Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
13
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. (db. ar plant koadek) 1. Rann zo etre ar gwrizioù hag ar skourroù kentañ. Ar wenodenn a gammigelle dre-douez kefioù stank an derv. Un nev kleuziet en ur c'hef gwezenn kalet. Diruskañ kefioù. Ur c'hef gwinienn. DHS. fust, treujenn. & Kef-harz : a stanker un hent gantañ. 2. Skod. Kefioù lann. Ur c'hef derv. 3. Keuneudenn. An elfennoù a strinke eus ar c'hefioù entanet. & Penn-kef : etev. Ur penn-kef da deuler en tan. & Kef-tan : war dan. & Kef Nedeleg : pezh keuneudenn a lakaer da zeviñ noz an Nedeleg. & Dre heveleb. Gwastell, neuz ur c'hef dezhi, a zebrer da vare Nedeleg. & Trl. skeud. Na vezañ gouest ken da dreiñ ar c'hef en tan : na vezañ gouest d'ober netra ken. II. A. 1. Boest, koufr. 2. (en ilizoù) Boest a lakaer enni arc'hant evit an Iliz. & (dirak un anv sant) Kef sant Erwan : zo war anv sant Erwan, dindan delwenn sant Erwan. B. Dre ast. 1. (er stalioù kenwerzh) Boest ma renker an arc'hant zo rann ur jederez prl. 2. Aozadur zo e gefridi merañ arc'hant. Kef espern. Kef goproù tiegezh. III. Dre skeud. 1. (db. an dud hag al loened) Rann greiz ar c'horf zo stag ar penn hag an izili outi. HS. korf-bras. 2. Hendad. Job a zeuas da vezañ ar c'hef eus ul lignez kaer. 3. Kunuj. Kef ifern : den a zellez bezañ daonet. Manket out, kef ifern ! 4. Trl. (diwar-benn an amzer) Kefioù avel : bandennadoù koumoul a ziskouez roud an avel en oabl. Sell ar pezhioù kefioù avel zo en oabl ! IV. Ere a lakaer ouzh ar brizonidi. Chom da vreinañ er vac'h ouzh ar c'hefioù. Lakaat ar c'hef war daouarn an dorfedourien. & (en e furm lies prl.) Kefioù-dorn : ere zo ur rumm troioù-brec'h war alc'hwez stag an eil ouzh eben war-bouez ur chadenn, a dalvez da strobañ daouarn ur prizoniad pe d'e stagañ ouzh un den all. HS. grizilhon.

Exemples historiques : 
55
Masquer la liste des exemples

kef ar wezenn

1499
Référence : LVBCA p91, 111 (le tronc de l'abre)

penn-kef

1499
Référence : LVBCA p161

penn-kef

1499
Référence : LVBCA p161

kef an drougobererien

1499
Référence : LVBCA p21, 66, 111 (cep des malfaiteur [sic])

kef an Iliz

1659
Référence : LDJM.1 pg tronc (d'Eglise)

kefioù

1659
Référence : LDJM.1 pg tronc (d'Eglise)

kefioù

1659
Référence : LDJM.1 pg queviou

kef ur wezenn

1659
Référence : LDJM.1 pg queff (vr vezen)

kef an drougoberourien

1659
Référence : LDJM.1 pg queff (an drouc oberourien)

kef

1659
Référence : LDJM.1 pg tison

kifioù

1659
Référence : LDJM.1 pg tison

kefioù lignez

1732
Référence : GReg pg chef (ou, souche d'une famille)

kifioù gwini

1732
Référence : GReg pg cep (souche, pied de vigne)

kef gwini

1732
Référence : GReg pg cep (souche, pied de vigne)

kef

1732
Référence : GReg pg ceps (de prisonniers)

kefioù

1732
Référence : GReg pg ceps (de prisonniers)

kefioù

1732
Référence : GReg pg ceps (de prisonniers)

kef houarn

1732
Référence : GReg pg ceps (de prisonniers)

kefioù houarn

1732
Référence : GReg pg ceps (de prisonniers)

lakaat ar c'hef war daouarn ar griminaled

1732
Référence : GReg pg (mettre les) ceps (aux mains des criminels)

kef kumun

1732
Référence : GReg pg chef (ou, souche d'une famille)

kifioù kumun

1732
Référence : GReg pg chef (ou, souche d'une famille)

kef lignez

1732
Référence : GReg pg chef (ou, souche d'une famille)

tennañ ar c'hifioù, ar skodoù, eus an tan evit miret na loskent

1732
Référence : GReg pg detiser (ôter les tisons du feu)

Ar c'hefioù a oa ouzh e zaouarn hag ouzh e dreid.

1850
Référence : GON.II pg kéf (Il avait les fers aux mains et aux pieds).

Hemañ eo ar c'hef anezho-holl.

1850
Référence : GON.II pg kéf (C'est celui-ci qui est la souche ou le chef de tous les autres).

kef

1850
Référence : GON.II pg kéf (Tronc, le gros d'un arbre, la tige considérée sans les branches. Boîte ou coffre qu'on pose dans les églises et autres lieux publics, pour y déposer les offrandes secrètes. Souche, la partie d'en bas du tronc d'un arbre, accompagnée de ses racines. Chef de race. Tison, reste d'un morceau de bois dont une partie a été brûlée? Cep ou pied de vigne. Fer que l'on met aux mains ou aux pieds des criminels), kéfia, kelf, étéô, étef, étev, skôd

kefoù

1850
Référence : GON.II pg kéf (Tronc, le gros d'un arbre, la tige considérée sans les branches. Boîte ou coffre qu'on pose dans les églises et autres lieux publics, pour y déposer les offrandes secrètes. Souche, la partie d'en bas du tronc d'un arbre, accompagnée de ses racines. Chef de race. Tison, reste d'un morceau de bois dont une partie a été brûlée? Cep ou pied de vigne. Fer que l'on met aux mains ou aux pieds des criminels. Pl.)

kifioù

1850
Référence : GON.II pg kéf (Tronc, le gros d'un arbre, la tige considérée sans les branches. Boîte ou coffre qu'on pose dans les églises et autres lieux publics, pour y déposer les offrandes secrètes. Souche, la partie d'en bas du tronc d'un arbre, accompagnée de ses racines. Chef de race. Tison, reste d'un morceau de bois dont une partie a été brûlée? Cep ou pied de vigne. Fer que l'on met aux mains ou aux pieds des criminels. Pl.)

Leun eo ar c'hef a wenneien.

1850
Référence : GON.II pg kéf (Le tronc est plein de sous).

Lakait ar c'hef en tan.

1850
Référence : GON.II pg kéf (Mettez le tison au feu).

Troc'het eo ar wezenn, n'eus chomet nemet ar c'hef.

1850
Référence : GON.II pg kéf (On a coupé l'arbre, il n'est resté que le tronc).

kef

1850
Référence : GON.II pg treûjen

daou gef

1850
Référence : GON.II p.11, introduction, "deux troncs".

Kef

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "tronc".

Kefioù

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "des troncs".

Goude dont da vezañ lorgnezh, / Mezh ar vro ha gouli ar bed, / Gant o gwall reverzhi nec'het, / Ez eont, sammet a dorfejoù, / Da vreinañ er vac'h[,] oc'h 'r c'hefioù.

1867
Référence : MGK p130

Skrimpañ a rejont buan war ar c’hleuz ; mes p’edont o tiskenn en tu all, soudanenn an Aotrou Breton a spegas ouc’h ur c’hef derv hag en dalc’has a-ispilh. Filip a rankas dont en-dro d’en dispegañ, hag, e-pad keit-se, ar soudard a c’hounezas kement warnezho, ma n’edo ket ouc’hpenn kant paz ken war o lerc’h.

1877
Référence : EKG.I. p.303

An hini en devoa laeret ar c’hefioù en Pleudaniel ha Pouldouran a zo bet tapet. Ur bugel eo, Derrien, Emmanuel e hanv. Barnet eo bet en Lannuon, hag e vo serret ken ‘n nevo paket e naontek vla.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

D’an iliz, e kuzh, ‘c’ha e berr, / Laerezh ‘ra kef ‘n [a]otro[ù] sant Pêr, / Ha, da serr-noz, ti an Ostiz, Yann da evañ ‘vel ur bouc’hiz ! / Ar jist[r] neve[z] ‘zo mat ha dous : / o lonkañ na skuizh hon marmouz / ‘Barzh ar barrouz, ar pinvikañ, / Muioc’h me[z]v na c’helfe be[z]añ. /

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Fav, tilh, derv, bras-divent o c’hefioù, bodennek o c’hernioù, a waskede tonenn c’hlas an douar.

1923
Référence : SKET p.120

Hemañ o c’haeas e tachennadoù en doa klozet gant girzhier graet a gefioù-gwez en o fezh sanket en douar.

1923
Référence : SKET p.55

« Beure-mat ez eas an Tad en e raok, gantañ e vataraz war e skoaz ; hag hen o kerzhout sart a-dreuz ar c’hoad ; hag oc’h ober e dremen etre kefioù ar pin hag an derv, ar faou hag an onn, ar bezv hag an efl. »

1923
Référence : SKET p.36

E-touez an avalenned a zo dasstrewet er gompezenn-se ez eus div wezenn all, un ivinenn hag un dervenn, o sevel kef-ouzh-kef, unanet ganto o barroù ha kemmesket o glasvez.

1923
Référence : SKET p.72-73

Ar balmezenn, gwernheñvel (4) ar c’hef anezhi, a sav uhel-uhel a-us d’ar bodoù-kelvez he fennad barroù evel pluennoù gwariet-flour.

1924
Référence : SKET.II p.47

Ha sed an naer vras o tigeriñ he geol glaourek ha dantek, hag o tigorvigelliñ he c'helc'hioù gweadennek ha skantek, hag o tapañ al loenig kaezh etre kef ar wezenn ha hi en ur sutal.

1929
Référence : SVBV p.19

ha dindan ar volz-se eo e tremenas ivez va zud-kozh a-raok diskenn e douar yen ar bez, ha da vezañ disheoliet ha doureget-benniget gant skourrigoù mildeliek ar wezenn-ivin he c'hef tev-mantrus.

1929
Référence : SVBV p.17

kifien dispac'h

1931
Référence : VALL pg agitateur (fauteur de troubles)

kef dizleañ

1931
Référence : VALL pg (caisse d')amortissement

kef dispac'h

1931
Référence : VALL pg agitateur (fauteur de troubles)

KUZUL-MERAÑ AN DEPARTAMANT [Mor-Bihan]. — Setu amañ anvioù an dud a vo er c'huzul-se ; An Ao.Ao. : Yann Camenen, kuzulier-meur ; Loeïz Guillois, maer Ploermael, kuzulier-meur ; Firmin Tristan, kannad, prezidant ar C'huzul-Meur ; Marsel Guihot, prezidant kambr-goñvers ar Mor-Bihan ; Herri Herr, prezidant Kef ar Goproù-Tiegezh ; Huber Jegourel, pennmedisin ospital Pondi ; Loeïz Le Laennec, prezidant Unvaniezh sindikajoù al labourerien-douar ; Jozef Le Rouzic, maer Karnag ; Jozef Lucas, pesketaer.

1941
Référence : ARVR niv. 7/3a

Pevar real ar miz a veze lakaet er c'hef.

1944
Référence : EURW.1 p52

En ur ober hent evel-se e teu d'hor mignon tev "Nzao" risklañ diwar ur c'hef gwezenn hanter vrein ha, poudoudoufez, war e revr adarre !

1985
Référence : DGBD p37

Stankañ chanterioù, tourterien, chadennoù-frammañ, kefioù ar gourmarc'hadoù, gichedoù, tier-gar, trenioù a gas lastez nukleel, bagoù gant o marc'hadourezh -pa'z erruont er porzh, pa vezont diskarget-, privezioù un aerborzh pe un embregerezh; stankañ al lastez pe al lizheroù pa zegouezhont peotramant pa'z eont kuit; stankañ dour pe bourvezioù -boued...- ur c'huzuliadeg etre pennoù bras ar bed; stankañ ar pratikoù, an embregerezhioù-pourveziñ, prenañ douaroù e-lec'h ma vo staliet ur raktres noazhus [noazus]; stankañ mont ha dont al lizhiri; stankañ ar c'hreizennoù pellgehentiñ; implijout stank-ha-stank standardoù pellgomz, servij al lizhiri, ar gichedoù, ar faksoù hag ar boestoù posteloù; paeañ an tailhoù hag an taolioù kastiz tamm-ha-tamm, paeañ gant fazioù dister graet a-fetepañs -evel paeañ un nebeut kentimoù re, ar pezh a lak an enebourien da goll amzer hag arc'hant-; troc'hañ an tredan, ar pellgomz, Internet...

2015
Référence : DISENT p58-59

E straed Pireós ez eo stankoc'h an tremenerezh ha pa erruomp a-geñver Kef ar Surentez Sokial ez eo ret deomp gorrekaat.

2015
Référence : EHPEA p17

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux