1. Krec'h.
Tud o tont gant an hent eus an nec'h d'an traoñ.
War-zu an nec'h : etrezek an oabl.
An dour glav a zered eus an nec'h : eus an oabl.
[1878] Arabat eo deoc’h sevel ho penn war-zu an nec’h, ret eo er plegañ.
&
(impl. da stn.)
Penn nec'h an ti, ar gwele.
2. Tr. adv.
EN NEC'H : e krec'h.
En nec'h emañ. E beg ar skeul, tre en nec'h.
&
(db. an tiez)
Er solier, e rann uhelañ anezhañ.
Emañ ar vugale o kousket en nec'h.
[1878] — Hola ! hola ! Soudarded, savit buan d’an nec’h ! Ha daouzek soudard sevel d’ar solier.
&
D'an nec'h : etrezek an uhel, an oabl.
Sevel e benn, e vrec'h d'an nec'h. Sellet d'an nec'h.
&
[1878] Ma n’emañ ket d’an traoñ, emañ d’an nec’h, eme an hini en doa gwelet al lizher, rak en ti-mañ emañ.
&
(impl. da stn.)
Ar c'hambroù d'an nec'h : er solier.
HS. blein, laez, lein.
Référence :
LVBCA
p15, 48, 150, 176 (de haut en bas)
d'an nec'h
danknech
1499
Référence :
LVBCA
p22, 48, 150 (en hault)
d'an nec'h
dan nec'h
1659
Référence :
LDJM.1
pg dan (nec'h)
kambre d'an nec'h
cambr da'n neac'h
1732
Référence :
GReg
pg chambre (haute)
an nec'h hag an traoñ
an neac'h hac an traoun
1732
Référence :
GReg
pg (le haut & le) bas
ar c'hrec'h hag an traoñ
ar c'hreac'h hac an traoun
1732
Référence :
GReg
pg (le haut & le) bas
krec'h ha traoñ
kneh ha tnou
1732
Référence :
GReg
pg (le haut & le) bas
eus an nec'h d'an traoñ
eus an neac'h d'an traoun
1732
Référence :
GReg
pg (du haut en) bas
mont dre 'n nec'h ha dre 'n traoñ
mont dre'n neac'h ha dre'n traoun
1732
Référence :
GReg
pg aller (par haut & par) bas
aet dre 'n nec'h ha dre 'n traoñ
éet dre'n neac'h ha dre'n traoun
1732
Référence :
GReg
pg (aller par haut & par) bas
ar penn diouzh an nec'h
ar penn diouc'h an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg (le) bout (d'enhaut)
ouc'h an nec'h
ouc'h an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg contre (mont)
eeun, rag-eeun, d'an nec'h
eun, rag ëun, da'n neac'h
1732
Référence :
GReg
pg droit (en haut)
d'an nec'h
da'n neac'h
1732
Référence :
GReg
pg (en-haut)
en nec'h
èn neac'h
1732
Référence :
GReg
pg (en-haut)
d'an nec'h
da'n nec'h
1732
Référence :
GReg
pg (en-haut)
diouzh an nec'h
diouc'h an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg (d') en-haut
diouzh an nec'h
diouc'h an nec'h
1732
Référence :
GReg
pg (d') en-haut
foar an nec'h
foar an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg foire (La foire haute à Morlaix, le 15 Octobre.)
nec'h
neac'h
1732
Référence :
GReg
pg haut (le haut, au-dessus de nous)
an nec'h
an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg haut (le haut, au-dessus de nous)
an nec'h
1732
Référence :
GReg
pg haut (le haut, au-dessus de nous)
d'an nec'h
d'an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg haut (En haut.)
eus an nec'h
eus an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg haut (D'en haut.)
diouzh an nec'h
diouc'h an nec'h
1732
Référence :
GReg
pg haut (D'en haut.)
dre an nec'h
dre an neac'h
1732
Référence :
GReg
pg haut (Par le haut.)
eus an nec'h d'an traoñ
eus an neac'h d'an traoun
1732
Référence :
GReg
pg haut (Du haut en bas.)
d'an nec'h
d'ann-nec'h
1850
Référence :
GON.II.HV
pg d'ann-néac'h (En haut. Par haut. Au haut [Hors de Léon]).
nec'h
néac'h
1850
Référence :
GON.II
pg néac'h
It d'an nec'h hag en kavot.
Id d'ann-néac'h hag héñ kafot.
1850
Référence :
GON.II.HV
pg d'ann-néac'h (Allez en haut et vous le trouverez).
nec'h
1850
Référence :
GON.II
pg nec'h
d'an nec'h
d'ann-néac'h
1850
Référence :
GON.II.HV
pg d'ann-néac'h (En haut. Par haut. Au haut).
Kerkent e weljont en nec’h ar park ur soudard hag a deue d’ar red war o lerc’h.
Kerkent e velchont enn neac’h ar park eur zoudard hag a deue d’ar red var ho lerc’h.
1877
Référence :
EKG.I.
p.302
Savit d’an nec’h, azezit e kichen an tan da c’hedal ma vezo aozet deoc’h un tamm boued all gwelloc’h eget hor yod-ni, rak marteze hoc’h eus naon ?
Savit d’an neac’h, azezit e kichenn an tan da c’hedal ma vezo aozet d’ehoc’h eun tamm boued-all guelloc’h eget hor iod-ni, rag marteze hoc’h euz naoun ?
1877
Référence :
EKG.I.
p.44-45
Goude m’o devoe furchet an archerien jardin an eskopti eus an eil korn d’egile, hag an eskopti eus an nec’h d’an traoñ, hep kaout an hini a glaskent, e teujont e kêr hag ec’h en em lakejont da furchañ ivez an tiez.
Goude m’o deoue furchet an archerien jardin an eskopti euz an eil korn d’egile, hag an eskopti euz an neac’h d’an traon, ep kaout an hini a glaskent, e teuchont e kear hag ec’h en em lakechont da furcha ive an tiez.
1877
Référence :
EKG.I.
p.15
Hor pemp tenn a grozas, ha ker buan e klevjomp pemp tenn all laosket gant hor pemp kamarad a yoa uheloc’h d’an nec’h ; etrezomp edo ar soudarded.
Hor pemp tenn a grozaz, ha ker buan e klefchomp pemp tenn-all laosket gand hor pemp kamarad a ioa huelloc’h d’an neac’h ; etrezomp edo ar zoudarded.
1877
Référence :
EKG.I.
p.278
— Hola ! hola ! Soudarded, savit buan d’an nec’h ! Ha daouzek soudard sevel d’ar solier.
— Holla ! holla ! Soudarded, savit buan d’an neac’h ! Ha daouzek soudard sevel d’ar zolier.
1878
Référence :
EKG.II
p.62
Ma n’emañ ket d’an traoñ, emañ d’an nec’h, eme an hini en doa gwelet al lizher, rak en ti-mañ emañ.
Ma n’eman ket d’an traon, eman d’an neac’h, eme an hini en doa guelet al lizer, rak enn ti-man eman.
1878
Référence :
EKG.II
p.224
— Savomp d’an nec’h, eme ar c’habiten, ha te, sitoianez, sav a-raok.
— Savomp d’an neac’h, eme ar c’habiten, ha te, sitoianez, sao araok.
1878
Référence :
EKG.II
p.224
— Savomp d’an nec’h, eme ar c’habiten, ha te, sitoianez, sav a-raok.
— Savomp d’an neac’h, eme ar c’habiten, ha te, sitoianez, sao araok.
1878
Référence :
EKG.II
p.224
N'eo ket mat evel-se. Arabat eo deoc’h sevel ho penn war-zu an nec’h, ret eo er plegañ.
Ne ket mad evel-se. Arabad eo d’eoc’h sevel ho penn varzu an neac’h, red eo her plega
1878
Référence :
EKG.II
p.296
Kere, deus amañ, er penn d’an nec’h eus an ti, ha lavar hag ar re-mañ eo ar re a gomzes anezho deomp.
Kere, deuz aman, er penn d’an neac’h euz an ti, ha lavar hag ar re-man eo ar re a gomzez anezho d’eomp.
1878
Référence :
EKG.II
p.167
En un taol e kouezh e zaoulagad war ur poull-dour graet, gant tud ar Wenneg, a Lopreden, evit dastum an dour-glav a zired eus an nec’h, hag a lakeont da zourañ ar foenneier o deus graet ouc’h an dorgenn.
Enn eun taol e kouez he zaoulagad var eur poull-dour great, gand tud ar Venek, a Lopreden, evit destum an dour glao a zired euz an neac’h, hag a lakeont da zoura ar foenneier ho deuz great ouc’h an dorgenn.
1878
Référence :
EKG.II
p.162
Esa a ris he divarc’hañ en u[l] lakaat va dorn dehoù a-zindani ha va dorn kleiz d’an nec’h. En aner ec’h en em skuizhen, rak an nor a yoa kloz ha ne fiñve tamm ganen.
Esa a riz he divarc’ha en eur lakaat va dourn deou a-zindan-hi ha va dourn kleiz d’an neac’h. Enn aner ec’h en em skuizen, rak an or a ioa kloz ha ne finve tam ganen.
1878
Référence :
EKG.II
p.120
Lezer a ris anezhi da riklañ goustadik er puñs : mes pa gouezhas er foñs e oa ret dezhi da nebeutañ tri zroatad evit tizhout an nec’h. Ha me diaes va fenn o welet n’oa ket hir a-walc’h va skeul.
Lezer a riz anezhi da rikla goustadik er punz : mez pa gouezaz er fons oa red d’ezhi da nebeuta tri zroatad evit tizout an neac’h. Ha me diez va fenn o velet n’oa ket hir avoalac’h va skeul.
1878
Référence :
EKG.II
p.50
A-nerzh o c’horf o deus chachet. — Ya, va, distag eo…, deomp eo… sevel a ra d’an nec’h !… Ho ! ho ! ho ! Setu ar perch war c’horre an dour.
A-nerz o c’horf o deus chachet. — Ya, va, distag eo…, d’emp eo… sevel a ra d’an nec’h !… Ho ! ho ! ho ! Setu ar perch (1) war c’houre an dour.
1925
Référence :
BILZ2
p.110
[...] ha d'an nec'h tre, ar solier, div gambrig all, a zizoloer dre o frenestroù an holl vourk, hag er pellder, dremmwel fromus ha gwagennus tosennoù Kerne
[...] ha d'an nec'h tre, ar solier, diou gambrig all, a zizoloer dre o frenestrou an holl vourk, hag er pellder, dremwel frommus ha gwagennus tosennou Kerne
1944
Référence :
EURW.1
p6
Bleñchoù ha skolpoù dindan ar pod, ur geuneudenn bennak ivez : ha gant an direnn hag an tont e c’hwezh an tan. Ken… poudoudoum ! Pêr a zo savet e gilhoù d’an nec’h e benn en traoñ, hag eñ war an hent da veg ar siminal. Betek pelec’h ez ay ? Ne oar den.
Bleñchou ha skolpou dindan ar pod, eur geuneudenn bennak ivez : ha gant an direnn hag an tont e c’houez an tan. Ken… poudoudoum ! Per a zo savet e gilhou d’an nec’h e benn en traon, hag heñ war an hent da veg ar siminal. Betek pelec’h ez ay ? Ne oar den.
1950
Référence :
KBSA
p.68
AR PERSON -o pediñ, e zaouarn juntret savet d'an nec'h-
AR PERSON -o pedi, e zaouarn juntret savet d'an nec'h-
1960
Référence :
PETO
p77
Da vervel divouch n'em eus nec'h, / Ma selloù tro war-zu an nec'h.
Da vervel divouch n'em eus nec'h, / Ma sellou tro war zu an nec'h.
1960
Référence :
PETO
p78
En an' Treinded skedus an Nec'h, / Tad galloudek, Mab ha Spered, / A ren Douar, Mor ha Stered, / Ha da goskor an Ifern trec'h, / Digemerit an absolvenn / ' Ro deoc'h beleg kaezh dizeriet / Ar wir Iliz ken merzheriet / 'Vit ho kas d'an Neñvoù hollwenn.
En an' Treinded skedus an Nec'h, / Tad galloudek, Mab ha Spered, / A ren Douar, Mor ha Stered, / Ha da goskor an Ifern trec'h, / Digemerit an absolvenn / ' Ro deoc'h beleg kêz dizeriet / Ar wir Iliz ken merzeriet / 'Vit ho kas d'an Neñvoù holl-wenn.
1960
Référence :
PETO
p84
[Bleukata zo] Reiñ taolioù dorn sarret. Ne vez implijet, peurvuia, nemet evit an taoliou roet war-eeun hag a-benn ; direizh e vefe evit an taolioù roet o sevel an dorn d'an nec'h : neuze e vez laret "skeiñ".
[Bleukata zo] Rei taoliou dorn sarret. Ne vez implijet, peurvuia, nemet evit an taoliou roet war-eeun hag a-benn ; direiz e vefe evit an taoliou roet o sevel an dorn d'an nec'h : neuze e vez laret "skei".
1960
Référence :
PETO
p55
N'eo ket a-walc'h d'o gwrizioù chom da gorvigellañ a-zioc'h al lec'hid, hogen an had ne gouezhont ket ur wech dare, diwan eo a reont er frouezhenn hag, e-lec'h kreskiñ war-zu an nec'h evel ar pep brasañ eus ar plant all, nevezennoù hag a chom stag ouzh ar blantenn-vamm e doare ma vezont holl luziet en un doare souezhus.
1985
Référence :
DGBD
p60
Note d'étude
Hervez ar Gonideg (GON.II) e vez lavaret "d'ann-néac'h" e Bro-Leon ha "d'ann-nec'h" er broioù all.