Plus d'options

Fréquence d'emploi : 

Mots parents :
0

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Définition :  Masquer la définition

(war-lerc'h ar merkoù gour unan gourel "en" ha benel "he", pe war-lerc'h ar merk gour lies "o") Furm eus ar verb endevout e trede gour en amzer-dremenet ledan. I. (en trede gour unan) 1. (Impl. goude ar merk gour gourel "en"). [1576] Hag an gristenien pere n'oz deurie sakrifie d'an idoloù, en devoa ordrenet [an impalaer] ez vizent lekaet d'an marv. [1732] Bezañ en devoa. [1732] Absalom mab d'ar roue David en devoa ur pennad kaer a vlev melen, ker fournis ma poueze pemp livr. [1867] Ar c'hentañ lavaras mougañ ar baourentez, / Miret oc'h ar beorien da ziskouez o lorgnezh, / Hag eñ a voa manac'h, ha roet en doa d'ar paour / Kement mad en devoa : e leve hag e aour ? / Ha dre garantez eo e komze an den-se ? / Kredet neb a garo !... 2. (Impl. goude ar merk gour benel "he"). [1732] ar werbl he devoa nav merc'h; a nav e teuas da eizh, a eizh da seizh etc, a ziv da unan, a unan da get. [1732] Hi he devoa. [1732] Bezañ he devoa. [1850] Chom a reas 'ta da bennaouiñ er park betek an abardaez; hag o vezañ kannet ha dornet gant ur walenn ar pennoù he doa dastumet, e kavas eus a heiz, war-dro ar ment eus a un ephi, da lavarout eo, tri astellad. [1850] Ur vruchedad ed he doa ar yar. [1850] Kinnig a reas ivez hag e roas dezhi ar chomadur eus e boued, eus a behini he doa debret a-walc'h. [1982] Er penn-kentañ eus an teir sizhun am eus tremenet dindan toenn va madoberour, hemañ en em lakaas da sevel ur son diwar-benn ur plac'h kozh hag he doa bet ar gwalleur da reiñ an dilez d'he mab, hag hemañ he lakas er c'hlañvdi, en ospital Kemperle ! [2012] Adkavet he doa he sederidigezh, hag a-boan ma oa tremenet ur miz e oa bet eskemmet al lojeiz modern, kempennet mistr, ouzh unan eeunoc'h, ha kroget e oa bet gant ar c'hentelioù. II. (en trede gour lies; impl. war-lerc'h ar merk gour nepreizh "o"). [1732] I o devoa. [1732] An astrolojianed o devoa bet diouganet e faos un diluj jeneral a-benn ar bloaz mil pemp-kant ha pevar-ugent. [1732] holl o devoa em lakaet a-unan a-enep dezhañ. [1941] An hent mat o devoa kemeret, an hini a gasas anezho, da-heul ur gantreadenn hir, a-dreuz d'ur bern darvoudoù, e-harz ar menezioù Pireneoù. [1960] Ar Suised o doa prometet / 'Tennjent war ar sitoianed, / Met digant pobl Bro-C'hall / O deus tapet o fall. [1980] Ar strolladoù bodet e-barzh ar "c'holektif enep ar greizenn nukleel" [...] o doa galvet an dud d'en em gavout da 5 eur d'abardaez en tu all eus an Oded. [1985] Xavier Ralougou, ar c'hartennaouer ha Raymond Moukanimambou, o-daou a ouenn nkomi, o devoa lakaet ivez o dilhad gwenn, hag hervez o renk e oant deut gant o zok-heol, met tennet o doa o hini hag e lakaet war an douar. [1985] Pa zistrois dre eno daou viz goude e kavis o devoa dilezet ar c'horniad, hag aet un tammig larkoc'h. [2012] [...] e dud-kozh, protestanted anezho o doa kavet repu e Prusia. [2015] Kroget o doa da gomz ouzhin e gresianeg kozh.

Exemples historiques : 
41
Masquer la liste des exemples

Ha pan edoe an impalazr Maksentius, asamblet gantañ en Aleksandri an holl binvidien ha peorien evit sakrifiañ d'an idoloù[,] hag an gristenien pere n'oz deurie sakrifiañ d'an idoloù, en devoa ordrenet ez vizent lekaet d'an marv ;

1576
Référence : Cath p5

hi he devoa

1732
Référence : GReg pg avoir (elle avoit)

bezañ am [sic] boa ; bezañ ez poa ; bezañ en devoa

1732
Référence : GReg pg avoir (elle avoit)

bezañ he devoa

1732
Référence : GReg pg avoir (elle avoit)

ni hon boa ; c'hwi ho poa ; i o devoa

1732
Référence : GReg pg avoir (nous avions, vous aviez, ils avoient)

An astrolojianed o devoa bet diouganet e faos un diluj jeneral a-benn ar bloaz mil pemp-kant ha pevar-ugent.

1732
Référence : GReg pg (les Astrologues predirent faussement un) deluge (universel pour l'année 1514)

Og, roue a Vasan a yoa ur jeant pehini en devoa nav ilinad uhelded, pe trizek troadad hanter a uhelded. Hennezh voa ar peulvan, va Doue !

1732
Référence : GReg pg geant (Og Roi de Basan étoit un geant qui avoit neuf coudées de haut.)

Bez' e ioa evit koan, ur c'hadig fall, gant c'hwec'h poñsinig o devoa bet tizik

1732
Référence : GReg pg (il y avoit pour souper un méchant lièvre, flanqué de six petits poulets) étiques

ar werbl he devoa nav merc'h; a nav e teuas da eizh, a eizh da seizh etc, a ziv da unan, a unan da get

1732
Référence : GReg pg aine

Ar profed Gwinklan, ginidik eus a gontaj Goueloù, en devoa diouganet e-tro - evel ma lavar e-unan - ar bloaz daou-c'hant ha daou-ugent goude ginivelezh hon Salver, kement cheñchamant, ha kement tra a zo bet c'hoarvezet abaoe, e Breizh-Arvorig hag e Breizh-Veur.

1732
Référence : GReg pg Guinclan (Guinclan (dont j'ai vû les prédictions en rimes bretonnes à l'Abbaïe de Landevenecq entre les mains du R. P. Dom Loüis le Pelletier.) étoit natif de la Comte de Goëlo en Bretagne Armorique, & predît environ l'an de grace 240 (comme il dit lui même.) ce qui est arrivé dans les deux Bretagnes.)

Absalom mab d'ar roue David en devoa ur pennad kaer a vlev melen, ker fournis ma poueze pemp livr ; petra bennak, hervez Jozep an istorian, ma en troc'he bep eizh miz

1732
Référence : GReg pg (Absalom avoit une belle) chevelure (blonde qui pesoit 100. Sicles, qui font selon Genebrard, le poids de cinq livres)qui

holl o devoa em lakaet a-unan a-enep dezhañ

1732
Référence : GReg pg bander (ils étoient tous bandez contre lui)

Kinnig a reas ivez hag e roas dezhi ar chomadur eus e boued, eus a behini he doa debret a-walc'h.

1850
Référence : GON.II p.102, Buez Ruth.

Chom a reas 'ta da bennaouiñ er park betek an abardaez ; hag o vezañ kannet ha dornet gant ur walenn ar pennoù he doa dastumet, e kavas eus a heiz, war-dro ar ment eus a un "ephi", da lavarout eo, tri astellad.

1850
Référence : GON.II p.102, Buez Ruth.

Ur vruchedad ed he doa ar yar.

1850
Référence : GON.II pg bruchédad (La poule avait plein son jabot de blé).

An aotrou Doue gwechall en doa ur goumanant.

1867
Référence : MGK p86

Ar c'hentañ lavaras mougañ ar baourentez, / Miret oc'h ar beorien da ziskouez o lorgnezh, / Hag eñ a voa manac'h, ha roet en doa d'ar paour / Kement mad en devoa : e leve hag e aour ? / Ha dre garantez eo e komze an den-se ? / Kredet neb a garo !...

1867
Référence : MGK p118

An unnek eus ar miz-mañ, a zo marv en Kerborzh ur wreg, Skerenn he hanv, hag he devoa tapet ur gwall lamm un nebeud dei[zi]o[ù] a-r[a)ok.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Ha, p’en devoa ar paotr yaouank kemeret an aval deus o dorn, ne glaskent ken diwar-se plijout da zen all ebet nemet dezhañ hepken.

1923
Référence : SKET p.68

Taolet en doa pled ez oa truilhennek dilhad ar merc’hed yaouank, ma ’z oant hanternoazh ha ma krenent gant ar riv er goañv ; n’oa dezho, ouzhpenn, ar c’hregin-mor nemet ur bevañs treut ha difonn, hag he devoa alies plac’h he gouriz arem hag he gougleze poan vras o tanañ, gant ur maen-kailhastr hag un dornad bezhin sec’h, prenn-keuneud glep diwar ar peñseadoù.

1923
Référence : SKET p.115

Seblantout a eure dezhi pa savas he daoulagad, penaos ar vamm he devoa un tammig troet he fenn evit sellet outi, evit trugarekaat mamm hini he devoa kement karet, mamm-gozh he bugelig, eus he c’harantez hag eus he madelezh.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.809 (Miz Genver 1924), ("bugelig" reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.846).

An hent mat o devoa kemeret, an hini a gasas anezho, da-heul ur gantreadenn hir, a-dreuz d'ur bern darvoudoù, e-harz ar menezioù Pireneoù.

1941
Référence : ARVR niv.6, p4

Bep a damm leve o devoa, rak a-viskoazh o zud kozh, eus an eil tu hag egile, a oa bet perc'henned, da lavarout eo ne oant ket merourien.

1944
Référence : EURW.1 p7

Evel ma oa kozh-mat ma mamm p'he doa bet ac'hanon e oan fiziet da vezhur -da vagañ- en ur gemenerez gwreg d'un houarner-kezeg Laou Skourvil e anv, se 'zo kaoz ne veze graet nemet Jann Laou anezhi.

1944
Référence : EURW.1 p7

Bez' o doa ur maner e Traezhtraou, Perroz-Gireg.

1944
Référence : EURW.1 p43

Frañsez Vallée ne eve nemet laezh ouzh taol, ar pezh am souezhas meurbet, mes ar re all o devoa gwin ha jistr.

1944
Référence : EURW.1 p55

Ar pennadoù-se, sinet gant un anv dianav d'an holl, a zidennas warnon evezh ar skrivagnerien vrudet a neuze, a c'houlennas ouzh Korfeg piv oa ar skoliad yaouank-se a grede reiñ alioù d'ar Vretoned war bez o doa d'ober.

1944
Référence : EURW.1 p64

Tennañ a reas un dic'hwezhadenn. Diwisket he devoa ur vanegenn. He gwalinier a daolas skleuroù. Ar breur Arturo a selle ouzh he brennid o sevel hag o tiskenn, hervez anal ar vaouez.

1949
Référence : SIZH p.46

Dibabet en devoa ar Vaouez da benn-komz e gentel.

1949
Référence : SIZH p.40

Ar Suised o doa prometet / 'Tennjent war ar sitoianed, / Met digant pobl Bro-C'hall / O deus tapet o fall.

1960
Référence : PETO p45

Ar strolladoù bodet e-barzh ar "c'holektif enep ar greizenn nukleel" [...] o doa galvet an dud d'en em gavout da 5 eur d'abardaez en tu all eus an Oded, tal al lezvarn, evit chom hep reiñ un digarez da baotred an arme pe ar C.R.S.ed da c'hoari gant o fennoù-bazh, o fuzuilhoù hag o grenadennoù.

1980
Référence : BREM Niv. 1, p. 4

Er penn-kentañ eus an teir sizhun am eus tremenet dindan toenn va madoberour, hemañ en em lakaas da sevel ur son diwar-benn ur plac'h kozh hag he doa bet ar gwalleur da reiñ an dilez d'he mab, hag hemañ he lakas er c'hlañvdi, en ospital Kemperle !

1982
Référence : VZMB p121

Xavier Ralougou, ar c'hartennaouer ha Raymond Moukanimambou, o-daou a ouenn nkomi, o devoa lakaet ivez o dilhad gwenn, hag hervez o renk e oant deut gant o zok-heol, met tennet o doa o hini hag e lakaet war an douar.

1985
Référence : DGBD p118

Bro-C'hall he devoa ezhomm a "zifennourien ar sevenadurezh" na petra 'ta, ha pep tra a veze graet evit lemel ar baotred kreñvañ eus ar vro, ur vro hag a zo ezhomm bras da gaout labourerien enni koulskoude.

1985
Référence : DGBD p163

A[-]drugarez Doue e oa unan bennak hag en devoa tanet ur sigaretenn a-raok ma oant en em gollet, hag e oa ur pakad sigaret bennak gant ar vandenn.

1985
Référence : DGBD p135

Pa zistrois dre eno daou viz goude e kavis o devoa dilezet ar c'horniad, hag aet un tammig larkoc'h.

1985
Référence : DGBD p157

[...] e dud-kozh, protestanted anezho o doa kavet repu e Prusia

2012
Référence : ADULT p. 231

Adkavet he doa he sederidigezh, hag a-boan ma oa tremenet ur miz e oa bet eskemmet al lojeiz modern, kempennet mistr, ouzh unan eeunoc'h, ha kroget e oa bet gant ar c'hentelioù.

2012
Référence : ADULT p. 221

Daou zevezh war-lerc'h he doa skrivet ur postel din da lavaret e oa o paouez lenn e oa bet troet levr J.H. Rosny e brezhoneg : Brezel an tan.

2013
Référence : YUDAL p38

Daoust ma kemerer abeg hiziv an deiz en doare m'en doa lezet re laosk ar c'habestr war e ijin p'en doa renevezet savadurioù zo - diouzh spered ar mare e oa hag hevelep tamalloù a voe graet da Gervarkêr evit Barzhaz Breizh - e ranker lavarout en doa savetaet meur a savadur a renk kentañ.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 19

Kroget o doa da gomz ouzhin e gresianeg kozh.

2015
Référence : EHPEA p119

Note d'étude

Tremenet eur tamm-ha-tamm eus ar furm klasel "devoa" d'ar furm "doa" adalek an XIXvet kantved. Derc'hel a ra an daou furm-mañ da genvevañ er yezh a-hiziv, implijet o-daou war un dro en hevelep frazennoù a-wechoù.

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux