Plus d'options

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
8
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Stn. A. 1. (db. rannoù ar c'horf, db. ar pezhioù dilhad; db. al lec'hiañ, an dilec'hiañ) Zo diouzh an tu zo enep hini kalon ub. Dorn dehoù, skouarn dehoù, kostez dehoù ub. Ur votez dehoù. & En tu dehoù d'ub. : diouzh an tu zo enep hini e galon. & Bezañ en dorn dehoù d'ub. : bezañ en tu dehoù dezhañ. & Bezañ a zorn dehoù, war an dorn dehoù : bezañ en tu dehoù d'ub. & Mont war zehou, war an dorn dehoù : war gaout tu dehoù ub. & Treiñ en dorn dehoù, war e zorn dehoù : war an tu dehoù. & An amezeg dehoù : zo en tu dehoù d'ub. 2. (db. an dud, an traoù) Zo diouzh an tu zo enep hini kalon un arvester bnk. Kit er-maez dre an nor dehoù. & An tu, ar c'hostez dehoù : an tu, ar c'hostez zo enep hini kalon un arvester bnk. Bezañ war kostez dehoù an hent. Bezañ en tu dehoù d'ub. Mont dre, war an tu dehoù. & (er relijion gatolik) Al laer dehoù : al laer mat, a oa bet staget ouzh ur groaz en tu dehoù d'ar C'hrist, evit ub. a vije dirak ar groaz. B. 1. (db. an dourredennoù) Ar ribl dehoù : ar ribl zo en tu dehoù d'un den a sell ouzh an dour a-du gant e red. Edont war ribl dehoù ar stêr. 2. (db. ar mor) Zo er su d'ul lec'h bnk. En tu dehoù da Enez-Sun. & Ar mor dehoù : ar rannvor zo en tu dehoù d'ul lec'h bnk. II. Dre ast. Politik. 1. Doar. (db. an dud) A sav a-du gant ar mennozhioù mirour, a zifenn mennozhioù mirour. An dud-se zo dehoù mat. DHS. gwenn, ruz. 2. Stn. An tu dehoù : stroll an aozadurioù politikel mirour, stroll ar virourien en ur vro bnk. & An tu dehoù pellañ : stroll an aozadurioù politikel mirour, stroll ar virourien zo ar re reutañ o tifenn an urzh kevredel, o stourm ouzh an araokaat kevredel. HS. kleiz.

Exemples historiques : 
54
Masquer la liste des exemples

an tu dehoù

1499
Référence : LVBCA p23, 52, 199-200 (la dextre partie)

dehoù

1499
Référence : LVBCA p52 (dextre)

Sin ar C'hristen eo sin ar Groaz hag a zle da ober pa sev [sav] ha pan a da gousket, pan a er-maez a'n ti, pan antre en Iliz, pand eo kestion a zibriñ, nag a evañ, pan komañser pidiñ Doue hag en komañsamant hon holl euvroù, pan en em gaver en un nesesite bennak, dañjer pe temptasion : o kas an dorn dehoù d'an tal, en ur lavaret : In nomine Patris; goude d'ar c'hof, en ur lavaret : Et filii; ha goude d'ar skoaz kleiz, hag er fin en hini dehoù, en ur lavaret : Et Spiritu Sancti, Amen.

1622
Référence : Do. p56

M. Petra eo sin ar c'hristen ? D. Sin ar groaz, abalamour ma'z omp bet prenet enni gant hor Salver binniget Jezuz. M. Penaos en grit-hu eñ ? D. E ober a ran o kas an dorn d'ar penn ha d'an estomag, ha goude d'ar skoaz kleiz, ha'n hini dehoù, en ur lavaret : en anv an Tad, ha'r Mab ha'r Spered santel. Amen.

1622
Référence : Do. p6

kostez dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg costé (droit)

an tu dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg (a) dextre

an dorn dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg (la) droicte

zehou

1659
Référence : LDJM.1 pg dextre

dont a ran eus an dorn dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg (ie viens de la) droicte

me a ya d'an dorn dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg (ie vais a) droicte

tu dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg costé (droit)

M. Penaos er [sin ar groaz] gret-hu? D. E ober a ran o kas an dorn d'ar penn, ha d'an estomag, ha goude d'ar skoaz kleiz, ha d'an hini dehoù, en ur lavaret, En anv an Tad, hag ar Mab, hag ar Spered santel, Amen.

1677
Référence : Do. p7

M. Leveret-eñ [ar c'hredo] e brezhoneg. Me gred e Doue an Tad Hollgalloudek, krouer an neñv hag an douar. Hag e Jezus-Krist e vab unik, hon Aotrou. Pehini zo bet koñsevet eus ar Spered santel, ha ganet gant ar Werc'hez. En deus gouzañvet didan Poñs Pilat, zo bet krusifiet, marv, ha sebeliet. Zo bet diskennet d'an ifern, ha resusitet an trede deiz a-douez ar re varv. Zo pignet en neñv, hag azezet en tu dehoù da Zoue an Tad Hollc'halloudek. Ahane e teuy da varn ar bev hag ar marv.

1677
Référence : Do. p11-13

an dorn dehoù

1732
Référence : GReg pg droit (droite, le côté droit, la main droite)

kostez dehoù an arme

1732
Référence : GReg pg aile

brec'h dehou

1732
Référence : GReg pg bras (droit)

en tu dehou

1732
Référence : GReg pg (du) côté (droit)

eus an tu dehou

1732
Référence : GReg pg (du) côté (droit)

an tu dehou

1732
Référence : GReg pg dextre (le côté droit), droit (droite, le côté droit, la main droite)

zehou

1732
Référence : GReg pg droit (droite, le côté droit, la main droite)

an dorn dehoù

1732
Référence : GReg pg droit (droite, le côté droit, la main droite)

dehoù

1732
Référence : GReg pg droit (droite, le côté droit, la main droite)

en tu dehoù

1732
Référence : GReg pg droit (droite, le côté droit, la main droite)

ar c'hostez dehoù

1732
Référence : GReg pg droit (droite, le côté droit, la main droite)

a zorn dehoù

1732
Référence : GReg pg (a) droit (sur la droite)

war an tu dehoù

1732
Référence : GReg pg (a) droit (sur la droite)

war an dorn dehoù

1732
Référence : GReg pg (a) droit (sur la droite)

war an tu dehoù

1732
Référence : GReg pg (a) droit (sur la droite)

war an dorn dehoù

1732
Référence : GReg pg (a) droit (sur la droite)

Ur c'hleiziad ne ra netra a-zehoù.

1850
Référence : GON.II pg pg déou, déhou, diou, dihou (Un gaucher ne fait rien à droite).

zehou

1850
Référence : GON.II pg déhou, déou, diou, dihou (Droit, qui est opposé à gauche).

zehou

1850
Référence : GON.II pg déhou, déou, diou, dihou (Droit, qui est opposé à gauche).

zehou

1850
Référence : GON.II pg déou, déhou, diou, dihou (Droit, qui est opposé à gauche).

zehou

1850
Référence : GON.II pg déou, déhou, diou, dihou (Droit, qui est opposé à gauche).

An tu dehoù

1850
Référence : GON.II pg déou, déhou, diou, dihou (la droite, le côté droit).

An dud fall ne sellont ket ker pizh-se ouc’h an traoù ; nemet e teuint a-benn eus o zaol, ne reont ket a forzh penaos, pe dre an tu kleiz pe dre an tu dehou, pe dre ar c'hrizder pe dre ar fallagriezh.

1877
Référence : EKG.I. p.158

A-barzh nemeur goude e weljot o tont ar martolod kozh, e vouc’hal war e skoaz ; gant e zorn dehou e oa krog en he zroad, ha gant e zorn kleiz e talc’he, dre ruilhenn e golier, e gi Turk a harzhe, a yude hag a lamme dre ma sante, e-feson, un dra bennak er c’halatrez.

1877
Référence : EKG.I. p.138

An Arouezvarzh, en tu-hont, a zoug ur maen-strink war e skoaz dehoù.

1909
Référence : REZI p. 6

Dre an hunvre-se en em welas o kerzhout war-lerc’h ar marc’h kalloc’h Rânakos e-pad seizh nozvezh ha seizh devezh, ma verzhe al loar hag an heol o sevel dalc’hmat d’e zorn dehou hag o vont da guzh d’e zorn kleiz.

1923
Référence : SKET p.119

En e zorn dehou e talc’he war e varlenn dorn kleiz e geneilez.

1923
Référence : SKET p.73

Ur moustradig glin nemetken ouzh e gostez dehou pe ouzh e gostez kleiz a oa a-walc’h d’e leviañ war an tu ma tleje mont.

1924
Référence : SKET.II p.22

Me a sant va bouzellenn vras o c'hourlammat e kostez dehoù va c'hof ! M'eus aon emañ-hi o c'hoari penn-tourtig !... – Ma ! lop war ar boued 'ta neuze, Yann, da c'hedal ma vo distouvet ar boutailhoù ganin-me ! a droc'has paotr Gouenoù.

1929
Référence : SVBV p9

war an tu dehoù

1931
Référence : VALL pg à2 (situation : en, war, a ; à droite)

war an tu dehoù

1931
Référence : VALL pg à2 (situation : en, war, a ; à droite)

war zehoù

1931
Référence : VALL pg à2 (situation : en, war, a ; à droite)

war an dorn dehoù

1931
Référence : VALL pg à2 (situation : en, war, a ; à droite)

Lod eus ma c'hendiskibien a veze sachet ken alies war o skouarn dehoù, ken na oa hanter-zistaget diouzh o fenn, ha deuet evel ul loa.

1944
Référence : EURW.1 p22

- « Jezuz Dios ! » Ur c'hwenenn !... Sevel a reas prim he broz (sic) du, hag hi d'ober ur skrab trumm d'he glin dehou, an hini tostañ d'al lean. Noazh ha gwenn e oa ar c'hofkar (sic, ar c'hof-gar), neuziet-blot. Difoupat a reas ar gwad da benn ar paotr, ha dont a reas ruz betek e c'houzoug, dre ma stoue e valvennoù gant elevez.

1949
Référence : SIZH p.43

Pa chomas trumm a-sav, hag eñ gant e dorch en e zorn hag e skubellig-blu [sic] dindan e gazel, ha treiñ dre greiz-tre div renkennad skebell, war-du an tu dehou.

1949
Référence : SIZH p. 37

Hejañ a rae unan e benn, a-zehou [sic, a zehou] da gleiz hep ehanañ, tra ma talche egile e zorn war e c'henou.

1949
Référence : SIZH p.60

Ar C'habiten hag ar serjant a zeu tre, en ur zougen o dorn dehoù d'o zog.

1960
Référence : PETO p35

Ac'hano e weler war an tu kleiz pleg-mor ar Gabon o vont da sankañ e diabarzh ar vro, etre torgennoù koadek, ha war an tu dehou, digor-bras war an donvor, ma weler o tiskenn ennañ kantenn melenruz an heol o vont da guzh.

1985
Référence : DGBD p47

Enbroidi o kaout kann bemnoz gant paotred Ar Weur Aour (strollad taer eus an tu dehoù pellañ).

2015
Référence : EHPEA p20

Pa vez graet "manifestadegoù an tu dehou" da skouer, e vez treuswisket ar stourmerien evit ober goap deus o enebourien.

2015
Référence : DISENT p111

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux