Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
5
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

1. Metoù douaroniel ha kevredigezhel, anezhañ un tolpad bras a savadurioù, ma labour an darn vuiañ eus e annezidi e micherioù ar c'henwerzh, ar greanterezh, pe er velestradurezh. A. (impl. hep gm. prl. pe gant ar gm. a. a-wechoù) 1. Kêr Garaez, kêr Vrest, kêr Zinan. Den a gêr, eus kêr : kêriad. • Bevañ en ur gêr vras. Ur gêr vihan vrav. Setu aze ur gêr vrav ha pinvidik. Kêrioù bihan, bras. • Naoned, brasañ kêr Breizh. Bravik eo kêr gant he ziez livet e gwenn. • Bezañ e-barzh kêr, e-maez kêr : en ur gêr, er-maez eus ur gêr. bevañ, bezan pell diouzh kêr, tost da gêr. Bezañ o chom er penn alla gêr, eus kêr, e-maez kêr, er-maez eus kêr, er-maez a gêr, war-dro kêr. Ul lec'h uhel er-maez a gêr. Un ti distro diouzh kêr. & Trl. skeud. Ne vez ket gwelet kêr gant an tiez : re a vunudoù a vir ouzh an den a deuler ur sell hollek war an traoù. 2. (enebet ouzh war ar maez) E KÊR : en ur gêr, er c'hêrioù. War ar maez hag e kêr. Ober e gefridioù e kêr. Kalz tud a oa e kêr. Ganet eo bet e kêr. Bezañ o chom e kêr. 3. (gant ur v. a denn d'an dilec'hiañ) DISTREIÑ, MONT E KÊR : distreiñ, mont d'ur gêr, da greiz ur gêr. Emaoc'h o vont e kêr ivez ? Mont e kêr da goaniañ. Arabat deoc'h redek e kêr. & Mont dre gêr : a-dreuz ur gêr. Mont dre kêrioù ha broioù : beajiñ kalz. & Mont a gêr da gêr : mont eus an eil kêr d'eben. & Ober tro kêr : mont dre ur gêr, d'he gweladenniñ prl. Graet hon eus tro kêr evit gweladenniñ ar c'harterioù kozh. 4. (dirak ur spizer) Kêr-gozh : rann goshañ ur gêr. Hentoù strizh ar gêr-gozh. & Kêr nevez : kêr a saver diwar netra e trowardroioù unan vras all evit klask mirout outi a greskiñ pelloc'h. 5. (goude un ak.) Eus ur gêr, kêrioù, a denn d'ur gêr, kêrioù. Den kêr : kêriad. Paotred kêr, tud kêr : kêriz. Poblañs kêr. Dorioù kêr. Mogerioù kêr. Kumuniezh-kêr. Terkerezh kêr. Gwiad kêr : hollad an elfennoù (tiez, straedoù, liorzhoù-kêr, h.a.) a ya d'ober framm ur gêr, ur c'harter. & Zo meret gant ur gêr, ur c'huzul-kêr. Levraoueg-kêr. Liorzh-kêr. Polis-kêr. Gwazadurioù-kêr. Tachenn-gampiñ kêr. 6. (goude un ak. a denn d'al lec'hiañ) Gorre-kêr, lein-kêr, goueled-kêr : karterioù uhel, izel ur gêr pep a bersoneladur diforc'h dezho. 7. (enebet ouzh war ar maez) Ar vuhez, ar boazioù kevredigezhel en ur gêr vras. Mad, modoù, gizioù kêr. Buhez kêr. E kêr emañ ar c'hiz-se. B. (impl. gant ar gm. s.) 1. (en e furm unan) Da verkañ pizh diwar peseurt kêr e komzer. Ar gêr-man. Tud ar gêr-se. 2. (en e furm lies) Da ober anv eus ar c'hêrioù dre vras. Ar c'hêrioù bras. Kresk ar c'hêrioù. An darn vrasañ eus poblañs Breizh zo o chom er c'hêrioù. Kavout a reer anezho ken er c'hêrioù ken war ar maez. HS. bourc'h, bourk, keoded. II. A. 1. Kêriadenn. Ur gêr vras eus ar barrez. Pemp emaomp e kêr : pemp emaomp er gêriadenn. Tud kêr ar Rest. Ar c'hêrioù war ar maez. DHS. bourc'h. 2. Dre ast. Atant. Dalc'het en doa soñj eus anv kêr ar c'houer-se. B. Trl. pemdez, dre fent 1. Ger a dalvez da sevel anvioù-lec'h faltaziek a zave d'un obererezh resis. Kerhun, Kerroc'h : arouez ar c'housked. Mont da Gerhun, da Gerroc'h : mont da gousket. & Kerneblec'h : lec'h dizarempred pe n'eus ket anezhañ, arouez an netra. & Kernetra, Kernebeudig : ti, lojeiz paour, nebeut a aezamant ennañ. & Kerdrabas, Kerflav : lec'h ma n'eus ket a urzh. & Kergof : arouez an debriñ. Kas udb. (boued, diedoù) da Gergof : lonkañ un tamm boued, un died bennak. Kas e vanne te prim-ha-prim da Gergof. 2. Ger a dalvez da sevel anvioù faltazius lec'hioù annez ur rumm tud perzhioù boutin dezho. Kersatan : an ifern. Kaset e voe da Gersatan. & Kerwazi : lec'h annez ar re sot. Hennezh zo eus Kerwazi moarvat ! & (ouzh ar vugale dh.) Kervouzhig : lec'h annez ar re zo boas da vouzhañ. Mont da Gervouzhig : mouzhañ. Evit un digarezig, a-greiz c'hoari, e veze gwelet o vont da Gervouzhig. 3. (db. an dud) Kaout lod e Kerskouarneg : bezañ bouzar ha pout e spered. & Kaout lod e Kerbennek : bezañ pennek. & Kaout lod e Kerdiboan : bezañ lezirek. 4. (gant ar ger aotrou prl.) Personeladur un elfenn naturel, un emzalc'h korf. An aotrou Gerabornig : personeladur ar c'housked. & Kerdrubuilh : bugel, bugale bevbuhezek, betek re. Degouezhet eo Kerdrubuilh. & Keravel : personeladur an avel. Setu Keravel. Degouezhet eo an aotrou Geravel. 5. Dre fent Kervramm : ar revr. III. (impl. gant ar gm. s. pe gant ur ger perc'h.) A. 1. Ti annez ub. Bezañ er gêr, na vezañ er gêr : bezañ en e di, na vezañ en e di. • Er gêr emañ. Emañ er gêr. N'emañ ket er gêr hiziv. N'eus den ebet er gêr. Degouezhout er gêr. Chom er gêr : chom en e di, na vont er-maez eus e di, e liorzh. Desevel e vugale er gêr. Komz brezhoneg er gêr. Ar bugel-se a oa un oanig er gêr, un diaoul e kêr. • Degemeret en doa ul lizher diouzh ar gêr. • Hor c'hêr-ni zo un ifern. Mont d'ar gêr, d'e gêr : distreiñ d'al lec'h m'emeur o chom. Deomp d'ar gêr. Emañ dres o vont d'e gêr. O vont d'ar gêr emaoc'h? Mont eus ar gêr : mont kuit eus ar gêr evit ur pennad amzer hir pe hiroc'h. N'on ket bet eus ar gêr. Pevar devezh zo eo aet eus ar gêr. Kuitaat ar gêr. Distreiñ d'ar gêr. O aliañ a reas da zistreiñ pep hini d'e gêr. Kas, degas ub., udb. gantañ d'ar gêr. Ma mamm am degasas ganti d'he c'hêr. Kas ub. d'ar gêr. 2. (enebet ouzh stal, labouradeg, h.a. ; db. an traoù, an traezoù) Graet er gêr : oberiet e ti an-unan. Gwestell graet er gêr. & (db. an dud) Micherour er gêr : a labour er gêr. B. Trl. 1. Paotr, plac'h ar gêr : a lavarer d'an hini a chom da ziwall an ti pa vez ar peurrest eus an tiegezh er-maez eus ar gêr evit abeg pe abeg. Te zo paotr ar gêr hiziv. & Yezh ar gêr : yezh a gomzer gant e dud. & Droug, kleñved ar gêr : an hiraezh d'ar gêr. Mervel gant kleñved ar gêr. 2. Amañ emaout, emaoc'h er gêr, amañ emañ da gêr, ho kêr : troienn a reer ganti dre sevended da lakaat ur c'houviad en e aez e ti ub. & Evel er gêr : evel e kêr an-unan. Aman emaomp evel er gêr. Grit evel er gêr : evel pa vijec'h en ho kêr deoc'h. & Ober e gêr en ul lec'h bnk. : dont da chom el lec'h-se. Ar re-se a ra o c'hêr e ti o c'hoar. & Dre skeud. Bezañ er gêr en ul lec'h bnk. : anavezout al lec'h-se mat-tre ha bourran ennañ. Me zo er gêr en aod. & Na vezañ buoc'h vrizh, moc'h, saout ub. er gêr : na vezañ war e du mat. 3. (db. ar besketaerien hag an hemolc'herien dh.) Dont d'ar gêr ent goullo, e gwenn, gak : hep bezañ paket pesk ebet, loen ebet, hep bezañ bet netra digant den (da-heul un emvod, un emwel, h.a.). An holl chaseourien a oa distroet d'ar gêr gak. & Dont gant e zivskouarn* d'ar gêr. & Distreiñ e dorzh* (en-dro) d'ar gêr da ub., kas en-dro an dorzh* d'ar gêr da ub. & (db. ar baotred) C'hoari* kas d'ar gêr. & Dre skeud. Bezañ erru tost d'ar gêr : bezañ tost-tre da gavout ar respont mat. Pet vloaz a gav deoc'h eo ? - Pemp. - N'eo ket ! C'hwec'h. - Me a ouie a-walc'h e oan erru tost d'ar gêr ! 4. Dre skeud. Bezañ pell diouzh ar gêr, mont pell diouzh ar gêr da wriat : bezañ, mont pell diouzh ar gaoz a oa da gentañ. C. Dre skeud. (gant ar verboù dont, degas) Arouez ar mad, ar pezh zo reizh. Dont d'ar gêr : anzav e fazioù kent, ha goulenn bezañ pardonet. Deuet eo d'ar gêr. & Dont d'ar gêr : dont da sevel a-du gant ar pezh a hañval bezañ anat d'an holl. & Degas ub. d'ar gêr : e lakaat war an hent mat. Kavet en doa an hent d'e zegas d'ar gêr hep e lakaat da chifañ. D. Dre heveleb. Bro, pastell-vro ub. Kaerder a gavomp tost dimp, e Breizh, er gêr. HS. ti. EVEZH. : ne lakaer ket a dired kognek e kêr pa vez e penn kentañ un anv-lec'h kenstrollet-strizh.

Exemples historiques : 
220
Masquer la liste des exemples

deut d'an gêr, poazh eo an panennoù

1396
Référence : BRPC p376

kêr

1499
Référence : LVBCA p113 (ville)

11. Pan welas Kaezar na c'halle ket e nep manier rezistañ d'an c'houvizegezh anezhi ez c'hourc'hemenas sekretamant dre lizheroù ez teuzie an holl c'hramerianed hag an holl oratored inkontinant d'an gêr a Aleksandri hag en oz devi[z]e prezantoù bras, nemet ez c'hallsent faezhañ un werc'hez emparlet, dre o rezonoù hag o c'homzoù[.]

1576
Référence : Cath p10-11

Evel ma'z ententas ez komeras darn he zud [eus] he falez hag ez em warnisas gant sin ar groaz, hag ez eas en kêr, hag ez kavas un nombr bras a gristenien, pere a yae da sakrifiañ d'an idoloù rak aon na vient lazhet ma'z voe meurbet nec'het ha keuzet.

1576
Référence : Cath p5-6

Ma ael mat, en pep tu c'hwi zo deputet, / Gant Doue Roue an tir, ouzh pep pirilh da'm miret. / M'ho ped em miret-c'hwi, pan oc'h din gardian, / Hag er ploue hag e kêr[,] diouzh ma adverserien. / Grit din ivez sasun kenkoulz kompagnunezh / Ma c'hellin mat pep tu finisañ ma buhez.

1622
Référence : Do. p22

ha dre edi e Kêr

1659
Référence : LDJM.1 pg a (dre idi e Ker)

gêr

1659
Référence : LDJM.1 pg guer

kêr

1659
Référence : LDJM.1 pg quer

kêrioù

1659
Référence : LDJM.1 pg queriou

kas e-maez ar gêr

1659
Référence : LDJM.1 pg chasser hors de la ville

teurel e-maez ar gêr

1659
Référence : LDJM.1 pg chasser hors de la ville

lev tostañ eus a gêr

1659
Référence : LDJM.1 pg banlieuë

rekouvr ar gêr

1659
Référence : LDJM.1 pg reprendre (la Ville)

Ru Kêr

1659
Référence : LDJM.1 pg rüe (de Ville)

un dro gêr

1659
Référence : LDJM.1 pg (vn) tour (de ville)

kêr

1659
Référence : LDJM.1 pg Ville, village

ober un difreuz e murioù kêr

1732
Référence : GReg pg (faire une) breche (dans une muraille de Ville assiegée)

ar gêr a Vrest

1732
Référence : GReg pg (la Ville de) Brest

testeni dre skrid digant ar pennoù eus a gêr

1732
Référence : GReg pg bulletin (attestation des Magistrats)

ar gentañ kêr eus ar rouantelezh, eus ar broviñs

1732
Référence : GReg pg (la Ville) capital(e du Roïaume, de la Province)

ar personaj-hont a laka alies lavaret ne vez ket er gêr

1732
Référence : GReg pg (cet homme se fait souvent) celer

an den-hont a ya alies da gêr guzh

1732
Référence : GReg pg (cet homme se fait souvent) celer

re gêr

1732
Référence : GReg pg ceux (de la Ville)

ar re eus a gêr

1732
Référence : GReg pg ceux (de la Ville)

kement penn a so eñ kaer

1732
Référence : GReg pg (tous) ceux (de la Ville)

ar pennoù eus a gêr

1732
Référence : GReg pg Chef (les Chefs d'une Ville)

an dro eus a ur gêr

1732
Référence : GReg pg circonference

lignenn tennet en-dro da ur plas, da ur gêr, da ur c'hastell

1732
Référence : GReg pg circonvallation

lignennoù en-dro da ur gêr

1732
Référence : GReg pg (des lignes de) circonvallation

kêr

1732
Référence : GReg pg cité (ville)

kêrioù

1732
Référence : GReg pg cité (ville)

kêrioù

1732
Référence : GReg pg cité (ville)

kêrioù

1732
Référence : GReg pg cité (ville)

er gêr

1732
Référence : GReg pg à (la maison)

ar mor o vezañ karget a draezh porzh Penmarc'h, en deus kaset ar gêr-se da netra

1732
Référence : GReg pg assabler (combler de sable)

ar sicherien a zo bet pellaet diouzh kêr ha poursuet

1732
Référence : GReg pg assiégeant

abitant a gêr

1732
Référence : GReg pg habitant (Habitant de Ville.)

kêr

1732
Référence : GReg Rakskrid, cité (ville)

d'ar gêr

1732
Référence : GReg pg à (la maison)

er gêr-mañ ez eus hardizh tregont mil den

1732
Référence : GReg pg ame

kêr a vrezel

1732
Référence : GReg pg guerre (Place de guerre.)

brezel entre bourc'hizien div gêr

1732
Référence : GReg pg guerre (Guerre civile, guerre entre les Citoïens de deux Villes.)

fortifiet ur gêr

1732
Référence : GReg pg fortifier (Fortifier une place, pp.)

brezel entre div gêr

1732
Référence : GReg pg guerre (Guerre civile, guerre entre les Citoïens de deux Villes.)

fortifiañ ur gêr

1732
Référence : GReg pg fortifier (Fortifier une place.)

monet e kêr pe war ar maez

1732
Référence : GReg pg aller

monet e kêr

1732
Référence : GReg pg (aller) à (la ville)

monet e kêr

1732
Référence : GReg pg (aller) à (la ville)

Ar gêr a Rom a zo bet savet gant Romulus, ha Kemper gant Korus deuet eus ar gêr a Droa, war a lavarer.

1732
Référence : GReg pg fonder (La ville de Rome a été fondée par Romulus, & celle de Quimper par Corus Troyen.)

An antreoù eus ar c'hêrioù a zo ordinal hudur.

1732
Référence : GReg pg entrée (Les entrées des Villes sont sales.)

diskar kreñvoù ha murioù ur gêr

1732
Référence : GReg pg demanteler (détruire les fortifications d'une Ville)

embann un dra dre gêr

1732
Référence : GReg pg crier (quelque chose par les ruës pour vendre)

An antreoù eus ar c'hêrioù a zo ordinal lous.

1732
Référence : GReg pg entrée (Les entrées des Villes sont sales.)

naoniañ ur gêr

1732
Référence : GReg pg affamer

pa'z eus bet e-leizh a gêrioù isfontet gant ar c'hrenoù-douar, perak tra ne ve ket arru kemend-all gant ar gêr a Iz

1732
Référence : GReg pg abyme

penn c'hêr

1732
Référence : GReg pg aire

korf kêr

1732
Référence : GReg pg corps (de ville)

ar re a reprezant kêr

1732
Référence : GReg pg corps (de ville)

e toull-dor ur gêr

1732
Référence : GReg pg à (la porte d'une ville)

tregont mil den a zo er gêr-mañ

1732
Référence : GReg pg ame

Ar gêr he deus en em rentet gant serten divizoù

1732
Référence : GReg pg (la ville s'est rendue à) composition

ar re vras eus ar rouantelezh pe a gêr

1732
Référence : GReg pg grand (Les grands du Roiaume, ou d'une Ville.)

pennoù kêr

1732
Référence : GReg pg grand (Les grands d'une Ville.)

Gourin, kêr roeial

1732
Référence : GReg pg Gourin (petite Ville au Diocése de Quimper)

kêr war marz ar broviñs

1732
Référence : GReg pg frontiere (Ville frontiere.)

kêr war marz ar rouantelezh

1732
Référence : GReg pg frontiere (Ville frontiere.)

emañ e kêr

1732
Référence : GReg pg (il est) à (la ville)

kêr war bord ar rouantelezh

1732
Référence : GReg pg frontiere (Ville frontiere.)

emañ en kêr

1732
Référence : GReg pg (il est) à (la ville)

bezañ foetet e-tro kêr

1732
Référence : GReg pg fouet (Avoir le foüet au tour d'une ville, dans les carrefours des ruës.)

Ar foultradur eus ar gêr a Sodoma &c.

1732
Référence : GReg pg foudroiement (Le foudroiement de Sodome &c.)

lagenn kêr

1732
Référence : GReg pg cloaque (égoût d'une Ville)

abitanted a gêr

1732
Référence : GReg pg habitant (Habitant de Ville, p.)

er gêr

1732
Référence : GReg pg a, au (au logis)

abitanted kêr

1732
Référence : GReg pg habitant (Habitant de Ville, p.)

ar re a oa bet sichet a sortias a gêr dre akord, gant kement a c'hallzont da gas ganto

1732
Référence : GReg pg (les assiegez sortirent de la place par capitulation, vie &) bague(s sauves)

ensernadur eus a ur gêr

1732
Référence : GReg pg blocus (siège qui consiste à garder les avenuës d'une Ville)

sezi eus a dro ur gêr

1732
Référence : GReg pg blocus (siège qui consiste à garder les avenuës d'une Ville)

ensernañ ur gêr

1732
Référence : GReg pg bloquer (faire un blocus au tour d'une ville)

sezizañ tro kêr

1732
Référence : GReg pg bloquer (faire un blocus au tour d'une ville)

lañsañ bombez war ur gêr

1732
Référence : GReg pg bombarder (jetter des bombes dans une place)

leskiñ ur gêr gant bombez

1732
Référence : GReg pg bombarder (jetter des bombes dans une place)

kement en deus evet, ne ra nemet horjellat o vonet d'ar gêr

1732
Référence : GReg pg branler (il a tant bû, qu'il en branle)

a gêr da gêr

1850
Référence : GON.II pg ker ou kéar (De village en village, de ville en ville).

A-harz kêr e teuan.

1850
Référence : GON.II pg a-harz (Je viens d'auprès de la ville).

ambrougerez eo bet d'ar rouanez betek kêr

1850
Référence : GON.II pg ambrougérez

ar gêr a Gemper a zo he aber e stêrioù Oded ha Teir

1850
Référence : GON.II pg aber

Deuit d'ar gêr.

1850
Référence : GON.II pg ker (Venez à la maison).

er gêr emañ eñ an aotrou ?

1850
Référence : GON.II pg aotrou

Ur gêr argoadek eo.

1850
Référence : GON.II pg argoadek (C'est une ville de la pleine terre).

Eur gêr arvorek eo.

1850
Référence : GON.II pg arvôrek (C'est une ville maritime).

ur gêr varc'had

1850
Référence : GON.II pg ker (Une ville. On distingue ordinairement une ville d'un village, en ajoutant au mot "ker" le mot "marc'had").

Gant ar bourev eo kaset er-maez a gêr.

1850
Référence : GON.II pg bourréô (Il a été chassé de la ville par le bourreau).

Ha leinañ a reot-hu er gêr ?

1850
Référence : GON.II pg ker (Dînerez-vous à la maison ?)

kêr

1850
Référence : GON.II pg kaer, kéar, ker (Logis. Maison. Habitation. Village. Ville. Cité. Bourg. Bourgade).

kêr

1850
Référence : GON.II pg kaer (Voyez "kéar, ker" : Logis. Maison. Habitation. Village. Ville. Cité. Bourg. Bourgade).

kalz babouzegezed a zo er gêr-mañ

1850
Référence : GON.II pg babouzégez

kalz bargédérien a zô er géar-mañ

1850
Référence : GON.II pg bargéder

kêr

1850
Référence : GON.II pg kaer, kéar, ker, keriad, keriad

kêrioù

1850
Référence : GON.II pg ker

ma n'emañ ket ar bageer er gêr, lavarit d'ar vageerez dont amañ

1850
Référence : GON.II pg bagéérez

N'hellan ket griat, ankounac'haet em eus ma beskenn er gêr.

1850
Référence : GON.II pg bésken (Je ne saurais coudre, j'ai oublié mon dé à la maison).

dibaot ma teu e kêr

1850
Référence : GON.II pg dibaot

n'eus ket kalz a ziduell er gêr-mañ

1850
Référence : GON.II.HV pg didu, diduel

n'eo ket dic'hiz ar gêr-se

1850
Référence : GON.II pg dic'hiz, digiz

E deroù an dilost-hañv e tistroin e kêr.

1850
Référence : GON.II pg dilôst-hañ (Au commencement de l'automne je reviendrai en ville).

n'eo ket direizh an dud yaouank er gêr-mañ

1850
Référence : GON.II pg direiz

an dirollidigezh a ya bepred war-gresk er c'herioù bras

1850
Référence : GON.II.HV pg dirollidigez

ann diskarg eo eus a gêr

1850
Référence : GON.II pg diskarg

ma n'emaon ket er gêr, e kavfot va eil

1850
Référence : GON.II pg eil

emañ er gêr

1850
Référence : GON.II pg éma, é-ma

evezhidi a zo lakaet tro-war-dro kêr

1850
Référence : GON.II pg évésiad

ker eo an evned er gêr-mañ

1850
Référence : GON.II pg evn

maez kêr

1850
Référence : GON.II.HV pg fabours

kêr

1850
Référence : GON.II.HV pg méazkéar

maez-kêrioù

1850
Référence : GON.II.HV pg méazkéar

war bladenn ur menez eo savet kêr

1850
Référence : GON.II.HV pg pladen (-vénéz)

O c'hêr

1850
Référence : GON.II p.10, introduction, "leur logis".

kêrioù

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "des villes".

kêr

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "ville".

Ma ve en kêr e teufe d'hor gwelout.

1850
Référence : GON.II p.95, livre second, « S’il était en ville, il viendrait nous voir ».

N’em eus kavet er gêr, nag ar vamm, nag ar verc’h.

1850
Référence : GON.II p.94, livre second, « Je n’ai trouvé à la maison ni la mère, ni la fille ».

Kouezhet eo ar gurun war-hed ul lev diouc'h kêr.

1850
Référence : GON.II p.92, livre second, (Le tonnerre est tombé à une lieue de la ville).

Pa zeuot en kêr, deuit da'm zi.

1850
Référence : GON.II p.92, livre second, « Quand vous viendrez à la ville, venez chez moi ».

Dec'h em eus koaniet en kêr.

1850
Référence : GON.II p.92, livre second, « J’ai soupé hier à la ville ».

Leinañ a ran e (en) kêr.

1850
Référence : GON.II p.90, livre second, « Je dîne à la ville ».

Chom a reont en kêr.

1850
Référence : GON.II p.91, livre second, « Ils demeurent en ville ».

Mont a rin en kêr.

1850
Référence : GON.II p.91, livre second, « J'irai en ville ».

N’em eus kavet den ebet er gêr.

1850
Référence : GON.II p.88, livre second, « Je n’ai trouvé personne à la maison ».

Noz e vezo pa zistroin d'ar gêr.

1850
Référence : GON.II p.83, livre second, " Il fera nuit quand je reviendrai à la maison ".

Diwezhat eo, distroomp d'ar gêr.

1850
Référence : GON.II p.84, livre second, « Il est tard, retournons à la maison ».

Aet eo pell diouc’h kêr.

1850
Référence : GON.II p.89, livre second, (Il est allé loin de la ville).

Ar gêr o vezañ kemeret, ar vrezelidi a wastas pep tra.

1850
Référence : GON.II p.82, livre second, « La ville étant prise, les soldats pillèrent tout ».

Pa zeuot e kêr, eme ho tad, deuit d’am gwelout.

1850
Référence : GON.II p.62, "Quand vous viendrez en ville, dit votre père, venez me voir".

Va zad a zo aet d’ar marc’had, ha va mamm a zo er gêr.

1850
Référence : GON.II p.68

Ar c’hêrioù-hont n’int ket kaer.

1850
Référence : GON.II p.68

Ar pinvidikañ marc’hadourien eus a gêr int.

1850
Référence : GON.II p.69, "Ce sont les plus riches marchands de la ville".

E pe gêr e chomit-hu ?

1850
Référence : GON.II p.72

Warc'hoazh ez aimp e kêr.

1850
Référence : GON.II p.78

Me a ya da leinañ e kêr.

1850
Référence : GON.II p.80

Petra bennak m'en doa troet Mojennoù Faedr hervez kiz e barrez, ne oant ket hervez kiz an dud desket-kaer; gant ar soñj d'o lakaat bravoc'h, e varellas anezho a dammoù galleg dastumet e kêr, traoù ken divalo ha ken iskis e brezhoneg ma'z int evel kozh peñselioù ruz pe c'hlas gwriet ouzh ur sae wenn gant ur c'hemener mezv-dall.

1867
Référence : MGK Rakskrid VII

En ur gêr ne anvin, zo pell diouzh ar vro-mañ, ur gêr a oa enni leun a dud pennoù skañv; ur marvailher brudet, eus ar re ouiziekañ; o welet edo 'n droug a lamm o tirollañ; hag e teuje a-benn da gas ar vro da goll a yeas war leurgêr evit prezeg d'an holl

1867
Référence : MGK p.1

diskouez a fellas da Rikoù e oa evit ober ar pezh a oa e c'hoant. Hag eñ dezhi; hag en ul labourat e lavare groñs da dud e vro : "Prenet am eus e kêr ur seurt bleud flour na gaver ket stank e bar war ar maez; ha gantañ e rin ur seurt kouign, setu ! n'en deus tañvaet biskoazh Yann gouer, m'en toue !

1867
Référence : MGK Rakskrid VII

Div goulm en em gare gant ur wir garantez. Unan anezho un dervezh, enoeet en he c'hêr, a lakeas en he fenn, ur pennig skañv-meurbet, mont da foetañ broioù.

1867
Référence : MGK p17

Tammoùigoù latin ha kozh tammoù galleg ne zeuas ken gantañ d'ar gêr, nemet ul levrig skritur moull, hanter roget ha peuruzet, a lenned er penn a-raok anezhañ ar c'homzioù-mañ e latin : Paedri Fabulae, da lavaret eo : Mojennoù Faedr.

1867
Référence : MGK Rakskrid VI

Logodenn gêr 'c'houll diganti / Ha n'he devoa tamm da zibriñ ?

1867
Référence : MGK p126

« N'eo ket diwar ar maez, hag eus a gêr e ve ? »

1867
Référence : MGK p91

Rouanez ha re vras, ni pennoù ar c'hêrioù, / Ha ni ive ezhec'h, en hon tiegezhioù, / Ni laka d'ar marv, ni gastiz ar re fall, / Ha ma ve sellet pizh, dreist ar c'hleuz en tu all, / Ve gwelet marteze oc'h ober meur a dra / A lakafe ar vein en-dro domp da ruziañ.

1867
Référence : MGK p84-85

demat ha joa-holl er gêr-mañ

1874
Référence : GBI.II p248, 300, 344, 422

ma zadig paour, it-c'hwi d'ar gêr ha lest ar justis d'ober he dever

1874
Référence : GBI.II p422

demat ha joa deoc'h-holl er gêr-mañ

1874
Référence : GBI.II p434, 446

demat ha joa e-barzh ar gêr-mañ

1874
Référence : GBI.II p118

Evit tec’het a-raok ar soudarded a yoa e kêr deuet evit her c’has d’ar prizon, an Aotrou’n eskop a yeas kuit a-dreuz e jardin ha koad an eskopti, dre an nor-guzh a sko war ar stêr vras a ya dre gêr Landreger.

1877
Référence : EKG.I. p.27

Chom a rae c’hoazh boutailhadoù gwin da evañ ; ar sakrist a selle outo a-gorn ; keuz en doa o vont kuit diouto, mes evelato ne gredas ket chom en ti war-lerc’h ar chouanted, hag e tistroas d’ar gêr p’edo ar re-mañ o vont kuit.

1877
Référence : EKG.I. p.124

D’ar mare-se, Lesneven a oa ur gêr vras ha brudet, ur gêr hag a oa enni tud a vrezel ha tud a lezenn ; er penn kentañ edo eus a gêrioù Bro-Leon.

1877
Référence : EKG.I. p.177

Pennoù-bras kêr, evel m’am eus her lavaret deoc’h, ar re a dlee reiñ skouer vat d’ar bobl ha miret na vije saotret o c’hêr gant traoù ker sot, a gouezhas da gentañ d’an daoulin, evel tud dibenn ha diskiant.

1877
Référence : EKG.I. p.182

An trouz a raed a viras da glevet an daou stalaf o vont a-daol, o-daou, an eil da gaout egile, hag er c’hiz-se, pa voe alumet gouloù, e voe kavet serret an nor hag ar prenestroù a du ar porzh a-ziadreñv, ha dre-se e tlee Loull ar Bouc’h bezañ en e di mard oa bet, en noz-se, o lojañ en e gêr.

1877
Référence : EKG.I. p.121

Deuet eo an noz, teñval eo an amzer ; n’eus den war vale adalek beg Milio betek enezenn Vriad, o vont dreist bourk Perroz ha kêr Landreger.

1877
Référence : EKG.I. p.94

Kalz soudarded am beus kollet, rak, hen anzav a rankan, tud ar vro-mañ en em gann gant kalon ; ne dec’hont ket evit un tenn na daou, deuet int war hor lerc’h betek e kêr Gastell zoken.

1877
Référence : EKG.I. p.311

Rak, ma vijemp bet dizoloet hag anavezet, ma vije bet zoken an disterañ tamm diskred warnomp, e vije dioc’htu bodet en-dro deomp kement den vak ha dibreder a vije e kêr.

1877
Référence : EKG.I. p.66-67

Abalamour ma n’en deus netra, micherour kêr en em laka atav e kostez ar re fall, rak ar re fall n’int ket ken tost-se d’o c’houstiañs ; ar re fall, el lec’h ma kavint speg, a spego pe e vezo leal pe ne vezo ket, hag e-touez ar re-mañ e kav dezhañ e c’hello e-unan kaout ivez krog en tu pe du.

1877
Référence : EKG.I. p.65

Per Kemener en doa c’hoant bras da ziskenn e kêr, rak skuizh [e] oa, ha n’en doa bet, eveldon-me, abaoe ar mintin, nemet un tamm bara ha kig, hag ur banne dour fresk eus a ur feunteun.

1877
Référence : EKG.I. p.63

D’ar mareoù-se, ar re a yoa e kostez ar Roue, e Sant-Brieg, o doa c’hoant da vont war gêr evit tennañ eus ar prizon ar re eus o zud hag eus o mignoned a yoa bet paket gant ar republikaned.

1877
Référence : EKG.I. p.62

An dud diwar ar maez a [z]euas e kêr hag a yeas war-eeun d’an eskopti da gaout an eskob, o zad ; tud kêr a yae ivez war o lerc’h : holl e lavarent : — Aotrou’n eskob, chomit ganeomp !

1877
Référence : EKG.I. p.12

Men [sic] eo, o tont d'ar gêr, goude hadañ fosfat kaoc'h-houarn war un dachenn dirien am eus er Park kamm, me eo am boa difretet ar seier adarre , 'n ur dremen ; hag ar poultr dioute 'n eus groet d'ar geot kreskiñ evel ma welez.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

ar gêr-maiz

1909
Référence : BROU p. 396 (mañ : ce mot prend quelques fois la terminaison plurielle du substantif qu'il accompagne ; en ce cas il ne se nasalise pas. Ar re-ma-ou, ceux-ci, en tu-ma-ou, dans ces parages-ci; ar ger-ma-is, ceux de ce village)

Va c'hêr end-eeun eo

1909
Référence : BROU p. 234 (c'est ma vraie maison)

kas an dorzh d'ar gêr

1909
Référence : BROU p. 430 (répondre du tac au tac)

Tri-c’hant pemp ha tri-ugent derez aour hag arc’hant, kement anezho hag ez eus a zeizioù e bloaz-heol bro Galdea, a gas eus troad an tour d’al lein anezhañ, e-lec’h ez eus ur maen yec’hedus ma vez pareet dre stekiñ outañ klañvourien gêr.

1923
Référence : SKET p.16

P’edon en Aleksandria-war-an-Nil, e ris anaoudegezh gant un den desket-bras eus broad ar C’hresianed a zeuas da geneil din hag am lakeas da ergerzhout kêr ha da welout ar marzhioù anezhi.

1923
Référence : SKET p.45

Kerkent diskaret ha savet, kerkent savet ha diskaret ar c’hêrioù eno.

1924
Référence : SKET.II p.70-71

Ar goaperien, an teodoù fall a lavare « en stank ar vilin-avel » ; en gwirionez, o tont d’ar gêr eus a Vro-Saoz, evit dimeziñ da Janedig.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924), ("dimeï" reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.846).

Ur gêr vras [an Naoned], mamm Izabel : Montroulez en he c’heñver a zo ur gêrig.

1925
Référence : BILZ2 p.182

Mennout a raen mont ar pellañ 'r gwellañ, diouzh ar gêr da ergerzhout war ar meurvorioù, war al lennoù bras ha war ar stêrioù meur awenus.

1929
Référence : SVBV p.14

War-dro mareoù seizh eur diouzh an noz e tegouezhis er gêr-benn, hag, hep daleañ e neblec'h, a [sic] kerzhis etrezek ar gar, hini Lyon, ar sac'h war va chouk. A-barzh ma kimiadis diouzh Pariz ez is da ober ur weladennig e kêr, hag o vezañ graet ur c'hofad stalioù e lâris yao ! En tren adarre. Kerkent ha m'edon degouezhet em bagon, e stagis da lenn hag a-greiz lenn e vanjen kousket. Huniañ mat a ris war ar bank-keinok, rak skuizh-marv edon.

1929
Référence : SVBV p8

Sevel a ris a-ziwar va gwele hag ez is, a-gevret gant tri Vreizhad [sic] all da ober un droig e kêr : da aveliñ hor penn ha pa vefe ken.

1929
Référence : SVBV p.19

e troc'has d'ar gêr

1931
Référence : VALL pg aller (il partit pour aller à la maison)

aet eo eus ar gêr

1931
Référence : VALL pg (il est) absent

ar c'hêrioù

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXIII

bezañ aet eus ar gêr

1931
Référence : VALL pg (être) absent

degas d'ar gêr

1931
Référence : VALL pg (rentrer au) bercail

er penn all eus ar gêr

1931
Référence : VALL pg (à l'autre) bout (de la paroisse)

deuet d'ar gêr eus a soudard

1931
Référence : VALL pg (revenu de l')armée

n'emañ ket er gêr

1931
Référence : VALL pg (il est) absent

mont e kêr

1931
Référence : VALL pg aller (en ville)

distreiñ d'ar gêr

1931
Référence : VALL pg (rentrer au) bercail

mont d'ar gêr

1931
Référence : VALL pg aller (à la maison)

distreiñ d'ar gêr

1931
Référence : VALL pg (rentrer au) bercail

e kêr

1931
Référence : VALL pg à2 (situation : en, war, a ; à la ville)

klosenn gêr

1931
Référence : VALL pg bicoque

gorreoù

1931
Référence : VALL pg acropole

Sammet evel muled, e treuzjomp kêr Wengamp da dapout an tren. E kazarn Charner, ‘kichen hent-houarn Sant-Brieg, e voemp lojet. Pevar ugent soudard a oa ac’hanomp, holl studierien, pe gloer, pe arzourien.

1944
Référence : EURW.1 p.195

Eus a-bell e seblante ur gêr lien, savet e-kreiz ur gouelec'h.

1944
Référence : EURW.1 p.204

Tud an taol-mañ -a gostez Kerne-Uhel- a rae o diskenn e ostaleri an Itron Faucheur, a oa ar gentañ war an dorn kleiz pa zigouezhed e kêr, tostik da maner ar Sal d'an aotrou Kerouarz, depute rannvro Gallag.

1944
Référence : EURW.1 p29-30

Bez' o devoa danvez e kêrioù a zo hiriv c'hoazh perc'hennet gant hiniennoù eus o diskennidi.

1944
Référence : EURW.1 p9

Ganet en ur c'horn-bro dudius, ma welen ac'hano tour Karaez, Vorgium gozh, koshañ kêr Argoad, baleet ganin war an hevelep douar a bleustras an drouized diwezhañ, an argadourien a stourmas ouzh ar Romaned, an Normaned, ar Franked hag ar Saozon, penaos ne vije ket bet leun ma fenn gant o eñvor pemdeziek ?

1944
Référence : EURW.1 p15

A-benn daou vloaz, e soñjas e gerent na dalveze ket ar boan dispign arc'hant d'e skoliata, hag e voe digaset d'ar gêr d'ober ul labourer-douar evel e dud-kozh.

1944
Référence : EURW.1 p44

« Unan, daou, unan daou », ha d’ar paz, da dreuziñ kêr penn-da-benn betek kazarn an Tour d’Auvergne, war hent Lannuon.

1944
Référence : EURW.1 p.191

Serjanted ha gedourien a ziwalle ouzh an danvezioù-soudarded da vont e kêr.

1944
Référence : EURW.1 p.191

Ur gêr vihan e gwirionez ha ne deus enni nemet un ti hag ur c’hraou.

1944
Référence : ATST p.10

Domaj eo n’emañ ket Herri aze ivez evit trinkañ ganeoc’h, rak Herri a gar kenañ ar sistr hag ar peurrest, hag ur sizhun ’zo n’eo ket bet er gêr.

1944
Référence : ATST p.29

Ha bremañ en ur zont d’ar gêr, e kave re a dud en e graou, ha re nebeut en e di !…

1944
Référence : ATST p.132

Dinan, avat, mar deo bet kêr-a-vrezel ; Dinan, mar deo bremañ kêr-skouer an artizaned, n'he deus ket mezh gant he orinoù. Keuz dezho ne lavaran ket.

1944
Référence : ARVR Niv. 165

Goulennet e oa bet ganin digant renerien "Kelc'h keltiek" kêr ober ur brezegenn diwar-benn tra pe dra.

1944
Référence : ARVR Niv. 165

A, pegen brav e vije bet chom atav da vevañ a-gevret, evel gwechall Marc’heien an Daol Gr[e]nn, evel izili ar Brank-Ruz en Iwerzhon o doa savet ur gêr goad war Menez Tara, lec’h e oa boutin an holl draoù.

1944
Référence : EURW.1 p.208

Tennet e voe poltredoù eus ar strolladoù, ha gwerzhet kartennoù-post anezho dre vilieroù er rejimant hag e kêr.

1944
Référence : EURW.1 p.204

Ha koulskoude, ar re-mañ a oa peizanted, da welout, ha re c'hros c'hoazh, gant togoù plat, chupennoù berr, bouteier didach ; mar bijent bet tud ar c'hêrioù, n'em bije ket kavet drol na ouijent ket a vrezhoneg mes ar re-mañ a oa reuzeudik a-walc'h, holl en teirvet pañsion, paouroc'h e oant, sur-mat, eget ar vrezhonegerien.

1944
Référence : EURW.1 p34-35

Ha dont a rae d'hec'h arroud, soublet hebleg he fenn hag he divskoaz war-raok, he sell paret war vein an hent, ouzh piltrot he botoùigoù gwenn uhel-seuliet, gant ar c'hammedoù-se, mibin ha munut, a verc'hed kêr, a vez souezhet ganto, evit ar wech, ar wazed yaouank, betek krediñ en o ardoù blizik.

1949
Référence : SIZH p.66

- Me 'oar : kleñved ar gêr ! Emaoc'h adarre o selaou tonigenn ar mor.. Ho korf amañ, hag ho spered e traoñiennoù glas Breizh-Izel... marteze dindan gwez avaloù milzin an dimezell gozh ?

1949
Référence : SIZH p.61

N'on bet nemet ur wech e kêr, hag e voe evit kas d'ar vered un Aotrou « Cura » kozh, a oa deut da vervel en hor manati.

1949
Référence : SIZH p.50

- Te a zo diwar ar maez, Sezni, hag eus bro-Leon ar gatolikañ. Em c'hêr c'hinidik, avat, du-mañ, war vordig mor Kernev-Izel, eo douget, ouzhpenn dreist, ar merc'hed yaouank d'al lammoù ha d'an dañsoù, ha, 'm eus aon, e karont ivez kompagnunezh ar baotred yaouank.

1949
Référence : SIZH p.53

Mes didud eo ar blasennig he gwez kasia dirak dor an iliz, didud ar vali wezennek a ziskenn war-du kêr.

1949
Référence : SIZH p.65

N'ouzon netra, kabiten ker, / Diwar e benn nag e pe gêr / E kav an diboell bod ha boued / Ha repu asur diouzh ho roued.

1960
Référence : PETO p37

Hervez a lâr, emañ o klask / Ul louarn fin e loch ar yer, / Pe ur goukoug e neizh an drask, / Ha bet eo bet e meur a gêr.

1960
Référence : PETO p33

Amañ d'ar c'hure disleal, / Pell diouzh ho kêrioù, war ar maez, / 'Ro bod pinvidig ha paour-glez, / Hag ouzhin[,] tra ne anzaver...

1960
Référence : PETO p38

Tremenet ganin pemzek devezh er gêr, hag e kêr, ez an adarre d'al labour.

1985
Référence : DGBD p104

Edon o tistreiñ d'ar gêr, o tont eus Kankari-noz ; war-dro teir beure e oa, er goañv, teñval an noz ; ha rankout a raen treuziñ ur rann eus kêr ma ne oa netra da welout estreget kleuzeureier.

2012
Référence : DJHMH p12

Souezhet eo bet rak Patsi a veze er gêr atav diouzh ar beure.

2015
Référence : EHPEA p13

Ha da heul e vo feulster fizik memestra (en em vac'hagnañ, en em lazhañ, feulster er gêr, felliezh gant feulster...) ouzhpenn d'ar freuzoù kentañ.

2015
Référence : DISENT p62

A-wechoù en deus [paotr pe plac'h ar polis] da vont e darempred gant pennoù bras -er prefeti pe gant dilennidi- ur rannvro pe ur gêr bennak evit kelaouiñ anezhe e vo kaset da benn un obererezh disentiñ dizale, displegañ dezhe ar rag hag ar perag ha frealziñ anezhi o lavarout e vo difeuls an dud a gemero perzh enni.

2015
Référence : DISENT p145

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux