Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
10
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. 1. Paotr zo kar a-berzh tad ha mamm - pe a-berzh tad hepken pe vamm hepken - da vugale all an tiegezh. Tri breur dezhi a varvas yaouank. Breudeur gevell int. 2. Dre ast. (en e furm lies) Rummad tud o deus ar memes orin pe sevenadur. Hor breudeur tramor. [1954] [...] e-touez hor breudeur tramor o lidañ gouelioù ar Gorsedd e Perros, Trec'horenteg, hag e lec'h all. 3. Dre ast. (en e furm lies) Al loened. [1954] [...] dalc'hmat ez eus bet en-dro din daou pe dri gazh da vihanañ, ur c'hi hag un evn bennak, ha war a gredan erru-mat on ivez gant va breudeur daoudroadek pe bevarzroadek. II. Dre skeud., RELIJ. 1. Ezel eus ur vreuriezh relijiel. HS. frer. 2. (en e furm lies) Termen a ra ur beleg gantañ evit komz ouzh ar feizidi. Ma breudeur ha ma c'hoarezed kristen.

Exemples historiques : 
115
Masquer la liste des exemples

brotr

900
Référence : LDJM.1 p.60

Bennoezh Doe a bedan war enev brezr Stefan

1480
Référence : PHBR Diell niverelaet

breuzr

1499
Référence : LVBCA p43 (frere)

breur

1659
Référence : LDJM.1 pg frere

breudeur

1659
Référence : LDJM.1 pg frere, breur

multrerezh ag ur brer

1732
Référence : GReg pg fratricide (Van.)

muntrañ e vreuzr

1732
Référence : GReg pg fratricide (Faire un fratricide.)

muntret e vreuzr

1732
Référence : GReg pg fratricide (Faire un fratricide, pp.)

multriñ e vrer

1732
Référence : GReg pg fratricide (Faire un fratricide, Van.)

lazhañ e vreuzr

1732
Référence : GReg pg fratricide (Faire un fratricide.)

lazhet e vreuzr

1732
Référence : GReg pg fratricide (Faire un fratricide, pp.)

lazhiñ e vrer

1732
Référence : GReg pg fratricide (Van.)

Kain eo bet ar c'hentañ en deus muntret e vreuzr, ha graet ar c'hentañ muntr er bed.

1732
Référence : GReg pg fratricide (Caïn fut le premier des Fratricides, ou a commis le premier fratricide.)

breuzr

1732
Référence : GReg pg frere

breuzdeur

1732
Référence : GReg pg frere (p.), frere (Freres, Religieux.)

brezr

1732
Référence : GReg pg frere (Van.)

breder

1732
Référence : GReg pg frere (Van., p.)

breuzdeur kompez

1732
Référence : GReg pg frere (Freres germains, ou freres de pere & de mere.)

breuzdeur a-berzh tad

1732
Référence : GReg pg frere (Freres consanguins.)

Ar Gatoliked a zo hon breuzdeur e Jezuz-Krist.

1732
Référence : GReg pg frere (Les Catholiques sont nos freres en Jesus-Christ.)

Ar bed-holl a zo breuzdeur a-berzh an Tad Adam.

1732
Référence : GReg pg frere (Tous les hommes sont freres en Adam.)

breder ag ur c'hofad

1732
Référence : GReg pg frere (Freres jumeaux.)

heñvel ouc'h e vreuzr

1732
Référence : GReg pg (semblable) à (son frère)

hañval doc'h e vrer

1732
Référence : GReg pg a

hep kimiadañ digant e vreuzr

1732
Référence : GReg pg adieu

Daou vreuzr kompez int.

1732
Référence : GReg pg germain (Ils sont freres germains.)

Breuzdeur kompez int.

1732
Référence : GReg pg germain (Ils sont freres germains.)

Kain a yoa baleant goude ma en devoa lazhet e vreuzr.

1732
Référence : GReg pg fugitif (Cain devint fugitif après le meurtre de son frere.)

breuzdeur eus a ur memes kofad

1732
Référence : GReg pg frere (Freres jumeaux.)

An Hugunoded a zo hon breuzdeur keizh faziet, siwazh dezho.

1732
Référence : GReg pg frere (Les Heretiques sont nos pauvres freres errants.)

menez breur

1732
Référence : GReg pg bré (mont près Guingamp)

breur

1732
Référence : GReg pg bré (mont près Guingamp)

kador an breuzr

1732
Référence : GReg pg chaise (de Prédicateur)

breudeuzr kompez

1732
Référence : GReg pg charnel (propres freres charnels)

breudeuzr a-berzh tad ha mamm

1732
Référence : GReg pg charnel (propres freres charnels)

breuzdeur gevell

1732
Référence : GReg pg frere (Freres jumeaux.)

breuzdeur a-berzh tad

1732
Référence : GReg pg (freres) consanguins

breuzdeur eus a ur memes tad

1732
Référence : GReg pg (freres) consanguins

breuzdeur lik

1732
Référence : GReg pg convers (frere convers, ou, frere laïc)

breuzr bastard

1732
Référence : GReg pg frere (Frere naturel.)

breder a vamm

1732
Référence : GReg pg frere (Freres uterins, Van.)

breuzdeur a-berzh mamm

1732
Référence : GReg pg frere (Freres uterins.)

breder a dad

1732
Référence : GReg pg frere (Freres consanguins, Van.)

a vreuzr

1732
Référence : GReg pg fraternel

ur garantez a vreuzr

1732
Référence : GReg pg fraternel,-le (Une amitié fraternelle.)

ur garantez a vreder

1732
Référence : GReg pg fraternel,-le (Une amitié fraternelle.)

e-c'hiz daou vreuzr

1732
Référence : GReg pg fraternellement (en frere)

evel breuzdeur

1732
Référence : GReg pg fraternellement (en frere)

Bevañ a reont evel breuzdeur.

1732
Référence : GReg pg fraternellement (Ils vivent fraternellement.)

Bevañ a reont evel e-c'hiz daou vreuzr.

1732
Référence : GReg pg fraternellement (Ils vivent fraternellement.)

Karantez entre daou vreuzr, pe entre daou vignon, pe entre daou diegezh, &c.

1732
Référence : GReg pg fraternité

muntr eus a ur breuzr

1732
Référence : GReg pg fratricide

Avielañ a ray va breur en oferenn-bred.

1850
Référence : GON.II pg aviéla (Mon frère chantera l'évangile à la grand' Messe).

breur

1850
Référence : GON.II pg brér, breûr (Frère, celui qui est né de même père et de même mère, ou de l'un des deux seulement) ; (En Vannes, "brér").

breur

1850
Référence : GON.II pg brér, breûdeûriez, breûr (Frère, celui qui est né de même père et de même mère, ou de l'un des deux seulement), kenvreûr + p.19, livre premier, "frère".

breudeur

1850
Référence : GON.II pg breûr (Frère, celui qui est né de même père et de même mère, ou de l'un des deux seulement. Pl.) + p.19, livre premier, "des frères".

breudeur a-berzh mamm

1850
Référence : GON.II pg breûr (frères utérins).

breudeur a-berzh tad

1850
Référence : GON.II pg brêur (frères consanguins).

breudeur a dad

1850
Référence : GON.II pg breûr (frères consanguins).

breudeur a vamm

1850
Référence : GON.II pg breûr (frères utérins).

Breudeur eus a ur c'hofad.

1850
Référence : GON.II pg breûr (Frères jumeaux).

breudeur gevell

1850
Référence : GON.II pg breûr-gével (Frère jumeau. Pl.)

breudeur gompez

1850
Référence : GON.II pg breûr (frères germains, frère de père et de mère).

breur gevell

1850
Référence : GON.II pg breûr-gével (Frère jumeau).

Ur breur em [sic] boa, hogen marv eo.

1850
Référence : GON.II pg breûr (J'avais un frère, mais il est mort).

Holl dra e vreur a zo aloubet gantañ.

1850
Référence : GON.II pg aloubi (Il a usurpé tout le bien de son frère).

Kalz aotreoù en deus graet d'e vreur.

1850
Référence : GON.II pg aotré (Il a fait plusieurs concessions à son frère).

N'eo ket ken bigofek hag e vreur.

1850
Référence : GON.II pg bigôfek (Il n'est pas si ventru que ses frères).

It da ziduellañ ho preur bihan.

1850
Référence : GON.II pg diduella (Allez amuser votre petit frère).

Ho preur eo en deus digaset an dra-mañ deomp.

1850
Référence : GON.II.HV pg digas (C'est votre frère qui nous a amené cela).

Emañ atav o flatrañ e vreudeur.

1850
Référence : GON.II pg flatra (il rapporte toujours ce que ses frères ont fait).

Ho preur

1850
Référence : GON.II p.10, introduction, "votre frère".

va breudeurigoù geizh

1850
Référence : GON.II p.22, livre premier, "mes chers petits frères".

Va breur a werzh e zanvez.

1850
Référence : GON.II p.61, livre second, "Mon frère vend son bien".

Gouiziekoc'h eo evit e vreur.

1850
Référence : GON.II p.93, livre second, « Il est plus savant que son frère ».

Moanoc’h den eo eget e vreur.

1850
Référence : GON.II p.63 (Il est plus mince que son frère).

An dra-se a zo d’am breudeur.

1850
Référence : GON.II p.67 (Cela est à mes frères).

Kemerit hennezh evidoc’h, ha roit egile d’ho preur.

1850
Référence : GON.II p.70 (Prenez celui-là pour vous, et donnez l'autre à votre frère).

Ar vreudeur-hont n’en em garont ket kalz

1850
Référence : GON.II pg 70 (Ces frères-là ne s'aiment pas beaucoup).

An hini a gan aze, a zo breur din.

1850
Référence : GON.II p.72 (Celui qui chante là est mon frère).

Hemañ a zo evit ho preur, hag egile evidoc'h.

1850
Référence : GON.II p.75 (Celui-ci est pour votre frère, et l'autre pour vous).

breudeur gevell

1850
Référence : GON.II pg breûr (Frères jumeaux)

breder

1850
Référence : GON.II pg breur (En Vannes, "brér". Pl. "bréder").

Va breur paour, me ho ped, n'ankounac'hait biken emañ 'n nec'h, an enkrez atav war ziarbenn ar re a vez en hent !

1867
Référence : MGK p17

« Va breudeur, emezañ, list ac'hanon ganoc'h / Ha na lavarit ket da zen ; / Me ziskouezo doc'h ur braden / Zo enni peuriñ a'r gwellañ ; / Ned eus he far war-dro amañ, / N'ho pezo ket a geuz. »

1867
Référence : MGK p42-43

Dezhi [d'ar garantez] omp heñvel holl : hag al laouenanig, / Ho preur-c'hwi, peorien geizh, dister ha bihanik, / Zo kement dirazi ha roue brasañ ar bed ; / Eñ ha c'hwi zo gant Doue gwelloc'h zoken karet.

1867
Référence : MGK p119

Ne vezo kanet nemet kanaouennoù a vrezel, a lakay kalon an holl da dridal, ha, da ziwezhañ, ec’h azezimp holl ouc’h an daol evit dibriñ, evel breudeur, ur fest ha ne vanko ennañ na cher vat leizh-kof, na gwin kozh da evañ gant ar skudell.

1877
Référence : EKG.I. p.176

Va breudeur beleien, / Nevez-merzheriet, / O deus o c’hurunenn / ’Barzh en eñv kemeret : / Me ho ped, va Jezuz, / Da reiñ din o c’halon, / Ma arruin ’kichen o zron.

1878
Référence : EKG.II p.252-253

Hennezh, ar Visant Kaer-se, a yoa pe dad, pe vreur da dad an Aotrou Kaer, hoc’h eus anavezet person e Plouvorn.

1878
Référence : EKG.II p.186

— Koulskoude n’omp ket evit lezer hor breudeur da gouezhañ etre pavioù bleizi ker kriz ha soudarded Canclaux.

1878
Référence : EKG.II p.106

Neuze e veze an den evit un den all a ouenn hag a vro gantañ dalc’hmat ur breur hag ur mignon, gwirion en e oberoù, gwirion en e gomzoù, gwirion en e venozioù.

1923
Référence : SKET p.67

Sellit oute. Ha gwelet a rit-hu Jojo, ar Paotr-Ruz, Lellig an Touz, Fañch ar Peul, Bilzig hag e vreur, ha kalz a re all hag a anavezit, o palat, o pigellat, o vañsonat ; hag ar merc’hed, ken trefuet all, a sikour o breudeur : klask, kavout, kerc’hat, dougen a reont ar vein evit sternañ ha kreñvaat al listri hag an tourelloù.

1924
Référence : BILZ1 1123

Breur gevell eo d’ar Vuhez : ganet int en hevelep deiz, hag i ker kaer ha ker kaer.

1924
Référence : SKET.II p.41-42

breder

1927
Référence : GERI.Ern pg breur

da'z preur

1927
Référence : GERI.Ern pg az1 (à ton frère)

breur

1927
Référence : GERI.Ern pg breur

breudeur

1927
Référence : GERI.Ern pg breur

brer

1927
Référence : GERI.Ern pg breur

Da'm breur kelt, Allin-Collins, -Drouiz Hal Wyn-, den a Gernoù, e Londrez

1929
Référence : SVBV p4

Eno, an tren a zaleas ur pennadig, ha setu me da sellout dre ar prenestr ha peuzkerkent, e welis adarre un den gwisket pimpatrom ouzh an hini a youc'has en Arles : "Les voyageurs pour Marseille!..." Diarvar eo, emezon-me din va-unan, diarvar eo, paotred o c'halabousennoù delioù derv a zo breudeur pe kendirvi-kompez, pa'z eo gwir ez int heñvelwisket o-daou !

1929
Référence : SVBV p11

E soñj dezhañ a oa prouiñ, kent e varv, daou dra : Da gentañ, ne oa ket hor c’hentadoù-ni, Bretoned, diskennidi eus Bretoned Breizh-Veur, hogen nized vihan pell an Arvoriz, breudeur d’ar C’halianed.

1944
Référence : EURW.1 p.209

Ar pevar Garnoediad en em glaskas, ha hiniennoù eus Kallag a unanas ganimp, Herri Liegard hag e vreur Adolf, mibien d'an apotiker, Jul Herve hag eñ magnous, mab d'an horolajer, ha Frañsiz Prijant, mab d'ar marc'hadour gwin.

1944
Référence : EURW.1 p34

Hemañ ne oa ket breur mes beleg.

1944
Référence : EURW.1 p62

Daou vugel a oa bet, hi, itron Ar Braz, deuet Bretonez dre he dimeziñ, hag ur breur, Bertrand, a oa distroet da Gristiana -Oslo-, da genderc'hel kenwerzh koad e dud-kozh.

1944
Référence : EURW.1 p44

Glaoda vihan a voe kaset d'ar skol da Vontroulez, da di ar Breudeur : war e zaouzek vloaz, e voe lakaet war al latin e Kloerdi Kastell-Paol.

1944
Référence : EURW.1 p10

Bihan e teu an aer da vezañ da skevent ar breur Arturo.

1949
Référence : SIZH p.38

- Breudeur hoc'h eus en ho pro ? eme eben. - C'hoarezed ; peder.

1949
Référence : SIZH p.45

- C'hwi, chomit gant ho kramenn, mar plij ganeoc'h ! Krenet he doa mouezh ar breur Arturo, en ur zistreiñ e flemmadenn d'ar breur Celestino.

1949
Référence : SIZH p.44

- Breur Arturo, savit en ho sav ! eme mouezh sioul an Tad-Mestr.

1949
Référence : SIZH p.39

Ne ouien ket er mare-se e tleen un deiz da zont bale war greiz an deiz ha dirak ar bobl gant ur sae wenn en-dro din hag ur bodig uhelvarr em dorn, e-touez hor breudeur tramor o lidañ gouelioù ar Gorsedd e Perroz, Trec'horanteg, hag e lec'h all.

1954
Référence : VAZA p.26

Ur pikol levr a c'hallfen skrivañ diwar-benn breudeur ha c'hoarezed va zad, hag a-zivout va c'hendirvi : paotred ha merc'hed, met pec'hed marvel a vefe din tremen hep ober meneg eus va goureontr Yann Dremel, rak n'eus bet biskoazh ha biken ne vo gwelet sebezusoc'h oristal o vale heñchoù Priel.

1954
Référence : VAZA p.20

Douget on bet a-viskoazh da garout al loened, ha forzh pelec'h e tegouezhas din bevañ, e Breizh, e Rusia, e Polonia, en Aljeria pe e Bro-C'hall, dalc'hmat ez eus bet e[n]-dro din daou pe dri gazh da vihanañ, ur c'hi hag un evn bennak, ha war a gredan erru-mat on ivez gant va breudeur daoudroadek pe bevarzroadek.

1954
Référence : VAZA p.14

Ma vo dizrouk o zreizh er bed, / A- holl-galon, breudeur bepred, / Ma ne vo mui na Gwenn na Glaz, / Drailh ruz ganto 'vel ki ha kazh, / Ma ne vo ken na droug na doan, / O ! ma Jezuz, C'hwi ar gwir Oan !

1960
Référence : PETO p84

An eil, eñ, a ouie mat a-walc'h ar vicher ; deut e oa d'am c'haout war ali ur breur dezhañ hag a oa dija e-touez va zud.

1985
Référence : DGBD p69

Ur gerentiezh dic'hortoz ha nebeut anavezet a lakfe hor [sic, hon] Akilleüs da vezañ ivez, gouez da istorourien zo, breur gevell Cùchulainn, armoù burzhudus ha Tan-an-haroz hag all...

2016
Référence : ILIAS p10

Note d'étude

Ar meneg gwenedek testeniekaet da-geñver ar pennger "a" e GReg zo bet notennet gant an dorn. Gregor Rostrenenn a ro da c'houzout e 1732, diwar-benn distagadur ar stumm "breuzdeur" : « le z , dans ce mot ne se prononce pas ; mais il s'écrit , pour prononcer plus longue la syllable , ou il est presque équipollent a un e. » ========================================== Ur sell a c'haller ober ouzh pajenn an dornskrid e-lec'h ma kaver ar frazenn "Bennoezh Doue a bedan war ene breur Stefan" (fin ar XVvet kd) en un notenn eus ur blog : https://millefeuillesdebretagnesite.wordpress.com/2021/08/17/arret-sur-ymages-a-la-recherche-de-la-langue-bretonne-2/

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux