1. [1499, 1659, 1732, 1850, 1867, 1904, 1927, 1931, 1960, 1985] Boued druz a denner eus dienn al laezh dre e ribotat.
[1499], [1499] Klochenn amanenn.
[1732] amann fresk, kozh, kalet, tanav, gwak, [1732] amann fresk-bev, [1732] amann-pod, [1732] amann-tenn, [1732] amann kreñv, [1732, 1931] amann broutac'het,
[1931] amann arnevet.
[1867] Mamm, sad aze louzoù a ve mat, gant amann, / Da lakaat er soubenn.
[1985] War-dro eizh eur, goude bezañ tañvaet ar c'hafe, ar fourmaj e poultr hag an amann, e tegouezhjomp er porzh.
Amanenn melen evel an aour.
Lakaat amanenn war un tamm bara.
&
Amanenn disall, [1732, 1931] amann disall, dous, [1931] amann gwerc'h : hep holen ennañ.
&
Amanenn sall, [1732, 1931] amann sall, [1732, 1931] amann sallet : zo bet lakaet holen ennañ.
&
[1732, 1931] Amann disallet : amann bet tennet an holen anezhañ.
&
Ur begad amanenn. [1732] Ur podad amanenn, [1732] ur podad amann. [1850] Ur boestad amann. [1960] Bezeliad amann
[1850] Kasit ganeoc'h ur boestad amann. [1850] Pegement e werzhot-hu din ar podad amann-se ?
[1960] Ur bezeliad laezh, ur bezeliad amann.
&
[1732] Aozañ an amann. Mezañ an amanenn, [1732] merat an amann. [1732, 1850] Dilaezhañ an amann. [1732] Sallañ an amann, sallañ an amanenn.
[1850] Ret eo dilaezhañ an amann. [1850] N'eo ket dilaezhet a-walc'h hoc'h amann.
&
[1732, 1850] Divleviñ an amann : tennañ eus an amann blevennoù ar saout a c'hellfe bezañ chomet ennañ.
[1850] Divlevit mat an amann.
&
[1931] Bara hag amann, un tamm bara hag amanenn, [1732] un tamm bara hag amann, [1931] bara amanenn, un tamm bara amanenn, un tamm bara gant amanenn. [1732] Pezh bara hag amann. [1732] Pastell bara hag amann
&
[1909] Ledañ amann
[1909] Ledañ amanenn war ar bara
Poazhañ udb. en amanenn.
&
Bezañ c'hwezh an arnev gant an amanenn : bezañ kreñv e c'hwezh, put e vlaz.
&
Dre fent, PEMDEZ
Amanenn brein : keuz.
&
[1732] Amann ar sizhun wenn : amann bet graet da vare ar sizhun wenn war-lerc'h gouel ar Yaou-Bask.
&
ISTOR
[1732] Amann Island, amann Irland : bet graet en Iwerzhon.
&
[1732] Amann gavr.
&
Trl. kv.
Bezañ kalet evel amanenn en heol : bezañ blot-tre.
&
Trl. skeud.
Tennañ amanenn eus gouzoug ar c'hi : ober udb. diaes spontus.
&
Trl. estl.
Amañ emañ an amanenn ! : an dalc'h.
&
[1499, 1659] Klochenn amann, [1659] sklorenn amann, [1659] skloradenn amann.
&
[1732] Marc'hadour amann.
[1732] Plas an amann, marc'had an amann : lec'h ma veze marc'had an amann e kêrioù zo.
2. (impl. da c'her unan)
Rumm amanenn.
En em voazañ ouzh blaz un amanenn.
3. Kouign-amann : doare gwastell eus korn-bro Douarnenez a vez kalz a amanenn ouzh he ober.
4. Dre heveleb.
Danvezenn druz ha debradus tennet eus plantennoù zo.
Amanenn kakao, kakaouetez, skav-gwrac'h.
Référence :
GReg
pg beurée (pain couvert de beurre)
podadoù amonenn
podadéü amoneen
1732
Référence :
GReg
pg potée (de beurre)
podad amonenn
podad amoneen
1732
Référence :
GReg
pg potée (de beurre)
podadoù amann
podadou amañ
1732
Référence :
GReg
pg potée (de beurre)
amann disall
amman disal
1732
Référence :
GReg
pg (du beurre) doux (sans sel)
bara 'g amann
baragamañ
1732
Référence :
GReg
pg bigle (ailleurs)
bara hag amann
bara-hac-amañ
1732
Référence :
GReg
pg bigle (ailleurs)
marc'hadourezed amann
marc'hadouresed amañ
1732
Référence :
GReg
pg beurrier (qui vend du beurre)
amann
amañ
1732
Référence :
GReg
pg beurre
amonenn
amonén
1732
Référence :
GReg
pg beurre
amenenn
amenen
1732
Référence :
GReg
pg beurre
aozañ an amañ
ausa an amañ
1732
Référence :
GReg
pg (préparer le) beurre (après qu'on l'a retiré de la baratte)
aozet an amann
auset an amann
1732
Référence :
GReg
pg (préparer le) beurre (après qu'on l'a retiré de la baratte)
merat an amann
mérat an aman
1732
Référence :
GReg
pg (préparer le) beurre (après qu'on l'a retiré de la baratte)
meret an amann
méret an aman
1732
Référence :
GReg
pg (préparer le) beurre (après qu'on l'a retiré de la baratte)
dilaezhañ an amann
dilaeza an amañ
1732
Référence :
GReg
pg (elaîtter le) beurre (en ôter bien le lait)
dilaezhet an amann
dilaezet an amañ
1732
Référence :
GReg
pg (elaîtter le) beurre (en ôter bien le lait)
divleviñ an amann
divlévi an amañ
1732
Référence :
GReg
pg (oter le poil du) beurre
divlevet an amann
divlévet an amañ
1732
Référence :
GReg
pg (oter le poil du) beurre
sallañ an amann
salla an amañ
1732
Référence :
GReg
pg (saller le) beurre
sallet an amann
sallet an amañ
1732
Référence :
GReg
pg (saller le) beurre
amann disall
amañ disall
1732
Référence :
GReg
pg beurre (sans sel)
plas an amann
plaçz an amann
1732
Référence :
GReg
pg (le marché au) beurre
marc'had an amann
1732
Référence :
GReg
pg (le marché au) beurre
amann sall
amañ sall
1732
Référence :
GReg
pg beurre (sallé)
amann sallet
amañ sallet
1732
Référence :
GReg
pg beurre (sallé)
amann disallet
amañ disallet
1732
Référence :
GReg
pg beurre (qu'on a desallé)
amann fresk
amañ fresq
1732
Référence :
GReg
pg beurre (frais)
amann fresk-bev
amañ fresq-beo
1732
Référence :
GReg
pg (du) beurre (tout frais)
amann pod
amañ-pod
1732
Référence :
GReg
pg (du) beurre (tout frais)
amann tenn
amañ téñ
1732
Référence :
GReg
pg beurre (fort, qui est gâté, qui prend au gosier)
amann kre
amañ crê
1732
Référence :
GReg
pg beurre (fort, qui est gâté, qui prend au gosier)
amann kozh
amañ coz
1732
Référence :
GReg
pg (vieux) beurre
amann ar sizhun wenn
amañ ar sizun-véñ
1732
Référence :
GReg
pg beurre (de la semaine blanche, ou, des rogations ; beurre qu'on dit excellent & medecinal, à cause de l'excellence du pâturage environ ce tems-là)
amann broutac'het
amañ broutac'het
1732
Référence :
GReg
pg beurre (échauffé & sans liaison)
amonenn ar suzhun wenn
amonen er suhun üeñ
1732
Référence :
GReg
pg beurre (de la semaine blanche, ou, des rogations ; beurre qu'on dit excellent & medecinal, à cause de l'excellence du pâturage environ ce tems-là)
amann Island
amañ-Island
1732
Référence :
GReg
pg beurre (d'Irlande)
amann gavr
amañ-gavr
1732
Référence :
GReg
pg beurre (de chevre)
amann gavr
amañ-gaour
1732
Référence :
GReg
pg beurre (de chevre)
pod amann
pod amañ
1732
Référence :
GReg
pg (pot à) beurre
podoù amann
podou amañ
1732
Référence :
GReg
pg (pot à) beurre
Ret eo dilaezhañ an amann.
Réd eo diléza ann amann.
1850
Référence :
GON.II
pg amann (Il faut ôter le lait du beurre).
amanenn
amanen
1850
Référence :
GON.II
pg amanen, amann
amann
1850
Référence :
GON.II
pg amann, amanen, amonen (Beurre, crème épaissie à force d'être battue dans la baratte).
amanenn
amonen
1850
Référence :
GON.II
pg amann (En Vannes), amonen
Kasit ganeoc'h ur boestad amann.
Kasit gan-é-hoc'h eur boéstad amann.
1850
Référence :
GON.II
pg boéstad (Portez avec vous plein une boîte de beurre).
pegement e werzhot-hu din ar podad amann-se ?
pégémeñd é werzot-hu d'in ar pôdad amann-zé ?
1850
Référence :
GON.II
pg pôdad
N'eo ket dilaezhet a-walc'h hoc'h amann.
Né kéd dilézed awalc'h hoc'h amann.
1850
Référence :
GON.II
pg diléza (Votre beurre n'est pas assez purgé de son lait).
Divlevit mat an amann.
Divlevit mâd ann amann.
1850
Référence :
GON.II
pg divlevi (Ôtez bien le poil qui se trouve dans le beurre.)
Ur paotrig, o tremen, o c'hutuilh hag o c'has / O-div gantañ d'ar gêr, o lavaret d'e vamm : / — « Mamm, sad aze louzoù a ve mat, gant amann, / Da lakaat er soubenn. »
Eur paotrik, o tremen, ha [sic, ho] c'hutuill hag ho c'has / Ho diou gant-han d'ar gear, o lavaret d'he vamm : / — « Mamm, sada-ze louzou a ve mad, gant aman, / Da lakat er zouben. »
1867
Référence :
MGK
p71
Dec’h da noz n’oa nemet ur c’hozh banne soubenn hag un tamm bara sec’h, hag er mintin-mañ, er gamprig vihan-mañ, war an daol, ez eus ur banne soubenn ar c’hik eus ar re wellañ, kig poazhet en dour, kig poazhet en amann, sistr ha gwin da evañ kement ha ma karer.
Deac’h da noz n’oa nemed eur c’hos-banne zoubenn hag eun tamm bara zeac’h, hag er mintin-man, er gamprik vian-man, var an daol, ez euz eur banne soubenn ar c’hik euz ar re vella, kik poazed enn dour, kik poazed enn amann, sistr ha guin da eva kement ha ma karer.
1877
Référence :
EKG.I.
p.80-81
N’em eus da reiñ deoc’h da gousket nemet golc’hedoù, kolo enno, na da zibriñ nemet un tamm bara hag amann, hag ur guchenn batatez poazhet en dour.
N’am euz da rei d’ehoc’h da gousket nemet golc’hejou, kolo ennho, na da zibri nemet eun tamm bara hag amann, hag eur guchenn batatez poazet enn dour.
1877
Référence :
EKG.I.
p.58
Ar manac’h a zebras e soubenn ha, war-lerc’h, un tamm bara hag amann : e nozvezh wenn hag e c’haloupadenn vintin o doa digoret e galon dezhañ.
Ar manac’h a zebraz he zoubenn ha, varlerc’h, eun tamm bara hag amann : he nozvez venn hag he c’haloupadenn vintin o doa digoret he galoun d’ezhan.
1877
Référence :
EKG.I.
p.46
amanenn
amenen
1904
Référence :
DBFV
pg. amonen
amonenn
amonen
1904
Référence :
DBFV
pg. amonen
amonennoù
amonenneu
1904
Référence :
DBFV
pg. amonen
ledañ amanenn war ar bara
leda amaenn oar ar bara
1909
Référence :
BROU
p. 392
amanenn
amaenn
1909
Référence :
BROU
p. 202
N’he doa ken kefridi er buorzh nemet goro an teir buoc’h hag ober amann ha keuz.
N’he doa ken kefridi er buorz nemet goro an teir buoc’h hag ober amann ha keuz.
1924
Référence :
SKET.II
p.16
Ul lein vat en devoa debret : istr, un alumenn-vioù, ur pesk (un doulboudenn), un tamm kig-leue poazhet en amann, hag, evit an diwez, un tamm gwastell ar Rouanez, jistr mat ha gwin Bourdel da evañ, ha kafe goude lein… N' oa ket figus an aotrou person !
Eul lein vat an nevoa debret : istr, eun alumenn viou, eur pesk (eun doulboudenn) (1), eun tamm kig-loue [sic, "kig-leue"] poazet en amann, hag, evit an divez, eun tamm gwastell ar Rouane, jistr mat ha gwin Bourdel da eva, ha kafe goude lein… N’oa ket figus an ôtrou person !
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 39, p.867 (Miz Meurzh 1924)
Neuze, sec’het da gorf ha kribet da vlev, gra da « Diios »[5] al lidroad mel hag amann.
Neuze, sec’het da gorf ha kribet da vleo, gra da « Diios »(5) al lidrôad mel hag amann.
1924
Référence :
SKET.II
p.26
Na lin, na kudenn neud, na bechenn amann, na vi, na pesk ne vez kinniget dezhe.
Na lin, na kudenn neud, na bechenn amann, na vi, na pesk ne ve kinniget d’ê.
1925
Référence :
BILZ2
p.135
amanenn
amann
1927
Référence :
Geri.Ern
pg amanenn
amanenn
1927
Référence :
Geri.Ern
pg amanenn
amann disall
1931
Référence :
VALL
pg beurre
amann broutac'het
1931
Référence :
VALL
pg beurre (gâté par l'orage)
amann arnevet
amann arneuet
1931
Référence :
VALL
pg beurre (gâté par l'orage)
amanenn
amann
1931
Référence :
VALL
pg beurre
amanenn
amonenn
1931
Référence :
VALL
pg beurre
bara amanenn
bara-amonenn
1931
Référence :
VALL
pg (pain) beurré
bara hag amann
1931
Référence :
VALL
pg (pain) beurré
amann sall
1931
Référence :
VALL
pg beurre (salé)
amann sallet
1931
Référence :
VALL
pg beurre (salé)
amann gwerc'h
1931
Référence :
VALL
pg beurre (sans sel)
amann disallet
1931
Référence :
VALL
pg beurre (dessalé)
Deuet e oamp zoken da sevel kenetrezomp ur seurt « breuriezh » dizalc'h, o tiwall ouzh evezh ar vestroù muiañ ma c'hellemp, o kuzhat outo er c'hornioù teñvalañ, o kemerout an tec'h e-pad ar baleadegoù evit mont da zibriñ bara amann ha da evañ jistr er mereurioù, en ur ger, ur vandenn baotred amsent, ne oa ket tu da zont a-benn anezho dre vrav.
Deut e oamp zoken da sevel kenetrezomp eur seurt « breuriez » dizalc'h, o tiwall ouz evez ar vestrou muia ma c'hellemp, o kuzat outo er c'horniou teñvala, o kemerout an tec'h e-pad ar baleadegou evit mont da zibri bara amann ha da eva jistr er mereuriou, en eur ger, eur vandenn baotred amzent, ne oa ket tu da zont a-benn anezo dre vrao.
1944
Référence :
EURW.1
p43
Ar re o doa digaset amann ganto deus ar gêr, a lede anezhañ war o bara.
Ar re o doa digaset amann ganto diouz ar gêr, a lede anezañ war o bara.
1944
Référence :
EURW.1
p34
Hiniennoù a gase pennoù-yer, vioù, amann en o fanerioù, da werzhañ.
Hiniennou a gase pennou-yer, viou, amann en o faneriou, da werza.
1944
Référence :
EURW.1
p28
PEZEL, anv gwregel : Ur benveg kegin koad. « Ur bezeliad laezh, ur bezeliad amann. » E Kerne e tistager : ur "bél".
PEZEL, ano gwregel : Eur benveg kegin koad. « Eur bezeliad lêz, eur bezeliad amann. » E Kerne e tistager : eur "bél".
1960
Référence :
PETO
p86
War-dro eizh eur, goude bezañ tañvaet ar c'hafe, ar fourmaj e poultr hag an amann, e tegouezhjomp er porzh.
1985
Référence :
DGBD
p146
Note d'étude
E geriadur an Tad Maner, p.204, eo bet lakaet "Aman" (amann) troet gant "icy" (ici), hag "Amañ" troet gant "beure". Ar c'hontrol e rankje bezañ.
Ur fazi zo e geriadur Gregor Rostrenn moarvat : troet en deus Amañ-Island e "Beurre d'Irlande" er pennger.