Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. H.g. A. 1. Galloudezh da dreuziñ un egorenn e berr amzer. Mont d'an tizh bras. Tizh zo gant ar c'houmoul. Kerzhit gant muioc'h a dizh. Dont a reas, tizh warni, war sikour he mab. Tizh ken a yude. Kreskiñ tizh ar c'hirri. & Lakaat, sankañ tizh : hastañ. Mar lakait tizh a-walc'h, e teuot a-benn da dapout an tren. 2. Estl. Tizh dezhi ! : buan ! & Ha tizh ! : ha d'ar red ! D'ar gêr ! Ha tizh ! Treuziñ a ra ar straed ha tizh d'an ti. HS. herr. 3. Pennad-tizh : gwechad diloc'hañ buan. Hag eñ en ur pennad tizh kuit war e lerc'h. & Trl. Ober ur pennad tizh (en ul lec'h bnk.) : mont buan d'al lec'h-se hep chom pell. Graet em eus ur pennad tizh di. 4. Tr. adv. A-dizh : buan. & Tr. adv. A-dizh hag a-dag : buan, buan. & Gant (pep) tizh : buan-tre, d'ar red. Diskenn gant tizh. & Diwar dizh : buan-tre, d'ar red. Mont d'ar gêr diwar dizh. B. Buander a vez lakaet evit diloc'hañ en un unanenn amzer. Tizh al luc'h. Pemp skoulmad, se zo tizh ! Peseurt tizh a reomp ? Gorrekaat, hastañ an tizh. C. (db. ar mor, ar stêrioù) Kas. Mont gant tizh an dour. Tizh zo war an dour. N'eus ket kalz a dizh gant an dour. HS. herr. D. Gred. Diskuilh gevier gant tizh. Gant holl tizh e galon. II. G. A. 1. Skiantoù Keñver etre an hed zo d'ober hag an amzer a lakaer d'e ober. 250 km/h zo un tizh bras. 2. Treloc'h. (db. ar c'harbedoù emlusk) Keñver etre tizh treiñ ahel ar c'heflusker ha hini ar rodoù. Kentañ, eil, trede, pevare, pempvet tizh. Cheñch tizh. & Loc'h an tizhoù : lanker a dalvez da cheñch tizh. B. (db. an dud) Doare da gerzhet. E anavezout a ran diouzh e dizh. HS. bale (h.g.), kerzhed. C. Trl. Kentañ tizh : tra gentañ bet gwelet, klevet, h.a. Kentañ tizh am boe gwelet eo an tan. [1877] Kentañ tizh o devoe, [e] voe klevet ar c’hi Turk oc’h harzhal, evel pa vije kounnaret, hag ar martolod kozh o krial a-bouez e benn : — Piv a zo aze ? D. Trl. Ober un tizh, tizhoù da ub. : ober ur hourd, bourdoù dezhañ. HS. tro. III. Adv. Buan. En em heuliañ a reont tizh. Bale tizh. & Tr. adv. Tizh-ha-taer : buan-ha-buan. Botoù-koad o skeiñ tizh-ha-taer ouzh douar kalet al leur.

Exemples historiques : 
24
Masquer la liste des exemples

kentizh

1499
Référence : LVBCA p113

timat

1499
Référence : LVBCA p194

tizh

1850
Référence : GON.II pg tîz

tizh en deus pa gar

1850
Référence : GON.II pg tîz

e anaout a ran diouzh e dizh

1850
Référence : GON.II pg tîz

Hag ac'hano dioc'htu, tizh tizh halegentañ, / Koulm ha razh a red da dennañ / Er-maez a boan ho mignonez, / An heizez.

1867
Référence : MGK p47

Kentañ tizh o devoe, [e] voe klevet ar c’hi Turk oc’h harzhal, evel pa vije kounnaret, hag ar martolod kozh o krial a-bouez e benn : — Piv a zo aze ?

1877
Référence : EKG.I. p.139

Kentañ tizh a voe, e-kreiz ar brudoù eürus all a deue e Plouared, e voe klevet e oa aet Loull ar Bouc’h eus e di, e-kreiz an noz, ne ouie den da belec’h.

1877
Référence : EKG.I. p.147

"tizh" g.

1924
Référence : SKET.II p.142 « Geriadurig », "Vitesse, hâte".

Un taolig seul a lakae tizh ennañ oc’h ober dezhañ mont d’an tus pe d’an daoulamm ; ur ger, ur sachañ d’e voue gant an dorn e lakae da vont goustad pe da venel a-sav.

1924
Référence : SKET.II p.22

Sed an adjudant o tegouezhout, tizh warnañ, m'eus aon, ez eus un dra bennak a nevez gantañ... - Kanolier X..., eme Pissoli din-me, daoust ha laouen e vefec'h da glevout lavaret ez eus ur c'heloù evidoc'h ganin-me, da vont d'an trevadennoù ? - Ya da ! emeve en ur zigrommañ.

1929
Référence : SVBV p7

kentañ tizh en doe e voe ober

1931
Référence : VALL pg aussitôt

lakaat tizh en

1931
Référence : VALL pg activer

tizh

1931
Référence : VALL pg activité (qualité de qqn d'actif), ardeur (au fig.)

Hogen ne vez ket ar skornredenn evit dispenn he naoz ken buan, rak diwar he fetister eo dreist-holl e vez kleuzet an naoz, ha n'eo ket hepken, evel ur stêr, diwar he fonnder hag he zizh.

1943
Référence : TNKN p44

Petra a wele du-hont ? Ur pakad du o vont d’an traoñ gant tizh an dour !

1944
Référence : ATST p.12

Ar vag a bigne d’al laez, bravik, bravik, a-enep tizh an dour.

1944
Référence : ATST p.96

Siwazh dezhañ ! ne oa ket evit ober un disterañ diskuizh, rak an dour a oa bras hag an tizh a vounte dalc’hmat ar vag war an tu enep.

1944
Référence : ATST p.108

Ober a ra ul lamm. Ha diskenn a ra, en ur pennad tizh, gant an diri.

1949
Référence : SIZH p.45

Evel azen ar gouent, yaouank e oa ar manac’h, etre c’hwezek ha seitek vloaz : anat an dra diouzh flour e zremm, hag ivez diouzh e c’haoliadoù bras hag an tizh, a lakae e soutanenn wenn stardet en-dro d’e zargreiz gant ur gouriz neud tev gwenn, plañsonet da stlakal en-dro d’e zivesker.

1949
Référence : SIZH p.37

Ur froudig dour, tizh warnañ ha ragach d'e heul, a doulle e aroudenn [sic, "arroudenn"] dre[-]douez ar grouan hag ar mein, e-kreiz un naoz ledan aet da hesk daoust da zisheolienn ar pupli mistr hag uhel, a heulie, war an daou ribl, kammigelloù ar stêr tre betek un ode-venez, du-se.

1949
Référence : SIZH p.48

Setu graet hon troiad gant tizh, / Ha ni distroet war hor c'hiz ; / Met n’edo ket ar voualc'h en neizh.

1960
Référence : PETO p45

Che ! ma tigorfe dor ar sal, / Gant tizh e tilammfen raktal ; / Tro 've da dec'hout ac'halenn / Pe, diganto, da gaout... un tenn.

1960
Référence : PETO p50

Muioc'h a dizh a zo war al lestr bremañ, ha nez vez mui santet o krenañ, ar pezh a ra ma teu ar veaj da vezañ kalz plijusoc'h.

1985
Référence : DGBD p15

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux