Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
7
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. A. 1. A-liv gant ar glaou, gant pluñv an tad-moualc'h. Liv du. Dilhad du. Ur marc'h du, ur vuoc'h zu. Daoulagad du. Bezhin du. Ar Mor Du. Ar Menez Du. & Kafe du : kafe rik. & Kleñved du : bosenn ar moc'h. & Lanv du : skuilh tireoul er mor goude ur peñse. & Loen du : hoc'h-gouez. & Dre skeud. Ar saeoù* du. & Bloavezh an erc'h* du. DHS. gwenn, livet. 2. (dirak un ak. spizer) Du-bran, du-mouar, du-peg, du-pod, du-polos : du-tre. Daoulagad du-polos. 3. Trl. kv. Du evel an noz, revr ar billig, askell ar vran, pluñv ar vran, un tad bran, ar glaou, ur glaouer, sac'h ur glaouer, ar sac'h, ar pec'hed, ar mouar, ur pod, ur forn, ur siminal, huzil ar siminal, foñs ar siminal, ur c'hoz, ur born pikez, dour-derv, peg, en ur pod, en ur sac'h : du-tre. & Trl. skeud. Ober mourrennoù* du. & Krog ar c'hi* du en ub. & Gwiskan botoù ront ar c'hi* du. & Reiñ da grediñ* du e-lec'h gwenn. 4. Du gant an dud : e-leizh a dud ennañ. Du e oa ar straed gant an dud. B. (db. kroc'hen an dud) 1. Gell-teñval a liv dre anien. Ar re zu. An dud du. DHS. afrikan, morian. 2. Rouzet-tre diwar levezon an heol. Erru eo du e groc'hen. Hemañ zo du e lêr evel (hini) ur morian. 3. Bronduet. Yann zo du e c'har betek e c'hlin. C. (db. an ed, ar bara) Ed-du*; gwinizh-du*. & Bara du : bara segal. & Eost du : eost ar gwinizh-du. D. 1. (db. an noz, ar savadurioù) Ned eus ket nemeur a sklêrijenn ennañ. Du eo ar sal. Noz-du a oa anezhi. 2. (db. an amzer a ra) Koumoulek-kenañ. Du eo an amzer hiziv. 3. (dirak un ag. spizer) Du-dall : teñval-kenañ. Noz du-dall a oa anezhi pa zegouezhas. 4. AR MIZIOÙ DU : daou viz diwezhañ ar bloavezh m'emañ an devezhioù en o berrañ. & A-WECHOÙ Here, Du ha Kerzu a anver ar mizioù du. E. Rev* du. II. Doar./Stn. Dre skeud. A. 1. (db. an tuadur spered) Drouklaouen, diaes, nec'het. Penn du a ra. HS. teñval. & Petra a laka du da benn & Du e benn, e dal, e zremm : anat an nec'hamant warnañ. Du eo o fennoù. & Selloù du : selloù kounnaret, drouk. Ober selloù du. 2. Trl. Magañ, lonkañ, chaokat soñjoù du : fallgaloniñ. & Livañ du ar vuhez : gwelet an traoù war an tu fall. B. 1. (db. an dud, an dilhad) Lous. Du eo e zaouarn. Te zo du da zaouarn. Skaotan traoù du : dilhad lous. ES. naet. 2. Fall. Ma ael du. ES. mat. 3. Paour, ezhommek. Du eo da lazhañ : paour-kenañ eo. 4. Mezv. En a oa du pa zeuas en-dro d'ar gêr. 5. Kuzh. Ar marc'had du. C. 1. (db. ar c'hoant, ar santadurioù) Bras, spontus. Sec'hed du en deus. Naon du zo deuet din. C'hoant du am eus da ganañ. 2. Trl. skeud. (db. an dud) Bezañ du gant an naon : kaout naou bras. & Naon du : naon bras. III. Adv. Dre skeud. 1. Kregiñ du en udb. : gant nerzh. Kregiñ du a ra el labour. HS. mort, start. 2. Sellet du ouzh ub. : en un doare drouk. Gwall zu en doa sellet ouzhin. HS. drouk, rous, taer. 3. G. pouez. Tre. Paour-du : paour-kenañ, paour-razh. Paour-du eo. & PEMDEZ Paour-du (eo) e revr. & Mezv-du, mezv-du-dall : mezv-tre, mezv-dall. & Yen-du : yen-tre, yen-sklas. Yen-du eo hiziv. & Fall-du : fall-tre. Evajoù fall-du.

Exemples historiques : 
95
Masquer la liste des exemples

du

1499
Référence : LVBCA p66 (noir)

du eleze miz Du

1499
Référence : LVBCA p66, 69, 146 (nouembre)

du-pod

1659
Référence : LDJM.1 pg noir

pegen du eo

1659
Référence : LDJM.1 pg peguê (du eo)

du

1659
Référence : LDJM.1 pg nebuleux, noir, obscur, sombre, tenebreux

apotum du

1732
Référence : GReg pg bile (noire, mélancolie, la lie du sang)

bilhetenn wenn, bilhetenn du

1732
Référence : GReg pg billet (blanc, billet noir)

ur vilhetenn du en deus tennet

1732
Référence : GReg pg (il a eu un) billet (noir)

prizon du

1732
Référence : GReg pg cachot

froud du

1732
Référence : GReg pg canal (noir, dont l'eau est profonde)

kanol du

1732
Référence : GReg pg canal (noir, dont l'eau est profonde)

kaz du

1732
Référence : GReg pg cas (reservé)

marc'h du

1732
Référence : GReg pg cheval (noir)

blev du

1732
Référence : GReg pg cheveu(x noirs)

Yuzaz an traitour en devoa ur pennad blev ruz hag ur varv zu

1732
Référence : GReg pg (Judas, dit un Autheur Espagnol, avoir les) cheveu(x rouges, & la barbe noire)

son ar c'hlec'h en naou du

1732
Référence : GReg pg cloche (sonner les cloches à la volée, ou en branle)

liv du

1732
Référence : GReg pg couleur (noire)

merien du

1732
Référence : GReg pg fourmi (Fourmis noirs.)

neud du

1732
Référence : GReg pg fil (fil noir)

al loen du lostek

1732
Référence : GReg pg diable (burlesquement)

an ael du

1732
Référence : GReg pg ange, diable (malin esprit, mauvais Ange)

marokin du

1732
Référence : GReg pg (du) maroquin (rouge)

gwisket e du, gwisket e gwenn &c.

1732
Référence : GReg pg habiller (Habillé de noir, de blanc, &c.)

kignez du

1732
Référence : GReg pg guigne (Guignes noires.)

an ael du kornek

1732
Référence : GReg pg ange

Yuzaz an traitour a oa ruz e vlev, ha du e varv : ar pezh a zo a-enep natur

1732
Référence : GReg pg (le traitre Judas avoit les cheveux rouges, & la) barbe (noire)

du

1850
Référence : GON.II pg dû

An avaloù-derv a zo mat da livañ e du.

1850
Référence : GON.II pg aval-derô (Les noix de galle sont bonnes pour teindre en noir).

Alet eo ar vuoc'h zu.

1850
Référence : GON.II pg ala (La vache noire a vêlé).

— Hag an dra-se eo a laka ken du ho penn ?

1850
Référence : GON.II p.92

azdov

1850
Référence : GON.II pg asdô (Œuf couvi, œuf que l'on met dans le nid d'une poule pour la faire pondre), astô

Ur yar zu

1850
Référence : GON.II p.13, introduction, "une poule noire"

E zivabrant a zo du.

1850
Référence : GON.II pg abrañt (Il a les sourcils noirs).

ar re zu

1850
Référence : GON.II p.6 introduction ; les noirs.

Likit un azdov d'ar yar zu.

1850
Référence : GON.II pg asdô (Mettez un œuf couvi à la poule noire).

ret eo ambleudiñ,a-barzh kas ar gwinizh du d'ar vilin

1850
Référence : GON.II pg ambleûdi

An dañvadez zu a zo din.

1850
Référence : GON.II pg dañvadez (La brebis noire est à moi).

diforc'het eo ar vuoc'h zu

1850
Référence : GON.II pg diforc'ha

n'eo ket c'hoazh dilaezh ar vuoc'h zu

1850
Référence : GON.II pg dilez

dont du

1850
Référence : GON.II pg doñt, doñd, donet

Alet he deus ar vuoc'h zu.

1850
Référence : GON.II pg bioc'h (La vache noire a vêlé).

ken du ha dour-derv

1850
Référence : GON.II pg dû

du eo an amzer

1850
Référence : GON.II pg dû

evor du

1850
Référence : GON.II pg évor

melc'hwedenn-zu

1850
Référence : GON.II pg melc'houéden

Ar c'hwreg yaouank d'he zro, oc'h ober he diviz, / Ne lezas ket ur vlevenn wenn / E-touez ar re zu war e benn, / O-div, evel div yar, dre skrabat penn o gwaz, / A lakeas anezhañ 'vel un irvinenn noazh.

1867
Référence : MGK p63

an eil tra a ziskouez : e vez lakaet an den Alies en ti-barn du pe wenn Diouzh an arc'hant a vez o son[iñ] en e c'hodell, Dioc'h ma vez hir e zent, uhel ha kre e gerniel.

1867
Référence : MGK p26

Hep ur c'hriñsenn, Eripin kaezh, e rankit, en ho stad, glaouriñ du gant an naon.

1867
Référence : MGK p8

Setu ar goulm o vont digor he divaskell hag ur valkenn zu-pod [du-pod] rag-enep o sevel.

1867
Référence : MGK p19

Evit kaout ho tra diganto, / E vezo ret c'hoari ar vazh, / Harzhal ha kregiñ du, diskolpañ evel chas.

1867
Référence : MGK p108

hag it da gerc'hat din ma abid du kañvoù

1874
Référence : GBI.II p560

m'he gwel o vont traoñ gant ar ru, ganti un abid satin du

1874
Référence : GBI.II p300

Tostaat a ra ouc’h ar roc’h an dra zu... emañ en em gavet e kichen... Ur vag eo hag er vag-se n’eus nemet un den.

1877
Référence : EKG.I. p.224-225

Ne ouzon ket perak oc’h ker seder ha kel laouen hiriv, c’hwi hag a oa dec’h du ho penn ha rust evel ur bod spern. Lavarit din perak oc’h troet er mintin-mañ evel ma’z oc’h.

1877
Référence : EKG.I. p.81

Evidomp-ni a zo chomet er mintin-mañ en hor gwele, pe, pa lavarin ar wirionez, e-mesk hor c’holo, abalamour ma ho poa lakaet ac’hanomp en ur c’hraou ken du ha sac’h ur glaouaer.

1877
Référence : EKG.I. p.77

Abalamour da se ne leverjont grik da zen : ne raent nemet goulenn an hent da vont eus ar bourk-mañ da ur bourk all, eus an eil kêr d’eben, ha traoù all diwar nij er c’hiz-se ne oant na du na gwenn.

1877
Référence : EKG.I. p.36

Soñjal a rae dezho ne badje ket pell ar gwall draoù-se ; kaout a rae dezho e vije a-barzh nebeut skubet an dud fall-se diwar an douar, evel ma kas an avel da netra ar c’houmoul a laka a-wechoù du an oabl. Faziañ a raent.

1877
Référence : EKG.I. p.237

du ha gwenn bep eil roudenn

1909
Référence : BROU p. 416 (les illetrés, pour faire semblant de lire, prennent un livre et disent : du ha guen - bep eil rouden)

Ar blev du tremenet da zrouk-arouez gant Saked an Turkestan, a oa anezho, da gentañ, ur boblad veleganed, Zaborowski, Peuples aryens d’Asie et d’Europe, pp. 287-288.

1923
Référence : SKET

Kludañ a rejont war ar gwez tro-dro, ma teuas ar re-mañ, eus glas ma ’z oant diaraok, da vezañ du gant ar brini, ha ma vouge koagadeg an engroez-se a evned mouezhiadeg ar wazed hag ar maouezed, blejadeg ar saout ha c’hwirinadeg ar c’hezeg.

1923
Référence : SKET p.131

Gwelet em eus, emezañ, en arvor ar mor-Bras, diouzh tu reter ar bed, meuriadoù tud o c’hroc’hen melen evel lêr nevez, o daoulagad treuz a-veskell, o blev du-pod ha tev ha sonn evel reun-marc’h ; brizhellet o c’horf noazh gant tresadennoù naered hag erevent (1).

1924
Référence : SKET.II p.64-65

En diskenn gra ar C’horve, a-raok erruout gant ar pont, e weljont ur c’hazh du, du-pod, astennet en disheol war ar c’hleuz, dindan ur bod lann.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.945 (Mae 1924)

Eno e teraou bro ar Re-zu (1).

1924
Référence : SKET.II p.72

Komzoù Lellig a gouezhas war ar vartoloded kozh evel ur vantell a yenijenn bouk ha du.

1925
Référence : BILZ2 p.138

— Tourmant ruz ! a c’hrozmolas ar c’habiten. Ma vije un tammig gwel… Du-pod, ken du hag en fin foñs puñs an ifern.

1925
Référence : BILZ2 p.171

brizh du

1927
Référence : Geri.Ern pg briz

War an taol e sentis, ha bec'h dezhi ! Da gentañ, e tapis krog en ur choanenn hag, o vezañ graet ur groaz gant beg va c'hontell war gof an dorzh vara, e troc'his ur mellad tamm diouti. Goude-se, e faoutis ur pezhiad riblennad kig-moc'h du bet e-pad pemp pe c'hwec'h vloaz o vogediñ e kimin va mamm-guñv, hag ar c'harvanoù - va re-me - a yeas en-dro ken na zifindaone ! Ur pennad da c'houde, e stagis ar voutailh leun a win ruz ouzh va fenn ha bec'h ivez dezhi, da gas ar c'hig-sall hag ar bara kras da stankañ he genoù da'm bouzellenn vras!

1929
Référence : SVBV p9

Gant dudi, e welen ivez tri zi bihan o aoledoù [sic] ledan hag o mantelloù bras du-pod gant an huzel.

1929
Référence : SVBV p.17

Ouzhpenn da se, war an daolenn varzhus-se, e welen ur maread morianed ha morianezed du-peg en tenn da gorolliñ e kant stumm disheñvel, o c'hoari ez noazh-dibourc'h o c'hweleviñ evel an huzel war mantell kimin ti-forn hini bras Poull ar Raned, ha bronnoù ar gwragez o hejañ-dihejañ, o pignat hag o tiskenn en ur vont a-gleiz hag a-zehoù, a-is hag a-us, a-hed o divlez hag o c'horf klosennek, bouzellok ha begelok.

1929
Référence : SVBV p.19

kerc'h du

1931
Référence : VALL pg avoine

du

1931
Référence : VALL pg basané

— « Peseurt liv en doa ? » — « Ruz-seurt-tan ? » — « Du evel ar moged hag ar pec’hedoù kapital ?… »

1944
Référence : ATST p.83

kig bevin ha kig moc'h), gant holen griz ha pepr du ;

1944
Référence : EURW.1 p26

Treut e oa e zremm ha roufennet, me en kave heñvel ouzh unan eus ar sent koad a welen en-dro d'an aoter en iliz Karnoed, nemet e-lec'h dougen ur sae ruz, pe unan c'hlas, e oa unan du gantañ.

1944
Référence : EURW.1 p30-31

Gwisket e oant evel nannbeleien, gant ur bragoù hir, ul livitenn hag un tog-kern-uhel, holl e du.

1944
Référence : EURW.1 p49

Un nozvezh eta, hag hi du-pod, Mège a skoas eun nebeud taolioù war zor dev an ti-a-blijadur.

1944
Référence : EURW.1 p.89

Setu amañ poltred pep hini anezho : Job a oa bihan, Lom a oa bras: Job a oa ledan ha skoulmet-kaer, Lom a oa strizh e zargreiz ha strizh e zivskoaz; Job en doa blev du ha Lom blev ruz.

1944
Référence : ATST p.26

An daou niz a chomas eta dilavar. Ne voe trouz ebet en ti. Job a selle ouzh Lom (ha vice versa) gant daoulagad du ha leun a rebechoù.

1944
Référence : ATST p.35

An diaoul kentañ. — « Hoc’h ene a zo du evel huzil ar siminal. »

1944
Référence : ATST p.56

— « Ne welan ket, Job ; an ti a zo du-pod an diabarzh anezhañ. » — « Selaouit, Lom ! »

1944
Référence : ATST p.61-62

Da gentañ, ur gristenez vat e oa « señorita » zu an iliz. Na kalonek e tibune he chapeled !

1949
Référence : SIZH p.48

Edo o tont. Hi an hini 'oa, en traoñ, du-se, er vali c'hlas, o hastout war-du an iliz, hi, ar weledigezh-se, ur marzh ar c'havout anezhi, gwenn-kann-wisket penn-da-benn, nemet he mantilh zu gant he c'hrib uhel war he fennad blev du e-giz askell ar vran.

1949
Référence : SIZH p.66

Redek a reas ur gridienn penn-da-benn e gorf, ha merzhout a reas, n'em eus ket lavaret hep ur mousc'hoarzhig laouen, edont aze, eñ, gwenn-kann en e sae vanac'h, hag hi, du evel askell ar vran.

1949
Référence : SIZH p.42

Sevel a reas ar paotr e zaoulagad, ha kejañ a reas e sell gant bizaouenn bounner he skouarn vunut, ha gant un uhel a grib olifant, o vousluc'hañ dindan rouedenn ar vantilh, en he blev du-pod.

1949
Référence : SIZH p. 42-43

Ar vouezh-se, e-giz ur fleüt, an daoulagad du-se, ker kevrinus a-dreñv o mantilh, hag ar mousc'hoarzh-se, ur mousc'hoarzh boemus, a daole e sklerijenn en-dro dezhañ.

1949
Référence : SIZH p.48

E-lec'h mont, avat, setu hi hag azezañ war ar skabell-bediñ, ha gant he dorn du-maneget diskouez ur plas d'ar breur Arturo en he c'hichen. - Azezit em c'hichen ! emezi.

1949
Référence : SIZH p.42

Hiriv, dre heñchoù leun a fank, / Karroñchoù don, lanneier frank, / A-dreuz ar pri, a-dreuz ar vein, / War-zu ur vilin, me o blein, / Ur vilin-dour, en ul lec'h kuzh, / A gerzh en-dro gant kas ur skluz, / Ma aozer enni, 'vit mab-den, / E-lec'h bleud flour, poultr kras hepken, / E-lec'h bleud gwenn d'ober bara, / Hini du-pod d'en diskarañ.

1960
Référence : PETO p60

Hervez ur wreg, pebezh eurvad ! / E c'hellez ma heñchañ peurvat / Oc'h anzav ouzhin war be du / E tiskoachin an trubard du.

1960
Référence : PETO p38

War an daol-voued emañ e lein, / Met liv ebet eus ar c'hi du !

1960
Référence : PETO p66

Din ' vezoc'h bet, pa 'z on fall-put, / Diouganer du an Ankoù mut.

1960
Référence : PETO p63

E gwirionez ne vez ket taget tost ken alies an dud kroc'henet sklaer ha ma vez ar re zu, n'eo ket hepken dre ma vez ar re-mañ diwiskoc'h, met dreist-holl en abeg da liv ar c'hroc'hen.

1985
Référence : DGBD p59

Ma c'hoarvez d'un den o tremen bezañ kizidikoc'h deus ar c'hudennoù sokial evit deus ar fent du ez eus riskloù ez afe hemañ e fulor, ha marteze e tapo unan deus ar vanifesterien faos ur skouarnad digantañ !

2015
Référence : DISENT p111

Kaset e vo d'un tu bennak en Afrika du. D'un Ouganda pe d'ur Senegal bennak.

2015
Référence : EHPEA p64

Evel ma n'on ket evit livañ ar vuhez duoc'h c'hoazh e tivizan kimiadiñ met ma delc'her a ra a-sav.

2015
Référence : EHPEA p21

Teir anezhe a zo gwisket gant jiletennoù gloan du rak glavenniñ a ra er-maez ha yen eo an amzer.

2015
Référence : EHPEA p11

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux