Plus d'options

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Définition :  Masquer la définition

I. (impl. er stumm Maria, dh.) A. (er relijion gristen) 1. [1456, 1549] Anv mamm Jezuz. An Itron-Varia. Itron-Varia a wir sikour. & [1622, 1732] Ave Maria : pedenn en enor d'ar Werc'hez Vari. 2. GWECHALL Trl. [1456, 1622] Ar werc'hez Varia : ar werc'hez Vari. [1949] ar Werc'hez Vari B. ROUEZ [1927] Anv plac'h. II. (impl. er stumm Mari, dh.) 1. [1499, 1867] Anv plac'h. Mari a vro-C'hall. 2. PEMDEZ, dre zismeg. [1931] Anv implijet evel arouez ar merc'hed hag a dalvez da sevel lesanvioù godisus evito. Mari beg a-raok, Mari-(strap-)latenn : plac'h klakenn. & Mari-flao, Mari-forc'h, Mari-vastrouilh : plac'h lous. & Mari-voudenn : gast. & Mari-froterez : plac'h donezonet evit adaozañ an izili, ar c'higennoù gwallgaset. 3. RELIJ. [1927] Mamm Jezuz. Ar werc'hez glorius Mari. & (e troiennoù sonnet) Ar Werc'hez Vari : Mamm Jezuz. 4. ESTL. [1924] Lodenn eus un estlammadell : Jezuz ! Mari ! Jozep !

Exemples historiques : 
58
Masquer la liste des exemples

ar Werc'hez Varia

1456
Référence : ISYK.I p108

Maria

1499
Référence : LVBCA p139 (marie)

en enor da Doue ha Itron-Varia a Goñfort ha Sant-Adrian

1549
Référence : ISYK.I p112

Itron-Varia wir sikour

1581
Référence : ISYK.I p113

D. 1. Me gred en Doue an Tad hollc'halloudek, krouer d'an Neñv ha d'an Douar. 2. Hag en Jezuz Krist e vab unik, hon Aotrou benniget. 3. Pehini a voe koñsevet eus ar Spered santel, ganet eus ar Werc'hez Varia. 4. En deus gouzañvet didan Poñs Pilat, bezet krusifiet, marv hag anseveliet. 5. Zo bet diskennet d'an Ifernoù ha resusitet an trede deiz a varv da vev. 6. Zo pignet en Neñv hag azezet a'n tu dehou d'e Dad hollc'halloudek. 7. Ac'hane e teuy da varn ar re vev ha'r re varv.

1622
Référence : Do. p10-12

Finalamant ez tle lavaret e Bater noster hag e Ave Maria hag an orezonoù all pere a oar hag en em rekomandiñ d'e ael mat ha d'e batrom ha d'an Sent all ha'r Santezed a'r Baradoz.

1622
Référence : Do. p50

3. Trist voe Mari, melkoniet, / Hag en he c'halon estonet, / En ur soñjal pegen kalet / Jezuz gant poan e oa doaniet.

1622
Référence : Do. p59

Mari, mestrez ar gwerc'hezed, Pa zeuy ar marv, zo garv-meurbet, Gant daeloù, kañvoù, em c'haouded, c'hwi ouzh Jezuz ma eskuzit. Grit din plaen dougen testeni A'r poanioù, allas, ha'r c'hastiz En devoe Doue, hor gwir Roue-ni, Hag a'r glac'har e kalvari. Grit din, Mari, Dre ar goulioù a eure outraj an tachoù, Na zeuy a ziwezh da zeroù, Nepred drougspered d'hor metoù.

1622
Référence : Do. p63

M. Petra a gredit-hu someramant eus hon Aotrou Jezuz Krist ? D. Me gred ez eo mab da Doue an Tad, ken puisant, ken gouiziek, ken mat hag an tad, hag ez eo en em graet den evidomp-ni e kof ar Werc'hez glorius Mari hag evel-henn ez eo gwir Doue ha gwir den.

1622
Référence : Do. p14

M. Petra a gredit-hu sommeramant eus hon Aotrou Jezus-Krist? D. Me gred ez eo Mab da Zoue an Tad Hollgalloudek ker gouiziek ha ker mat hag an Tad ; en deus en em graet den evidomp e kof ar Werc'hez glorius Vari, hag evel-henn ez eo gwir Doue ha gwir den.

1677
Référence : Do. p15

M. Leveret-hi [an Ave Maria] e brezhoneg ? Me ho salud, Mari, leun a c'hras, an Aotrou zo geneoc'h, binniget ez oc'h etre an holl wragez, ha binniget eo ar frouezh eus ho kof, JEZUZ. Santez Vari, Mamm da Zoue, pidit evidomp-ni pec'herien, bremañ, hag en eur hor marv, Amen.

1677
Référence : Do. p21

an ave maria

1732
Référence : GReg pg angelique

Pêr ha Mari a zo bet embannet er pron evit ar wech kentañ

1732
Référence : GReg pg banir (Pierre et Marie ont été bani à la grand' Messe pour la première fois)

bezañ eo bet graet evit an oferenn-bred ar c'hentañ embann entre Pêr ha Mari

1732
Référence : GReg pg banir (Pierre et Marie ont été bani à la grand' Messe pour la première fois)

gouel Maria ar Chandelour

1732
Référence : GReg pg (la purification, ou la) chandeleur (fête)

merzherinti an Intron Varia

1732
Référence : GReg pg (la) compassion (de la très-Sainte Vierge)

An Intron Varia a zilivrañs en Ormandi, tost d'ar gêr a Gaen

1732
Référence : GReg pg (Notre-Dame de la delivrande, ou de) delivrance

gouel Maria ar gouloù

1732
Référence : GReg pg [fête] (la purification, ou la chandeleur)

gouel Maria Kerzu

1732
Référence : GReg pg (la) fête (de l'Immaculée Conception de la Sainte Vierge)

Gouel Maria Meurzh

1732
Référence : GReg pg (l'annonciation) [fête]

gouel Maria joa, gouel Maria lid

1732
Référence : GReg pg (la visitation) [fête]

Gouel Maria an aelez

1732
Référence : GReg pg (la) fête (de Nôtre-Dame des Anges, second Aoust)

Gouel Maria an erc'h

1732
Référence : GReg pg (la) fête (de Nôtre-Dame des Neiges)

Gouel Maria hanter-eost

1732
Référence : GReg pg (l'assomption de Nôtre-Dame) [fête]

gouel Maria miz du

1732
Référence : GReg pg (la présentation de la Sainte Vierge) [fête]

dour berv Vari

1850
Référence : GON.II.HV pg dour-berv-Vari (Bain-Marie).

Roit an dra-se da Vari.

1850
Référence : GON.II p.90, livre second, « Donnez cela à Marie ».

an Itron-Varia

1850
Référence : GON.II pg itrôn, itroun

Gouel-Maria C'hwevrer

1850
Référence : GON.II.HV pg Goél-Maria-C'houévrer

Gouel-Maria-an-eost

1850
Référence : GON.II.HV pg Goél-Maria-an-Eost

ar Werc'hez Vari

1850
Référence : GON.II pg gwerc'hez (la Vierge Marie).

Gouel-Maria-C'houere

1850
Référence : GON.II.HV pg Goél-Maria-C'houere, Goél-Maria-Lîd

Goude-se e voent troet e gregach gant Ezop, e latin, gant Faedr, e brezhoneg kozh gant sant Kadoù, e galleg kozh gant un itron a reer Mari a Vro-C'hall anezhi, e galleg nevez gant Yann ar Feunteun, ar barzh brudet, hag en diwezh, en hon amzer-ni, e brezhoneg adarre, gant Rikoù ha gant an aotrou Gwezbriant

1867
Référence : MGK Rakskrid VI

Pa oa graet gantañ e bedenn, / Tec’has ’kreiz an deñvalijenn, / Oc’h hirvoudiñ, hag o pediñ, / Evit Breizh, ar Werc’hez Vari.

1877
Référence : EKG.I. p.26

E-pad m’edont, evel paotred ar sabad, o tañsal, o youc’hal hag o pec’hiñ, evel pa vije kollet o fenn ganto, en-dro da dammoù ar groaz [v]ruzunet, ec’h en em gavas a du Bretouarne ar re a yoa aet da Gervern, ha, ganto, en o zouez, seur Kervern, Mari Kemener, staget gant ur gordenn he daouarn a-dreñv he c’hein.

1878
Référence : EKG.II p.78

Mari Mark, gwreg Kervinot, a yoa klañv, toc’hor zoken e oa, hag e ranke mont d’he c’hofez.

1878
Référence : EKG.II p.82

An driwac’h eus a viz diwe[zh]añ, Mari Kergall, deus Kerprijent he devoa lakaet an tan war he zi. Mezv oa pe, da vihanañ, gwall dommet, pa he doa graet an t[a]ol.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Me a garfe ka[out]t ur re votoù neve[z]. Evel-se a lâre enni hec’h-unan, Maria Gwazioù deus Lannuon. E-lec’h mont da brenañ, e ti ur bot[a]ouer, e kavas [a]ezetoc’h ha gwelloc’h marc’had, emichañs, trokañ he re gozh ouzh re neve[z] an intañvez Damany, hep gouzout da houmañ.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

— Jezuz ! Mari ! Jozep ! eme mamm ar Paotr-Ruz. Darbet eo bet dezhi semplañ pa he deus bet gwelet he faotr.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 47, p.1124 (Miz Du 1924).

Ar sakrist, dirak an nor didalbennet : — Santez Vari, mamm da Zoue !… Petra ’lavaro an aotrou person ?…

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 39, p.866 (Miz Meurzh 1924)

— Demat deoc’h, aotrou kure ! eme ar baotred. — Demat deoc’h, bugaligoù !… Azezit, azezit, lavaromp da gentañ : Ni ho salud, Mari…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1024 (Gouere-Eost 1924)

— Debriñ gedon an Aotrou !… Mari Jozef !… gedon an aotrou, an aotrou kont ! Bleiz Tremedern ! Bleiz ar Jaou… Ha kredout !

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.977 (Even 1924)

N’ho poa nemet lakaat war ho koañvenn un tamm koad brein bruzunet, diframmet diouzh e skeudenn ha lavaret pemp gwech Hon tad pehini a zo en neñv ha Ni ho salud, Mari, an deiz war-lerc’h gweñvet ar goanvenn.

1925
Référence : BILZ2 p.136

Maria

1927
Référence : GERI.Ern pg -a1

Maria

1927
Référence : GERI.Ern pg -a1

Mari beg a-raok

1931
Référence : VALL pg (femme qui a bon) bec, bon-bec

latenn

1931
Référence : VALL pg bavarde, bon-bec

Dont a rae Mari Laorañs, ar gouezerez, ha Marianna al Lo, ar grampouezherez kamm : ar gwragez kozh-se a oa evidon mammennoù a ouiziegezh vreizhek, petra bennak ma oant amzesk-pok.

1944
Référence : EURW.1 p19

Ma mamm a fellas dezhi e vije lakaet Jozeb ouzhpenn, en enor da bried Mari he doa devosion dezhañ ; ma zad a gavas ivez un hekleo eus e anv badeziant peogwir ma zrivet anv-bihan a zo Klaoda, ha dreist an tri, hini ar Werc'hez Vari, 'vel ma oa ar c'hiz neuze da envel ar baotred : Frañsoù-Mari, Jañ-Mari, Louis-Mari, Pêr-Mari.

1944
Référence : EURW.1 p6-7

En em glevout a rejont, evelato, da vont da Garreg-al-Louarn da zisatanazañ ti ar voereb Vari.

1944
Référence : ATST p.115

Chann he doa gwelet dek gwech muioc’h a draoù eget Mari, Mari kant gwech muioc’h eget Madalen, ha Madalen ’ta !… ha, sur, hini ebet anezho n’he doa klevet ur c’hard eus an tri-c’hant mil dra he doa klevet Katell.

1944
Référence : ATST p.81

Mari a savas war he c’hoazez. — « Ouf ! » emezi, « n’on ket evit chom e repoz. »

1944
Référence : ATST p.36

Kolaj Sant-Charlez, krouet ha renet gwechall gant Dominikaned, goude-se gant beleien an eskopti, a oa bet fiziet war-dro 1880 en Urzh Breudeur Vari, pe Marianited, savet e 1871 gant Alzasiz, kuitaet o bro ganto evit chom Frañsizien.

1944
Référence : EURW.1 p48-49

Ma lennadurioù a zeue d'am spered, rak dre guzh em boa lennet Alfred de Musset ha Lamartine ; lennet em boa 'Marie', barzhoneg divarvel Brizeug ; evidon, ur barzh a ranke kaout un dousig da ganañ ; ne soñjen ket n'em boa nemet 16 vloaz hanter

1944
Référence : EURW.1 p45-46

E berr gomzoù, dindan renadurezh speredek Breudeur Urzh Maria, kolaj Sant-Charlez a oa, hep brabañsal, ul lec'h brav da vevañ ennañ, ur skol reizhet a veze lezet da ziwanañ enni plegoù mat pep hini, hep re waskañ war an diskard da ober dre heg ar pezh na venne ket : da skouer, kofes ha komuniañ ne oa ret nemet ur wech ar miz ; ez aje aliesoc'h neb a gare ; e kolaj Gwengamp e oa ret kofes bep Sadorn d'abardaez, ar pezh na oa d'an darn vuiañ, dreist-holl da Dregeriz bet a-viskoazh goapaus a-walc'h, nemet un digarez da vont e-maez ar studi, evit kemer aer un tammig.

1944
Référence : EURW.1 p52-53

- Me ho salud, Mari, leun a c'hras, an Aotrou Doue 'zo ganeoc'h, binniget oc'h etre an holl wragez, ha binniget eo frouezh ho korf, Jezuz !

1949
Référence : SIZH p.63

Bez' e voe war-nes degas war o enep ar Werc'hez Vari benniget-dreist, ha Dinamm, met ne zigoras ket e c'henou.

1949
Référence : SIZH p.41

Santez Vari, Mamm da Zoue, pedit evidomp, pec'herien, hiziv ha da eur hor marv !

1949
Référence : SIZH p.63

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux