Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. A. 1. Metal melen prizius (ar. kim. Au), doues-tre, a c'haller labourat aes. Aour rik, aour fetis, aour gwerc'h. Ur valzenn aour, un dolzenn aour. Mengleuzioù aour Su Afrika. Klaskerien aour. Ar c'hlask aour. 2. Trl. kv. (db. an traoù) Melen evel an aour, melen-aour : a denn e liv da hini an aour. & Ken rouez hag an aour : rouez-tre. 3. Ar metal-se end-eeun kendeuzet gant danvezennoù all hervez kenfeurioù a vez disheñvel diouzh an dro. Aour melen. Aour gwenn : arc'hant ha kouevr ennañ. Aour ruz : kouevr ennañ. Aour gris : zink ennañ. & Ur gurunenn aour, un dant aour. Un enskrivadenn graet gant lizherennoù aour. Falz aour an drouiz. 4. Impl. da anv unan. Seurt aour. Skedusoc'h eget an holl aouroù. Un aour ar melenan, ur aour ar c'haerañ. B. 1. Armerzh Moneiz graet gant ar metal end-eeun. Ur yalc'had aour : ur yalc'had pezhioù graet gant ar metal-se. 2. Impl. da ls. Ar metal-se end-eeun p'en tremener d'un hollad pezhioù moneiz. An aour-se n 'int ket din. C. 1. Arouez eus ar binvidigezh. & Trl. Dastum aour hag arc'hant : dastum madoù. 2. Trl. skeud. Bezañ an aour war ar raden gant ub. : bezañ pinvidik. Emañ an aour ganti war ar raden. & Dastum aour gant ar rozell : gounit kalz arc'hant. & Kavout aour da rozellat : kavout an tu da c'hounit kalz arc'hant. 3. Talvezout aour, talvezout e bouez a aour : bezañ prizius-tre. D. Trl. skeud., dre eilp. Talvezout aour : troienn a implijer, oc'h ober an asvan da lavaret e talvez ar boan lenn udb., sellet ouzh udb., selaou udb., tra m'emeur ouzh e c'hoapaat e gwirionez. Lennit an dra-se, talvezout a ra aour! II. A. Dre heveleb. 1. (goude un ak. spizad) Termen a dalvez da ober anv eus traoù zo a-liv gant ar metal-se end-eeun. Ar stered aour. [1924] War donenn c’hlas an enezenn-se e weler eus a bell evel koabrennoù aour en o gourvez difiñv ha digemm. 2. Dre ast. Liv ar metal-se end-eeun. Un delwenn livet en aour. B. Dre skeud. 1. Trl. (db. istor ar pobloù) Oad Aour : prantad eürus, bleunius. 2. (db. an dud) Madelezhus, karantezus. Kaout ur galon aour. Ur bugel aour. 3. Dre let. Aour du : tireoul.

Exemples historiques : 
73
Masquer la liste des exemples

pezh aour

1499
Référence : LVBCA p25, 163 (piece d-or)

salud aour

1499
Référence : LVBCA p25, 172 (salud d-or [monnaie])

skoed aour

1499
Référence : LVBCA p25, 185 (escu d-or)

genou aour

1499
Référence : LVBCA p25, 83 (bouche d-or)

min aour mengleuz aour

1499
Référence : LVBCA p25, 142, 145 (miniere d-or)

forj an aour

1499
Référence : LVBCA p20, 25, 79 (la forge d-or)

aour

1499
Référence : LVBCA p25 (or)

mengleuz aour

1659
Référence : LDJM.1 pg mine (d'Or)

aour

1659
Référence : LDJM.1 pg or

dasprenañ e pouez an aour

1659
Référence : LDJM.1 pg racheter (au prix de l'Or)

mengleuz aour

1699
Référence : Har. pg aour, mengleuz (Mine d'or. Item perriere)

aour ar Perou

1732
Référence : GReg pg du (article) (qui devant un nominatif sing. masc. n'a point d'expression bretonne. Par exemple ; du pain, bara. du vin ; guïn. devant un genitif, il s'exprime par, ar, & en van, par, er. en bas Leon, pour ar, ils disent toujours an. devant un ablatif, du s'exprime par gand, & par eus)

aour ar Perou

1732
Référence : GReg pg du (article) (qui devant un nominatif sing. masc. n'a point d'expression bretonne. Par exemple ; du pain, bara. du vin ; guïn. devant un genitif, il s'exprime par, ar, & en van, par, er. en bas Leon, pour ar, ils disent toujours an. devant un ablatif, du s'exprime par gand, & par eus)

neudennañ aour

1732
Référence : GReg pg affiler

aour pur

1732
Référence : GReg pg fin (De l'or fin.)

an aour

1732
Référence : GReg pg article

ar groaz aour

1732
Référence : GReg pg a

polisañ listri aour, listri-arc'hant, houarn evit o lakaat da lufrañ

1732
Référence : GReg pg brunir (polir l'or, l'argent, le fer, avec le brunissoir, pour lui donner de l'éclat)

chadenn aour

1732
Référence : GReg pg chaisne (chaîne d'or)

polisañ listri aour, listri-arc'hant, houarn evit o lakaat da lintrañ

1732
Référence : GReg pg brunir (polir l'or, l'argent, le fer, avec le brunissoir, pour lui donner de l'éclat)

ne rafen ket an dra-se evit va fouez a aour

1732
Référence : GReg pg (je ne le crois pas pour) chose (du monde)

brodeür-aour, pe arc'hant

1732
Référence : GReg pg clinquant (broderie d'or ou d'argent)

goleiñ ur gwiskamant a vrodeür aour, pe arc'hant

1732
Référence : GReg pg clinquanter (charger un habit de clinquant)

kurun aour ar gwerc'hezed santel

1732
Référence : GReg pg couronne (d'or reservée au Ciel pour les Vierges, l'aureole de la virginité)

kroaz aour, kroaz arc'hant

1732
Référence : GReg pg croix (d'or, d'argent)

aour

1732
Référence : GReg pg dorure

frañch aour

1732
Référence : GReg pg frange (Frange d'or.)

aour teuz

1732
Référence : GReg pg fondu, -ue (De l'or fondu.)

gwalennañ aour pe arc'hant

1732
Référence : GReg pg affiler

dekachañ an aour

1732
Référence : GReg pg écacher (l'or)

an aour a zo fetis

1850
Référence : GON.II pg fétiz

aour

1850
Référence : GON.II.HV pg aour (Or. De l'or, métal jaune, le plus précieux de ceux connus).

da barr ti an heol aour

1850
Référence : GON.II pg bâr-ann-ti

Ur bizoù aour en deus roet din.

1850
Référence : GON.II pg bizou (Il m'a donné une bague en or).

ur yalc'had aour

1850
Référence : GON.II.HV pg aour (Une bourse pleine d'or).

aour digemmesk en deus gwerzhet din

1850
Référence : GON.II pg digemmesk

An aour-mañ a zo dic'hlan.

1850
Référence : GON.II pg dic'hlan, dic'hlañ (Cet or est impur).

Na souezhet e vizec'h bet gant danevell an daou vourc'hiz, "Unan a oa desket ha paour, an eil azen ha dezhañ aour".

1867
Référence : MGK Rakskrid XI

C'hwi a c'houie an tu, eme an dud, "Da gaout aour e-touez al ludu ?" Hag a bezhioùigoù aour melen hag a bezhioùigoù aour flamm, ho pize kavet enno !

1867
Référence : MGK Rakskrid XII

N'eo ket en amzer-mañ e kouezh / An aour eus a vleñchoù ar gwez !

1867
Référence : MGK p129

Ar furnezh hag ar skiant a gavo gwir bried ; / Aour hag arc'hant, ur mestr hep kalon na spered.

1867
Référence : MGK p58

Kas a raent ganto, pa o c’havent, ar c’halurioù hag an holl draoù sakr a yoa en aour pe en arc’hant.

1877
Référence : EKG.I. p.30

E-tal din c'hoazh e zo ur beleg breton eus a Vro-Leon, an Ao. Kerjean, person Lambaol-Gwimilio, ur gavadenn evidon hag a dalv aour !

1903
Référence : MBJJ p25

An izili all a zoug un togig liv ar sae, gant un daledenn voulouz du, brodet warni an arouez krouer (seiz liv aour), ha div vleu[ñv]enn tro-heol (seiz liv arc'hant)

1909
Référence : REZI p. 6

rodellaouet-aour

1923
Référence : SKET p.190, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Aux boucles d’or".

An eil kevrenn, en enep, eus 700 da 500, a zo paot enni traezoù-kinklañ a zoare lies-kenañ ; aour a zo er bezioù e stumm troioù-gouzoug, kleierigoù-skouarn ; listri gresiek pe etruskek en arem pe bri a gaver ivez ; bez’ e stagont da sebeliañ o re-varv e kirri lorc’hus (Déchelette, op. cit., II, eil kevrenn, pp. 618-623).

1923
Référence : SKET p.147 "Taolenn-amzeroniez evid istor ar Gelted".

[E]no e taspugne an aour a veze digaset dezhañ gant e strolladoù listri-mor hag e vagadoù kezeg-samm.

1923
Référence : SKET p.15

Tri-c’hant pemp ha tri-ugent derez aour hag arc’hant, kement anezho hag ez eus a zeizioù e bloaz-heol bro Galdea, a gas eus troad an tour d’al lein anezhañ, e-lec’h ez eus ur maen yec’hedus ma vez pareet dre stekiñ outañ klañvourien gêr.

1923
Référence : SKET p.16

Ar c’hentañ eus holl ziskennidi Vanos, e teuzas aour hag e labouras kouevr.

1923
Référence : SKET p.56

Seul ma nesaent e verrae ar vent hag al luc’h anezho, betek dont dizale, ouzh selloù an dud, d’ur paotr yaouank ha d’ur plac’h yaouank mentet-uhel, dremmet-glas, ur marzh ar gened anezho gant o blev rodellek a sked gant an aour teuz pe ar regez-tan.

1923
Référence : SKET p.60

O luskañ war-raok ker buan hag al luc’hed, e tremene dre greiz etre treid an daou venez, e treuze ar saonenn strizh hag e tizhe Bro al Luc’h Peurbad, ar Pradoù Bleuñvek, o frouezh-aour hag o delioù-heson an avalenned warno, hag enno o kerzhout hag o peuriñ kezekenned an Deiz.

1923
Référence : SKET p.72 (+ p.198, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 72, lin. 4 kent an dibenn, lenn : « aour o frouez ha heson o deliou an avalenned… »").

War o fenn ur c’haer a vouead melen-aour a skeude ar gwagennadoù hag ar rodelladoù anezhañ o zal glan hag o mell gouzoug gwenn-kann.

1923
Référence : SKET p.73

A bep tu e tregerne son skiltrus hirgornioù aour kizellet.

1923
Référence : SKET p.120

Setu amañ al livioù a oa war an eil re hag ar re-all : gwenn an erc’h war o c’hroc’hen, aour an heol war o blev, glas an neñv war o daoulagad leun a bedenn.

1923
Référence : SKET p.120

En-dro d’he c’hroazlez ha d’he divorzhed ur verrvrozh mezher gwer kaeraet gant roudennoù, kenlinennoù ha troellennoù aour.

1924
Référence : SKET.II p.54

War donenn c’hlas an enezenn-se e weler eus a bell evel koabrennoù aour en o gourvez difiñv ha digemm. Koadoù skav-gwrac’h eo, a gredfen, o waskediñ ec’hoazlec’h an heol.

1924
Référence : SKET.II p.75

Teir zolzenn en doa lakaet er fornez, unan aour, arc’hant an eil, hag arem an drede.

1924
Référence : SKET.II p.18

Hag eñ o vont da stagañ gant e redadenn bemdeziek, pa wel o tiflukañ eus ar c’hoummoù un ebeul e reun aour ha skedus evel an deiz.

1924
Référence : SKET.II p.21

aour

1927
Référence : Geri.Ern pg aour

arouez an aour

1927
Référence : Geri.Ern pg arouez

melen-aour

1931
Référence : VALL pg blond (doré)

Lod eus gwragez ar bourk n'o dije ket manket marc'had Kallag evit ur pezh aour.

1944
Référence : EURW.1 p27

Teñzor Beg-ar-C’hraneg, evit displegañ ar wirionez penn-da-benn, n’eo bet gwelet gant den, mes an holl a oar, e Lotei, ez eus eno, kuzhet e kalon an douar, arc’hant gwenn hag aour melen e-leizh, peadra da « zic’hleañ » Bro-Chall e-keñver Bro-Saoz hag an Amerik.

1944
Référence : ATST p.44

Goude lein e voe un dalc'h all, gant an hevelep re, nemet e oa deut ouzhpenn un aotrou sec'h ha treut, livitennet, toket-uhel, heñvel ouzh ur pastor protestant, ul lunedoù aour war e fri ; hemañ 'oa deut a-ratozh-kaer eus Dublin, kêr-benn Iwerzhon, da zigas salud e vro, ha da bediñ brogarourien Vreizh da zont d'ur c'hendalc'h hollgeltiek a oad oc'h aozañ eno a-benn bloavezh ar c'hant.

1944
Référence : EURW.1 p68

aour)

1944
Référence : EURW.1 p72

Soetiñ a ra damskleuroù aour an aoter vras gotek.

1949
Référence : SIZH p.65

D’an ampoent e oa ur manac’h bihan, echu gantañ diboultrennañ an aoterioù rikamanet gant aour, o hastout dre ar vali greiz, davet traoñ an iliz, da serriñ dor vras ar straed.

1949
Référence : SIZH p.37

A-zioc'h e benn, war an aspled, un erer aour, sanket gantañ e skilfoù en ur pikol boull aour, a bare e selloù diflach war dor ar maez.

1949
Référence : SIZH p.64

Bremaik, pa zeuy ar c'habiten / Eus ar c'hure da glask penn, / Galoñso[ù] aour e livitenn / A ray d'ar person koll e benn.

1960
Référence : PETO p33

Ya ! Pep badiziant amañ 'ra / Ha kement eureud c'hoazh ouzhpenn. / Er barrez-mañ ned oc'h netra / Daoust d'ho stol aour ha kamz wenn.

1960
Référence : PETO p30

Ned out, padal, bet ran biskoazh / Gant tinell vat, nag aour zoken, / Daoust d'an teodadou 'glevez c’hoazh / Gant enebourien drouk ha yen.

1960
Référence : PETO p28

D'ar mare-se e oa ur c'hleñved o redek ar vro : ar c'hlask aour.

1985
Référence : DGBD p171

Enbroidi o kaout kann bemnoz gant paotred Ar Weur Aour (strollad taer eus an tu dehoù pellañ).

2015
Référence : EHPEA p20

Étymologie

Ger kar d'ar c'hembraeg "aur".

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux