Plus d'options

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Définition :  Masquer la définition

(gant ur bennlizherenn-dal) 1. [1499, 1732, 1850, 1867, 1927, 1960] Personeladur ar marv, taolennet e stumm ur relegenn. [1850] An Ankoù na espern den ebet. [1867] Paourkaezh karv ! / An Ankoù a zo oc'h da gas / D'al lec'h m'eo dit mervel, siwazh ! [1867] Ma ve bet o seulioù / Harp oc'h seul an Ankoù, / Ma ve bet gant ar c'hlaz o gwazhied holl sonnet, / Oc'h holl draoù ar bed-mañ o daoulagad prennet, / Stanket-holl o divskouarn da selaou er bed all, / M'o defe bet klevet o c'halon o strakal / Gant diframm ar marv yen o labourat o c'hig, / Neuze, war ar bed-mañ ne vent ket reuzeudik. [1867] Krogoù zo gant ar bev : an Ankoù hag e falc'h / O doa poan o stagañ, o toullañ da gaout dalc'h. [1960] Rak an dienez hoc'h eus aon, / Enkrezet, chalet da gaout naon, / Da gaout planedenn drist da ren / 'Raok bezañ boued d'an Ankoù yen ? [1960] Spontet mik gant an nec'hamant / Rak an Ankoù ken dizamant / A zo kiriek d'am chalamant, / Aon da vervel zo dirollet / 'Barzh ma c'herc'henn ken pennfollet : / Ha dre-se, kure, ' vi kollet. [1960] Me zo kannad an Ankoù du / Darev, bewech ma kav an tu / Da ziskarañ dillo mab-den / Ha d'hen lemel diwar hor glenn ! [1960] Din ' vezoc'h bet, pa 'z on fall-put, / Diouganer du an Ankoù mut. & Tr. Bezañ sammet gant an Ankoù, mont gant an Ankoù. Deuet eo an Ankoù d'e gerc'hat : mervel. & Tr. Karr(ig), karrigell an Ankoù : a vez sammet korf ar re varv ennañ - enni - hag a glever o wigourat pa varv ub. en ardremez. Klevet karr an Ankoù o tremen. & Kloc'h an Ankoù : a vez gantañ evit kemenn d'an dud ur marv tost en ardremez. & Morzhol, falc'h an Ankoù : arouezioù eus e c'halloud lazhañ a vez gantañ en e zorn. & [1850] Morzholig an Ankoù : lesanv roet d'ur preñv koaddebrer a gave d'an dud gwechall e oa ur sinad an trouz a rae pa vez o krignat koad. & [1960] Eur an Ankoù : poent ar marv. [1960] Tavit, tavit gant ho sklankoù / Pa 'z eo deuet eur an Ankoù. 2. Trl. (db. an dud) Bezañ treut evel an Ankoù : bezañ treut-kenañ. & Trl. skeud. Mont an Ankoù hebiou ub. : kaout aon bras. & Tremen an Ankoù dre ub., mont an Ankoù dreist ub. : santout ur gridienn o redek dre e gorf. 3. Labous an Ankoù : moranv a roer d'ar c'hrell. & Dre let. Amezeg an Ankoù : moranv ar verranal.

Exemples historiques : 
27
Masquer la liste des exemples

Ankoù

1499
Référence : LVBCA p24 (Mort, Trépas)

Ankoù

1732
Référence : GReg pg agonie (la parque qui coupe le fil de notre vie.)

An Ankoù na espern den ebet.

1850
Référence : GON.II pg añkou (la mort n'épargne personne.)

Ankoù

1850
Référence : GON.II pg añkou (Mort. Trépas. Agonie. Angoisse de la mort.)

morzholig an Ankoù

1850
Référence : GON.II pg morzolik (On appelle aussi morzolik ann ankou, 'le petit marteau de la mort', l'artison, ver qui s'engendre dans le bois et qui y fait un petit bruit semblable à celui d'un marteau léger. Les Bretons superstitieux regardent ce bruit comme l'annonce de la mort de quelqu'un de leurs parents.)

Paourkaezh karv ! / An Ankoù a zo oc'h da gas / D'al lec'h m'eo dit mervel, siwazh !

1867
Référence : MGK p42

O klevet e c'hervel, e kredas an Ankoù / E vije an den kaezh[,] / Pa deuje[,] laouen-bras.

1867
Référence : MGK p66

Ma ve bet o seulioù / Harp oc'h seul an Ankoù, / Ma ve bet gant ar c'hlaz o gwazhied holl sonnet, / Oc'h holl draoù ar bed-mañ o daoulagad prennet, / Stanket-holl o divskouarn da selaou er bed all, / M'o defe bet klevet o c'halon o strakal / Gant diframm ar marv yen o labourat o c'hig, / Neuze, war ar bed-mañ ne vent ket reuzeudik.

1867
Référence : MGK p66-67

Krogoù zo gant ar bev : an Ankoù hag e falc'h / O doa poan o stagañ, o toullañ da gaout dalc'h.

1867
Référence : MGK p97

E-pad ma rene Rogiamon eo e c’hwezhas Guton e anal war ar bed o krouiñ Belos a engehentas Belios, Aotrou ar Marv, Tad an Ankoù, e tle kement en deus buhez distreiñ davetañ un deiz, e tle neb a zo bevaet gant ar C’hwezh dont d’e gaout o tiwiskañ e zibourc’h marvel.

1923
Référence : SKET p.29

Bezit disaouzan rak ar marv, c’hoarzhit d’an Ankoù o tont.

1923
Référence : SKET p.51

Pe vern din em sammfe an Ankou un nebeud bloavezhioù abretoc’h eget ar re-all ?

1924
Référence : SKET.II p.41

— Lavaret a raer ivez penaos e vezer spontet entre ar chapel hag ar feunteun. — Eno, el lec’h all, spontet e vezer dre-holl gant an Teuskoù-noz, ar [g]wrac’hed, ar gornandoned, ha karrigell an Ankou.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.947 (Mae 1924)

ankoù

1927
Référence : GERI.Ern pg ankou (La Mort personnifiée, trépas ; fantôme, squelette ; cause de la mort, Van.)

ankoù

1927
Référence : GERI.Ern pg ankou (La Mort personnifiée, trépas ; fantôme, squelette ; cause de la mort)

ankoù

1927
Référence : GERI.Ern pg ankou (La Mort personnifiée, trépas ; fantôme, squelette ; cause de la mort, Trég.)

ankoù

1927
Référence : GERI.Ern pg ankou (La Mort personnifiée, trépas ; fantôme, squelette ; cause de la mort, Corn.)

Ar gristenion a voe dihunet en o gwele gant e glemmoù mantrus, hag an eil a c’houlennas digant egile : — « Hag a nevez, e Karreg-al-Louarn ? » — « Ur c’hazh o vervel an hini eo ? » — « Pe un den ? » — « Pe an Ankoù ? » — « Pe Satanaz ? » — « Ya ! marteze, Karreg-al-Louarn a zo satanazet. »

1944
Référence : ATST p.65

A ! ne vin ket kozh ken e Karreg-al-Louarn ; a-raok nemeur amañ e teuio va zro da vont gant an Ankoù.

1944
Référence : ATST p.41

An Ankoù en deus skoet dec’h war dor vras an Ifern hag en deus lavaret deomp : E parrez Lotei, war gorre an dorgenn, tost da hent Kastellin, er gêrig anvet Karreg-al-Louarn, ur voereb gozh a zo prest da vervel.

1944
Référence : ATST p.56

Job : — « Ar voereb a zo aonik. » Lom : — « Bezit dinec’h ! Spontet e vo, pa glevo labous an Ankoù o c’hoari en-dro d’an ti. »

1944
Référence : ATST p.28

« [...] Me ’bari eo labous an Ankoù ! e-biou da Gervetouz eo tremenet, hag ac’hano en deus nijet war-du Karreg-al-Louarn. Ma n’eo ket aet da gerc’hat ar voereb kozh ? » — « E c’hallfe bezañ, Lom. »

1944
Référence : ATST p.71

Rak an dienez hoc'h eus aon, / Enkrezet, chalet da gaout naon, / Da gaout planedenn drist da ren / 'Raok bezañ boued d'an Ankoù yen ?

1960
Référence : PETO p19

Me zo kannad an Ankoù du / Darev, bewech ma kav an tu / Da ziskarañ dillo mab-den / Ha d'hen lemel diwar hor glenn !

1960
Référence : PETO p57

Din ' vezoc'h bet, pa 'z on fall-put, / Diouganer du an Ankoù mut.

1960
Référence : PETO p63

Tavit, tavit gant ho sklankoù / Pa 'z eo deuet eur an Ankoù.

1960
Référence : PETO p81

Spontet mik gant an nec'hamant / Rak an Ankoù ken dizamant / A zo kiriek d'am chalamant, / Aon da vervel zo dirollet / 'Barzh ma c'herc'henn ken pennfollet : / Ha dre-se, kure, ' vi kollet.

1960
Référence : PETO p39-40

Étymologie

Termen predenek da dostaat d'ar c'hembraeg "angau" kenster gantañ.

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux