I.
V.k.e.
A. GWECHALL
1. [1850, 1985] Dilouzañ an dilhad fank dre skeiñ ganto war-bouez ur c'holvazh.
Edo ar c'hannerezed o kannañ an dilhad fank er poull. Kas dilhad da gannañ. Emañ an dilhad o kannañ.
&
Ent krenn
C'hwi a gann gwenn hag a wask stegn.
2. Trl. skeud.
Kannañ e gouez* da ub.
&
Kannañ e roched* da ub.
B. BREMAÑ
Dilouzañ an dilhad fank dre ober gant an dorn pe gant ur gannerez.
HS. bugadiñ, gwalc'hiñ.
HS. naetaat.
C. Dre ast.
1. [1850] Skeiñ gant ub.
Ne glaske nemet un digarez evit kannañ e verc'h.
[1850] O c'hannañ a ray holl. Kannet hon eus an enebourien.
&
Trl. skeud.
Reiñ bazh* d'e gannañ.
&
Kannañ (ub.) evel ur sac'h en dour : skeiñ gantañ a daolioù kalet.
2. Trec'hiñ.
Ar goueriaded a oa ken niverus ma kannjont an aotrounez.
3. Bezañ kannet : bezañ trec'het, er sport, er politikerezh, h.a.
Poullaouen zo bet kannet gant Karaez. Ar re wenn zo bet kannet.
II.
V. kenem.
1. En em gannañ : skeiñ an eil gant egile.
Eno e oa tud o klask en em gannañ. Bemdez e vezemp oc'h en em gannañ.
[1877] [...] en ur zisklêriañ ec’h en em gannent evit o Doue, evit o bro hag evit o Roue.
&
[1944] [...] kuit a nec'hamant nemet en em gannañ, redek bro, karout ha bezañ karet.
[1985] EN EM GANNAÑ OUZH.
[1878] [...] ha lavaret dezho n’omp ket digalonekaet ha ne c’houlennomp ket gwell eget en em gannañ adarre ouc’h [ouzh]Canclaux.
[1985] A-drugarez Doue ne 'm eus ket bet alies d'en em gannañ outo.
2. Dre ast.
Tabutal.
En em gannañ a reer diwar-benn ar garg-hont.
Référence :
LVBCA
p33, 81, 108 (bastre o [=avec] baton)
7. Evit kevret hor pec'hedoù / e welas, allas, e c'hloazioù, / A zivabrant bete ar plantoù, / Kannet ivez gant skourjezoù.
7. Euit gueffret hon pechedau, / Ez guelas, allas, e gloasou, / A dyou abrant bet e-n plantau, / Cannet yuez gant scourgezau.
1622
Référence :
Do.
p60
kannañ kruel
cãna cruel
1659
Référence :
LDJM.1
pg batre cruellement
kannañ
canna
1659
Référence :
LDJM.1
pg batre
stêr da gannañ
stêr d'a canna
1699
Référence :
Har.
pg kannañ, stêr (douet, eau où l'on lave)
en em gannañ
en hem ganna
1732
Référence :
GReg
pg (s') entrebattre
kannañ ken na fu
canna qenna fu
1732
Référence :
GReg
pg (battre quelqu'un) dos (& ventre)
kannañ kaer ur re
canna caër ur re
1732
Référence :
GReg
pg (battre quelqu'un) dos (& ventre)
kannañ an adversourien eus ar stadoù
canna an adversouryen eus ar stadou
1732
Référence :
GReg
pg défaire (une armée)
asinañ d'en em gavout e lec'h distro, evit en em gannañ
açzina d'en hem gavout ê leach distro, evit hen em ganna
1732
Référence :
GReg
pg défier (appeller son ennemi au combat singulier)
kannañ ur re tu evit tu
canna ur re tu evit tu
1732
Référence :
GReg
pg (battre quelqu'un) dos (& ventre)
Me ned on ket kannus, rak aon da vezañ kannet va-unan.
Me ne doun qet cannus, rac aoun da veza cannet va-unan.
1732
Référence :
GReg
pg batant (Je ne suis point batant de peur d'être batu.)
kannañ a daolioù dorn
canna a daulyou dourn
1732
Référence :
GReg
pg gourmer
kannet a daolioù dorn
cannet a daulyou dourn
1732
Référence :
GReg
pg gourmer (pp.)
kannañ
canna
1732
Référence :
GReg
pg baton (pour se soutenir)baton (pour se soutenir), batre (frapper, maltraiter), (rendre tout à fait) blanc (le linge, le bien blanchir)
kannet
cannet
1732
Référence :
GReg
batre (frapper, maltraiter)
bezañ kannet gant ur re bennak
beza cannet gant ur re-bennac
1732
Référence :
GReg
pg (etre) batu
en em gannañ reer diwar-benn ar garg-hont
en em ganna a rear divar-beñ ar garg-hont
1732
Référence :
GReg
pg batre (on se bat à qui aura cette charge)
bet kannet gant ur re bennak
bet cannet gant ur re-bennac
1732
Référence :
GReg
pg (etre) batu
hent kannet
hend cannet
1732
Référence :
GReg
pg (chemin) batu
henchoù kannet
hinchou cannet
1732
Référence :
GReg
pg pg (chemin) batu
ti da gannañ
ty da ganna
1732
Référence :
GReg
pg buanderie (lieu, ou, maisonnete dans laquelle passe un ruisseau, & où l'on fait la buée, ou la lessive, pour blanchir le fil & la toile)
em ganniñ
him ganneiñ
1732
Référence :
GReg
pg (s') entrebattre
En em gannañ a ris outañ.
en em ganna a riz out-hañ
1850
Référence :
GON.II
p.96, livre second, "Je me battis contre lui".
en em gannañ
en em ganna
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Se battre).
Gant an amzer e kanno.
Gañd ann amzer é kannô.
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Il blanchira avec le temps).
O c'hannañ a ray holl.
Hô c'hanna a rai holl.
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Il les battra tous).
kannañ
kanna
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Blanchir, rendre ou devenir blanc. Laver ou nettoyer le linge. Au figuré, déclarer innocent. Absoudre. Justifier. Acquitter. Battre, donner des coups. Vaincre. Maltraiter), frota, gwenna, pila, stourmi, pg darc'haoui, darc'hav et darc'haô
Kannet eo bet.
Kanned eo bét.
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Il a été absous).
Kannet hon eus an enebourien.
Kanned hon eûz ann énébourien.
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Nous avons vaincu les ennemis).
kannet
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Blanchir, rendre ou devenir blanc. Laver ou nettoyer le linge. Au figuré, déclarer innocent. Absoudre. Justifier. Acquitter. Battre, donner des coups. Vaincre. Maltraiter. Part.)
Kannit an neud-mañ raktal.
Kannid ann neûd-mañ râktâl.
1850
Référence :
GON.II
pg kanna (Blanchissez ce fil sur-le-champ).
E douvezioù kêr int en em gannet.
E douvésiou kéar iñd en em gannet.
1850
Référence :
GON.II
pg douvez, douez (Ils se sont battus dans les fossés de la ville).
Chom a reas 'ta da bennaouiñ er park betek an abardaez ; hag o vezañ kannet ha dornet gant ur walenn ar pennoù he doa dastumet, e kavas eus a heiz, war-dro ar ment eus a un "ephi", da lavarout eo, tri astellad.
Choum a réaz 'ta da bennaoui er park bétég ann abardaez ; hag ô véza kanned ha dournet gañd eur walen ar pennou é dôa dastumet, é kavaz eûz a heiz, war drô ar meñd eûz a eunn EFHI, da lavaroud eo, trî astellad.
1850
Référence :
GON.II
p.102, Buez Ruth.
en em gannañ
en em ganna
1850
Référence :
GON.II
p.7 introduction "se battre"
Evit hor c'hannañ.
(Evid) hor c'hanna
1850
Référence :
GON.II
p.11, introduction, "pour nous battre".
En em gannañ a rin ouc'h ho preur.
en em ganna a rinn ouc'h hô preûr
1850
Référence :
GON.II
p.96, livre second, "Je me battrai contre votre frère".
Référence :
GON.II
p.92, livre second, (Ils sont allés se battre à l’épée).
Ha ne vezin ket kannet gant ho tad, mar choman amañ ?
Ha né vézinn-mé két kannet gañd hô tâd, mar choumann amañ ?
1850
Référence :
GON.II
p.86, livre second, « Votre père ne me battra-t-il pas, si je reste ici ? »
Lazhet e voe oc'h en em gannañ evit he vro.
Lazed é oé oc’h en em ganna évid hé vrô.
1850
Référence :
GON.II
p.82, livre second, « Il fut tué en combattant pour sa patrie ».
Bez’ e kannin ho mab, mar gra goap ac’hanon.
Béz’é kanninn hô mâb, mar gra gôab ac’hanoun.
1850
Référence :
GON.II
p.62, (Je battrais votre fils, s’il se moque de moi).
En em gannañ a reas outo.
En em ganna a réaz out-hô.
1850
Référence :
GON.II
p.65
En em gannañ a rin ouc'h neb a garo.
En em ganna a rinn ouc'h néb a garô.
1850
Référence :
GON.II
p.77
Piv bennak en em gann a-enep e vro, hennezh a zo un den digalon.
Piou-bennâg en em gann a-éneb hé vrô, hen-nez a zô eunn dén digaloun.
1850
Référence :
GON.II
p.76 (Quiconque se bat contre sa patrie est un lâche).
E-touez bugale 'n dud[,] an hanter, pe war-dro, / Da gannañ 'n hanter-all[,] treujoù keuneud a ro ; / En-dro dezho [ez] euz stignet droug.
Etouez bugale 'nn dud ann hanter, pe war-dro, / Da ganna 'nn hanter-all[,] treujou keuneud a ro ; / Enn dro d'ezho [ez] euz stignet drouk.
1867
Référence :
MGK
p107
Ur bleiz, deuet e eskern er-maez eus e groc'hen, o vezañ ma veze ar c'has ouzh en diarbenn, a gavas, war e hent, un hordenn gi nerzhus, lart-toaz ha flour e lêr, ki distailh galloudus. Lammet gant e gilpenn, en tagañ, en dispenn, hen diskolp' a-bezhioù, a oa micher Gwilhoù, panevet, a-raok e sammañ, oa ret outañ en em gannañ.
Eur bleiz, deut e eskern er meaz euz he groc'hen, o veza ma veze ar c'has oc'h hen diarbenn, a gavaz, war e hent, eunn horden-gi nerzuz, lard-toaz ha flour he ler, ki distaill gallouduz. Lammet gant he gilpenn, hen taga, hen dispenn, hen diskolp' a besiou, a voa micher Gwillou, paneved a-raok e zamma, voa red out-han en em ganna.
1867
Référence :
MGK
p7
E-pad m’edont oc’h ober o zro, an Aotrou de Ker[v]alaneg a beurachue da renkañ e dud, a gomze outo, a domme o c’halon dezho en ur zisklêriañ ec’h en em gannent evit o Doue, evit o bro hag evit o Roue.
Epad m’edont oc’h ober ho zro, an Aoutrou de Kerbalanek a beur-achue da renka he dud, a gomze outho, a domme ho c’haloun d’ezho en eur ziskleria ec’h en em gannent evit ho Doue, evit ho bro hag evit ho Roue.
1877
Référence :
EKG.I.
p.275-276
Ha mard oa chouanted el leandi ?... Oh ! neuze [e] oa graet ganto, rak ar chouanted a yoa paotred hag a en em ganne da vat...
Ha mar doa chouanted el leandi ?.... Oh ! neuze oa great gant-ho, rak ar chouanted a ioa paotred hag a en em ganne da vad...
1877
Référence :
EKG.I.
p.37
Evit ar memes kostezenn ec’h en em gannfet. Skoit start war ar republikaned, ha ra blijo gant Doue lakaat ac’hanoc’h da c’hounit !
Evit ar memez kostezen ec’h en em gannfot. Skoit stard var ar republikaned, ha ra blijo gand Doue lakat ac’hanoc’h da c’hounit !
1877
Référence :
EKG.I.
p.84
An 21 a viz C’hwevrer 1794, Croy a skrive e-unan d’e gomandant evel-hen : « Sitoian, pevar bloaz a zo ez omp heskinet gant un dispac’h hon taol en diroll hag hon doug d’en em gannañ an eil enep egile (brezel sivil). [...]. »
An 21 a viz c’huevrer 1794, Croy a zkrive he-unan d’he gommandant evel-hen : « Sitoian, pevar bloaz a zo ez omp heskinet gand eun dispac’h hon taol enn diroll hag hon doug d’en em ganna an eil enep egile (brezel sivil). [...] »
1878
Référence :
EKG.II
p.202
Koulskoude, Aotrou de Kerbalaneg [sic], ma vije aet unan bennak ac’hanomp betek enno, en divije gellet komz outo ha lavaret dezho n’omp ket digalonekaet ha ne c’houlennomp ket gwell eget en em gannañ adarre ouc’h [ouzh]Canclaux.
Koulskoude, Aoutrou de Kerbalanek, ma viche eat unan-bennag ac’hanomp betek enn-ho, enn diviche gellet komz out-ho ha lavaret d’ezho n’omp ket digalounekeat ha ne c’houlennomp ket guell eged en em ganna adarre ouc’h Canclaux.
1878
Référence :
EKG.II
p.107
Ar gwel eus an traoù-se a c’hlac’hare hor c’halon, ha ne zalejomp ket pell el lec’h m’oamp en em gannet ker kalonek dioc’h ar mintin.
Ar guel euz an traou-ze a c’hlac’hare hor c’haloun, ha ne zalejomp ket pell el leac’h m’oamp en em gannet ker kalounek dioc’h ar mintin.
1878
Référence :
EKG.II
p.2
En em gannañ a reont ivez evel bleizi, ha deomp-ni e oa lavaret e oant ken aonik hag ar merc’hed bihan a zu-mañ.
En em ganna a reont ive evel bleizi, ha d’eomp-ni oa lavaret oant ken aounik hag ar merc’hed bian a zu-man.
1878
Référence :
EKG.II
p.127
Ha soñj dit, mignon Tomaz, ar seier a vano ganimp, a vo mat, goude vent kannet, da lakaat war hon c'hein en noz, en-giz ballino[ù] pa vez[z] rev en amzer ; hag un tamm plom en beg eur fiselenn a zo mat da dizhañ gedon.
Ha sonj d'it, mignon thomas, ar seier a vano gan-imp, a vo mad, goude vent kannet, da lakaat war hon c'hein en noz, en giz ballino pa ve reo en amzer ; hag eun tamm plom en beg eur fiselen a zo mad da diza gedon.
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2
en em gann
en ém gann
1909
Référence :
BROU
p. 233
— Ar garabasenn, eme unan all, a zo o kannañ, e-tal lenn-C’hireg, ha Pipi, ki ar presbital, a zo ganti !
— Ar garabasen, eme unan all, a zo o kanna, e-tal lenn-C’hirek, ha Pipi, ki ar presbital, a zo ganti !
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 39, p.864 (Miz Meurzh 1924)
— Pelec’h aet an ejenned ? — Da glask pep a vazh skav da gannañ gwreg ar gov ! gwreg ar gov ! Ha pep hini da skeiñ war daouarn an eil egile. Ha skrijadeg, c’hoarzhadeg !
— Pelec’h aet an ejenned ? — Da glask peb a vaz skô da ganna gwreg ar gô ! gwreg ar gô ! Ha pep-hini da skei war daouarn an eil egile. Ha skrijadeg, c’hoarzadeg !
Eno, gwechall d'an nevez-hañv, a-gevret gant un toullad krennbaotred, e teuen da neuñv, da redek, da c'hoari pi, da neizhiata ha d'en em gannañ gant ar Gerneizon bihan [sic].
Eno, gwechall d'an nevez-hañv, a-gevred gand eun toullad krennbaotred, e teuen da neuñv, da redek, da c'hoari pi, da neiziata ha d'en em ganna gand ar Gerneizon bihan.
1929
Référence :
SVBV
p.15
kannañ
kanna
1931
Référence :
VALL
pg battre, blanchir (le linge)
reiñ a ra bazh d'e gannañ
rei a ra baz d'e ganna
1931
Référence :
VALL
pg (il donne des) arme(s pour le battre)
en em gannañ
en em ganna
1931
Référence :
VALL
pg batailler, (se) battre
Ar vuhez varzhek a dlee bezañ evel-se, e penn kentañ ar bed, pa veve an dud er c'hoadoù bras, ha war ar mor don, kuit a nec'hamant nemet en em gannañ, redek bro, karout ha bezañ karet.
Ar vuhez varzek a dlee beza evel-se, e penn kenta ar bed, pa veve an dud er c'hoadou bras, ha war ar mor doun, kuit a nec'hamant nemet en em ganna, redek bro, karout ha beza karet.
1944
Référence :
EURW.1
p.183
An hini gozh gant he c’hoef n’oa ket bet kannet, hag he chal a-dreuz war e c’hein, a rae ur c’houblad c’hoarzhus gant an Amerikanez gran : ne gomzent nemet dre sinoù, rak unan ne ouie ket galleg, hag eben ne ouie ket brezhoneg.
An hini goz gant he c’hoef n’oa ket bet kannet, hag he chal a-dreuz war e c’hein, a rae eur c’houblad c’hoarzus gant an Amerikanez gran : ne gomzent nemet dre sinou, rak unan ne ouie ket galleg, hag eben ne ouie ket brezoneg.
1944
Référence :
EURW.1
p.189
Hep mar ebet, nep a ro bod / En do er c'hastiz perzh ha lod, / Met ma ne vennez difraeañ / ' Vo dav da gannañ ha fraeañ.
Hep mar ebet, nep a ro bod / En do er c'hastiz perz ha lod, / Met ma ne vennez difraea / ' Vo dao da ganna ha fraea.
1960
Référence :
PETO
p40
Ouzhpenn "en em gannañ", e talvez ivez ar ger-se kement hag "enebiñ", "ober ar penn fall".
Ouspenn "en em ganna", e talvez ivez ar ger-se kement hag "enebi", "ober ar penn fall".
1960
Référence :
PETO
p87
P'en em lakaint d'am merzheriañ, / Ganto kannet ha ganuzet, / Dezho 'm eus aon da ziskleriañ / Pelec'h 'm eus ar c'hure kuzhet.
P'en em lakaint d'am merzeria, / Ganto kannet ha ganuzet, / Dezo 'm eus aon da ziskleria / Pelec'h 'm eus ar c'hure kuzet.
1960
Référence :
PETO
p50
Bras eo madelezh Mab an Den, / Arabat 'ta koll fiziañs ken. / Morzhol Doue a ziskaro / Ar re ' venn hor gwaskañ garv. / Eomp, gant skoazell Santez Anna, / Ouzh an Ifern d'en em gannañ.
Bras eo madelez Mab an Den, / Arabat 'ta koll fiziañs ken. / Morzol Doue a ziskaro / Ar re ' venn hor gwaska garo. / Eomp, gant skoazell Santez Anna, / Ouz an Ifern d'en em ganna.
1960
Référence :
PETO
p23
A-drugarez Doue ne 'm eus ket bet alies d'en em gannañ outo el lodenn-vro ergerzhet ganin.
1985
Référence :
DGBD
p72
Da c'holo ar c'horf-bras, e-pad al labour ar pezh dilhad aesañ a oa ur seurt vareuzenn lien gant peder godell ha mañchoù berr evel ma touge ar soudarded saoz er broioù tomm, aes-tre e oant o vezañ ma oa tu da dennañ kuit ar boutonoù pa veze c'hoant d'o c'hannañ.