Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. G. 1. Rann eus an dremm zo etre an divabrant hag ar blev. Un tal ledan, un tal moan. Bezañ roufennoù war e dal. [1878] [A]n dour a zirede dioc’h va zal evel pa vijen bet o varrat. & Trl. Krizañ e dal, bezañ krizet, rizennet, roufennet, prederiet e dal : diskouez eur displijet en ur blegañ kroc'hen e dal. & Bezañ, mont du e dal, teñval e dal : bezañ imoret-fall. & Stouiñ e dal : plegañ, asantiñ da youl ub. all. Re lorc'hus e oa evit stouiñ e dal dirak an den-se. & A-WECHOÙ, dre ast. Dremm. Al levenez a bar war e dal. & Trl. Mont rak e dal : mont eeun dirazañ. 2. (db. ar savadurioù, an arrebeuri) Tu a-raok. Lufrañ a rae an tachoù kouevr war tal an armel. Tal an iliz. & Dor-dal : dor bennañ ur savadur, a sko war an diavaez. Lizherenn-dal : lizherenn gentañ ur ger. 3. (db. endalc'herioù evel ar barrikennoù, ar sailhoù, h.a.) Strad. Bez' ez eus un toull e tal ar c'helorn-mañ. Tal ar varrikenn. [1877] [...] peder barrikenn war o zal, evel pevar beul, da ober pevar bilier, ha war ar barrikennoù-se, pleñch da ober solier. HS. deun. 4. (db. ar savadurioù, ar c'hirri, an arrebeuri) Kostez. Daou dal an ti. Talioù ar c'harr. & Tal ar gwele : tu m'emañ penn ar c'housker. 5. (db. ar c'hirri, ar bigi) Penn a-dreñv. Tal an adkarr. Tal ar vag. 6. (db. an tachoù, ar poentennoù) Kros. Tal ar boentenn. 7. MENTON. Pep hini eus gorreennoù ul liestaleg. II. Tr. ar. (en egor) EUS TAL : eus ul lec'h tost da. Bez' e oa ur c'hi o tont eus tal ar c'hraou.

Exemples historiques : 
71
Masquer la liste des exemples

tal

1499
Référence : LVBCA p191 ('front')

Sin ar C'hristen eo sin ar Groaz hag a zle da ober pa sev [sav] ha pan a da gousket, pan a er-maez a'n ti, pan antre en Iliz, pand eo kestion a zibriñ, nag a evañ, pan komañser pidiñ Doue hag en komañsamant hon holl euvroù, pan en em gaver en un nesesite bennak, dañjer pe temptasion : o kas an dorn dehoù d'an tal, en ur lavaret : In nomine Patris; goude d'ar c'hof, en ur lavaret : Et filii; ha goude d'ar skoaz kleiz, hag er fin en hini dehoù, en ur lavaret : Et Spiritu Sancti, Amen.

1622
Référence : Do. p56

tal

1659
Référence : LDJM.1 pg tal

tal laouen

1659
Référence : LDJM.1 pg (front) serain

krizañ e dal

1659
Référence : LDJM.1 froncer (le front), (se) rider

krizañ e dal

1699
Référence : Har. pg e, krizañ, tal (froncer son front)

tal divezh

1732
Référence : GReg pg front (Front, imprudence, temerité.)

ar jiganted eus a Sikilia, pere n'o devoa nemet ul lagad, hag a ioa e kreiz o zal : war a lavar ar boetrianed.

1732
Référence : GReg pg cyclopes (hommes monstrueux, que les Poëtes disent avoir été en Sicile)

diridennañ an tal

1732
Référence : GReg pg derider (ôter les rides du front)

tal

1732
Référence : GReg pg façade (le devant d'un édifice), fond (Ce qui fait le fond d'un tonneau.), front (le haut du visage.)

talioù plat

1732
Référence : GReg pg (des) façades (sans ornemens)

Bez' en deus daoulagad glas rez e dal, hag i ker kaer ; Doue r'o bennigo.

1732
Référence : GReg pg fleur (Il a de beaux yeux bleus à fleur de tête.)

hep tal

1732
Référence : GReg pg fond (Vaisseau sans fond, Van.)

krizañ e dal

1732
Référence : GReg pg froncer (Froncer le front.)

krizañ an tal

1732
Référence : GReg pg froncer (Froncer le front.)

froñsañ an tal

1732
Référence : GReg pg froncer (Froncer le front.)

ridañ e dal

1732
Référence : GReg pg froncer (Froncer le front.)

taloù

1732
Référence : GReg pg front (le haut du visage, p.)

an tal

1732
Référence : GReg pg front (le haut du visage.)

taloù

1732
Référence : GReg pg front (le haut du visage, Van., p.)

blesañ ur re bennak en tal

1732
Référence : GReg pg front (Blesser quelqu'un au front.)

bleset ur re bennak en tal

1732
Référence : GReg pg front (Blesser quelqu'un au front, pp.)

tal ridennet

1732
Référence : GReg pg front (Front ridé.)

Ha c'hwi ho pe un tal divezh a-walc'h evit souten kement-se !

1732
Référence : GReg pg front (Auriez-vous le front de le soûtenir ?)

Ha c'hwi ho pe un tal ker divezh evit souten kement-se !

1732
Référence : GReg pg front (Auriez-vous le front de le soûtenir ?)

gant al levenez e tiroufenn an tal

1850
Référence : GON.II pg diroufenna

Ur bailh bihan en deus en e dal.

1850
Référence : GON.II pg bal (Il a une tache blanche au front).

o zal

1850
Référence : GON.II p.10, introduction, "leur front".

Goloet eo e dal gant an anchoù.

1850
Référence : GON.II pg añt (Son front est couvert de rides.)

tal

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "front".

digriz-kaer eo e dal

1850
Référence : GON.II.HV pg digriz

Goloet eo e dal gant an antoù.

1850
Référence : GON.II pg añt (Son front est couvert de rides.)

talioù

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "des fronts".

tal

1850
Référence : GON.II pg tâl

talioù

1850
Référence : GON.II pg tâl

un tal diroufenn he deus

1850
Référence : GON.II pg tâl

tal an iliz-se a zo kaer

1850
Référence : GON.II pg tâl

grit un toull e tal ar c'helorn

1850
Référence : GON.II pg tâl

tal erv

1850
Référence : GON.II pg tâl (-erv)

Pa brenn lagad an den, lagad e garantez / A bar, digor atav, war dal he vignonez.

1867
Référence : MGK p50

Ar gentañ, en he brud a oa sonn he c'hribell ; / An eil, aval krinet, etre poazh ha pezhell, Gant liv ha kinklerezh a guzhe ar frailhoù / A skarnile dezhi he zal hag he jodoù.

1867
Référence : MGK p63

Diwar dal ar barner an dour a zivere, O klask gouzout an tu d'an eil hag egile.

1867
Référence : MGK p37

Dispak oa gantañ e vlev gwenn, Hag e dal pleget er boultrenn : Hennezh eo Aogustin Mintier, Den Doue, eskob Landreger.

1877
Référence : EKG.I. p.26

E Landreger, toull an nor-dal, / En iliz-veur Sant-Tudual, / Pa son klemmus an hanternoz, / E oa daoulinet un den kozh.

1877
Référence : EKG.I. p.25

Evit reiñ muioc’h a dro hag a lid d’ar gouel, e voe lakaet, e kreiz-kêr, etre ar c’hoc’hu hag an iliz, war hent Brest, peder barrikenn war o zal, evel pevar beul, da ober pevar bilier, ha war ar barrikennoù-se, pleñch da ober solier.

1877
Référence : EKG.I. p.176

E zaoulagad a luc’h en e benn evel daou gef-tan, an eonenn a zo e korn e c’hinou, disec’h eo e vuzelloù, e fronelloù a zo digor hag a [z]eu evel moged anezho, e dal a zo roufennet, e gorf a-bezh a gren gant e herder, dialanet eo, ha koulskoude ne ehan da redet ha da skeiñ pa gav e du ; kollet eo e benn hag e skiant gantañ.

1877
Référence : EKG.I. p.287

Ar soudarded a yoa skornet bremaik er garidoù, ha me, an dour a zirede dioc’h va zal evel pa vijen bet o varrat.

1878
Référence : EKG.II p.134

Edon nec’het, nec’het-meurbet, hag ar c’hwezenn a yoa pizennet war va zal...

1878
Référence : EKG.II p.120

Ar bagadoù gwall-blanedennet-se, a deñvala bremañ c’hoazh, a-wechoù, ar c’houn anezho tal ar gozhidi, eo ar meuriadoù diouennet a ouenn Vanos (2).

1923
Référence : SKET p.90

O tistouiñ o zal, Kintus ha Kamula he gwelas o soublañ da dremen dindan an nor hag o lammat e-maez al logell.

1923
Référence : SKET p.106

Houmañ, gant he biz-meud glebiet a halo, a dresas war dal an den yaouank arouez sakr ar gwarez hag an trec’h (1).

1923
Référence : SKET p.106

Kintus a grogas doujus e dorn ar werc’hez hag e zougas d’e dal ; Kamula, o kregiñ en he dorn all, a bokas dezhañ.

1923
Référence : SKET p.104

Ur c’hozhiad mentet-marzhus ez oa-eñ. Daou ilinad da vat ez oa an dremm anezhañ eus an eil skouarn d’eben, ha tri ilinad eus e elgez d’e dal.

1924
Référence : SKET.II p.40

E benn a lakeas en he brennid, ha Velia, o tivouchañ a-ziwar e dal gant he dorn e rodelladoù-blev melen, a bokas dezhañ tener

1924
Référence : SKET.II p.36

Hag abaoe, gant ar Gontez, eo bet karet ar wreg a-zoare, ar plac’h a skiant-vat, ar vamm war dal pehini an nec’hamant, an dienez o devoa moullet nerzh he c’halon, ar vamm dilezet gant an holl, ha pehini he devoa poaniet, douget he bec’h (pegen pounner koulskoude) hep klemm, evurus pa wele he bugale o kreskiñ drant ha ye, evel peder gwezennig, deut an amzer-nevez.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 46, p.1093 (Here 1924).

Paotr strizh [1], brizhardennoù e-leizh e dal, war e zivjod, war e fri togn ; ur pennad blev melen dioutañ, ha lemm e lagad gwer-c’hlas digor ha frank. Koant ar paotr ? Ket ; seder ha dever ennañ.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.811 (Miz Genver 1924)

liv ar spont war e dal

1931
Référence : VALL pg blème

liv ar marv war e dal

1931
Référence : VALL pg blème

lakaat war he zal

1931
Référence : VALL pg barrique

Goude ar brezegenn-se, ar mestr bras (a grene an holl pa grize e dal), a deurvezas enaouiñ e c’houlaouenn.

1944
Référence : EURW.1 p.200

Job a furchas e godell an davañjer en istribilh ouzh tal ar gwele, mes ne gavas alc’houez ebet.

1944
Référence : ATST p.33

Kaer am boa treiñ ma selloù a bep tu, ne welen ket a baotred eus ma oad ; koulskoude, digouezhout a reas er vodadeg, a-raok he digoradur, daou zen yaouank hag a azezas sioul en ur c'horn ; n'o anavezen ket neuze, ha ne ris anaoudegezh ganto da vat nemet an deiz war-lerc'h e Plouyann : unan a oa bras ha taer, e zaoulagad difoupet, ur c'holier baro hir ha melen o kouezhañ betek e askre ; ur gwir denjentil a Vreizh-Uhel, Herri Thibault de la Guichardière e anv ; egile a oa ur paotr youstoc'h, gant un dremm rouzart, un tal frank hag uhel, daoulagad sklaer, kamm e oa : Francis Even, komis-noter e Landreger.

1944
Référence : EURW.1 p67-68

An diavaeziadez, hi, a oa bet dibouezet ganti he c'heveler gant un taol-lagad : ur bouilh paotr, e vlev melenek damrodellet, troc'het berr a-walc'h, un tal uhel, ha daoulagad liv ar glizin, lemm ha speredek ha nevez-flamm, dic'houzvez-krenn ma oant eus ar vuhez.

1949
Référence : SIZH p.42

Ober a ra ul lamm. Ha diskenn a ra, en ur pennad tizh, gant an diri. Ma voe darbet dezhañ mont a-benn, en ur c'horn-tro, en Tad Frederico, sonnañ ha parfetañ den a oa. Ma krizas hemañ e dal diwar e feuk.

1949
Référence : SIZH p.45

- Ha me, me 'gav brav da zent gwenn, ha da zaoulagad mor, ha da dal uhel ha kaer, ha rodelligoù da vlev... plijus d'ar merc'hed o c'hañjoliñ !

1949
Référence : SIZH p.57

Daoust hag e oa anat war e dal ar c'hevrin a vleunie en e galon ? Pe ha gwelet e vije bet, diwar solier an ograoù, gant ur c'hloareg bennak ?...

1949
Référence : SIZH p.44

Tra m'edon azezet gant va fred e teuas ur valafennig da droiellat en-dro din, hag e chomas zoken da ehanañ ur pennadig war va fourchetez keit ha m'edon ouzh he c'has d'am genoù. Ar pezh a lakaas ar vrumenn fall da dec'hout diwar va zal...

1985
Référence : DGBD p57

Chapel ar ge[ê]riadenn n'eo peurvuiañ nemet ul lochenn heñvel ouzh ar re all, nemet un tammig brasoc'h, gant ur groaz koad war an tal anezhi.

1985
Référence : DGBD p173

Evelato, evel ma oa troet e tiskoueze dezho hepken ur skleur ruz-roz o c'hoari war al lein, adskedoù an tan dameuc'het gant tal lufrus ar presoù, hag o dremmoù int o-daou stouet warnañ, disliv ha spontet.

2012
Référence : DJHMH p. 75

An ti a zo daou enkerzh dezhañ, unan war an tal pennañ hag egile war an tal kostez, en tu kleiz.

2015
Référence : EHPEA p47

Ma c'has a ra war-eeun d'ar Partenón. Krapat a ra gant an tal a-raok ha mont ha ran d'e heul.

2015
Référence : EHPEA p181

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux