Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
3
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. V.k.e. A. 1. Lakaat udb. da faoutañ, da vont a-dammoù trumm dre e voustrañ, skeiñ gantañ pe dre e deuler gant nerzh prl. Terriñ ur plad, ur werenn. Terriñ mein war an hent. 2. Lakaat e daou damm pe e meur a damm unan eus eskern an-unan, unan eus eskern ub. Torret en deus e c'har. Diwall da derriñ da benn. Torr e benn outañ ! & Dre skeud. Terriñ penn ub. : e hegaziñ diehan. Hennezh a vez a-hed an deiz o terriñ he fenn dezhi. & Terriñ e benn : kemer trabas. An hini a dorr e benn a serr e doull : nep a ra re a viloù a varv diwar re a nec'h. 3. Trl. Terriñ toaz : merat. 4. Ent strizh Terriñ douar : difraostañ tachennoù nevez. Torret o deus kalz douar gouez. & Arat. Deuet e oa ar poent da zistreiñ ha da derriñ douar evit gounit an eost nevez. 5. Dre skeud. Nullañ un emglev, ur skrid bnk. Terriñ ul lezenn. Terriñ gourc'hemennoù ur marc'had. Terriñ e c'hopr, e feurm, e goumanant, e lizher. & Terriñ e zimeziñ : e nullañ hervez al lezenn. & Terriñ e c'her : ober ar c'hontrol eus ar pezh zo bet prometet gantañ. & Terriñ al lezenn : mont dreisti. 6. Terriñ ub. eus e garg : tennañ e garg digantañ. B. Dre skeud. 1. Lakaat udb. da baouez. Terriñ ar sioulder. Terriñ e dech fall. Poaniañ a rejont da derriñ ar gizioù fall. Ar vedisined ne c'hallent ket terriñ ar c'hleñved. [1878] Ar gwel eus ar vedalenn a dorras va drouk. Ur vedalenn a ro atav ur vad d’an neb he dougen. 2. Chom a-sav gant udb. Ranket o doa terriñ o devezh gant ar glav. 3. Lakaat udb. da goll e nerzh, da sioulaat. Ar gwez a dorr an avel. An erc'h a dorro an amzer. Terriñ blaz fall an dour. C. (db. ezhommoù an dud) Gwalc'hañ. Setu aze ur banne dour fresk da derriñ ho sec'hed. Mar fell dezhañ c'hoarzhin, eno e c'hallo terriñ e c'hoant. C'hwi hoc'h eus torret hon naon dimp alies. Amañ al lenner a dorro e c'hoant pa garo. & Trl. Terriñ e anken, an anken : terriñ e naon. II. V.g. A. 1. Mont a dammoù, koll e anterinded. Ar skornenn a dorras gant pouez an tri den. D'ar 26 e torre al lestr e tri zamm. & Trl. skeud. Ne dorr ket an hent gant an dud : un heuliad tud didroc'h zo o vont, o tremen dre al lec'h-se. Ne dorre ket an hent gant an dud o vont dre straedoù kêr. Ne dorr ket an hent gant an dud o vont tre hag o tont er-maez. 2. (db. an tonnoù) Tarzhañ. Ur bern dour a dorras war ar vag. HS. freuzañ. B. 1. Paouez. Ne dorr ket an diviz ganto ! 2. Koll e nerzh, sioulaat, distanañ. Torret eo ar boan dent din. Pa va forret nerzh an deiz e c'hallimp mont da bourmen : pa ne vo ket re domm ken. Gortoz ken na dorro nerzh an heol. Mar ne dorr ket an avel e chomimp er gêr. & Ent krenn Mar ne dorr ket e vimp paket-brav. & Trl. (db. an traoù tomm, ar boued alies) Terriñ e dan : yenaat. Tennit ar farz er-maez eus ar forn ma torro e dan. 3. (db. izili ar c'horf) Diskuizhañ, distanañ. Azez ez koazez da derriñ diwar da zivesker. Kemer ur gador da derriñ diwar da zivhar. 4. Terriñ gant an naon : kaout naon bras. Ar c'hoant-se en deus dalc'het ul lod vat da derriñ gant an naon. III. V. dic'hour. TERRIÑ DA, WAR UB., UDB. : sioulaat, koll nerzh, koll lañs. Torret eo d'he glac'har. Torret e oa war an avel. An tu kleiz a oa torret warno. N'eo ket torret war e derzhienn c'hoazh. & Ha n'out ket yac'h ? Sav, ha tomm un dra bennak da derriñ dit ! & Trl. PEMDEZ (db. an tuadurioù bred, ar sorc'hennoù, ar prederiadennoù) Terriñ a ray dit : mont a ray diwar da spered. IV. V. em. EN EM DERRIÑ (DA OBER UDB.) : en em rediañ (da ober udb.). Unan en em dorras da zont.

Exemples historiques : 
124
Masquer la liste des exemples

terriñ

1499
Référence : LVBCA p193 (rompre, casser, briser)

terriñ

1499
Référence : LVBCA p193 ('rompre, casser')

Neuze an werc'hez venniget a bedas hon aotrou Doue ez plijze gantañ terriñ ha distrujañ en injinoù-se en enor an hanv benniget anezhañ, ha evit koñversion an bobl pere a edoe prezant, hag enkontinant maz oa dispozet lakat an werc'hez en tourmant-se.

1576
Référence : Cath p20-21

Ael Doue a dorras hag a freuzas an holl rodoù-se gant hevelep impetuozite maz voe lazhet pevar mil paian.

1576
Référence : Cath p21

terriñ

1659
Référence : LDJM.1 pg briser, casser, c0orrompre, demolir, demollir, fausser, outrepasser, rompre, transgresser

torret

1659
Référence : LDJM.1 pg casser, demollir, fausser

terriñ ar sec'hed

1659
Référence : LDJM.1 pg etancher (la soif)

terriñ ar gouzoug

1659
Référence : LDJM.1 pg tordre (le col)

terriñ

1659
Référence : LDJM.1 pg broier

terriñ

1659
Référence : LDJM.1 pg froisser

terriñ un akta

1732
Référence : GReg pg annuler

terriñ

1732
Référence : GReg pg abolir

terriñ

1732
Référence : GReg pg annuler, briser (rompre), casser (rompre)

torriñ

1732
Référence : GReg pg abolir, annuler

torret

1732
Référence : GReg pg aboli, abolir, annuler, briser (rompre), casser (rompre), concasser

torret eo va divskouarn, ha va fenn gant an traoù-se holl

1732
Référence : GReg pg (j'ai les oreilles) batu(ës, & la tête étourdie de toutes ces choses)

terriñ e vrec'h

1732
Référence : GReg pg (se rompre le) bras

torriñ

1732
Référence : GReg pg briser (rompre)

terriñ war ur gaoz

1732
Référence : GReg pg briser (rompre un discours commencé)

torret war ur gaoz

1732
Référence : GReg pg briser (rompre un discours commencé)

torromp war ar gaoz-se, Aotrou

1732
Référence : GReg pg briser (brisons-là, Monsieur ?)

ken alies ez a ar pod d'ar feunteun, ma teu er fin da derriñ

1732
Référence : GReg pg briser (tant va la cruche à l'eau, qu'enfin elle se brise)

torriñ

1732
Référence : GReg pg casser (rompre)

terriñ gant ur morzhol

1732
Référence : GReg pg concasser

torriñ e c'houg d'unan bennak

1732
Référence : GReg pg (rompre le) cou (à quelqu'un)

terriñ e c'houzoug

1732
Référence : GReg pg (se rompre le) cou

terriñ e c'houzoug, melloù e c'houzoug, da ur re

1732
Référence : GReg pg (rompre le) cou (à quelqu'un)

terriñ ar javed

1732
Référence : GReg pg demantibuler (rompre la machoire, ou la mandibule)

terriñ ar chagell

1732
Référence : GReg pg demantibuler (rompre la machoire, ou la mandibule)

terriñ e sec'hed

1732
Référence : GReg pg desalterer, étancher (sa soif)

terriñ ar garantez etre an dud

1732
Référence : GReg pg desunir (mettre en dissention)

terriñ etre pevar marc'h

1732
Référence : GReg pg écarteler (tirer à quatre chevaux)

terriñ an dent

1732
Référence : GReg pg édenter (arracher, ou rompre les dents)

tenniñ, torriñ an dent

1732
Référence : GReg pg édenter (arracher, ou rompre les dents)

en em derriñ diouc'h al labour

1732
Référence : GReg pg (s') endurcir (au travail)

terriñ un nor

1732
Référence : GReg pg enfoncer (une porte violemment)

terriñ penn ur re gant e drouz

1732
Référence : GReg pg étourdir (rompre la tête)

terriñ e feiz

1732
Référence : GReg pg foi (Fausser sa foi)

terriñ un or

1732
Référence : GReg pg forcer (Forcer une porte.)

torret un or

1732
Référence : GReg pg forcer (Forcer une porte, pp.)

terriñ ur wastell asambles

1732
Référence : GReg pg gâteeau (Rompre un gâteau.)

torret ur wastell asambles

1732
Référence : GReg pg gâteau (Rompre un gâteau, pp.)

terriñ gourgouzig ur voutailh

1732
Référence : GReg pg goulet (Rompre le goulet d'une bouteille.)

torret gourgouzig ur voutailh

1732
Référence : GReg pg goulet (Rompre le goulet d'une bouteille, pp.)

terriñ ar Sul

1850
Référence : GON.II.HV pg terri

torriñ

1850
Référence : GON.II pg terri, torrein

N'ouzon petra da evañ évit terriñ va sec’hed.

1850
Référence : GON.II p.88, livre second, « Je ne sais que boire pour étancher ma soif ».

Unan eus a vannoù ar c'hravaz a zo torret

1850
Référence : GON.II pg kravaz

Lakait evezh, terriñ a reot ho kouzoug.

1850
Référence : GON.II p.62, "Prenez garde, vous vous romprez le cou".

Troad ar vouc’hal am eus torret o faoutañ keuneud.

1850
Référence : GON.II p.62, "J’ai rompu le manche de la cognée en fendant du bois".

Terriñ a reas va gar gant e vazh.

1850
Référence : GON.II p.66

Terriñ a rit e vrec'h.

1850
Référence : GON.II p.65, "Vous lui rompez le bras".

Askorn e vrec'h a zo torret.

1850
Référence : GON.II pg askourn (Il a l'os du bras cassé).

Torret eo an ahel.

1850
Référence : GON.II pg ael (L'essieu est rompu).

torret eo an arsav-brezel

1850
Référence : GON.II pg arzaô-vrézel

Torret eo e askell.

1850
Référence : GON.II pg askel (Il a l'aile cassée).

Torrit an askorn polos-mañ, hag e root ar vouedenn din.

1850
Référence : GON.II pg askourn (Cassez ce noyau de prune, et vous m'en donnerez l'amande).

torret eo bet e elloù dezhañ

1850
Référence : GON.II pg ell

torret eo ar fard

1850
Référence : GON.II pg fard

torret en deus e c'her

1850
Référence : GON.II pg gér

terriñ

1850
Référence : GON.II pg terri, torr, torrein

torriñ

1850
Référence : GON.II pg terri

torret

1850
Référence : GON.II pg terri

terriñ a reot ho skudell

1850
Référence : GON.II pg terri

torret eo va fenn ganti

1850
Référence : GON.II pg terri

na dorro ket evel-se

1850
Référence : GON.II pg terri

torret eo al lezenn-se

1850
Référence : GON.II pg terri

gourc'hemennoù Doue en deus torret

1850
Référence : GON.II.HV pg terri

Ne lavare ket gaou : pep den, deut d'an oad-se, / Dioc'h taol fest ar bed-mañ mont laouen a dlefe, / 'N ur drugarekaat ha graet e bakadenn ; / Rak pegeit e c'heller, o tennañ war 'n neudenn, / Dale c'hoazh d'he zerriñ ? — « Perak 'ta klemm, den kozh ? »

1867
Référence : MGK p102-103

O welet en ur park ur goulm all o tebriñ, an tremeniad war yun ha digor e galon a ya di da welet; e-pad ma torr e naon ez eo paket war rikl en un toullad lasoù stignet e-touez an ed : ne oa ket kre ar stignoù; rak o skrabat a-bep-eil, o c'hoari endra c'hell, gant e veg, gant e dreid ha gant e zivaskell e teu, hep re a boan, a-benn d'em ziluziañ.

1867
Référence : MGK p19

Evit klask ul louzoù a-enep ar c'hleñved, al leon en e ali, 'lavaras d'al loened : - "Me gred, va mignouned, e vezimp stropet-holl evit hor pec'hejoù; pep rumm a yelo da goll, Ma ne deomp a-benn da sevel ouzh ar groug an torfedour brasañ , pennabeg eus an droug. Evel-se marteze 'torro nerzh ar c'hleñved, Ag unan o vervel, d'ar re all 'teuy yec'hed"

1867
Référence : MGK p24

Perak emañ 'l lezenn, / E ve ret da zaou zen / Hag a zo reuzeudik an eil gant egile, / En em gasa gwashoc'h evit ar c'hi ar c'hazh, / Evel fust ha gwalenn / O sachañ a bep tu, noz ha deiz en em lazh ; / Ya, perak m'er goulenn, / Ne c'hellfent ket terriñ pe droc'ha ar skoulm-se, / Bezañ vak anezho hag eürus adarre ?

1867
Référence : MGK p65

Hemañ [ar pintig], laouen ha sederik, / A gane bemdez kaer-meurbet. / E glevet a voa un dudi ; / Ar big avat, o ragachat, / A dorre pennoù tud an ti.

1867
Référence : MGK p22

[... ] war e garg a eskop, tud ar bed-mañ n’o doa pe wel : d’hon Tad Santel ar Pab hepken e oa terriñ he eskopti, ha tamm da dud hag a rank sentiñ o-unan ouc’h an Iliz nag ouc’h an eskibien ; rak un eskop eo pastor e eskopti, ha n'eo ket d’ur pastor sentiñ ouc’h e zeñved, mes d’an deñved sentiñ ouc’h o fastor.

1877
Référence : EKG.I. p.10-11

Neuze ne ranke ket ar mammoù paour disec’hañ gant glac’har war o zreid, nag an tadoù terriñ ha breviñ o c’horf gant al labour, dre an abeg m’en doa ranket o bugel mont da soudard, pell-pell diouto.

1877
Référence : EKG.I. p.260

A-benn ur pennad ne voe ket evit padout ken, hag e lavaras d’e vab : — Alo ! a-walc’h a istorioù, deomp en hent ; spanaet ar glav, torret an avel, tavet ar gurun.

1877
Référence : EKG.I. p.57-58

Graet an eost, emañ an hañv o vont kuit, erru an diskar-amzer, bremaik emañ ar poent da zistreiñ ha da derriñ an douar evit gounit an eost nevez.

1877
Référence : EKG.I. p.50

Kement hini a oa e karg a ranke dont di dindan boan da vezañ torret.

1877
Référence : EKG.I. p.177

Evelato n’oa ket deuet, en un taol, hon tud-kozh da vezañ kriz ha difeiz a-walc’h evit terriñ er c’hiz-se o fenn ouc’h ar sent hag ouc’h ar c’hroazioù, a-raok e oa lamet eus o c’halon, gwellañ ma c’helled, doujañs Doue.

1877
Référence : EKG.I. p.174

Ma ranke kouer turiat an douar, an Noblañsoù o doa ivez ar blijadur da vont d’ar brezel ha da lakaat terriñ o fenn. Pehini oa ar gwellañ ?

1877
Référence : EKG.I. p.260

« Dao atav warnezho... Bec’h d’an dud fall ha disakret... Dalc’h mat ’ta, Yann... Toullgof anezhañ ’ta, Per... Torr e benn outañ ’ta, Herve...

1877
Référence : EKG.I. p.283

Gwir e oa kement-se, mes n’oant evit ober netra gant o c’hanol, rak ar c’harr en douge a yoa torret e ahel (2).

1877
Référence : EKG.I. p.311

Ar gwel eus ar vedalenn a dorras va drouk. Ur vedalenn a ro atav ur vad d’an neb he dougen.

1878
Référence : EKG.II p.94

Biskoazh n'eo ket [sic, evit bet] torret ar chadenn gaer a garante a unanas hon div familh.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Katell, ma gwreg, a grozo marteze. En dro-mañ, koulskoude, pa lârin de[zh]i en ti biv e vin bet e torro he fulor.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

terriñ an naon, ar sec'hed

1909
Référence : BROU p. 429

ar maer a vezo torret 'mezeiz

1909
Référence : BROU p. 429 (le maire sera révoqué, dit-on)

O digas a reas gantañ e-kreiz ar c’hoad ha reiñ da anaout dezho ar gwez, hag ivez al louzeier yec’hedus, dre zisklêriañ an dalvoudegezh anezho ha penaos ober ganto da bareañ kleñvedoù ha goulioù, da argas drouk-speredoù, da derriñ hud ha strobinelloù.

1923
Référence : SKET p.59

Terriñ al Lezenn a rejont, ha dizale e teuas dezho kastiz : steuziañ, mont da get a rejont, ha ne vanas roudenn diouto.

1923
Référence : SKET p.91

P’o devoe kavet ur wazh-dour, e torrjont o sec’hed hag, o vezañ diwisket o dilhad, e kouronkjont hag e walc’hjont o dremmoù hag o blev.

1923
Référence : SKET p.110

Ha ma c’hoarvezfe gant hini pe hini ac’hanoc’h terriñ ar gourc’hemennoù-se, ra vo harluet pell diouzoc’h, ra vo argaset er-maez eus tachenn ar vuhez !

1923
Référence : SKET p.53

Diskuilhañ a reas dezho ar reolennoù a zo da heuliañ e savidigezh ar santualoù, hag ar pedennoù nerzhusañ, ar re a vez teneraet ganto kalon an doueed, ar re a dorr war o droukrans, a c’hounez o c’harantez hag a ra anezho keneiled wirion ha hollc’halloudus mab-den.

1923
Référence : SKET p.58

Hep mont davet ur ouenn dud all, hep terriñ an disterañ war glanded hor gouenn-ni, e veze kavet, er-maez eus an tiegezh, paotred ha merc’hed yaouank gant kel lies hini a garje kaout kefrisa [...].

1923
Référence : SKET p.46

Ma torro ahel da girri ez redadennoù, ez stourmadoù ! Ma tizahelo ar rodoù, ma frailho da leur-karr, ma vrevo ar yev, ma pennfollo da gezeg, dezho da derriñ o fenn hag o izili ouzh gwezennoù an hent !

1923
Référence : SKET p.84

Pleg, va bugelig, pe d[o]rri !…

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.897 (Miz Ebrel 1924)

An nor a oa morailhet, met kement a daolioù-treid o deus roet dezhi, ken m’o deus hi torret.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 39, p.866 (Miz Meurzh 1924)

Evit o mirout ez eus reolennoù na dleer o zerriñ biken.

1924
Référence : SKET.II p.28

Div wech e voe darbet-kaer da Vindosetlos terriñ difenn Visurix.

1924
Référence : SKET.II

C’hwezek vloaz ez oa pa vennas, un eil troad, terriñ ar berz taolet gant e dad-mager.

1924
Référence : SKET.II p.35

Kalet e blanedenn, na piv he zisc’hraio ? piv he zorro ?… C’hwi ? me ? hemañ ? henhont ?

1925
Référence : BILZ2 p.105

Pa savas war ar pont, e welas ar Vran entre div garreg uhel : unan anezhe a roe skoazell d’ar Vran eus tu ar maez hag he devoa miret na vije bet dismantret krenn gant an taolioù-mor ; eben a dorre nerzh an avel diwar an douar.

1925
Référence : BILZ2 p.173

Den ne rannas gir, den ne vousc’hoarzhas, den ne fiñvas… Bilzig ar c’hentañ a dorras ar blanedenn : — Da bet eur ar gourlen warc’hoazh, Saig ?

1925
Référence : BILZ2 p.138

Kroz hepken an taolioù-mor o fregañ war an traezh a dorre sioulder an noz hag a luskelle gant e vouezh heñvel-heñvel an dachenn morgousket dindan lizenn demsklaer al loar.

1925
Référence : BILZ2 p.124

torret

1931
Référence : VALL pg abolir, abroger, annuler, assouvir, briser

terriñ nerzh an droug

1931
Référence : VALL pg atténuer

terriñ penn ub.

1931
Référence : VALL pg assommer

terriñ e naon

1931
Référence : VALL pg apaiser (sa faim), assouvir

terriñ war

1931
Référence : VALL pg (s')adoucir

terriñ war

1931
Référence : VALL pg apaiser

terriñ war nerzh an droug

1931
Référence : VALL pg atténuer

terriñ nerzh

1931
Référence : VALL pg (s')adoucir, amortir (un choc)

terriñ e sec'hed

1931
Référence : VALL pg apaiser (sa soif), assouvir

terriñ a-darzh

1931
Référence : VALL pg briser (avec à éclat)

terriñ nerzh ar stok

1931
Référence : VALL pg amortir (le choc)

terriñ

1931
Référence : VALL pg abolir, abroger, annuler, assouvir, briser

Hag ur stardadenn-dorn, hag ur bedadenn da vont da derriñ sec'hed en un ostaleri.

1944
Référence : EURW.1 p71

Ne oa ket farsal ; eno 'oa un disiplin dir : plegiñ pe terriñ.

1944
Référence : EURW.1 p32

Ne dorran ket va fenn gant seurt merfeti, ha kontañ a ran war va fedennoù hag hanterouriezh ar Werc'hez Vari binniget-dreist, krouet dibec'hed, da gaout ar peoc'h a-zivout va diantegezh.

1949
Référence : SIZH p.56

Ar c'hi Soltan, ur mell ki-gward Alaman, torret e chadenn gantañ, a oa deut da lammat ouzh ar breur Arturo, evit c'hoari.

1949
Référence : SIZH p.46

Da gement pred nemet tri zraig, / Magadur dreut, divlaz d’am staon : / Em skudell dour, holen, baraig. / Penaos, eta, terriñ ma naon ?

1960
Référence : PETO p28

Moarvat e vijen bet chomet eno hep mui kredout flach, ken na vije deut un aezhennig da derriñ ar gazel-ge.

1985
Référence : DGBD p84

Deuet eo brav ganeoc'h pa vez gwell d'ar poliser gervel 2 pe 3 foliser all evit dibradañ ac'hanoc'h, kentoc'h evit kemer ar riskl da derriñ beg ho livenn-gein pe ho choug -dirak testoù !-.

2015
Référence : DISENT p94

"Gwell eo d'ar gouarnamantoù gwallgas hor speredoù evit terriñ hor c'horfoù," a lâre Deuleuze.

2015
Référence : DISENT p14

Diluziet e vo ar gudenn a-raok fin an devezh. Torrit ho kañv neuze ha stagit gant al labour en-dro.

2015
Référence : EHPEA p154

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux