I.
1. Berrentez a bep tra.
Mervel a raent gant an dienez. Ne vanke netra dezho ha mont a c'hallent da gozh hep aon rak an dienez. Disklêrian a reas ar mezeg e oa deuet ar marv diwar an dienez. N'eus nemet dienez e toull e zor.
&
Trl.
Bezañ en dienez : bezañ en diouer a bep tra.
Bez' e oa en dienez vrasañ. Bezañ en dienez zo bevañ hep kaout netra.
&
Trl. skeud.
Kouezhañ an dienez war ub. : bezañ en dienez.
A-vec'h aet er-maez eus o bro e kouezhas an dienez warno.
DHS. ezhomm, paourentez.
2. Diouer.
Dont a reas dienez a voued e Breizh-Veur.
&
Trl.
Kaout dienez, a, da, en udb. : bezañ en diouer anezhañ.
O c'horf en doa dienez a bep tra. Reuzeudik e oa o stad rak dienez o doa da galz traoù. Dienez en doa en e varc'h.
&
Bezañ dienez udb., bezañ dienez a udb. : bezañ diouer anezhañ.
Ne voe ket dienez dienn hag amanenn en e di. Bez' e vo dienez a vara.
&
Bezañ lakaet dienez eus udb. : dont diouer anezhañ.
Eus a galz traoù ez eus lakaet dienez e-touez an dud.
&
Gouzout, kaout dienez d'ub., d'udb. : kaout keuz d'an den-se, d'an dra-se.
O gwazhigoù hor bro, na dienez a ouzomp deoc'h ! Dienez hor bo dezhañ.
&
Tr. ar.
DRE ZIENEZ : dre ziouer.
O vont da vervel edo an tan dre zienez koad.
II. B.
1. Paourentez.
An dud pizh a vo en un dienez ar vrasañ.
2. Diouer.
Dienez ebet n'eo ken kalet hag an hini da vezañ kollet ar re a garent kement.
O-daou ez ejont kuit : hennezh ne voa desket, / Disprizet gant an holl, en dienez vrasañ, / Ne gavas e nep lec'h dor zigor, tamm bara.
Ho daou ez ejont kuit : hen-nez ne voa desket, / Disprizet gant ann holl, enn dienez vrasa, / Ne gavaz e nep leac'h dor zigor, tamm bara.
1867
Référence :
MGK
p124
« Kêr-Razh a voa kelc'het ; hep gwenneg na diner / Voa bet ret dezho mont, ker bras voa an dienez. »
» Ker-Raz a voa kelc'het ; hep gwennek na diner / » Voa bet red d'ezho mont, ker braz voa ann dienez.
1867
Référence :
MGK
p117
Gwechall e voa peorien, evel a zo bremañ, / Hag ivez kalonoù hag a garie rannañ / Kement tra o devoa, madoù ha karantez, / Gant o breudeur doaniet, peorien en dienez.
Gwechall e voa peorien, evel a zo brema, / Hag ive kalounou hag a garie ranna / Kement tra ho devoa, madou ha karantez, / Gant ho breudeur doaniet, peorien enn dienez.
1867
Référence :
MGK
p119
Ne raio ket, va mab ; hennezh a zo un den eveldomp-ni ; an dienez hepken her laka da vezañ disheñvel dioc’h an dud all.
Ne raio ket, va mab ; hennez a zo eun den eveldomp-ni ; an dienez epken her laka da veza dishevel dioc’h an dud-all.
1877
Référence :
EKG.I.
p.149
Ha goude kement-all a ziskianterezh eus o ferzh, e vezint klevet o klemm, o kaout kasoni ouc’h ar re vat, abalamour ma ne roont ket a voued a-leizh-kof dezho, d’o zud ha d’o bugale, evel pa ne vent ket ar pennkaoz eus o dienez hag eus o foan !
Ha goude kement-all a ziskianterez euz ho ferz, e vezint klevet o klemm, o kaout kasoni ouc’h ar re vad, abalamour ma ne roont ket a voued a leiz-kof d’ezho, d’ho zud ha d’ho bugale, evel pa ne vent ket ar penn-kaoz euz ho dienez hag euz ho foan !
1877
Référence :
EKG.I.
p.66
Abalamour da se [e] oant deuet diouc’h ar mintin da reiñ skoazell d’ar venec’h paour o doa o sikouret ken alies a wech en o dienez.
Abalamour da ze oant deuet diouc’h ar mintin da rei skoazel d’ar venec’h paour o doa ho zikouret ken aliez a veach enn ho dienez.
1877
Référence :
EKG.I.
p.48
Ma ! eme Yann, un dra a zo, / A ra da'm skiant mont en-dro : / Ar memez Doue ‘n eus hon groet ; / gant ar memes pri omp meret. / Darn, koulskoude, ‘zo pinvik-mor, / Darn ‘met dienez toull o dor ; / Hemañ skedus e blanedenn, / Ha hennezh luiet e gudenn. /
Ma ! eme Iann, eun dra a zo, / A ra d’am skiant mont en dro : / Ar memez Doue ‘n euz hon groet ; / gand ar memez pri omp meret. / Darn, koulskoude, ‘zo pinvik-mor, / Darn ‘met dienez toull o dor ; / Heman skeduz e blanedenn, / Ha hennez luiet e guden. /
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2
Tennet e vez karantez an doueed dalc’hmat dre ur vuhez leun a c’hlanded, a eeunded, a gadarnded, hag an neb a vez karet gand an doueed, an neb a vez gwarezet ha skoazellet ganto, a betra en defe dienez ? N’eus dienez ebet evitañ, pa c’hoarvez dezhañ pep tra e kentel !
Tennet e vez karantez an doueed dalc’hmat dre eur vuhez leun a c’hlanded, a eeunded, a gadarnded, hag an neb a vez karet gand an doueed, an neb a vez gwarezet ha skoazellet ganto, a betra en defe dienez ? N’eus dienez ebet evitan, pa c’hoarvez d’ezan pep tra e kentel !
1923
Référence :
SKET
p.75
Hogen, mar taolez da zaouarn war ar bugenoù-mañ e sell hepken d’o drastañ, na vezet dit a-berzh an doueed nemet anken, dinerzh, kleñved ha dienez !
Hogen, mar taolez da zaouarn war ar bugenou-man e sell hepken d’o drasta, na vezet d’it a-berz an doueed nemed anken, dinerz, klenved ha dienez !
1923
Référence :
SKET
p.84
Pa n’o doa ken a saout, bevañ diwar gig gouez, gwrizioù ha frouezh a rankjont ober, a-skign amañ hag ahont dre diegezhioù kevre ebet kenetrezo ; war zisleberiñ ez ejont gant an dienez, oc’h ankounac’haat tamm-ha-tamm kement o doa desket digant o zadoù, kement a oa bet kelennet dezho gant an doueed.
Pa n’o doa ken a zaout, beva diwar gig gouez, gwriziou ha frouez a rankjont ober, a-skign aman hag ahont dre diegeziou kevre ebet kenetrezo ; war zisleberi ez ejont gand an dienez, oc’h ankounac’haat tamm-ha-tamm kement o doa desket digand o zadou, kement a oa bet kelennet d’ezo gand an doueed.
1923
Référence :
SKET
p.86-87
Deut an hañv, hag evit Izabel an amzer a zienez, e-pad an hañv ne vez gwerzhet na meskl na bigorned : netra da c’honit er vro a-raok an eost.
Deut an hanv, hag evit Izabel an amzer a zienez, e-pad an hanv ne ve gwerzet na meskl na bigorned : netra da c’honit er vro a-rôk an eost.
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 40, p.897 (Miz Ebrel 1924)
Pinvidik, o ! pinvidik, Izabel !… Pinvidigezh Izabel ?… Daou c’hir, yudal a reont an eil deus egile. Pinvidigezh ! gwevn-meurbet eo ar gir-se, en em astenn a ra adalek ar c’hastell beteg an ti-soul. Ha piv a nivero al leve a ra pinvidigezh un den glor[i]us ha piv an dienez a ra hini Izabel.
Pinvidik, oh ! pinvidik, Izabel !… Pinvidigez Izabel ?… Daou c’hir, yudal a reont an eil deus egile. Pinvidigez ! gwevn meurbet eo ar gir-ze, en em astenn a ra adalek ar c’hastell beteg an ti-soul. Ha piou a nivero al leve a ra pinvidigez eun den glorus [sic] ha piou an dienez a ra hini Izabel.
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 40, p.898 (Miz Ebrel 1924)
Hag ar mor, mor ar vuhez gant e wagennigoù a gelc’he, a c’holoe an devezhioù, ar mizioù en tiegezh Izabel : hini hag hini e kouezhent goustadik, goustadik en donder an dienez hag ar baourentez.
Hag ar mor, mor ar vuhe gant e wagennigou a gelc’he, a c’holoe an devejou, ar miziou en tiegez Izabel : hini hag hini e koueent goustadik, goustadik en dounder an dienez hag ar baourente.
1924
Référence :
BILZ1
Niv. 47, p.1120 (Miz Du 1924).
Tañvaet he devoa bet an dienez, hag he blaz a oa c’hoazh c’hwerv war he c’halon.
Tafeet he devoa bet an dienez, hag he blaz a oa c’hoaz c’houero war he c’halon.
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 37, p.810-811 (Miz Genver 1924)
Hag abaoe… abaoe… Displijadur, dienez, enkrez e-barzh an ti…
Hag abaoe… abaoe… Displijadur, dienez, enkrez e-barz an ti…
1924
Référence :
BILZ1
Niv. 37, p.812 (Genver 1924)
Ne falveze ket dezhi kennebeut bezañ heñvel eus homañ pe honnezh, gwragez yaouank c’hoazh, pere a wele flastret, goeñvet gant an dienez hag an displijadur.
Ne falvee ket d’ei kennebeut bea henvel eus homan pe honnez, gwrage yaouank c’hoaz, pere a wele flastret, goenvet gant an dienez hag an displijadur.
1925
Référence :
BILZ2
p.151
bezañ en dienez
beza en dienez
1931
Référence :
VALL
pg (être dans le) besoin
dienez
1931
Référence :
VALL
pg besoin (pauvreté)
Diskuliañ a ra segredoù e familh hag alies e laka e wreg hag e vugale en dienez vrasañ.
Diskulia a ra segredou e familh hag alies e laka e wreg hag e vugale en dienez vrasa.
1943
Référence :
TOAA
p2
Ger a zizesper, a c'hlac'har, / A zienez hag a spouron
Ger a zizesper, a c'hlac'har, / A zienez hag a spouron
1944
Référence :
EURW.1
p.88
M'o gwerzhit mat [an arrebeuri], n'ho pe, me ' gred, / Dienez ken da gig nag ed.
M'o gwerzit mat, n'ho pe, me ' gred, / Dienez ken da gig nag ed.
1960
Référence :
PETO
p65
Rak an dienez hoc'h eus aon, / Enkrezet, chalet da gaout naon, / Da gaout planedenn drist da ren / 'Raok bezañ boued d'an Ankoù yen ?
Rak an dienez hoc'h eus aon, / Enkrezet, chalet da gaout naon, / Da gaout planedenn drist da ren / 'Raok beza boued d'an Ankou yen ?
1960
Référence :
PETO
p19
Eñvor, mar plij, ho pet ouzhpenn / Eus tud ma zi e glac'har tenn, / Rak, en dienez bet'[-ek] ar strad, / Hepdon reuzeudik ' ve o stad...
Eñvor, mar plij, ho pet ouspenn / Eus tud ma zi e glac'har tenn, / Rak, en dienez bet' ar strad, / Hepdon reuzeudik ' ve o stad...
1960
Référence :
PETO
p53
Ar re 'ra droug, an dud a noaz / 'Gaser da get, hervez ar boaz. / Anzavit n’eo ket levenez / Bez' taolet en dienez.
Ar re ' ra droug, an dud a noaz / ' Gaser da get, hervez ar boaz. / Anzavit n'eo ket levenez / Bez taolet en dienez.