Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Définition :  Masquer la définition

I. H.b. A. 1. Santad kreñv a ra d'ub. krediñ en un doue, e Doue hag er c'helennadurezhioù diwar e benn. Tomm eo ar feiz kristen en he c'halon. Dihuniñ ar feiz e kalon ub. : reiñ birvidigezh en-dro d'ar santad-se. Mervel evit ar feiz. Ur vro leun a feiz. & Ent strizh Kredenn ar gristenien. Un diskar zo deuet war ar feiz er barrez-se. & Feiz dister a zen : den zo bihan ar feiz ennañ. DHS. kredenn. 2. Hollad kelennadurezhioù un iliz, an Iliz. Prezeg ar feiz. B. 1. Kred, fiziañs. Kaout feiz en ub. Kaout feiz e talvoudegezh ar vuhez. Kollet o deus ar feiz en o stourm. 2. Lealded, fealded. Touiñ udb. war e feiz. & Trl. Mirout e feiz : delc'her d'e c'her. & Terriñ e feiz : terriñ e c'her. & Trl. estl. War ma feiz ! : m'en tou. II. Estl. 1. Feiz ! : estlammadell a zistager e deroù ul lavarenn p'emeur o vont da zisklêriañ e soñj, pe evit pouezañ war ur respont. Feiz, ya !, feiz, nann ! Feiz, evit doare oc'h furoc'h ! & E feiz ! : feiz ! [1878] Bizañ a ris evit an eil gwech, hag, e feiz, eñ eo an hini a yoa aet da fall. Kouezhañ a reas marv-mik... 2. Termen a ya d'ober estlammadelloù. Feiz da'm Doue ! Feiz da Zoue ! & (impl. gant gerioù dic'harvaat evit tremen hep menegiñ anv Doue) Feiz da'm butun ! Feiz da'm buhez !

Exemples historiques : 
115
Masquer la liste des exemples

feiz

900
Référence : BRPC p320

fidlon [feiz leun]

900
Référence : BRPC p321

fedgard [feiz garzh]

1171
Référence : BRPC p321

feiz

1499
Référence : LVBCA p76 (foy ou creance)

Inkontinant, Porfirius en em brezantas dirazañ en ul lavaret[ : «] Me am eus sebeliet korf ar rouanez, gwir servijerez da Jezuz-Krist hag am eus recevet ar feiz a Jezuz-Krist[. »]

1576
Référence : Cath p22

Neuze ez komañsas ar werc'hez da brezeg dezhe ar joaioù eternel a Zoue hag en o c'hoñvertisas d'ar fez katolik, hag ez lavaras dezhe he devije ar gurun a verzhirinti.

1576
Référence : Cath p17

Hag ar werc'hez santez Katell o c'hoñforte hag o eksite da vezañ koñstant ha ferm da c'houzañv merzherienti, ha gant dilijañs o instruas er fez.

1576
Référence : Cath p15

[«]Hag inkontinant ez aparisas an ael dezhi hag he admonetas da vezañ ferm ha konstant[;] ivez he asuriñ [a reas] na vise ket hepmuiken faezhet gant an re-se, hogen ivez en o c'hoñvertise d'an fez, hag en o c'honduize da vezañ merzherien[.»]

1576
Référence : Cath p12

10. Grit din ivez kaout feiz vras / Da garet Doue neb am c'hroueas. / Nep droug en vro na c'hallo noaz[out] / D'an holl gristenien a brenas

1622
Référence : Do. p61

M. Pe evit tra en [sin ar groaz] grit-hu er feson-se ? D. Kentañ evit digas em memoar an daou vister priñsipal eus hor feiz; unan eus an Drinded vinniget, o tont da bronoñs ar c'homzoù-mañ : en anv an Tad, ha'r Mab, ha'r Spered santel; an eil eo eus ar marv ha'r Pasion hor Salver binniget, pehini ouzh en em vezañ graet den en deus anduret marv evidomp en ur groaz.

1622
Référence : Do. p8

M. Pet tra zo neseser d'ar C'hristen evit e silvidigezh ha da arruout en e fin ? D. Pevar : Feiz, Esperañs, Karantez, hag euvroù mat.

1622
Référence : Do. p10

M. Petra a gredit-hu dre ar feiz ? D. Kement a zelc'h hag a gred hor mamm sant[el an] Iliz katolik, Apostolik ha roman, ha spesialamant an artikloù zo aretet er Gredo.

1622
Référence : Do. p10

M. Na pe evit tra c'hoazh ? D. Palamour maz ro hon salver binniget kalz a vadaoù hag a c'hrasoù en vertuz a'n sin-mañ pa en grer gant un gwir feiz.

1622
Référence : Do. p8

feiz

1659
Référence : LDJM.1 pg creance, foy

M. Na pe evit tra c'hoazh? D. Abalamour ma ro hon Salver binniget kalz a vadoù hag a c'hrasoù er vertuz ar Sin-mañ, pa er greer gant ur gwir Feiz.

1677
Référence : Do. p9

[M.] Petra eo priedelezh ? D. Ur sakramant, pe en hini ar mal hag ar femel en em goñjoent asambles dre ar feiz hag ar promesa an eil d'egile e fas an Iliz, evit kaout lignez, e instruiñ ervat, hag evitañ ar pec'hed a fornikasion.

1677
Référence : Do. p49

M. Pe evit tra er [sin ar groaz] gret-hu er feson-se ? D. Da gentañ, evit digas ar memoar eus an daou Vister priñsipal eus hor Feiz ; unan, eus an Drinded binniget, en ur bronoñs ar c'homzoù-mañ : En Hanv an Tad, hag ar Mab, hag ar Spered santel ; an eil, eus ar marv ha Pasion hon Salver, pehini[,] ouzh en em vezañ graet den, en deus anduret ar marv evidomp-holl en ur Groaz.

1677
Référence : Do. p9

disparaj a feiz, a gredenn, a lezenn

1732
Référence : GReg pg différence (de Religion, qui est un empêchement de mariage)

ar feiz abostolik

1732
Référence : GReg pg apostolique

dilez eus ar feiz kristen

1732
Référence : GReg pg apostasie

Luther ar fallakr a zilezas ken e urzh ken ar feiz katolik

1732
Référence : GReg pg apostasier

merzher e vez neb a soufr evit kreskadurezh ar feiz hag a varv evit he difennadur

1732
Référence : GReg pg accroissement

un akt a feiz

1732
Référence : GReg pg acte

neb n'en deus na feiz na reizh

1732
Référence : GReg pg athée (qui nie la divinité)

falsañ e feiz

1732
Référence : GReg pg fausser (sa foi, manquer à sa parole), foi (Fausser sa foi.)

ar feiz katolik, abostolik, ha romen

1732
Référence : GReg pg (la Foi) Catholique (Apostolique, & Romaine)

ne c'hwitan ket, em feiz

1732
Référence : GReg pg je me porte bien, à votre service

prezeg d'ar barbailhoded ar poentoù eus ar feiz pere a nac'hont

1732
Référence : GReg pg (prêcher la) controverse (aux hérétiques)

feiz

1732
Référence : GReg pg creance (croïance, foi), foi (vertu Théologale), foi (Foi, créance.), foi (Foi, fidélité.)

mervel evit an difenn eus ar feiz

1732
Référence : GReg pg (mourir pour la) défense (de la foi)

soufr ar marv evit difenn ar feiz kristen

1732
Référence : GReg pg (mourir pour la) défense (de la foi)

dijunet en deus beure mat, ma feiz

1732
Référence : GReg pg (il a) dejeûné (de bon matin)

hep na feiz na reizh

1732
Référence : GReg pg deloyal (ale, qui n'a ni foi ni loi)

dispar a feiz

1732
Référence : GReg pg different (en fait de Religion)

reol eus ar feiz

1732
Référence : GReg pg dogme (de foi)

gwirionez eus ar feiz

1732
Référence : GReg pg dogme (de foi)

Dalc'h pe da hini ez renker ober feiz ha gwazoniezh.

1732
Référence : GReg pg fief (Fief dominant, à qui on doit foi & hommage.)

Reiñ e dalc'h, un douar, pe ur gwir bennak, gant karg da ober feiz ha gwazoniezh, ha gant ur garg all bennak.

1732
Référence : GReg pg fieffer (donner en Fief une terre, un droit à la charge de foi & hommage, & de quelque redevance.)

ar feiz

1732
Référence : GReg pg foi (vertu Théologale)

feiz

1732
Référence : GReg pg foi (vertu Théologale), foi (Foi, fidélité.)

feiz

1732
Référence : GReg pg foi (vertu Théologale, Van.)

ar fe

1732
Référence : GReg pg foi (vertu Théologale, Van.)

Dre ar feiz e kreder ur wirionez pehini ned eo ket aznat.

1732
Référence : GReg pg foi (La foi est un consentement à une verité qui n'est pas évidente.)

ur feiz bev

1732
Référence : GReg pg foi (Une foi vive.)

ur feiz elumet

1732
Référence : GReg pg foi (Une foi vive.)

Hep ar feiz ned eus ket a euvrioù a gement a c'halle militout ar baradoz.

1732
Référence : GReg pg foi (Sans la foi les œuvres sont mortes.)

An euvriou ar re wellañ ne delvont netra hep ket ar feiz.

1732
Référence : GReg pg foi (Sans la foi les œuvres sont mortes.)

miret e feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Garder sa foi, pp.)

falset e feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Fausser sa foi, pp.)

terriñ e feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Fausser sa foi)

torret e feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Fausser sa foi, pp.)

feiz ha gwazoniezh

1732
Référence : GReg pg foi (Foi, & hommage.)

feiz ha gwazoniezh

1732
Référence : GReg pg foi (Foi, & hommage.)

ober feiz ha gwazoniezh

1732
Référence : GReg pg foi (Faire foi & hommage.)

graet feiz ha gwazoniezh

1732
Référence : GReg pg foi (Faire foi & hommage, pp.)

em feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Par ma foi)

en ma feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Par ma foi)

dre va feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Par ma foi)

brezel diwar-benn ar feiz

1732
Référence : GReg pg guerre (Guerre de Religion.)

fazi ostinet er feiz

1732
Référence : GReg pg heresie

fazioù ostinet er feiz

1732
Référence : GReg pg heresie (p.)

gwallfeiz

1850
Référence : GON.II.HV pg gwall (-feiz), gwall (-gréden)

tadoù-a-feiz

1850
Référence : GON.II.HV pg tâd (-a-feiz)

tad-a-feiz

1850
Référence : GON.II.HV pg tâd-a-feiz

Gwiziegezh e-keñver Doue hag ar feiz

1850
Référence : GON.II.HV pg gwiziégez (Théologie, science qui a pour objet Dieu et la religion).

fe

1850
Référence : GON.II pg fé, feiz

feiz

1850
Référence : GON.II pg fé, feiz, fisiañs, fisiout

Dre ar feiz e kreder ur wirionez pehini ned eo ket anat.

1850
Référence : GON.II pg feiz (La foi est un consentement à une vérité qui n'est pas évidente.)

hep na feiz na reizh

1850
Référence : GON.II pg feiz

— « Eo da, e feiz ! eme eben, / Hag a galon vat diganen, / Ar pezh am beus az po founnus. »

1867
Référence : MGK p126

« Pegen diaes eo bevañ ! Mat ! mat ! n'eus forzh a-se, / Lakaet em beus em fenn ne zrebin kig morse, / Tamm kig hiziviken ned ay dindan va staon, / Kentoc'h, m'en tou, va feiz ! e varvfen gant an naon. »

1867
Référence : MGK p83

— « Me eo hennezh, e feiz ! » 'me unan o tremen.

1867
Référence : MGK p69

— Setu me barnet d’ar marv. E galon a rannas, me 'gred, rak antronoz e rentas e ene d’e Grouer, goude bezañ chomet start en e feiz hag en e relijion.

1877
Référence : EKG.I. p.10

Petra a soñjan ? E feiz, netra a vat ebet, avat. Jañ-Mari a zo sec’h ha rok an tamm anezhañ ; e dri [m]ab o deus an aer da vezañ paotred start, ha n’o deus ket aon rak o skeud.

1877
Référence : EKG.I. p.74

Nann, tud kozh bro Perroz n’oant ket tud aonik : feiz don a oa en o c’halon, ha fiziout a raent e Doue hollc’halloudek.

1877
Référence : EKG.I. p.100

Doue, a gav din, n’en deus ket ankounac’haet madoberoù ar re gozh, rak abaoe ar feiz ne deus graet nemet en em astenn hag en em greñvaat muioc’h-mui e Plougerne.

1877
Référence : EKG.I. p.238

An Aotrou de Poulpiquet [Poulpiked] hag e gureed, a yoa aet lod anezho er-maez eus ar vro, lod all a yoa kuzhet mat en tiez gant an dud a feiz a Blougerne.

1877
Référence : EKG.I. p.230

Ha n'eo ket gwir o deus graet gwellañ ma c’hellent evit disc'hriziennañ ar feiz eus hor bro ?

1877
Référence : EKG.I. p.168

Tud Perroz n’oant ket evit dont war-eeun eus ar gêr, rak ul lastez soudarded, hanvet "garde-kot", leun a feiz fall, a fallagriezh hag a drubarderezh, deuet di, war o meno, evit difenn ar vro a-enep ar Saozon, ha ne raent nemet laerezh hag en em vezviñ, o divije buan o diskuilhet hag o c’haset d’ar marv.

1877
Référence : EKG.I. p.97-98

Evel-se ne voe ket pell ar frapad : leveoù ar Sent a voe gwerzhet dre bevar c’horn ar vro, ha roet kazi evit netra, rak ezhomm arc’hant a ioa, ha ne gaved ket kalz a dud da deuler war al leveoù-se, rak ar feiz a ioa c’hoazh bev e goueled kalon ar Vretoned.

1877
Référence : EKG.I. p.2

Mes e Montroulez [ez] eus bet tud a feiz, tud a galon a-hed ar wech. An holl en em savas a-enep an dispac’herien, hag iliz Itron-Varia-ar-Vur a chomas en he sav.

1877
Référence : EKG.I. p.156

Bizañ a ris evit an eil gwech, hag, e feiz, eñ eo an hini a yoa aet da fall. Kouezhañ a reas marv-mik...

1878
Référence : EKG.II p.89

Trec’het gant ur fe[iz] ken nerzhus, / Raktal outañ e komz Jezuz

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

O-unanik ha diskoazell ec’h eus dilezet anezho, hag int yaouank, dic’houzvez eus ar bed hag eus ar broadoù anezhañ, dirak tud estren deut a-bell, tud hep feiz na reizh, kantreerien ar mor hag an doureier.

1923
Référence : SKET p.112

Braster o feiz en doueed ha nerzh o glanded, setu an daou skor m’en em harpe warno mibien Vanos d’o c’has da benn.

1923
Référence : SKET p.76

Feiz d’am aotrou d’an doulle ! eme ar barner, evel-se emañ kont ?

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1033 (Gouere-Eost 1924)

E bask en deus graet gant kalon ha feiz, furchet en deus ha pizh, e goñsiañs.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1025 (Gouere-Eost 1924)

Feiz ganti !… — Abalamour da betra ? — Ha panevet, a lavare unan all… met peoc’h… — Ya, ya, peoc’h !… — Ac’hanta ! merc’hed, echu eo ho ragach ?…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.943 (Mae 1924)

Hi a sklêrijenno buhez ar paotr hag a zigaso anezhañ d’ar porzh ha d’ar gêr, fidel d’ar garantez en deus roet hep feiz nag esperañs.

1925
Référence : BILZ2 p.180

Ur sulvezh, en feiz, Sul a-raok pardon ar Jaou, en miz gwengolo, e oa aet gant Yannig, Madelen ha Katellig, da Goad-ar-Jaou, da glask beüt ha da graoñ-kelveza.

1925
Référence : BILZ2 p.115

Ennañ eo em eus desket kanañ, ennañ eo e sunis laezh ar feiz kristen en ur zeskiñ ar brezhoneg, santelañ yezh a zo en hollved.

1929
Référence : SVBV p.18

dianzavadenn feiz

1931
Référence : VALL pg (une) apostasie

difennus d'ar feiz

1931
Référence : VALL pg apologétique

difennouriezh ar feiz

1931
Référence : VALL pg (science) apologétique

lusk a feiz

1931
Référence : VALL pg acte (de foi)

difennour ar feiz

1931
Référence : VALL pg apologiste

penngredenn a feiz

1931
Référence : VALL pg article

feiz

1931
Référence : VALL Levrlennadur p VIII

e feiz ya !

1931
Référence : VALL pg (eh) bien (oui)

hep reizh na feiz

1931
Référence : VALL pg aveu

kredenn a feiz

1931
Référence : VALL pg article

« Feiz ! » eme Lukaz, « kanañ a rit d’hoc’h eontr un interamant a gentañ klas ! Mes arabat eo seniñ ar c’hañv re abred, rak marteze hoc’h eontr a zo yac’h-pesk, ha ker buan e vefe gwelet o tont amañ da c’houlenn diganin ur chopinad sistr. »

1944
Référence : ATST p.15

Gab Winamant, ma zad-iou a en em engouestlas e bagad chouanted Herri de Saizy, hag a chomas pevar pe bemp bloaz gant ar fuzul war e chouk, da stourm evit « ar Feiz hag ar Vro ».

1944
Référence : EURW.1 p9

Kement a garan, amañ 'm eus desket er c'harout : ar feiz naturel, ar gredenn eeun, al labour ordinal, an dud izel, ar gwez derv, al lannoù, ar girzhier, ar stêrioù, ar vein-hir, ar chapelioù, hag an holl draoù benniget a vev en o skeud santel.

1944
Référence : EURW.1 p15

Ober a rejomp ar veaj hir-se gant e-leizh a dud eus hon anaoudegezh, ar bagonioù a oa leun-kouch ha diskoñfortus ; pep hini a oa gantañ paneradoù boued hag evaj ; alies e chomed eurvezhioù er garioù ; mes ar feiz a galonekae an holl, hast warno da welout mirakloù Lourd.

1944
Référence : EURW.1 p65

A feiz, ne oa ket graet gant koad, na petra ‘ta, hag ar c’hozh paotr yaouank kozh a oa anezhañ en doa arc’hant ha karantez da ziouerout.

1944
Référence : EURW.1 p.89

— « Ya, un trouz spontus. » — « Petra ’sinifi an trouz-se ? » — « Feiz ! n’ouzon ket ; biskoazh em buhez n’em eus klevet ur seurt trouz.

1944
Référence : ATST p.71

— « A ! feiz ! » a lavaras ar merc’hed gant ur figur tagnous, « ma emañ evel-se ar jeu, mat pell ’zo ! »

1944
Référence : ATST p.39

Diaes [e]n em gave ar breur Arturo. Paotr e oa da c'houzañv ar verzherinti evit e feiz.

1949
Référence : SIZH p.41

- Ur werz nevez emaoc'h o lipat, breur Arturo ? a c'houlennas. - Feiz, nann !

1949
Référence : SIZH p.47

Diouzh an noz, en un darnaouenn / Eus hor bro, e c'halv ar gaouenn / Ar baotred vat da vont a-stroll / Ouzh enebourien fall ha foll / Deuet da waskañ feuls hor feiz / Ha, ken gwazh all, da wastañ Breizh.

1960
Référence : PETO p57-58

Arc'hoazh pe zroug, ivez pe reuz, / Ma vezont diouzh ar Pab ? / D'hor gwir veleien hor bo keuz / Ha kerse 'vel d'e dad ar mab, / P'er gra emzivad ar marv. / Hor planedenn' vo didruez / Hag hor feiz heskinet garv. / Tristidigezh 'hed hor buhez !

1960
Référence : PETO p13-14

Kent eo kiriek ar gredenn drist / Diwar-benn beli Vikel Krist / Ma kav n'eo mui ma c'hredenn reizh / Hag e trubardan ar wir Feiz.

1960
Référence : PETO p31

Ur wech kempennet ne oa ket divalav, e feiz, ar geriadenn da welout.

1985
Référence : DGBD p141

Homañ a ra d'an dud stourm dre aktoù a feiz seul wech ma vezont kounnaret, gant ar spi e tilezo an enebourien o doareoù fall d'ober ha d'en em zerc'hel.

2015
Référence : DISENT p21

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux