Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
9
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. A. Fetis 1. Diaes da blegañ, da zidammañ, da voulc'hañ, da flastrañ. Kalet eo ar mein. Kalet eo ar c'hoad derv. Kalet eo ar c'hroc'hen dindan ar seulioù. [1878] Mes ar skornenn, kalet a-walc’h evit dougen ur soudard hepken, ne c’hellas ket dougen tri. & Trl. kv. Kalet evel ar mein, evel dir, evel an houarn : kalet-tre. 2. Ent strizh Bezañ kalet e gof, e gorf : bezañ fetis ar fank en e vouzelloù, bezañ dale gantañ o tifankañ. ES. blot, gwak. B. Difetis, dre skeud. 1. Start, diaes, poanius, kriz. Kalet eo bevañ. Ur vuhez kalet : poanius. Ur marv kalet. Kalet eo da glevet, da grediñ : start. 2. Feuls, didruez. Skeiñ un taol kalet. Ur varnadenn galet. & Amzer galet : yen. 3. Gouest da c'houzañv kalz hep klemm. Kalet eo ouzh ar boan. ES. kizidik, tener. 4. Aheurtet. Kalet eo e benn. & Trl. Bezañ penn kalet : bezañ aheurtet. 5. Bezañ kalet war udb. : bezañ barrek, embreget warnañ. 6. (db. an diedoù) Kreñv-tre e vlaz. Kafe kalet. Ur banne hini kalet. Ken kalet e oa an te ken e teue dour d'an daoulagad. 7. (db. an diedoù) Put, hanter drenk. Erru eo kalet ar sistr. 8. Ur c'housk kalet : don, na zihuner ket aes dioutañ. C. (db. ar materi) STAD KALET : stad ur c'horf m'emañ liammet start ar molekul ennañ ken ez eus perzhioù fizikel stabil dezhañ. Er stad kalet e vez an dour pa vez skornet. II. Adv. 1. Start, pennek. Stourm kalet. Krediñ kalet. Lakaat kalet en e benn : sankañ en e benn. 2. Kriz. Komz kalet. & G. pouez. Yen-kalet eo ar goañv. 3. Dre skeud. Kousket kalet : kousket don, mik. Kousket kalet a reas end-eeun. DHS. c'hwek.

Exemples historiques : 
96
Masquer la liste des exemples

kalet

1499
Référence : LVBCA p106 (dur)

3. Trist voe Mari, melkoniet, / Hag en he c'halon estonet, / En ur soñjal pegen kalet / Jezuz gant poan e oa doaniet.

1622
Référence : Do. p59

kalet

1659
Référence : LDJM.1 pg denaturé, dur

kousket war an douar kalet

1659
Référence : LDJM.1 pg (coucher sur la) dure

15. Gwerc'hez, Mestrez ar Gwerc'hezed, / Gwakait ma c'halon ker kalet, / Da c'hallout kaout keuz d'ho mab gwirion.

1677
Référence : Do. p69

kalet

1732
Référence : GReg pg austère (rude, severe), dur (dure, inflexible, impitoyable), figé (Qui est figé)

amzer kalet

1732
Référence : GReg pg airain

kalet d'an dent

1732
Référence : GReg pg coriace (cartilagineux, qui est dur, & qui tient du cuir)

Ar c'hig-buoc'h a zo grigoñsus, lêrek, ha kalet d'an dent.

1732
Référence : GReg pg (la vache est fort) coriace

setu aze keloù garv, keloù kalet da glevet

1732
Référence : GReg pg (voilà d') étranges (nouvelles)

kalet

1732
Référence : GReg pg dur (dure, ferme, solide, qui n'est point tendre), dur (dure, inflexible, impitoyable), étrange (dur à entendre)

ker kaler ha maen

1732
Référence : GReg pg dur (comme la pierre)

kalet evel ar vein

1732
Référence : GReg pg dur (comme la pierre)

kalet onestamant

1732
Référence : GReg pg (un peu) dur

kalet un nebeud

1732
Référence : GReg pg (un peu) dur

kalet da glevet

1732
Référence : GReg pg dur (à entendre, rude à l'ouïe), étrange (dur à entendre)

kalet a benn

1732
Référence : GReg pg (qui a l'esprit) dur

penn kalet

1732
Référence : GReg pg (qui a l'esprit) dur

spered kalet

1732
Référence : GReg pg (qui a l'esprit) dur

ez-kalet

1732
Référence : GReg pg durement

kalonoù ker kalet evel an dir

1732
Référence : GReg pg acier

Ker kalet eo ar rev ma 'z eo sklaset ar stêr ha skornet ar vein gantañ.

1732
Référence : GReg pg gelée (La gelée est si forte, que la riviere est prise, que les pierres en sont gelées.)

rev kalet

1732
Référence : GReg pg gelée (Gelée forte.)

kalet, ferm eo an douar

1732
Référence : GReg pg (la terre est) ferme (dure)

kaletoc'h

1732
Référence : GReg pg austere (rude, severe)

kunduiñ ur vuhez kalet

1732
Référence : GReg pg austere (mener une vie austere)

pinijennoù kalet

1732
Référence : GReg pg austerité (austeritez corporelles)

keuneudenn kalet

1732
Référence : GReg pg bois (de chauffage, gros bois)

keuneud kalet

1732
Référence : GReg pg bois (de chauffage, gros bois)

koeñvadennig kalet

1732
Référence : GReg pg (petite) bosse (dure, enflure dure)

keuneud kalet

1732
Référence : GReg pg buche (gros morceau de bois propre à brûler)

ar beradoù dour a zeu a-benn da gavañ ar mein ar c'haletañ

1732
Référence : GReg pg caver (les gouttes d'eau cavent insensiblement la pierre la plus dure)

Ar beradoù dour a zeu a-benn da gleuzañ a nebeut-e-nebeut ar vein ar re galetañ.

1732
Référence : GReg pg caver (les gouttes d'eau cavent insensiblement la pierre la plus dure)

ur goñsevidigezh kalet en deus

1732
Référence : GReg pg (il a la) conception (dure)

ur penn kalet en deveus

1732
Référence : GReg pg (il a la) conception (dure)

kalet eo a benn

1732
Référence : GReg pg conception

kalet

1732
Référence : GReg pg fatigant (pénible)

ar galetañ

1850
Référence : GON.II p.6, introduction "la plus dure"

Re galet eo ar brouskaol-mañ.

1850
Référence : GON.II pg brouskaol (Ces brocolis sont trop durs).

Diskouezit gweleoù all din, ar re-mañ a zo kalet.

1850
Référence : GON.II p.70

ar c'haletañ

1850
Référence : GON.II p.6 "le plus dur"

Ar vein n'int ket kalet er vro-mañ.

1850
Référence : GON.II p.79

Toullañ betek an douar kalet

1850
Référence : GON.II pg kalet (Percer jusqu'à la terre solide).

kalet

1850
Référence : GON.II pg kalet (Dur. Endurci. Solide. Ferme), kaled (voyez "kalet").

Kalet eo evel ar vein.

1850
Référence : GON.II pg kalet (C'est dur comme la pierre).

Kalet eo e benn evel da ur Breizhad.

1850
Référence : GON.II pg Breizad (Il a la tête dure comme un Breton).

Ker kalet eo e galon evel an dir.

1850
Référence : GON.II pg dîr (Il a le cœur aussi dur que l'acier).

kalet

1850
Référence : GON.II pg kaled, kaléden, kalet (Dur. Endurci. Solide. Ferme).

Kouezhet eo en ur c'housked kalet.

1850
Référence : GON.II pg kousk, kousked (Il est tombé dans un profond sommeil).

Ar beradoù dour a zeu a-benn da gavañ ar maen ar c'haletañ.

1850
Référence : GON.II pg kava (Les gouttes d'eau viennent à bout de creuser la pierre la plus dure).

"Lennerien, emezañ, e kentskrid e vojennoù, va brezhoneg-me, ned eo ket brezhoneg naetaet a bep kemmeskadurezh eo; komz a ran evel ma ra an dud hep deskadurezh. C'hoant am bize bet da lakaat e-barzh va labour gerioù gwir vrezhoneg hepken, ha da deurel er-maez ar re c'hallek, pa oan evit kaout ur ger brezhoneg bennak gouest da zisplegañ mat ar pezh am boa em spered. Hogen ar vent hag ar rim a oa ret din sentiñ outo; ken a ris dre heg ar pezh na'm bize ket graet dre gaer. Kement-se a gavis kalet evelkent; setu penaos ez a hor brezhoneg ker da goll !"

1867
Référence : MGK Rakskrid VIII

Un dervezh m'en doa naon, o furchañ ken a c'hell / Da glask un dra bennak dre an hernaj kalet, / E kavas un tamm dir ne oa bouk da sunañ.

1867
Référence : MGK p72

Ha pa ve, evel dir, kalet o zouchennoù, / Ar pezh zo gwir ha mat ne vezo fall na gaou.

1867
Référence : MGK p73

Pa wele ar soudarded oc’h en em erbediñ outo, war bennoù e zaoulin, bizaj ur manac’h kozh, roufennet e zremm gant an daeloù, gwennet e benn gant aon rak an ifern, kaledet e groc’hen gant ar binijenn. el lec’h astenn dezhañ o dorn, e tarc’haouent warnezhañ taolioù kros-fuzuilh ker kalet ha ker pounner, ma vruzunent outañ e benn, ha ma sklapent e empenn ouc’h ar mogerioù a-dro-war-dro.

1877
Référence : EKG.I. p.39

Aet e oant, o-zri, Paolig hag an daou soudard, tri pe bevar baz war ar skornenn ; edont e-kichen an toull... Mes ar skornenn, kalet a-walc’h evit dougen ur soudard hepken, ne c’hellas ket dougen tri. Sklakal, faoutiñ, terriñ a reas...

1878
Référence : EKG.II p.163

En iliz e rankimp lojañ fenoz, a lavar hor c’habiten. Ur gwele kalet hor bezo eno war an douar, da vihanañ goudoroc’h e vezo eno eget amañ.

1878
Référence : EKG.II p.131

Roet en deus da bep hini e skiant hag e benn ; mat, da Yann Pennorz en deus roet ur penn kalet, ne zigaloneka james.

1878
Référence : EKG.II p.122

Treiñ a reas ouc’h e soudarded all, en u[l] lavaret dezho : — Daou zen muioc’h da lakaat war gont tud ar vro-mañ, rak ma karje hennezh, an hoc’h bihan penn kalet-se, bezañ lavaret deomp ar pezh a c’houlennemp digantañ, ne vije ket c’hoarvezet kement-mañ.

1878
Référence : EKG.II p.164

Er glasvezennoù digenvez e krozas al lammdourioù hag e stagas dre-holl an doureier-red gant o labour rimiañ ha toullañ ar c’haletañ rec’hier, ruilhañ traezh, pri ha bili, kleuzañ traoniennoù, adstummañ dremm an douar.

1923
Référence : SKET p.29

Re an enezennoù a oa en o fenn renerien a-ouenn ganto. Re an douar-kalet avat a sente ouzh tiegezhioù rouanez blev-melen, deut eus ar vro-Wenn en amzer Senodonnos.

1923
Référence : SKET p.126

Er vroad-se ez eus ijinourien gaer, kelennet gant an doueed, a oar o dorn plegañ an arem hag ar mein kaletañ diouzh ratozh o spered, da stummañ anezho e korfoù paotred ha merc'hed a lavarfec'h bev-buhezek, gant e verv o dremm en o fenn, ma n'eus ken enno a ziouer nemet ar vouezh.

1923
Référence : SKET p.13

Mont da bokat dek gwech d’an drezenn-bod pe d’ar billig, da dennañ gwin eus an treust, da flutañ moc’h munut. Pinijenn ar [p]aotrezed ne [veze] ket ken kalet.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 38, p.842 (Miz C'hwevrer 1924)

Mar n’hellez ket stummañ an dud diouzh da c’hoant, na zeuet da wir evidout an dro-enep : n’en em lez biken da vezañ stummet gant an dud hag an darvoudoù, nemet a-youl e plegfes da se e sell eus ar Vad, rak n’eo ket un dervenn start ez eo, ne vo biken ur c’halet a baotr, ne vo biken anvet den-meur, hogen merc’hodenn-goar, krouadur-pri, bugel-douar, an neb en em lez da vont from-difrom da heul an traoù a-ziavaez.

1924
Référence : SKET.II p.31

— Ya, aotrou person. — Evelato savit anezhañ en doujañs [a]n Aotrou Doue. — Ya, ya, aotrou person. — Ha gras dezhañ na heulio ket roudoù e berc’henn ! Grit dioutañ, dre ho kelennadurezh, ar pezh n’eo bet nag e dad nag e vamm. — Kalet ar blanedenn, aotrou person ! — Petra a fell deoc’h !… Pep hini ac’hanomp a steu e hini, dindan dorn ha skoazell an Aotrou Doue.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.809 (Miz Genver 1924) ("en doujans an Aotrou Doue" & "dindan dourn" reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.846).

Al labour-bemdez ker kalet bennak hag e ve, stourmad pep deiz-goulou, ken divrud bennak hag e vefe d’it da welout, dinec’h, dilaosk, diheug ha diglemm o c’hasi da vat, sart, laouen, en ur c’hoarzhin.

1924
Référence : SKET.II p.31

War un dro e kave nerzh an tan hag an heol, an douar hag an dour, an aer hag an amzer, hent frank da dreantiñ e gorf ha d’hel lakaat gwevn, kalet ha start.

1924
Référence : SKET.II p.18

Goude ar paotr a rankas gonit e dammig boued ; skol al levrioù a oa echu evitañ, skol ar vuhez a bado, rust ha kalet.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1025 (Gouere-Eost 1924)

Kalet eno e laboured, ivez e ragached.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 47, p.1123 (Miz Du 1924).

An aotrou person, pep Sul, er gador-sarmon, a lenn deomp, ha penn-da-benn, buhez ur Sant pe ur Santez, graet gante pinijenn galet war an douar, bet merzheriet, hag a zo aet, hep douetañs ebet, war nij, ha war-eeun, d’ar Baradoz.

1925
Référence : BILZ2 p.133

Poent e oa : ar goañv a oa deut, rust ha kalet.

1925
Référence : BILZ2 p.108

Ha kroget o deus ennoc’h gant o beg du, kalet evel dir, lemm evel un aotenn ?

1925
Référence : BILZ2 p.112

Ha kaer en devoa an aotrou lavaret dezhi penaos e tizho ar re o devoa aozet ar jolori-se, penaos e kastizo, ha kalet ha divergont, ar re o devoa kanet pe savet ar son, netra ne oa evit he frealziñ, netra, na den ne oa evit sec’hañ an daeroù a gouezhe pizh war he divjod.

1925
Référence : BILZ2 p.162

He daoulagad o devoa sellet outañ ken madelezhus, hag he dornig munut a oa ken flour en e zorn ken kalet !

1925
Référence : BILZ2 p.179

Met hemañ a oa kaletoc’h e benn.

1925
Référence : BILZ2 p.180

ar galetañ

1927
Référence : GERI.Ern pg -a4

kaletañ penn !

1927
Référence : GERI.Ern pg -a4 (quelle tête dure !)

ar galeta

1927
Référence : GERI.Ern pg -a4

ar c'haletañ

1927
Référence : GERI.Ern pg -a4 (le plus dur, le plus durement)

ar c'haletañ

1927
Référence : GERI.Ern pg -a4 (le plus dur, le plus durement)

kalet

1931
Référence : VALL pg austère

gwinizh kalet

1931
Référence : VALL pg blé (dur, Triticum durum)

glaou kalet

1931
Référence : VALL pg anthracite

Hervez De Martonne, arabat e vefe envel ria pe aber ur seurt traonienn-vor na vije ket sanket, un tammig d'an nebeutañ, e karregennoù kalet evel re Vreizh, Galikia, h.a.; hervez Amerikaned 'zo avat, e c'heller ober ivez gant ar gerioù-se evit genaouioù ledanoc'h, a bign al lanv enno, ar stêrioù oc'h echuiñ en ur blenenn.

1943
Référence : TNKN p17

Me 'gav d'in, zoken, e rejomp bep a gousk kalet.

1944
Référence : EURW.1 p.152

Hor mammoù hor frealze, mes kaer o doa d'ober [sic, ober], an dour a groge da sevel d'hon daoulagad dija : petra 'vije 'benn emberr, ma zud keizh... pa vije ret dimp kousket an nozvezh kentañ er-maez ar gêr, en ur gwele kalet, e-kichen paotredigoù dizanvez... drouk marteze... ?

1944
Référence : EURW.1 p31

Paotr kreñv ha kalet e oa, am eus klevet, mez difonn da zeskiñ.

1944
Référence : EURW.1 p10

Pa gave en e voued un tamm bara re galet, e tegase anezhañ en-dro da Garreg-al-Louarn, rak ma oa re galet evit e c’henou dizant, e veze blot ha saourus evit beg lemm ar yar gozh.

1944
Référence : ATST p.59

Un ene abostol e korf kalet unan bet o servij war vor.

1944
Référence : EURW.1 p.206

[A]r baotred, gant o zogoù bihan plat, o chupennoù du berr, o rochedoù gwenn feret-kalet, o brageier moan o voulañ o morzhedoù tev evel peulioù-kloued[.]

1944
Référence : EURW.1 p.166

C'hwerv e kaven ma boued, hir an amzer, trist e vezen dre-holl, o soñjal e oan bountet en ur prizon, kalet e kaven klevout ar mestroù o c'hourdrouz hep paouez, oc'h hegal, o kastizañ, gant o daoulagad warnoc'h noz-deiz.

1944
Référence : EURW.1 p35

E widre ma laka chalet ; / Dre guzh e stourm kreñv ha kalet, / Da fall e tro bremañ an traou / Hag ouzhin 'ra ar gwashañ gaou.

1960
Référence : PETO p30

Petra ' c'hoarvezfe ma vefemp dizornet ? / Hon teodoù simudet a chomfe skornet, / Rak diganto, da brezeg, ' lamfed ar gwir / Dre an urzh a lerez ken kalet ha dir.

1960
Référence : PETO p18

Bremaik, pa zeuy ar C'hallaoued / En-dro gant ar re 'm eus gwerzhet / D'o stlejañ ganto d’ar gaoued, / En abeg d'ar pezh zo berzet, / Ha da c'houzañv marv kalet, / 'Tre daouarn ruz al lazher tud, / Kalz spontusoc'h ' vin-me chalet / O peurlonkañ an evaj put.

1960
Référence : PETO p42

Kousket a rejomp kichen-ha-kichen war vein kalet plas foar Neufchâteau, ha war bradoù blotoc'h Bastogne, un ergerzhadenn a badas betek Ettelbrück, al lec'h ma voemp sammet en un tren evit bezañ douget d'an Alamagn.

1985
Référence : DGBD p6

Diaes eo sammañ an traoù-se war tachenn ar politikerezh, rak broudañ a ra an dud d'en em vac'hañ e-barzh ur sistem e-lec'h ma ra fae an eil renkad sokial ouzh egile, ur sistem a ouennelouriezh a spered, ur mod boutin da gevredigezhioù direizh an hiniennoù d'en em lakaat da varnerien kalet [galet], strizh ouzh dislavaroù ar re all met morse ouzh o dislavaroù dezhe o[-]unan.

2015
Référence : DISENT p64

Ken kriz ha kalet hag ar feulster fizik-se ez eo ar feulster gouzañvet gant ar re "wasket" er c'hevredigezhioù direizh a-vremañ : ur feulster psikologel, arouezius pe sevenadurel a-berzh an ensavadurioù an hini eo.

2015
Référence : DISENT p61

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux