Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
4
Afficher les variantes

Définition :  Masquer la définition

I. BEVON. (an den hag all) 1. Boud bev, dezhañ arc'hwelioù santout ha loc'hañ, oc'h euvriñ dre ur genoù boued o tont eus bevien all. Bez' eo an den al loen nemetañ barrek da gomz ha da fardañ binvioù. Rummatadur al loened. HS. aneval. 2. (db. an dud) Ma loenig ! : anv karantezus a reer ouzh ar vugale vihan. & PEMDEZ Den gros ha dispered. Ar re-se n'int ket tud int, ar re-se zo loened ! & Dre gunuj. Loen brein ! Loen lous ! Loen vil ! Al loen fall anezhañ ! [1924] Chas gourlen ! loened lous ! amprevaned !… & Loen mut ! : den sot, aheurtet. II. (o lakaat an den er-maez) 1. Boud bev n'emañ ket perzhioù mab-den en e gerz. Al loened hag an dud. Al loened gouez hag al loened doñv. & Loen mut : loen, enebet ouzh mab-den. Kaset ha digaset evel ul loen mut. 2. Anv a dalvez da envel rummadoù eus ar boudoù-se, doñv prl. Loen-kig : bronneg desavet evit e gig. & Loen-stern, loen-tenn : loen desavet evit sachañ kirri pe vinvioù labour-douar. & Loen-nij : evn. & Loen-pluñv : evn jiboez. & Loen-blev : bronneg jiboez. & Loen-stlej : stlejvil. 3. Dre ast. (en e furm lies prl.) Stroll loened doñv un atant. It da voueta al loened. Poazhañ boued d'al loened. & Trl. kv. Labourat evel ul loen : labourat kalz ha kalet, hep damant ouzh e gorf. & Ul loen labour eo hennezh ! : ur gwall labourer. HS. ki, marc'h. & Debriñ evel ul loen : debriñ kalz a voued. & (impl. hep gm.) Daou o deus prenet ti, pevar prenet loen. Reiñ dezhañ karr ha loen. 4. PEMDEZ (en e furm lies) Astuz. Birviñ a rae al loened war ar c'haezh den ! 5. Dre verr., rannyezh. Loen-kezeg. Pet loen hoc'h eus ? Daou, unan zo marc'h hag an eil zo kazeg. Tri loen a oa sterniet ouzh e garr. [1877] Goude-se e lakeas pevar soudard, daou war loen ha daou war droad, da ober gward war an ti-kêr, el lec’h m’edo o krenañ gant e berson "intru". 6. (impl. da lodenner dirak un anv lies) Loen-deñved, loen-kezeg, loen-saout : termen a dalvez d'ober anv eus an deñved, eus ar c'hezeg, eus ar saout, unan-hag-unan, hep lakaat kemm etrezo a-fet reizh nag a-fet oad. HS. penn. 7. PEMDEZ Prenet em eus vioù diganti, ul lur al loen : an tamm, ar pezh.

Exemples historiques : 
114
Masquer la liste des exemples

loen

900
Référence : LDJM.1 p.60

chaseal loned

1659
Référence : LDJM.1 pg chasser aux bestes

loned

1659
Référence : LDJM.1 pg animal

loen

1659
Référence : LDJM.1 pg animal

loened doñv

1699
Référence : Har. pg doñv, loen (bestes apprivoisées)

al loezned

1732
Référence : GReg pg betail (bestiail, bestiaux, boeufs, vaches, brebis)

lon

1732
Référence : GReg pg animal (irraissonnable)

loezn gouez

1732
Référence : GReg pg bête (sauvage)

loezned gouez

1732
Référence : GReg pg bête (sauvage)

loezn kornek

1732
Référence : GReg pg bête (à cornes)

boueta al loezned

1732
Référence : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

reiñ boed d'al loezned

1732
Référence : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

reiñ da voueta d'ar saout, d'al loened

1732
Référence : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

roet da voueta d'ar saout, d'al loened

1732
Référence : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

loezn pevarzroadek

1732
Référence : GReg pg bête (à quatre pieds)

loezn daoudroadek

1732
Référence : GReg pg bête (à deux pieds)

a aparchant oc'h ul loezn brutal

1732
Référence : GReg pg brut (âpre, raboteux)

loezn

1732
Référence : GReg pg brute (bête à quatre pieds qui se nourrit d'herbe)

loezn brutal

1732
Référence : GReg pg brute (bête à quatre pieds qui se nourrit d'herbe)

loezned brutal

1732
Référence : GReg pg brute (bête à quatre pieds qui se nourrit d'herbe)

deut da welet koantañ lozn en deus bet boed ar c'hon

1732
Référence : GReg pg chien (animal domestique)

loen

1732
Référence : GReg pg animal (Animal, bête.)

loned

1732
Référence : GReg pg animal (Animal, bête, p.)

empennoù loezned

1732
Référence : GReg pg cervelle (terme qui se dit au propre des bêtes)

paskadur evit derc'hel loezned gouez

1732
Référence : GReg pg amorce

al loened

1732
Référence : GReg pg animal (Les animaux domestiques, tant chevaux, toutes bêtes de somme, brebis, pourceaux, que bêtes à cornes.)

spi evit gortoz al loezned gouez

1732
Référence : GReg pg affust

spiañ loened gouez

1732
Référence : GReg pg affust

gedal loezned gouez

1732
Référence : GReg pg affust

loned

1732
Référence : GReg pg brute (bête à quatre pieds qui se nourrit d'herbe)

loen

1732
Référence : GReg pg animal (Animal, bête.), animal (irraisonnable)

loezn a vev ordinal en dour

1732
Référence : GReg pg animal

loezned

1732
Référence : GReg pg animal (Animal, bête, p.), animal (irraisonnable), brute (bête à quatre pieds qui se nourrit d'herbe)

loned

1732
Référence : GReg pg animal, animal (irraissonnable)

lon

1732
Référence : GReg pg brute (bête à quatre pieds qui se nourrit d'herbe)

bezañ e spi evit lazhañ loezned gouez

1732
Référence : GReg pg affust

bandenn loened gouez

1732
Référence : GReg pg harde (troupe de bêtes fauves)

bandennoù loened gouez

1732
Référence : GReg pg harde (troupe de bêtes fauves, p.)

loened doñv

1732
Référence : GReg pg (animaux) domestiques

al loen du lostek

1732
Référence : GReg pg diable (burlesquement)

tud int, gwragez int, loened int

1732
Référence : GReg pg des (article indefini, ne s'exprime en breton, que par le pluriel du substantif simplement)

bazhañ ul loezn

1732
Référence : GReg pg bater (mettre le bât sur le dos d'une bête de somme)

loen

1850
Référence : GON.II pg loen, loezn

Hag a loened hoc'h eus !

1850
Référence : GON.II p.84, livre second, (Que de bêtes vous avez ! )

A bet loen hoc'h eus !

1850
Référence : GON.II p.84, livre second, " Que de bêtes vous avez ! "

loen

1850
Référence : GON.II p.21, livre premier, "bête"

Loen

1850
Référence : GON.II p.18, livre premier, "bête".

Loened

1850
Référence : GON.II p.18, livre premier, "des bêtes".

N'eo ket dantus al loen-mañ.

1850
Référence : GON.II pg dañtuz (Cette bête n'est pas mordante).

Divoued eo al loen-se.

1850
Référence : GON.II pg divôéd (Cet animal est insatiable).

loened ferv a zo er c'hoad-se

1850
Référence : GON.II pg férô, ferv

ul loen gell eo ar c'harv

1850
Référence : GON.II pg gell

Kalz a loened hon eus da c'hoañviñ.

1850
Référence : GON.II pg goañvi (Nous avons beaucoup de bêtes à nourrir pendant l'hiver).

laeroñsi loened

1850
Référence : GON.II pg laéroñsi (-loéned)

loen

1850
Référence : GON.II pg loen, loezn, lôn, mîl

loened

1850
Référence : GON.II pg loen, loezn

ul loen mat eo

1850
Référence : GON.II pg loen, loezn

It da voueta al loened

1850
Référence : GON.II pg loen, loezn

lon

1850
Référence : GON.II pg loen, loezn, lôn

loen fall

1850
Référence : GON.II.HV pg loen (-fall)

loen kennig

1850
Référence : GON.II.HV pg loen (-kennig)

loen kennig

1850
Référence : GON.II.HV pg loen (-kennig)

Setu amañ danevelloù kozh hag o tont a-bell : pevar mil bloaz bennak zo e oant o redek, seizh mil lev eus a Vreizh-Izel ! Hon tadoù kentañ o doa joa outo en amzer ma'z aent gant o loened eus a ur menez d'egile e-kreizig-kreiz bro an Azia

1867
Référence : MGK Rakskrid V

Eno, en-dro d'ar marc'h, setu c'hoari ha freuz o tigeriñ 'vit an arc'hant. Hor gwazed vat ha dizamant, evit sachañ moneiz d'o beg, a grog e moue al loen lorc'hek

1867
Référence : MGK p6

Gwellañ spered a zo eo kaout skiant ha gouzout / Ne deu peuriñ d'al loen, ma na bleg e c'houzoug.

1867
Référence : MGK p82

Lakaat bern-war-vern a zo ul loen spountus, / Oc'h kement zo e luc'h gant daoulagad c'hoantus ; / Euzhus eo da welet.

1867
Référence : MGK p95

Ar roue-mañ a c'halvas e-touez pep rumm loened / Louzaouerien e-leizh, hanvet medisined, / A bep seurt anezho : ha re vat ha re fall.

1867
Référence : MGK p104

Goude-se e lakeas pevar soudard, daou war loen ha daou war droad, da ober gward war an ti-kêr, el lec’h m’edo o krenañ gant e berson "intru".

1877
Référence : EKG.I. p.233

Tri dervezh bennak goude-se, Erwan ar Menn, eus ar Restigoù, a yeas da Goad Lioù da welet un "toull-bleiz", un toull-trap, en doa graet eno evit pakañ ur vamm vleizez ne ehane da gas ganti bemdez unan bennak eus e loened : dañvad, leue pe ounner.

1877
Référence : EKG.I. p.151

Bremañ, gwazed, eme ar mestr, daou ac’hanoc’h a chomo amañ d’an traoñ ; n’eus forzh petra ziskenno, loan pe zen, rak tud an ti-mañ a c’hell en em wiskañ e meur a c’hiz, loan pe zen, daou denn dezhañ raktal ma ne chom ket a-sav, ker buan ha m’ho pezo lavaret dezhañ ; ha diwallit ne sentfec’h ket ouc’h va urzh.

1877
Référence : EKG.I. p.121

Kemenn d’ar C’higer ez eus e Kermabrouz, e parrez Koadout, loened lart da ziskar a-benn ma teuy gouelioù Pask.

1877
Référence : EKG.I. p.90

E-pad m’edo lod oc’h ober an dra-se, lod all a yoa kaset war loen, daou war hent Ploueskad, daou war hent Berven, daou war hent Rosko da welet ha tec’het e vije an Aotrou de la Marche dre unan bennak eus an hentoù-se.

1877
Référence : EKG.I. p.15-16

Kregiñ a reas en he bazh-yod en ur c’houlenn diganti evit pe rumm eus he loened e rae ar gwelien-se.

1878
Référence : EKG.II p.70

Al loened gouez a yoa dinec’h ; ne gouient ket e ranke kristenien dont da lojañ er-maez evelto, e-kreiz ar c’hoadoù hag e-mesk al lann.

1878
Référence : EKG.II p.12

Un torkad geot mat a welan, a zo krog ennañ da droc'hañ, goude n'eo ket c'hoazh korzennet. Aze, a-dra-sur, a zo bet plantet ul loen marv bennak.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

ul loen-saout

1909
Référence : BROU p. 206

Eus Guton eo ez eo deut, diwanet, strinket Anatla (5), an anal, an elfenn-vuhez ma vez enaouet ha kendalc’het ganti kement en deus buhez war an douar ha dre ar bed : geot, gwez ha loened, ramzed, doueed ha tud.

1923
Référence : SKET p.27

Nemet diwar-benn ar c’hi ez eus dael, dre ma talc’h da wir hiniennoù ez oa bet embreget ha desket, kent ganedigezh Veriugodumnos, gant an eontr dezhañ Selgova, a rae gant ar c’hi evit hemolc’hiñ loened.

1923
Référence : SKET p.56

Ne weled ket eus an evadegoù-se ma ev an den enno, diezhomm ha disec’hed, ma tiskianta diwar re-gofad, ma ruilh e-kreiz uloc’h ha pri, o tiskenn izeloc’h eget loened-mut ; n’oa ket eus ar banvezioù hir-didermen m’en em stanka enno kengouvidi diemzalc’h, ez varlonk ha lous evel moc’h dirak laouiri pourveziet-leun ; nag eus an abadennoù-se dibaouez c’hoari diñsoù pe wezboell, ma kas enno didalvez-kaer gwazed kadarn, kreñv ha meizek, ar pep gwellañ eus o amzer.

1923
Référence : SKET p.69

pleustriñ (ul loen)

1923
Référence : SKET p.188, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » ; « dresser (une bête ; ivez "embreger", "diski") ».

"pleustriñ" (ul loen) [...] ( [...] ivez "embreger, diskiñ")

1923
Référence : SKET p.188, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "dresser (une bête ; ivez embreger, diski)".

An holl loened all am eus pledet ganto.

1923
Référence : SKET p.188, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Toutes les autres bêtes que j’ai observées".

Nemetos a reas lazhañ dre ar c’hleze holl gêriz gwitibunan ; diskaret e voe ar voger, pulluc’het an tiez gant kement a oa enno, beuzet pe vouget an holl loened.

1923
Référence : SKET p.129

N’eus na loen ferv da stourm outo, na enebour da zizarbenn.

1924
Référence : SKET.II p.72

— Chas gourlen ! loened lous ! amprevaned !…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1028 (Gouere-Eost 1924)

Diwar besked eo e vevont, ha diwar dibourc’h al loened-mor eo en em wiskont.

1924
Référence : SKET.II p.63

Ez disgwel pe en em wisket e neuzioù tud pe e spezoù loened, dalc’hmat e vezont red-dired dre ar bed, ha n’eus tra kuzhet outo.

1924
Référence : SKET.II p.29

loen

1927
Référence : GERI.Ern pg a

a bet loen !

1927
Référence : GERI.Ern pg a3 (combien de bêtes)

ar maga-loened

1931
Référence : VALL Levrlennadur p VIII

mesa loened

1931
Référence : VALL pg berger

loened

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXV, animal, bétail

loen

1931
Référence : VALL pg animal, bestial, bête

loen mut !

1931
Référence : VALL pg animal ! (injure)

loen bloaz

1931
Référence : VALL pg (une bête d'un) an

kevredad broelañ loened

1931
Référence : VALL pg acclimatation

kanañ a ra al loened

1931
Référence : VALL pg aller (la vente va bien ; en parlant des animaux)

bugelia loened

1931
Référence : VALL pg berger

loen gouez

1931
Référence : VALL pg bête (sauvage)

loen ferv

1931
Référence : VALL pg animal (féroce)

Rak, gouzout a rit, va lennerion, gwechall-gozh al loened mut a gomze kerkoulz hag an dud, ha c’hoant bras am eus da lavarout : gwelloc’h.

1944
Référence : ATST p.7

N’ouzon nemet un dra : en amzer hiziv al loened a harzh, a c’hwitell, a vlej, a wic’h, a viaou, a hinno, a yud, a hud, a voud, a chilp, a glip, a goag, a c’hroag, a gan, a richan, a grougous, a roc’h, a doc’h, a soroc’h, a c’harm, a ragach, a c’hregach, a gloc’h, a youc’h, a razailh, a rizink, pep hini en e vod hag hervez e ouenn.

1944
Référence : ATST p.8

Lezomp, avat, a gostez [a-gostez] loened hag anevaled, pa n’eus hini ebet anezho em istor, ha gwelomp pelec’h omp degouezhet pelloc’h.

1944
Référence : ATST p.9

Unan a lavaras, evel ul loen bennak o vlejal : — « Mari ! Mari ! Mari !… »

1944
Référence : ATST p.56

Ha ni a lavaro dezhi eo koustet deomp ar vag… kant lur… Ha goude… an heritaj… » — « A ! loen fin !… »

1944
Référence : ATST p.103

Plasennoù Kallag a veze leun a stalioù, a loened a bep seurt.

1944
Référence : EURW.1 p28

Ar c'hi Soltan, ur mell ki-gward Alaman, torret e chadenn gantañ, a oa deut da lammat ouzh ar breur Arturo, evit c'hoari. Bet en doa hemañ a-walc'h diouzhtu, ha kaset en doa al loen, pinous, d'e loñch.

1949
Référence : SIZH p.46

Eil pec'hed graet ganeoc'h : ur pec'hed a lontegezh. Dav eo debriñ, a-dra-sur ; maget e rank ar c'horf bezañ. Reiñ dezhañ, avat, dres ar pezh a zo ret. Moarvat n'ho poa ket da zioueriñ e ti ho kerent, ha d'ho lontegezh eo, - pec'hed al loen mut ! - e raec'h bod, pa 'z aec'h da skrapañ frouezh hoc'h amezeien.

1949
Référence : SIZH p.60

Piv en dije lâret d'al lôn / Emaomp-ni warnañ o klask tu / D'en stlapañ pell en ifern don ?

1960
Référence : PETO p66

Un taol kentr e ro ar Marc'heger d'e loen hag e ya diwar wel.

1960
Référence : PETO p63

Loen digalon !

1960
Référence : PETO p51

Al loen-se eo ho kure fall ! / Ho tispenn 'ra kement a c'hall / Oc'h isañ ouzhoc'h hon hentez / Bemdez warnoc'h 'sach paourentez.

1960
Référence : PETO p60

War-bouez o c'herniel e vezont dibradet ha sammet war ar pont, doare kriz a-walc'h d'en em gemer, rak n'eo ket ral gwelout hini pe hini eus al loened o viskorniañ.

1985
Référence : DGBD p20

Falc'hañ parkadoù OGK, distaliañ panelloù bruderezh, lazhañ arouezioù tredan ar stalioù, diskar pretioù Mac Donald, mirout na vefe skarzhet tud, laoskel loened bac'het da vont kuit, mirout ouzh ar chase war varc'h...

2015
Référence : DISENT p60

Note d'étude

Diskouez a ra ar ger-mañ un emdroadur klasel adalek an henvrezhoneg : lodn > lozn/loezn > lon/loen

Étymologie

Ger keltiek. Moarvat diwar ur stumm rakpredenek "*lutno" aet da "lodn" e henvrezhoneg.

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux