Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. 1. (en amzer) N'eus hini ebet war e lerc'h. An deiz diwezhañ a viz Mae. An hini diwezhañ eus ar vugale : an hini yaouankañ. Yac'h e oa an diwezhañ gwezh m'en gwelis. & Trl. Ar Varn* diwezhañ. & Bezañ en e amzer diwezhañ : bezañ tost da vervel. & Trl. skeud. Bezañ war e wele diwezhañ, bezañ o nezañ e neudenn diwezhañ : bezañ e par ar marv. & Trl. Tennan e huanad diwezhañ : mervel. [1877] [...] chom da bediñ Doue e-harz treid o gwele ken n’o devezo tennet o huanad diwezhañ, goude bezañ roet dezho ar pardon eus o fec’hedoù ha digoret dezho Baradoz an Aotrou Doue. & Trl., dre fent, pemdez Ober, leuskel e vramm diwezhañ : mervel. & Kaout e reizhoù diwezhañ, e urzhioù diwezhañ : kaout an nouenn. & Trl. skeud. Bezañ eus deizioù diwezhañ ar sizhun : bezañ berr a spered. & N'eo ket eus an torad diwezhañ : gouzout a ra diouzh e labour. ES. kentañ. 2. (db. an deiziadoù) Tostañ en tremened. Diriaou diwezhañ. Dec'h diwezhañ. An noz diwezhañ, ar brezel diwezhañ. & Tr. adv. Deizioù diwezhañ : en deizioù nevez-tremenet. HS. ergentaou. 3. (en divizoù pe er skridoù) O paouez bezañ anv anezhañ. Ar vro ziwezhañ zo bihanoc'h eget ar re all. Hemañ diwezhañ, ar re-man diwezhañ. 4. (db. ar renk) Zo tre en dibenn. Ar steud diwezhañ. Ar paotr-se eo an hini diwezhañ en e glas. Eil-diwezhañ : a zeu diouzhtu a-raok an hini diwezhañ. & Trl. (er gwerzhidigezhioù) Gwerzhañ d'an diwezhañ diner : d'an hini a ginnig ar priz uhelañ. & Trl. Kouezhañ en diwezhañ pazenn ag an dud : er renk izelañ. II. G./B. 1. An hini a gloz ul listenn, un aridennad, h.a. Hennezh eo an diwezhañ. [1877] Houmañ eo an abadenn gentañ deomp gant ar republikaned, mes n’eo ket an diwezhañ, pe Kervalaneg a varvo a-barzh nebeut. & Tr. adv. AN DIWEZHAÑ, DA ZIWEZHAÑ : goude an holl re all. An diwezhañ eo marvet an hini koshañ. Ne veze ket da ziwezhañ o vont d'an dañsoù : darev e veze atav da vont. [1877] [...] ha, da ziwezhañ, ec’h azezimp holl ouc’h an daol evit dibriñ, evel breudeur, ur fest [...]. & Trl. Gwir Lakaat an danvez d'an diwezhañ bev : reiñ an hêrezh d'an hini a chomo bev da ziwezhañ. & Tr. adv. WAR AN DIWEZHAÑ : e stad ken gwazh ma n'eus mui spi ebet. Edo ar c'hlañvour, ar peñsead war an diwezhañ. 2. Dre skeud. Gwashañ tra a c'hallfe ub. ober. Lazhañ un den, se eo an diwezhañ. III. Adv. KOZH Evit ar wech diwezhañ. D'an noz ma koanias diwezhañ gant ar re a gare. IV. Tr. stl. isur. DIWEZHAÑ MA : ar wech diwezhañ ma. Diwezhañ ma'm eus e welet e oa yac'h. EVEZH. "diwezhañ" stn. a c'haller lakaat dirak pe war-lerc'h an ak.

Exemples historiques : 
82
Masquer la liste des exemples

diwezhañ

1499
Référence : LVBCA p62 (derenier)

18. Mari, ma spered da gentañ, / A zifennot, pa ho pedan, / Pan deuy an devezh diwezhañ, / Ma renkin respont ha kontañ.

1622
Référence : Do. p64

diwezhañ

1659
Référence : LDJM.1 pg dernier

barn ziwezhañ

1659
Référence : LDJM.1 pg iugement (dernier)

da ziwezhañ

1659
Référence : LDJM.1 pg (a la) parfin

En deiz eus ar Varn diwezhañ, / Ma renkimp-holl komparisañ, / Ma sikourit dre garantez, / Advokadez d'ar pec'her kaezh.

1677
Référence : Do. p70

evit ar wech diwezhañ

1732
Référence : GReg pg fois (Pour la derniere fois.)

emañ en e sach diwezhañ

1732
Référence : GReg pg abbois

analad diwezhañ

1732
Référence : GReg pg abbois

ar varn diwezhañ

1732
Référence : GReg pg final (Le jugement final.)

ober ar c'himiad diwezhañ

1732
Référence : GReg pg adieu

sach diwezhañ

1732
Référence : GReg pg abbois

diwezhañ

1732
Référence : GReg pg final (-ale)

ar finvezhoù diwezhañ

1732
Référence : GReg pg fin (Les quatre fins dernieres.)

diwezhañ

1732
Référence : GReg pg dernier (erre), final

an diwezhañ oad eus an den

1732
Référence : GReg pg age

Allas Doue, pe hon bezo-ni da lavaret d'an deiz diwezhañ ar bed, siwazh deomp !

1732
Référence : GReg pg helas! (Helas que pourrons-nous dire au grand jour du Jugement ?)

huanad diwezhañ

1732
Référence : GReg pg abbois

diwezhañ

1732
Référence : GReg Rakskrid, pg dernier (erre)

lavaret ar ger diwezhañ

1732
Référence : GReg pg franchir (Franchir le mot.)

ar pevar fin diwezhañ

1732
Référence : GReg pg fin (Les quatre fins dernieres.)

ar roue diwezhañ marv

1732
Référence : GReg pg (le) feu (roi)

diwezhañ marv

1732
Référence : GReg pg feu (defunt qu'on a connu)

evit ar wech diwezhañ

1732
Référence : GReg pg (pour la) dernière (fois)

ar re diwezhañ

1732
Référence : GReg pg dernier (erre)

an divezâ

1732
Référence : GReg pg dernier (erre)

al listri-vor a zo bet luskellet orrupl en noz diwezhañ-mañ tremenet

1732
Référence : GReg pg bercer (les navires qui étoient dehors cette nuit, ont été vilainement bercez)

miret un dra vat an tamm diwezhañ

1732
Référence : GReg pg (garder un bon morceau pour bonne) douche

an diwezhañ yaouaer

1732
Référence : GReg pg (le dernier) cadet

an diwezhañ yaouaerien

1732
Référence : GReg pg (les derniers) cadet(s)

diwezhañ koan hon Salver gant e Ebestel, e-barzh ar goanlec'h

1732
Référence : GReg pg cène (le dernier souper du Sauveur avec ses Apôtres, dans le Cenacle)

diwezhañ koan hor Salver get e abostoled ebarzh ar Senakl

1732
Référence : GReg pg cène (le dernier souper du Sauveur avec ses Apôtres, dans le Cenacle)

diwezhañ

1850
Référence : GON.II pg divéza

an diwezhañ

1850
Référence : GON.II pg divéza

an diwezhañ deuet eo

1850
Référence : GON.II pg divéza

er brezel diwezhañ eo bet lazhet

1850
Référence : GON.II pg er

ar finvezhoù diwezhañ eus an den

1850
Référence : GON.II.HV pg finvez (Les fins dernières de l'homme).

Er gouskedenn ziwezhañ war hent Pariz

1850
Référence : GON.II pg kouskéden

Betek an diwezhañ[,] holl e vezimp stropet, / Piv zo n'er goar ervat ? Kaer a zo lavaret, / Evelato an den a laosk, dre e ridell, / E skiant[,] a c'hreunennoù da vont gant an avel.

1867
Référence : MGK p101

« Ozhac'h, da ziwezhañ, te dle mont da gousket, / Ha gwelet mat a-raok ha da zor zo prennet. »

1867
Référence : MGK p45

D'ar c'halonoù diwalc'h eo al loden gentañ, / Ha d'ar re zo re bizh[,] houmañ an diwezhañ.

1867
Référence : MGK p98

Abalamour da-se e skrivas d’hon Tad Santel ar Pab, Pi VI, evit lavaret dezhañ e chome hag e chomje stag ouc’h kador sant Per betek e huanad diwezhañ.

1877
Référence : EKG.I. p.9

Bremañ e kavont gwell selaou kuzulioù fall ul lastez aotrou, deuet eus n’ouzon dare a belec’h, n'eo mat da netra en e vro, hag a ya dembrest kuit diouto, goude bezañ graet goap anezho, eget o beleien a chom atav ganto, a gemer perzh en o foanioù, a chom da bediñ Doue e-harz treid o gwele ken n’o devezo tennet o huanad diwezhañ, goude bezañ roet dezho ar pardon eus o fec’hedoù ha digoret dezho Baradoz an Aotrou Doue.

1877
Référence : EKG.I. p.97

Neuze an Aotrou de Kerbalaneg a lavaras deomp : — Gwazed a galon oc’h, en em virit evit ur wech all. Houmañ eo an abadenn gentañ deomp gant ar republikaned, mes n’eo ket an diwezhañ, pe Kerbalaneg a varvo a-barzh nebeut.

1877
Référence : EKG.I. p.288

Dec’h diwezhañ e oa lavaret deomp c’hoazh furchañ mat, dre amañ, e pep ti hag e pep kogn.

1877
Référence : EKG.I. p.222

Ne vezo kanet nemet kanaouennoù a vrezel, a lakay kalon an holl da dridal, ha, da ziwezhañ, ec’h azezimp holl ouc’h an daol evit dibriñ, evel breudeur, ur fest ha ne vanko ennañ na cher vat leizh-kof, na gwin kozh da evañ gant ar skudell.

1877
Référence : EKG.I. p.176

An hini en deus respontet dezhañ e oferenn diwezhañ, a-raok kuitaat e eskopti, a zo c’hoazh e buhez.

1877
Référence : EKG.I. p.27

Gwell a-se, rak emgann Kergidu, mard eo bet ar c’hentañ, ne vezo ket an diwezhañ, da vihanañ evidon-me.

1878
Référence : EKG.II p.5

Hemañ, er penn diwezhañ eus a emgann Kergidu, a yoa bet dispartiet dioc’h e genseurted hag en doa ranket, evit dont da Lanzeon, ober an dro dre a-biou Ploueskad.

1878
Référence : EKG.II p.58-59

Ya, ker gwir e oa an dra-se, ma ne chome, da c’houlou-deiz, nemet an tamm ofiser bihan am boa espernet ha dalc’het da ziwezhañ.

1878
Référence : EKG.II p.93

An driwac’h eus a viz diwe[zh]añ, Mari Kergall, deus Kerprijent he devoa lakaet an tan war he zi. Mezv oa pe, da vihanañ, gwall dommet, pa he doa graet an t[a]ol.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

ur stroñs kren-douar a zo bet santet e Milazzo disul diwezhañ

1906
Référence : KZVR Niv. an 9 a viz Kerzu

Er sizhun diwezhañ, ar mor a oa dirollet.

1906
Référence : KZVR Niv. ar 16 a viz Kerzu

diwezhañ

1909
Référence : BROU p. 228

Pastelloù all entanet, distaget diouzh Aedobitus, a voe lakaet gant Guton d’ober an heol, al loar hag ar stered. Ar re-mañ diwezhañ a voe skignet gantañ e Nemobitus da bellaat an harzoù ha da sklêrijenniñ an teñvalderioù anezhañ.

1923
Référence : SKET p.28

E kember an Albis hag ar Sala, da evezhiañ penn an draonienn ma red ar stêr ziwezhañ-mañ, e voe savet kêr Kondatobriga « kreñvlec’h ar C’hember ».

1923
Référence : SKET p.133

— Piv ?… N’ho peus-hu ket klevet hanv eus Koatanlem, al laer bras, muntrer al Lev ?… Ma ! ur marc’hadour a Vontroulez a zo bet lac’het war al Lev, digwener diwezhañ. Koatanlem hag e vandenn o deus graet an taol…

1925
Référence : BILZ2 p.131

Disul diwezhañ, an aotrou person, er gador-sarmon, a gontas deomp kaoz Tobi.

1925
Référence : BILZ2 p.137

en e amzer(ioù) diwezhañ

1927
Référence : GERI.Ern pg amzer

diwezhañ nemet unan

1931
Référence : VALL pg avant-dernier

oad diwezhañ

1931
Référence : VALL pg (grand) age

bezañ en e sach diwezhañ

1931
Référence : VALL pg (être aux) abois

eil ziwezhañ

1931
Référence : VALL pg avant, avant-dernier

O vezañ ma 'z eus bet rouedet seurt karregennoù er Mor Keltiat, e c'hellfed soñjal, hervezañ, ez eo bet kalz brasoc'h an diveuzidigezh diwezhañ-se eget ma krede da V-Briquet ha da galz re all.

1943
Référence : TNKN p34

E-kerzh c’hwec’h miz, hor boa da zeskiñ an « théorie » ger ha ger ha penn-da-benn ; en tu-hont da se, deskiñ kemenn ur skouadenn, ur gevrenn, ha, da ziwezhañ, ur gompagnunezh.

1944
Référence : EURW.1 p.196

Da ziwezhañ, e voe lodennet etre ar saverien werzioù, sonioù ha pezhioù[-]c’hoari brezhonek ur somm a 500 lur kinniget gant an itron Mosher.

1944
Référence : EURW.1 p.190

Ar pokoù diwezhañ a zigas an dour en daoulagad ; mes dont a ran da vezañ boazet ouzh an dispartioù ; ar vuhez n'eo d'an hini a guita e vro c'henidik, nemet kenavoioù diehan.

1944
Référence : EURW.1 p48

Hogen, pesk ebet ne dostae ; ’m eus aon n’o doa ket naon ar sulvezh-se, sulvezh diwezhañ a viz gwengolo, ha Lukaz, pesketaer dispar, ne gare ket koll e amzer en un takad goullo, na chom da stourm ouzh ar pesked, pa oant mouzet ["mouzhet"] betek an hini diwezhañ.

1944
Référence : ATST p.12

An diaoul kentañ. — « Tostaat a ra buan ; pa vo deuet el liorzh, neuze e vo sonet evidoc’h an eur diwezhañ. »

1944
Référence : ATST p.60

« Da belec’h emaomp o vont ? » — « D’al laez… d’al laez, betek ar skluz m’eo bet gwelet Herri Karreg-al-Louarn o vont dreist, disul diwezhañ.

1944
Référence : ATST p.106

UGENTVET HA DIWEZHAN PENNAD

1944
Référence : ATST p.127

Graet ma malizennoù ha ma fakadoù evit ar wech diwezhañ ha kenavo dit, Kolaj Itron-Varia-ar-Gabusined, e-lec'h ma oa difennet d'ur Breton bezañ Breton, e-lec'h na oa nemet chadennoù evit ar re a oa karantez ar Frankiz en o c'halon.

1944
Référence : EURW.1 p43

C'hoari stuf. Unan a roe « stuf » d'un all, (touch dezhañ gant e viz) ; an hini stufet a rede war-lerc'h un all, da reiñ stuf dezhañ, hag an dra-se a c'helle padout pell, betek ma sone ar c'hloc'h, pe an añjelus, pe me oar ; an diwezhañ stufet a veze mezhus o vont d'ar gêr.

1944
Référence : EURW.1 p23

- Ha ne c'hellfec'h ket kemer va flas, hiziv, en iliz. Va devezh diwezhañ eo.

1949
Référence : SIZH p.63

Ha ma ne zeufe ket !... Biskoazh kement-all ! Edo ar breur Arturo o verzhout e oa ret dezhañ he gwelout, ur wech diwezhañ...

1949
Référence : SIZH p.64

Grit, o ! Krist, ma vo sevenet / Dezhañ c'hwek, d'e eur ziwezhañ, / Ha d'an dudoù o finvezañ, / O c'hoant bras da beoc'h ar Gened.

1960
Référence : PETO p83

Kentañ ma krogis da skrivañ eñvorennoù war va buhez du-hont a voe e deizioù diwezhañ miz gouere '39, pa oan aet gant ar 35vet Rejimant Artilerezh Gwened, da ober "maneuroù" pe embregadegoù e Kamp KoedKidan, kement-se e-pad ar pennadoù goullo a veze etre ar pennadoù-embregiñ.

1985
Référence : DGBD p6

Ha bremañ va farrezianiz feal, kanomp poz eil diwezhañ hor c'hantik evit an amzer Fask.

2012
Référence : ADULT p. 212

Goude bezañ kanet ar werzenn ziwezhañ e roas al levr d'ar plac'hed en-dro

2012
Référence : ADULT p. 212

Da ziwezhañ ez eus fellet din komz diwar-benn an dra-se pa'z eo gwir ez eo alies ar goulenn kentañ a vez savet ouzhin

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 23

Peotramant c'hoazh e c'hall hoc'h enebourien cheñch er c'houlz diwezhañ o implij-amzer pe o mod da vezañ gwarezet.

2015
Référence : DISENT p80

Diabafiñ a ran a-benn ar fin ha divizout a ran teuler ur sell diwezhañ ouzh ar ranndi, diwar dreuzvoaz micherel, peuzsur.

2015
Référence : EHPEA p14

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux