Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
11
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. A. (db. korf an dud) 1. Ezel traoñ. Torret en deus e c'har. Poan am eus em divhar. Divhar skañv : mibin, gouest da redek buan. & (en e furm daou ha lies) Mar klask ar brizonidi tec'hel, troc'hit o divharoù ! & Trl. Kavout, kemer, tapout hed e c'har : tec'het kuit. Lezel hed e c'har gant ub. : lezel frankiz da vont gantañ. & Trl. skeud. Ober e astenn gar diwezhañ : mervel. & Stagañ e c'har ouzh gar ub. : dimeziñ gantañ. & Trl. skeud., pemdez (db. an dilhad) Mont evel gar ur c'hi en ur sac'h : na zegouezhout mat. & DIV C'HAR, DIVHAR O-DIV : stummoù a implijer pa venner pouezañ war ar stumm daou. Seizet e oa he div c'har, he divhar o-div. & Trl. Mont war c'harig-kamm : war droadig-kamm. HS. divesker. 2. Ent strizh (db. an dud) Rann eus an ezel traoñ zo etre ar glin hag an troad. Daou askorn ar c'har. B. Dre heveleb. 1. (db. an dud) Osod a lakaer e-lec'h ur c'har bet troc'het. Ur c'har goad. 2. (db. an dilhad) Lodenn eus ur pezh dilhad a c'holo gar ub. O sevel gar gleiz e vragoù e tiskouezas dimp e c'houli. Divhar ha treid al loeroù. HS. bragezenn, garenn. 3. (db. al loened) Pav. Ar bouc'h kozh ne oa ket gouest d'en em zelc'her war e beder gar. HS. divesker. II. (en e furm unan pe en e furm lies hepken) 1. (db. ar plant) Korzenn. Sec'h eo ar fav-munut war o gar. Troc'hañ ed diwar o gar. & Trl. skeud. Debriñ e ed, e eost diwar e c'har : foranañ e vadoù. HS. garenn, gwalenn. 2. Rouez (db. ar gwez) Kef. Garanet en doa e anv gant ur gontell war gar ar wezenn. HS. garenn, treujenn. 3. (db. an traoù) Lodenn hir ha moan traezoù pe benvegoù bihan zo. Gar an tachoù. Gar ha genoù ar founilh. Gar un alc'hwez. Ur c'horn-butun gant ur c'har verr. HS. garenn, gwalenn.

Exemples historiques : 
64
Masquer la liste des exemples

kof an c'har

1499
Référence : LVBCA p21, 82, 117 (le gros de la iambe)

gar

1499
Référence : LVBCA p82 (iambe)

koubl an c'har

1499
Référence : LVBCA p21, 82, 123 (le ploy de la iambe)

pleg an c'har

1499
Référence : LVBCA p21, 82, 165 (la ploy de la iambe)

divhar

1659
Référence : LDJM.1 pg iambes

divgar

1659
Référence : LDJM.1 pg car

divgar

1659
Référence : LDJM.1 pg diougar

kar

1659
Référence : LDJM.1 pg car

gar

1659
Référence : LDJM.1 pg garr

klipenn ar c'har

1699
Référence : Har. pg gar

Droug en deus en e c'har.

1732
Référence : GReg pg douleur (Il a de la douleur à la jambe.)

kof ar c'har

1732
Référence : GReg pg gras (Gras de jambe, le gras de la jambe.)

gar an alc'hwez

1732
Référence : GReg pg (la tige d'une) clef

Diskolpañ an nivrec'h hag an nivc'har, da ur re bennak, diouzh ur re bennak.

1732
Référence : GReg pg coupper (bras & jambes à quelqu'un)

divunañ, dihunañ, ar c'har

1732
Référence : GReg pg degourdir (la jambe engourdie

dic'hourdiñ ar c'har

1732
Référence : GReg pg degourdir (la jambe engourdie

Anken en deus en e c'har.

1732
Référence : GReg pg douleur (Il a de la douleur à la jambe.)

Glaz en deus en e c'har.

1732
Référence : GReg pg douleur (Il a de la douleur à la jambe.)

kof ar c'har

1732
Référence : GReg pg gras (Gras de jambe, le gras de la jambe.)

Gloaz en deus en e c'har.

1732
Référence : GReg pg douleur (Il a de la douleur à la jambe.)

Poan en deus en e c'har.

1732
Référence : GReg pg douleur (Il a de la douleur à la jambe.)

divesker hir hoc'h eûz

1850
Référence : GON.II pg gâr, garr

gar an alc'houez

1850
Référence : GON.II pg alc'houez (La tige de la clef).

gar

1850
Référence : GON.II p.19, livre premier, "jambe".

an divc'har

1850
Référence : GON.II p.19, livre premier, "les jambes".

E c'har

1850
Référence : GON.II p.9, introduction, "sa jambe" (parlant d'un homme).

Terriñ a reas va gar gant e vazh.

1850
Référence : GON.II p.66

Breinet eo e c'har.

1850
Référence : GON.II pg breina (Sa jambe s'est gangrenée).

Troc'het en deus e c'har betek ar bev.

1850
Référence : GON.II pg béô (Il s'est coupé la jambe jusqu'au vif).

e daolet en deus a-zindan e c'har

1850
Référence : GON.II pg a-zindan

gar

1850
Référence : GON.II pg esker, gâr, garr

gar

1850
Référence : GON.II pg gâr, garr

divc'har

1850
Référence : GON.II pg gâr, garr

divc'har

1850
Référence : GON.II pg gâr, garr

divhar

1850
Référence : GON.II pg gâr, garr

divesker

1850
Référence : GON.II pg gâr, garr

ur gouli en deus en e c'har

1850
Référence : GON.II pg gâr, garr

Neuze ar razh mibin a red ken a findall, / A labour keit ha dek / Gant e dreid[,] gant e veg, / A zrailh hag a zispenn / Sac'h ar vaot penn-dre-benn, / Ker brav m'he devoe hed he gar / Ha ma c'hellas dont d'ar gêr.

1867
Référence : MGK p48-49

Daou varc'h a yae en hent : unan a gerc'h sammet. An eil, o tougen sonn arc'hant holen ar Roue; Bete bouedenn e lost ennañ lorc'h ha fouge, ne roje ket e vec'h evit netra er bed. En em hejañ a ra, stampañ e zivesker, ditirinat e ourouler, p'en em gav war al lec'h skarzherien godelloù, goullo ganto o yalc'h, digor o c'hrabanoù, evit skrabat el lec'h ma'z eus.

1867
Référence : MGK p5

Kerkent pep hini a ya da ober ar pezh a zo gourc’hemennet dezhañ ; unan a oa o purañ ar podoù, un all o sec’hañ ar pladoù, un all o rinsañ an oaled ; un all a yeas da gerc’hat koad d’ar bern keuneud a oa en tu-all d’ar porzh a-ziadreñv, e kichen ar c’hraou-moc’h ; ar sakrist, skañv e c’har, a yae d’ar c’hav, hag a deue gantañ, [b]ep tro, ur vriad boutailhadoù gwin kozh. Koan ne zaleas ket da vezañ dare.

1877
Référence : EKG.I. p.123

Edo er c’hiz-se e-kreiz an hent pa glevas, o tiskenn eus a gostez ar C’hozhvarc’had, un den hag a valee prim, evel diwar nij, digor e zivesker, ramp gantañ, dibreder ha skañv e droad, ur penn-bazh en e zorn hag e wentle a-zindan e vrec’h, o vont en tu bennak da glask pemp gwenneg d’e zervezh.

1877
Référence : EKG.I. p.131

Hag ar person "intru" d’en em sachañ er-maez eus e garrbont. Mes, siwazh ! sonnet eo e zivesker, brevet e gorf, sklaset e izili, pounner ha boudinellet e benn !

1877
Référence : EKG.I. p.130

— Ya, koulz eo deomp, rak skornet eo dija va divesker a-zindanon.

1877
Référence : EKG.I. p.75

Ha n'eo ket kement-se diskouez youl ha kalon ? Bezañ diskaret d’an traoñ gant ur c’har frigaset, kaout penn a-walc’h c’hoazh goude-se evit kregiñ en e fuzuilh ha tennañ war an hini en doa her glazet, ha n'eo ket an dra-se en em gannañ a-zevri ha betek an huanad diwezhañ ?

1877
Référence : EKG.I. p.298

— Gwir a leverez, Kivoron ; deomp buan en hent. Ha Kivoron hag ar soudarded war-zu ti ar Prat en ur astenn o gar.

1877
Référence : EKG.I. p.219-220

Rak petra he divije-hi aon ? Petra he doa-hi da goll ? N'he doa ket un diner toull war hec'h anv, hag, evel e lavare d’he amezeien, gwelloc’h e kave mont gant Doue d’he Varadoz, eget bevañ war an douar er baourentez en ur stlejañ he gar gamm war he lerc’h dre ma’z ae.

1877
Référence : EKG.I. p.194

Loull ar Bouc’h a bignas dre an delezoù ker skañv e c’har, evel pa n’en divije bet nemet triwec’h vloaz.

1877
Référence : EKG.I. p.135

P’edo Yann ar Mest o vont en ti e Lanzeon dre un tu, daou vevel a yoa o tont e-barzh dre un tu all, ha ganto, Krist ar Groaz Ruz, torret e zivesker, e zivrec’h, ha diskolpet e benn.

1878
Référence : EKG.II p.78

Evel a ouzoc’h, ar veleien o doa gellet kemeret an tec’h, rak Laouig Appere a yoa bet lemm e lagad ha skañv e c’har, ha n’oa ket bet ret lavaret div wech d’ar veleien mont en hent.

1878
Référence : EKG.II p.69

Va daoulagad a drelle, va divesker a horjelle, edon o vont da semplañ...

1878
Référence : EKG.II p.47

skorchet eo e c'har dezhañ

1909
Référence : BROU p. 419 (on lui a fendu la jambe)

Pleget o divhar a-raok e taoulinent el letonenn hag, o c’houzougañ, e sellent ouzh an neñv e stumm azeulerien.

1923
Référence : SKET p.60

Dizaon, eeun, gwirion, leal, karantezus, azaouezus ouzh dremm-den ken ma n’houljent flemmañ ur c’har dezho pe ur c’heneil dre ober pe dre c’her, kehelus d’an doueed, doujus d’an anaon, leun a boell hag a veiz, oberiat, akuit en emgannoù, ampart el labourioù-peoc’h, evel-se ez oant pa lavaran !

1923
Référence : SKET p.121

Ruziet e voe gant glizh klouar an emgannoù divesker gwenn ar vrezelourez betek he daoulin, hag, uheloc’h eget he daoulin, betek ar gourem traoñ eus he berrvrozh.

1924
Référence : SKET.II p.55

Dindan ar vouc’hal, bet diwanet diwar deuzadur teir zolzennad arem ha gouest an dremm anezhi da droc’hañ ur vlevenn war zour ha da dennañ gwad d’an avel, e kouezhas neuze hanterglopennoù, hanterbennoù, brec’hioù ha garoù distaget ha korfoù faoutet dre hanter eus ar skoaz d’ar c’haol.

1924
Référence : SKET.II p.55

Torkulet eo o divesker dre revarc’hegez, behinek ha gwak o c’hig dre rezidalvezañ ; tev o c’hof dre re zibriñ hag evañ.

1924
Référence : SKET.II p.66

dibriñ e eost diwar e c'har

1931
Référence : VALL pg (manger son) blé (en herbe)

Job a reutae e zivesker, me el lavar deoc’h ; rak ma oa pounner ar vag da nerzh daou zen, pounneroc’h e oa c’hoazh da nerzh unan hepken, dreist-holl p’en doa lakaet Lom e gorf hir e-barzh.

1944
Référence : ATST p.107

Krenañ a reas e zivesker dindanañ.

1944
Référence : ATST p.95

He brozh, stegnet pervezh war he digroazell hag he morzhedoù leun, a ziskenne betek hanter kofoù he divhar o neuz flour, un hoal.

1949
Référence : SIZH p.66

Ha koll a reas ur c'har en emgannoù.

1985
Référence : DGBD p198

Da c'houde e laka ar stourmerien o divrec'h da dremen dre zindan o divhar evit tapout krog e-barzh melloù-dorn, dornioù pe, d'ar gwashañ, ufernioù o c'hamaraded hag a zo a-dal dezhe.

2015
Référence : DISENT p95

Gantañ [ar patron meur] e voe graet un dra ha ne vo ket tu da zresañ morse : klask a reas tec'hout diouzh an tabut gant ur c'harr-tan ha flastrañ a reas gar an den yaouank.

2015
Référence : DISENT p83

Goude-se e klasker bezañ azezet an tostañ posupl an eil ouzh egile : divgroazell ouzh divgroazell, an divhar o stardañ an den a zo dirazoc'h hag o klask lakaat anezhe da dremen dre zindan e zivhar dezhañ.

2015
Référence : DISENT p96

Note d'étude

An droienn "coff an gar" roet gant Gregor a Rostrenen (1732) a ra dave d'ar C'hatolikon (1499).

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux