koad, danvez da Izabel d’ober tan e-pad ur miz.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.975 (Even 1924)

A-hed-amzer, en Europ, e voe graet gant ivin da zanvez gwaregoù.

1924
Référence : SKET.II p.60, Notenn 2

"dispennadenn-danvez" gg.

1924
Référence : SKET.II p.124 « Geriadurig », "Analyse (chimique)".

Va zad-kozh (Doue d’e bardono !) a gontas din, un devezh ma oamp oc’h ober ur bale — tro ar Palud — penaos e dad dezhañ a oa bet ur c’hamarad bras da Vilzig. Moarvat e oa un tammig eus hon c’herent, ha dre-se, e di a zo kouezhet en hon danvez.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.807-808 (Miz Genver 1924) ("e di a zo koueet en..." reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.846).

Janedig stad enni : mont d’ar maner, kaozeal gant an itron, c’hoarzhin gant an dimezell, labourat war danvez pinvidik, mezher talvoudus, seiz, satin !…

1925
Référence : BILZ2 p.152

An holl dud dirak he lentegezh a zo graet gant un hevelep danvez, ha kalon ur roue dirak he galloud ne dalv ket muioc’h eget hini ur paourkaezh.

1925
Référence : BILZ2 p.179

danvezioù ofiserien

1931
Référence : VALL pg aspirant

danvez ofiser

1931
Référence : VALL pg aspirant

danvez a zo ennañ evit

1931
Référence : VALL pg aptitude

danvez pri

1931
Référence : VALL pg altumine

den a zanvez

1931
Référence : VALL pg bien

un dro bennak e tivias an danvez

1931
Référence : VALL pg arriver

danvezioù pri

1931
Référence : VALL pg altumine

danvez

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXII, aptitude, bien

Nepell diouzh an aod e kaver traezh pe lec'hid degaset gant ar stêrioù pe lamet diouzh an tornaodoù gant an donn ; hag en donvor, kregin razek pe gailhastrek loenedigoù o vevañ er mor, pe c'hoazh lec'hid ruz -er Meurvor Habask dreist-holl- o tont diwar zanvezioù maenek ha n'eo ket diwar vuhezeged.

1943
Référence : TNKN p11

Tad, mamm, c’hoar, breur ar wreg nevez a ziredas d’hon diarbenn, hag en o c’hichen an danvez ozhac’h, hor c’henvreur Lajat, o parañ evel ur priñs gant e zilhad e-giz Skaer, goloet a vrodiri melen-aour, betek war e gein.

1944
Référence : EURW.1 p.166-167

-« Dilhad Breizh, emezon-me, a ya kuit. Perak ? Abalamour n'o deus ket gouezet ar gemenerien kordañ gant an amzer nevez, hag o deus dalc’het da wriat danvez pounner, evel daou c’hant vloaz ‘zo. Ret e vo kemmañ, pe ar gwiskamantoù a vo dilezet gant ar yaouankiz. »

1944
Référence : EURW.1 p.129

Bez' o devoa danvez e kêrioù a zo hiriv c'hoazh perc'hennet gant hiniennoù eus o diskennidi.

1944
Référence : EURW.1 p9

Ar breur Arturo en doa graet hent, evel boaz, gant ar breur Alano, ur Breizhad eveltañ, hag e geneil nemetañ, e gwirionez, daoust ma oa forzh Breizhiz all e-touez danvez[-]leaned ar gouent.

1949
Référence : SIZH p.53

Kent d'an Ankou hon diskarañ / Gwell ' ve deoc'h klask danvez bara / Ha lakaat kig e-barzh ar bailh, / Goullo ha skarpet ken a frailh.

1960
Référence : PETO p64

Ma n'er c'havomp e vo tanet, / Da vignon ar sitoianed, / Danvez, ti hag arrebeuri, / Ha, da c'houde, 'z ay da beuriñ !

1960
Référence : PETO p66

Danvez razhetaerien vat a ranke bezañ ar c'hizhier-se, rak darbet e oa bet d'ar razh kouezhañ war unan anezho.

1985
Référence : DGBD p195

Er c'hantved tremenet e oa anezho brasañ marc'hadourien dent-olifant ha prenn-ebena a oa er vro, hag anv a vez atav eus "Hent an Eshiraed" a gas da lennoù bras an Ogowe ma kavent war o ribl fred d'an danvez a zegasent.

1985
Référence : DGBD p39

E zanvez bras e lakae, a-dra-sur, e surentez.

2015
Référence : POLDG p. 224

Ret eo d'an den [ar vouezh aotreet] anavezout mat an danvez evel-just, met ivez bezañ barrek war teknikoù an atersadennoù evit bezañ komprenet gant ar gazetennerien kenkoulz hag an holl dud a welo ar pennad goude-se.

2015
Référence : DISENT p121

Étymologie

Ger kar d'ar c'hembraeg "defnydd".

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux