Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
3
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
123
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. V.k.e. A. Euvriñ boued fetis pe dev a-walc'h (goude bezañ e chaoket prl.). Debriñ kig. Debriñ soubenn. & Ent krenn Ne vez ket c'hoant debriñ pa vezer re skuizh. Degas d'ub. da zebriñ ha da evañ : peadra da zebriñ ha da evañ. & Dre ast. [2015] Kemer ur pred. Debret eo lein ganeoc'h ? [2015] Debriñ a reomp dilavar DHS. koaniañ, leinañ, merennañ, predañ. B. Dre skeud. (en tu gouzañv prl.) 1. Krignat, aloubiñ udb. tamm-ha-tamm. Debret eo an houarn gant ar mergl. An arvor zo debret gant an tiez hañv. 2. Kemer amzer, delc'her spered ub. Bezañ debret gant al labour. Traoù mat da sunañ arc'hant diwarnomp ha da lakaat ac'hanout da zebriñ da amzer. 3. (er st. nac'h) Lazhañ (ub.) (gant ar fulor). Ne vi ket debret gant da dad ! : ne vi ket lazhet ha pa vefes gwall skandalet gantañ. C. Dre skeud. 1. Foranañ e vadoù (dezhañ e-unan). Debriñ e stal, e beadra, e arc'hant. HS. drailhañ, foeltrañ, foetañ. 2. Debriñ e levrioù : studiañ dibaouez. Lezomp anezhañ da zebriñ e levrioù. 3. Debriñ ar sent : bezañ alies en iliz. He gwelet a reer en iliz o tebriñ ar sent. 4. Bevañ diwar goust (ub.). Gwell eo gantañ debriñ e dud eget labourat. HS. sunañ. 5. Debriñ soñjoù : chom da brederiañ e traoù melkonius. HS. chaokat. & Debriñ e spered : chom d'en em chalañ (gant tra pe dra). 6. Debriñ hiraezh, bezañ debret gant an enoe : bezañ tremen enoeet gant ar vuhez a rener. II. V. rag. Dre skeud. EN EM ZEBRIÑ A. V. kenem. En em chikanañ groñs. A-hed an deiz e vezont oc'h en em zebriñ. Ar re-se a lakafe ar mein d'en em zebriñ : gouest int da zegas diemglev e pep lec'h. B. V. em. PEMDEZ 1. [2015] En em chalañ. [2015] A-hed an hent en em zebran evit gouzout ha dav eo din embann ar c'heloù mat. Perak en em zebriñ evit ken nebeut a dra ? DHS. (en em) zrailhañ. 2. Bezañ tremen enoeet gant ar vuhez a rener. Perak chom aze d'en em zebriñ ? 3. (db. an traoù) Steuziañ. Setu ez eo krog dija ar mein zo en diavaez d'en em zebriñ ha da gouezhañ e poultr. III. V.g. Bezañ debret. War ar maez e vez savet an houidi, hag e kêr ez eont da zebriñ. Me zo amañ o tebriñ gant ar c'hontron.

Exemples historiques : 
107
Masquer la liste des exemples

hanter zebret

1499
Référence : LVBCA p51, 95 (demy mengie)

debret

1499
Référence : LVBCA p51 (mangie)

azezañ da zibriñ

1499
Référence : LVBCA p30, 48, 51 (soir pour mangier)

dibriñ

1499
Référence : LVBCA p51 (mengier)

dibriñ pan en debr den e groc'hen

1499
Référence : LVBCA p51, 53, 67, 71, 127 (demangier)

dibriñ kevret

1499
Référence : LVBCA p51, 114 (ensemble mengier)

dribit

1499
Référence : GAVH p17, 64

21. Ha dre okazion ma en devoe an tirant gourc'hemenet ez vefe daouzek dez hep dibriñ nag evañ, he Salver Jezuz-Krist a zigase ur goulm wenn a'n eñv pehini he repue a'r boued spirituel[.]

1576
Référence : Cath p18

Neuze Sezar mezvet gant e furor a c'hourc'hemenas ez vijent holl asambles dibennet war un dro gant Porfirius, hag o c'horfoù taolet d'ar chas da zibriñ.

1576
Référence : Cath p23

19. Neuze an tirant karget a furor a c'hourc'hemenas ez vefe diwisket ha gant skourjezoù fouetet, ha goude he lakaat en ur prizon teñval hep reiñ dezhi da zebriñ na da evañ [a-]hed ar spas a zaouzek dez[.]

1576
Référence : Cath p16-17

Sin ar C'hristen eo sin ar Groaz hag a zle da ober pa sev [sav] ha pan a da gousket, pan a er-maez a'n ti, pan antre en Iliz, pand eo kestion a zibriñ, nag a evañ, pan komañser pidiñ Doue hag en komañsamant hon holl euvroù, pan en em gaver en un nesesite bennak, dañjer pe temptasion : o kas an dorn dehoù d'an tal, en ur lavaret : In nomine Patris; goude d'ar c'hof, en ur lavaret : Et filii; ha goude d'ar skoaz kleiz, hag er fin en hini dehoù, en ur lavaret : Et Spiritu Sancti, Amen.

1622
Référence : Do. p56

M. Pet zo a'n euvroù a drugarez ? D. Seizh spirituel ha seizh korporel. M. Livirit ar re spirituel. D. 1. Kelenn ar re ignorant. 2. Korrijañ ar re a fazi. 3. Reiñ kuzul mat d'ar re o devez ezhomm. 4. Koñsoliñ ar re dezolet. 5. Dougen pasiantamant an injuroù. 6. Pardoniñ an ofañsoù. 7. Pediñ evit ar re vev hag ar re varv hag evit ar re a zeu d'hor persekutiñ. M. Livirit ar re gorporel. D. 1. Reiñ da zebriñ d'ar beorien o devez naon. 2. Reiñ da evañ d'ar re o devez sec'hed. 3. Gwiskañ ar re noazh. 4. Delivrañ ar brizonerien. 5. Vizitañ ar re glañv. 6. Lojañ ar belerined hag an estrañjerien. 7. Enteriñ ar re varv.

1622
Référence : Do. p32 & 34

Da Wener gant si ne zibri kig, na da Sadorn ne ri mui.

1622
Référence : Do. p30

seul vui a gaol a zebro, seul gent e vezo yac'h

1659
Référence : LDJM.1 pg tant (plus qu'il mangera des choux, de tant plustost sera-il gueri)

berzañ ouzh ur re bennak dibriñ

1659
Référence : LDJM.1 pg defendre (a quelqu'vn de manger)

dibriñ

1659
Référence : LDJM.1 pg manger

debret

1659
Référence : LDJM.1 pg manger

dibriñ bevin, kig maout, kig hoc'h

1659
Référence : LDJM.1 pg manger du boeuf, du mouton, du pourceau (p.97)

dibriñ e lein

1659
Référence : LDJM.1 pg disner

M. Leveret ar re [an Euvroù a drugarez] korporel. [D.] Reiñ da zibriñ d'ar re o deus naon, / Reiñ da evañ d'ar re o deus sec'hed, / Gwiskañ ar re noazh, / Delivrañ ar brizonerien, / Vizitañ ar re glañv, / Lojañ ar birc'hirien hag [an] estrañjourien, / Enteriñ ar re varv.

1677
Référence : Do. pp 33 & 35

Da Wener kig na zibri ket, / Nag ivez da Sadorn nepred.

1677
Référence : Do. p31

kaout c'hoant dibriñ

1732
Référence : GReg pg appetit

debriñ

1732
Référence : GReg Rakskrid

dibriñ

1732
Référence : GReg Rakskrid

dibriñ glizig

1732
Référence : GReg pg anchois

debriñ

1732
Référence : GReg Rakskrid

dibriñ

1732
Référence : GReg Rakskrid

Deus em genoù ha me ['z ?] tebro, eme ar bleiz d'an dañvad.

1732
Référence : GReg pg gueule (Gueule beante.)

degas c'hoant da zibriñ

1732
Référence : GReg pg appetit

drailhennoùigoù bara evit dibriñ vioù tanav

1732
Référence : GReg pg apprete

reiñ da zibriñ da ul labousig

1732
Référence : GReg pg (donner la) becquée (à un oiseau)

dibriñ un drailhennig vara, hag evañ un tasad gwin, benniget gant ur ministr hugunot, e memor da hon Salver

1732
Référence : GReg pg (faire la) cène (Calviniste)

ki besk, ha kazh diskouarnet, n'int mat nemet da zibriñ boed

1732
Référence : GReg pg chat (sans oreilles, & chien sans queüe, ne sont pas propres pour la chasse)

dibriñ kig d'an deizioù vijel

1732
Référence : GReg pg gras (Faire gras.)

debret merenn-vihan

1732
Référence : GReg pg collationner

ne c'haller ket en em souten hep dibriñ hag evañ

1732
Référence : GReg pg (on ne peut se tenir) debout (se soutenir, sans manger)

Debrit, mar kivit un dra bennak diouzh ho c'hoant !

1732
Référence : GReg pg goût (Mangez, si vous trouvez quelque chose à vôtre goût.)

Debrit, mar kivit un dra bennak d'ho c'hoant !

1732
Référence : GReg pg goût (Mangez, si vous trouvez quelque chose à vôtre goût.)

em zibriñ

1732
Référence : GReg pg (s') entremanger

Debrit, mar kivit un dra bennak d'ho krad !

1732
Référence : GReg pg goût (Mangez, si vous trouvez quelque chose à vôtre goût.)

Debrit, mar kivit un dra bennak diouzh ho plaz.

1732
Référence : GReg pg goût (Mangez, si vous trouvez quelque chose à vôtre goût.)

Debrit, mar kivit un dra bennak d'ho plaz !

1732
Référence : GReg pg goût (Mangez, si vous trouvez quelque chose à vôtre goût.)

Debret eo an dud gantañ.

1732
Référence : GReg pg gourmander (Il gourmande les uns & les autres.)

dibriñ er gamell

1732
Référence : GReg pg gamelle (Manger à la gamelle.)

dibriñ hag evañ bede ar gornailhenn

1732
Référence : GReg pg gorger (se gorger de viandes.)

dibriñ hag evañ bede ar c'hourlañchenn

1732
Référence : GReg pg gorger (se gorger de viandes.)

dibriñ hag evañ bede toull ar c'hargadenn

1732
Référence : GReg pg gorger (se gorger de viandes.)

dibret hag evet bede toull ar c'hargadenn

1732
Référence : GReg pg gorger (se gorger de viandes, pp.)

dibriñ ur re

1732
Référence : GReg pg gourmander (quereller quelqu'un)

debret ur re

1732
Référence : GReg pg gourmander (quereller quelqu'un, pp.)

a ro c'hoant da zibriñ

1732
Référence : GReg pg appetissant

en Afrika hag en Douar-Nevez ez eus e-leizh a savajed pere a zebr an dud

1732
Référence : GReg pg antropophage

o tibriñ e teu ar c'hoant dibriñ

1732
Référence : GReg pg appetit

savaj a zebr an dud

1732
Référence : GReg pg antropophage

a ro c'hoant dibriñ

1732
Référence : GReg pg appetissant

pa zebrez

1850
Référence : GON.II p.8, introduction ; "quand tu manges".

a-barzh ma tebrin

1850
Référence : GON.II pg abarz (Avant que je mange).

A-walc'h hoc'h eus debret.

1850
Référence : GON.II pg a-walc'h (Vous avez mangé assez).

Bara brazed a zebront.

1850
Référence : GON.II.HV pg brazéd ou brâz (Ils mangent du pain de méteil, du pain de grain mêlé).

Ker blizik eo, na ouzer petra reiñ dezhi da zibriñ.

1850
Référence : GON.II pg blizik (Elle est si délicate, si difficile, qu'on ne sait ce que lui donner à manger).

Ki besk ha kazh diskouarnet n'int mat nemet da zibriñ boed.

1850
Référence : GON.II pg besk (Chien sans queue et chat sans oreilles ne sont bons que pour manger, pour consommer de la nourriture : c'est un proverbe breton).

daskoriñ a ra kement a zebr

1850
Référence : GON.II pg daskori, dakori

dibriñ

1850
Référence : GON.II pg debradur, dibri, debri (Manger, mâcher et avaler quelque aliment pour se nourrir. Prendre ses repas. Consumer. Détruire), pg debrer

debriñ

1850
Référence : GON.II pg debri

dibriñ

1850
Référence : GON.II pg debri

dibluskit ann aval-se abarz e zibriñ

1850
Référence : GON.II pg dibluska

debret

1850
Référence : GON.II pg dibri pour debri, non usité (Manger, mâcher et avaler quelque aliment pour se nourrir. Prendre ses repas. Consumer. Détruire. Part.)

Ne zebrin ket kalz hiriv.

1850
Référence : GON.II pg dibri, debri (Je ne mangerai pas beaucoup aujourd'hui).

O tibriñ edont.

1850
Référence : GON.II pg dibri, dedri (Ils étaient à manger).

dislonkañ a ra kement ha ma tebr

1850
Référence : GON.II pg dislouñka

disteurel a ra kement a zebr

1850
Référence : GON.II pg disteûrel

dibrit eus an dra-mañ, nemet doñjer ho pe

1850
Référence : GON.II pg doñjer

c'hoari a ra e-lec'h dibriñ

1850
Référence : GON.II pg é-léac'h, éléac'h

mirit ouzh ho pugale na zebrint avaloù egras

1850
Référence : GON.II pg égras

erez en deus o tibriñ eus an dra-se

1850
Référence : GON.II pg érez, hérez

c'hoant dibriñ

1850
Référence : GON.II.HV pg c'hoañt (-dibri)

o tibriñ e teu ar c'hoant dibriñ

1850
Référence : GON.II.HV pg c'hoañt (-dibri)

Debret eo an ed gant ar c'hosed

1850
Référence : GON.II pg kos

Me a oar e tebro.

1850
Référence : GON.II p.11, introduction, "je sais qu'il mangera".

Bara a zebr.

1850
Référence : GON.II p.29, livre premier, "il mange du pain".

Ober a ra neuz da zibriñ.

1850
Référence : GON.II p.96, livre second, "Il fait semblant de manger".

Ne zebrer ket kalz a vara e Bro-Saoz.

1850
Référence : GON.II p.91, livre second, « On ne mange pas beaucoup de pain en Angleterre ».

Pa na zebrit két.

1850
Référence : GON.II p.87, livre second, "Puisque vous ne mangez pas".

Hag hi a zebr ?

1850
Référence : GON.II p.85, livre second, " Mange-t-elle ? "

Dibrit eus ar c'hreiz.

1850
Référence : GON.II p.89, livre second, "Mangez du milieu".

Dispenn ra e vignon a zo chomet er gêr / Da gousket, emezañ, goude dibriñ ur yar.

1867
Référence : MGK p104

« Pegen diaes eo bevañ ! Mat ! mat ! n'eus forzh a-se, / Lakaet em beus em fenn ne zrebin kig morse, / Tamm kig hiziviken ned ay dindan va staon, / Kentoc'h, m'en tou, va feiz ! e varvfen gant an naon. »

1867
Référence : MGK p83

— « Ganto war-benn tri deiz[,] me a c'hello stagañ ; / Da c'hortoz, debromp da gentañ / Kordenn ar wareg-mañ, graet eo bet, me c'hoar vat, / Gant ur vouzellenn oan, dioc'h ar c'hwezh eo anat. »

1867
Référence : MGK p99

« Ar gourc'hemen-se, bugale, / Ober vad an eil d'egile, / A vez torret, o tineizhiañ / Labousigoù graet da vevañ, / Graet da garet ha da viret / Na ve debret gant ar preñved / Ar greun a ra bara deoc'h. »

1867
Référence : MGK p111-112

Klev ’ta, Hirvoan, lavar d’ar Miliner n'eo ket bet dre zu-mañ pell zo o porteza[ñ] ; koulskoude du-mañ eo yac’h kalon an dud hag e tebrer bara.

1877
Référence : EKG.I. p.89

Va gwreg, tud va zi ha me a r[ay] gwellañ ma c’hellimp evit reiñ deoc’h boued da zibriñ ha golo da guzhet ac’hanoc’h, a-enep an dispac’herien a c’hlac’har hor bro.

1877
Référence : EKG.I. p.46

Deomp-ni, en hor bro, e oa lavaret n’oa tud ar vro-mañ nemet bugale ; n’oa nemet mont en o ziez, komz rok outo, ha ker buan e vije digaset deoc’h da zibriñ ha da evañ leizh kof.

1878
Référence : EKG.II p.127

E tu-hont d'ar c'hambroù ha d'ar salioù bras ac'h aer enne 'vit dibriñ, pe 'vit skrivañ, pe 'vit ober un diskuizh, e zo amañ ur chapel vras hag ur chapel vihan : homañ 'zo savet enni ur vreuriezh a nevez zo 'vit diboaniañ an anaon : enni dreist-holl e plijo dimp mont da gaozeal gant an Ao. Doue.

1903
Référence : MBJJ p112

dibriñ

1909
Référence : BROU p. 222

N’en em lezit biken da vont da sklaved ho peg milzin hag ho kof ; na rit lontregezh ebet en dibriñ pe en evañ !

1923
Référence : SKET p.51

— Ret eo evelkent mont da gaout an aotrou person, eme an amiegez. — Ya, ya, deomp, a lavaras ar plac’h kozh — Marc’harid a oa he hanv, mamm-gozh ar bugel, mamm e dad — ret eo mont. Ar paotr a ranko bezañ badezet, hag ar vamm sebeliet… Ne zebro ket ac’hanomp !…

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924), ("an amiegez" reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.846).

gwell dibriñ

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXXIV

c'hoant dibriñ

1931
Référence : VALL pg appétit (besoin de manger)

– « Ya, neb a gousk[,] a zebr, war a leverer », a ris en ur farsal.

1944
Référence : EURW.1 p80

Mes a-greiz-holl, setu me o soñjal en istor Meudig Bihan hag er Roñfl a zebre bugale.

1944
Référence : EURW.1 p36

Al lec'h-mañ a oa evit ar bobl ordinal da zebriñ ha da evañ.

1944
Référence : EURW.1 p81

« Mat, gortoz a raen hoc’h asant. Trugarez deoc’h. Emberr da noz, e teuot da zibriñ ho koan du-mañ, hag e komzinp amploc’h a-zivout ar gouel-se ».

1944
Référence : EURW.1 p.202

Lom eta ne zebras tamm ebet, ha Job kennebeut, rak ar soubenn rous ne blije ket dezhañ, an deiz-se.

1944
Référence : ATST p.27

Ne c’houle a briz ebet mont da zibriñ ouzh taol vras an ostaleri.

1944
Référence : EURW.1 p.189

Marteze ivez o deus ur c'hlemm bennak da ober ; pe neuze ez int laouen da zistreiñ d'ar c'hoad adarre ; marteze e vijent laouen da gaout kalz nyama (kig) da zibriñ.

1985
Référence : DGBD p35

Debriñ a reomp dilavar ur pennadig betek ma lak Adrianí he fourchetez war an daol en ur sellout ouzhin.

2015
Référence : EHPEA p29

A-hed an hent da vont d'ar gêr en em zebran evit gouzout ha dav eo din embann ar c'heloù mat da Adrianí pe, da nebeutañ, ez eus diougan keloù mat.

2015
Référence : EHPEA p25

Note d'étude

Ar C'hatolicon n'anavez ken 'met ar stumm "dibriñ" da anv-verb, evel ma oa kustum e krennvrezhoneg hag er skridoù rakvodern. Ar pennrann "debr-" gant un "e" a gaver testeniekaet er C'hatolicon pa vez displeget ar verb 'vat. Da notiñ ar stumm metatezennet "dribit" testeniekaet e Naoned gant Arnold von Harff en XVvet kantvet; n'eo ket hemañ ur stumm boaziet e brezhoneg Gwened. Merzout ivez implij an dibenn anv-verb "-it" e-lec'h "-iñ" testeniekaet e brezhoneg Bourc'h-Baz c'hoazh e deroù an XXvet kantved.

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux