Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
14
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. 1. (db. ar boued) N'eo ket bet poazhet. Mat e kav kig kriz. Frouezh ha legumaj kriz. & Kriz-bev. & Trl. skeud. Bezañ etre kriz ha poazh : na vezañ na yac'h na klañv. 2. (db. an danvezioù) Zo en e stad natur, n'eo ket bet treuzfurmet. Gloan, kanab, seiz kriz : n'eo ket bet gwalc'het na livet. It da brenañ neud kriz din. & Lêr kriz : kroc'hen ul loen n'eo ket lamet c'hoazh ar blev diwarnañ ha n'eo ket bet kivijet. & Raz kriz : raz n'eo ket mesket gant dour. & Teil kriz : teil fresk, na vruzun ket. & (db. an diedoù) Digemmesk. Evañ kalz a zour kriz. HS. diaoz, krai. HS. rik. 3. Dre ast. (db. an douar) N'eo ket bet labouret. An erv griz. An ant kriz. DHS. fraost. 4. Dre ast. (db. ar blev) Digempenn, dilufr, sonn. Kriz eo ar blev war gein ar c'hi-se. B. Dre skeud. 1. Displijus, poanius. Ar wirionez zo kriz da glevet a-wechoù. [1877] Doue a oar gwell egedomp ar pezh a zo ar gwellañ evit hor brasañ mad ; ret eo en anzav, n’eus forzh peger kriz e c’hellfe bezañ d’hor c’halon [...]. [1924] met skañv e oa e bec’hed, kri ar binijenn. & (db. ar gouloù) Splann-kenañ. Na zalc'hez ket rak ar gouloù kriz. & (db. ar c'homzoù) Displeget en un doare dizamant. 2. (db. an amzer) Yen gant kalz avel ha koumoul. Kriz eo ar goañv er bloaz-mañ. N'eus forzh pegen kriz e ve an amzer. 3. (db. an dour) Yen. Dour ar wazh zo krisoc'h eget dour ar feunteun. 4. (db. an dud, an darvoudoù) A ra kalz poan en un doare didruez. An den-se zo gwall griz a galon. Setu un taol kriz eus e berzh. [1878] Mes ur soudard, kalon ker kriz hag an dir, a roas dezhañ ur bountad ker kreñv, m’hen taolas, dreist an treuzoù, war e benn er porzh, e-touez an teil. & Bezañ kriz ouzh ub. : bezañ dizamant eus ar boan a reer dezhañ. Ar re-se zo kriz ouzh ar merc'hed. Un den kriz ouzh e gorf : na zamant ket d'e boan. & Trl. kv. Kriz evel ur bleiz : didruez. II. Impl. da ak. Amzer griz. & Trl. Mont e-barzh ar c'hriz : mont dindan ar wallamzer.

Exemples historiques : 
78
Masquer la liste des exemples

kriz

1499
Référence : LVBCA p127 (cruz)

kriz

1659
Référence : LDJM.1 pg asppre, cru

kriz hag indevot

1659
Référence : LDJM.1 pg impie

komzioù kriz

1732
Référence : GReg pg (paroles) cruës

komzioù sec'h, disaour, divlas, dichek

1732
Référence : GReg pg (paroles) cruës

en ur feson kriz, kruel, divlas

1732
Référence : GReg pg (avec) cruauté

ez kriz

1732
Référence : GReg pg cruement (ou crûment), durement

en ur feson kriz

1732
Référence : GReg pg cruement (ou crûment)

lezr kriz

1732
Référence : GReg pg cuir (verd)

kriz

1732
Référence : GReg pg apre, cru (cruë, ce qui n'est pas cuit), cru (uë, qui n'est pas cuit), cruement (ou crûment), feroce (cruel)

kig kriz

1732
Référence : GReg pg chair (cruë), cru (uë, qui n'est pas cuit)

kig kriz-bev

1732
Référence : GReg pg chair (toute cruë)

an ifern kriz ha kruel ne zispeg nepred eveus ar pezh en devez ur wech lonket

1732
Référence : GReg pg (l') enfer (impitoïable ne rend jamais ce qu'il a une fois pris)

umor kriz ha ferv

1732
Référence : GReg pg (humeur, naturel) feroce

al loezned gouez, ferv ha kriz

1732
Référence : GReg pg (les bêtes) farouches

lien kriz

1732
Référence : GReg pg écru (écruë, ou cru, & cruë, soyes & toiles qui n'ont jamais été moüillées)

ar frouezh kriz a ra preñved er c'horf; a zigas kest d'ar vugale, preñved d'ar vugale

1732
Référence : GReg pg (les fruits crus) engendrent (des vers)

bugale kriz ha dinatur

1732
Référence : GReg pg (des) enfans (dénaturez)

seiz kriz

1732
Référence : GReg pg écru (écruë, ou cru, & cruë, soyes & toiles qui n'ont jamais été moüillées)

kri

1732
Référence : GReg pg apre, cru (cruë, ce qui n'est pas cuit), cru (uë, qui n'est pas cuit)

kri

1732
Référence : GReg pg apre, cru (cruë, ce qui n'est pas cuit), cru (uë, qui n'est pas cuit)

frouezh kriz

1732
Référence : GReg pg (fruits) crus

en ur feson kriz

1732
Référence : GReg pg durement

kriz-bev

1732
Référence : GReg pg (tout) cru (tout à fait cru)

neud kriz

1732
Référence : GReg pg (du fil) cru, fil (Fil qui n’a pas été à la buée)

Gwall griz eo an den-se.

1850
Référence : GON.II pg krîz (C'est homme est bien cruel, bien inhumain).

kriz

1850
Référence : GON.II pg didruez, férô, ferv, krîz (Cru, qui n'est point cuit. Qui n'est ni lavé, ni teint. Au figuré, cruel. Inhumain. Dur. Rude. Insensible).

an dud kouezhet diouzh lost ar c'harr a zo kriz e-keñver o servijerien

1850
Référence : GON.II.HV pg servicher

ker kriz, ken didruez eo evel un tigr

1850
Référence : GON.II.HV pg tigr

Dibriñ a ra ar c'hig kriz-bev.

1850
Référence : GON.II pg krîz (Il mange la viande toute crue).

Roit un aval kriz d'ar bugel-se.

1850
Référence : GON.II pg krîz (Donnez une pomme crue à cet enfant).

It da brenañ neud kriz din.

1850
Référence : GON.II pg krîz (Allez m'acheter du fil écru).

Krisoc'h eo eget ur c'higer.

1850
Référence : GON.II pg krîz (Il est plus dur, plus cruel qu'un boucher).

Ar c'hrisañ den a oufed da gavout eo.

1850
Référence : GON.II pg krîz (C'est le plus cruel des hommes).

hanter griz

1850
Référence : GON.II p.8, introduction ; "à demi-cru"

Krisañ mab am eus gwelet eo.

1850
Référence : GON.II p.64

krisoc'h

1850
Référence : GON.II pg krisoc'h, pg krîz (Au comparatif).

krisañ

1850
Référence : GON.II pg krisa, pg krîz (Au superlatif).

An heizez a voa aet da c'hoari war ar maez, / Pa zilamm ur c'hi-red, droukkannad an dud kriz, / Da c'hwesha e roudoù dre al letonenn c'hlas.

1867
Référence : MGK p46

— « Gwir eo a lavarer, / Krisoc'h evidon-me, krisoc'h ned eus kiger ».

1867
Référence : MGK p82

Aotrou, eme 'l louarn, re vras eo ho morc'hed, C'hwi a zo kalz re vat ; n'ho pezet poan spered; rak m'er goulenn amañ, piv zo 'vit lakaat e ve deoc'h-hu pec'hed debriñ meur [a] benn-dañvad ? Krediñ a ran zoken e voe dezho enor Kaout en ho kof, aotrou, dre ho kouzoug digor. Hag evit ar pastor, e c'heller lavaret E tlee, dre'n hent-se, mont da glask e zeñved. Ha perak 've truez ouzh ur ouenn [a] dud ker kriz, N'o deus evit hor ren ken stur 'met o diviz ?

1867
Référence : MGK p25

Mervel, mervel zo kriz, pa ne c'hell an ene, / Aet dre ar muzelloù, dont er c'horf adarre.

1867
Référence : MGK p103

Netra, nag ar republikaned gant o zennoù fuzuilh, nag ar marv ar c’hrisañ, na viro ouzhin da vont d’ho ti d’ho kwelet, da gemeret va lod en ho poanioù ha da reiñ deoc’h sakramañchoù hor mamm santel an Iliz.

1877
Référence : EKG.I. p.53

Doue marteze en deus va espernet evit lavaret deoc’h e rankot a-barzh nebeut amañ rentañ kont dezhañ eus an torfedoù bras hag eus ar muntroù kriz oc’h eus graet.

1877
Référence : EKG.I. p.59-60

Hag ez eas, kasoni en e galon, soñjoù kriz en e benn, d’en em ginnig d’an hini a gase, en hanv ar republik, an traoù en-dro e kêr Gastell, hag e lavaras dezhañ e oa den da gregiñ e kement beleg disent a yoa etre Kastell ha Lesneven, a-hed an aod, ha d’o c’has holl, er memes dervez, d’ar prizon, gant ma vije roet dezhañ tri-ugent soudard hepken.

1877
Référence : EKG.I. p.242

Ha n'eo ket gwir int aet dre bep seurt heñchoù, o deus graet an traoù fallakrañ, an traoù krisañ, paotred ar republik, evit lakaat ar Vretoned da fallgaloniñ ha da dreiñ kein d’an Aotrou Doue ?

1877
Référence : EKG.I. p.168

Goude bezañ gwelet ar binim a oa e kalon Loull ar Bouc’h, ne vioc’h ket souezhet o klevet e voe krisoc’h eget biskoazh.

1877
Référence : EKG.I. p.146

O ! nann, emezañ, o respont dezhañ e-unan, hag en ur ober ur c’hoarzhadenn yudaz, me ankounac’haat ar chouanted a zo bet ker kriz em c’heñver ? Nann, nann.

1877
Référence : EKG.I. p.144

N'eo ket e Landreger hepken e voe kriz ha dizoue ar republikaned : setu amañ traoù c’hoarvezet en un tu all eus a zepartamant ar C’hot-du-Nord hag hen diskouezo deoc’h.

1877
Référence : EKG.I. p.33

Doue a oar gwell egedomp ar pezh a zo ar gwellañ evit hor brasañ mad ; ret eo en anzav, n’eus forzh peger kriz e c’hellfe bezañ d’hor c’halon, n’eus forzh pegement e ve a-enep hor c’hoant hag hor faltazi.

1877
Référence : EKG.I. p.36

Ur boan griz a reas an taol-se din, mes ne fiñvis ket muioc’h eget pa vijen bet marv.

1878
Référence : EKG.II p.92

— Koulskoude n’omp ket evit lezer hor breudeur da gouezhañ etre pavioù bleizi ker kriz ha soudarded Canclaux.

1878
Référence : EKG.II p.106

Mestr ar soudarded, hag a yoa ur c’habiten, a savas d’ar solier, el lec’h m’oa chomet Paol hag Anna Roue, hag a c’houlennas gant un aer griz : — E pelec’h emañ Paol Inizan, perc’henn Lanzeon ? — Me va-unan eo, eme Baol. — A ! c’hwi eo ? Soudarded, diwallit mat an dorioù ; kavet eo va louarn ganen ; emañ-eñ amañ.

1878
Référence : EKG.II p.60-61

Mes ur soudard, kalon ker kriz hag an dir, a roas dezhañ ur b[o]untad ker kreñv, m’en taolas, dreist an treuzoù, war e benn er porzh, e-touez an teil.

1878
Référence : EKG.II p.77

Ha ken taer eo ar youc’h-se ha yudadeg tri-ugent arzh feulzet o tiskenn eus ar menezioù, seizh-ugent tarv gouez o tont eus ar gouelec’h, nav-ugent bleiz kriz marnaoniet o tiredek eus ar c’hoadoù.

1923
Référence : SKET p.116

- Krec'hin digivij (kriz) ha sklaved, Strabon, IV, 5, 2 [...]

1923
Référence : SKET p.19

Ouzh hini anezho n’on bet garv, kriz, lorc’hek, digarantez ; ouzh hini ebet n’em eus noazet ; da hini ebet n’on bet abeg a boan, a zaeroù, a leñv.

1923
Référence : SKET p.71

Ez-eeun ez eas war-du enni, gantañ en e zorn ur wareg a ziskoueze bezañ graet en he fezh eus ur flammenn-dan hepken, ruz, moan, gwariet, o tridal warni, evel gant mall da dec’hout ha da lazhañ, ur saezhenn stuc’hennet-ruz, hir, gourzreinek, lemm, kriz, taer, luc’hedheñvel.

1923
Référence : SKET p.111

Kriz a vefe al lezenn evit ur bugel, [laosk] ha dall evidoc’h-hu, tud a bouez hag a oad ?…

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 38, p.844 (Miz C'hwevrer 1924)

Hag eñ hag ar person o deus klevet penn-da-benn an doare, klevet ivez penaos Bilzig n’en devoa bet nep perzh el laeroñsi ; debret en devoa bet ur berenn, gwir eo, met skañv e oa e bec’hed, kri ar binijenn.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.896 (Miz Ebrel 1924)

Sellit outi, pegen lemm eo he lagad gwer-c’hlas, hanter[z]igor war he mammenn, sklaer evel skorn, kri evel hini ur c’hazh klañv arajet, evel hini un aer-wiber, o c’hortoz piv da dagañ.

1925
Référence : BILZ2 p.112

Ha war he mennozh e savas evel un aezhenn a zouster : koun ar poanioù kri he devoa eno bet gouzañvet, koun al levenez dibaot met kuñv ha ken dous c’hoazh d’he c’halon he devoa bet eno tañvaet.

1925
Référence : BILZ2 p.177

A-greiz m'en em drechalen evel-se, ur youl all a skubas anal griz an enkrez a-ziwar va spered.

1929
Référence : SVBV p.18

Ar mor, avat, ne blije ket nemeur din d'ar c'houlz-se, na bremañ, kennebeut all, n'on ket gwrac'h gantañ, rak, da'm meno, ar gazeg c'hlas a ra re, kalz re, a drouz, hag, ouzhpenn da se, he c'havan gwall griz e-keñver mordeidi Breizh.

1929
Référence : SVBV p.14

taol kriz

1931
Référence : VALL pg acte (de cruauté)

kriz

1931
Référence : VALL pg apre, atroce, barbare

kri

1931
Référence : VALL pg aigre (boisson, pain, etc)

ker kriz all

1931
Référence : VALL pg autant

ober kriz da ub.

1931
Référence : VALL pg agir (mal avec qqn)

Gouzout a reomp, ni eo ar gerent tostañ ; evelato e oa dleet da hennezh kozh soñjal en e vignon, daoust dezhañ bezañ marv, ha mont ar c’hentañ da gas ar c’heloù d’an intañvez ha da reiñ kalon dezhi en he flanedenn griz.

1944
Référence : ATST p.38

Gouzout a rit e c’houzañv ene un den beuzet poanioù kriz er bed all, e-keit ma chom e gorf e-barzh an dour.

1944
Référence : ATST p.84

Abaoe 'n eur ma kredis reiñ / Ma ger da virout urzhiou strizh, / Ur c'hleñv em c'halon 'vez o skeiñ / Taolioù ganas d'he gloazañ kriz.

1960
Référence : PETO p27

Warno da sentiñ n'eus nep mall / Hag o deus enkrez da dostaat. / Neventi griz ha keloù fall / N'o devez ket digemer vat.

1960
Référence : PETO p12

Ha poanioù kriz ha dinatur / ' Vo ret bepred din diwaskañ ?

1960
Référence : PETO p42

Heñvel ouzh ul loen gouez / E vi kuzhet er strouezh, / Dare, kerkent ma klevi mouezh, / Mouezh yen da enebourien griz.

1960
Référence : PETO p21

Setu ma ne gavis evit merenn netra da zebriñ nemet bananez kriz, ur pred treut mar deus unan, daoust d'ar pezh a c'hell ar varc'hadourien frouezh embann evit gwerzhañ o marc'hadourezh.

1985
Référence : DGBD p68

War-bouez o c'herniel e vezont dibradet ha sammet war ar pont, doare kriz a-walc'h d'en em gemer, rak n'eo ket ral gwelout hini pe hini eus al loened o viskorniañ.

1985
Référence : DGBD p20

Ken kriz ha kalet hag ar feulster fizik-se ez eo ar feulster gouzañvet gant ar re "wasket" er c'hevredigezhioù direizh a-vremañ : ur feulster psikologel, arouezius pe sevenadurel a-berzh an ensavadurioù an hini eo.

2015
Référence : DISENT p61

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux