Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. H.g. A. 1. Obererezh c'hoari, obererezh n'en deus da bal nemet diduiñ an hini pe ar re a gemer perzh ennañ. & Trl. [1931] C'hoari ar c'horn : c'hoari pilpod. HS. didu, ebat, jeu. & Ent strizh [1732] AR C'HOARI : ar c'hoarioù (II 5) ma lakaer arc'hant e klaoustre. Bezañ tik war ar c'hoari. [1732] An arc'hant lakaet war ar c'hoari. 2. (er c'hoariva, er sinema) Doare ur c'hoarier da seveniñ e berzh en ur pezh-c'hoari pe en ur film. Penaos hoc'h eus kavet c'hoari John Wayne er film-se ? 3. (db. ar sonerezh) Doare da seniñ ur benveg sonerezh. Plijus e oa c'hoari ar soner-se. B. 1. Dre eilp. Labour, trevell. Peseurt c'hoari zo ganeoc'h aze ? & Trl. [1985] KAOUT C'HOARI : kaout bec'h, kaout poan. C'hoari 'm eus gant al lampon-se ! Kaout c'hoari oc'h ober udb. C'hoari am eus o kerzhet. [1985] Amañ koulskoude hon eus c'hoari da gaout gant ar penn-kêr. HS. jeu. 2. (hep gm.) Tabut, emgann. C'hoari a savas etrezo. C'hoari zo bet. HS. bec'h, jeu. 3. Trl. C'hoari gaer : pennad amzer plijadurus. & Trl. estl. [1931] C'hoari gaer ! : estlammadenn a zistager evit diskouez e kaver brav ar pezh zo bet graet gant ub. C. 1. PEMDEZ Darempredoù rev. Hennezh a gare ar c'hoari. Kaout un tammig c'hoari gant honnezh. 2. Dre skeud. Mont en-dro. C'hoari al lezennoù kenwerzhel. C'hoari ur wikefre. II. G. A. 1. Obererezh korf pe spered dezhañ reolennoù termenet mat. Al labour zo dezho evel ur c'hoari. Ober gant ar brezhoneg er c'hoarioù. Ur c'hoari n'eo ken. Aozañ ur c'hoari. Kemer perzh en ur c'hoari. Ar c'hoari horell. & Ren, reolenn ar c'hoari : hollad ar redioù a ranker doujañ dezho en ur c'hoari. & Dre ast. Paperenn zo skrivet warni ar redioù-se. HS. jeu. 2. Ent strizh Sport. C'hoarioù henvoazel Breizh. & C'hoarioù Olimpek : kevezadegoù sport etrebroadel a vez dalc'het bep pevar bloaz. C'hoarioù (Olimpek) Tokyo. Bet en deus ur vedalenn aour er C'hoarioù Olimpek. 3. Strobad traezoù a reer ganto evit c'hoari. Ur c'hoari gartoù. Ur c'hoari echedoù. HS. jeu. & Ent strizh Ar c'hartoù zo e-kerz ur c'hoarier pa vez o c'hoari. Tri roue zo en e c'hoari. Ur c'hoari vat ac'h eus ? 4. C'HOARIOÙ ARC'HANT, C'HOARIOÙ CHAÑS : diduamantoù ma lakaer arc'hant e klaoustre. B. Dre ast. 1. Tra aes ha plijus da ober. Adsevel ur vro n'eo ket ur c'hoari. HS. c'hoariadenn, ebat. 2. Dre eilp. [1985] Kudenn diaes da zirouestlañ, tra diaes da seveniñ. Piv a echufe al labour ? Eno edo ar c'hoari. [1985] Ur c'hoari diaesoc'h eo avat doñvaat un antilopenn-varc'h eget un antilopenn-zour. & Trl. [1931] UR C'HOARI ALL : un afer all, a vo diaesoc'h da embreger. An dra-se avat zo ur c'hoari all ! [1931] Hemañ zo ur c'hoari all ! : an dra-se zo un afer all disheñvel. HS. dalc'h, jeu, kudenn. C. 1. Abadenn diskouezet en ur c'hoariva. Ur c'hoari farsus. C'hoari e tri arvest. HS. pezh-c'hoari. 2. Dre skeud. Farsadenn, tro gaer. Ur c'hoari gaer oc'h eus graet din ! 3. Dre ast. Doare d'ober ouzh an dud. E c'hoari n'eo ket onest. EVEZH. Kemm. blot. er stagennoù goude "c'hoari".

Exemples historiques : 
72
Masquer la liste des exemples

chañs er c'hoari polod

1499
Référence : LVBCA p46, 47, 70, 167 (fuyte, ou chace a l-esteuf)

c'hoari kontroliezh

1659
Référence : LDJM.1 pg cabinet

c'hoari

1659
Référence : LDJM.1 pg ebat, ieu

c'hoarioù

1659
Référence : LDJM.1 pg ieu

touellet gant ar c'hoari

1699
Référence : Har. pg an, c'hoari, touellañ (addoné au jeu, passionné pour le jeu)

c'hoarioù chañs

1732
Référence : GReg pg hazard (Jeu de hazard, p.)

c'hoari chañs

1732
Référence : GReg pg hazard (Jeu de hazard.)

ur c'hoari bilhard

1732
Référence : GReg pg billard (jeu honnête & d'adresse)

graet c'hoarioù chañs

1732
Référence : GReg pg hazard (Joüer au hazard, pp.)

ober c'hoarioù chañs

1732
Référence : GReg pg hazard (Joüer au hazard.)

c'hoarioù chañsus

1732
Référence : GReg pg hazard (Jeu de hazard, p.)

c'hoari chañsus

1732
Référence : GReg pg hazard (Jeu de hazard.)

a boan vras am eus tennet va arc'hant eus ar c'hoari

1732
Référence : GReg pg (j'ai retiré à peine mon) enjeu

an arc'hant lakaet war ar c'hoari

1732
Référence : GReg pg enjeu

c'hoari rimadell

1732
Référence : GReg pg corbillon (jeu d'enfant)

c'hoarioù rimadell

1732
Référence : GReg pg corbillon (jeu d'enfant)

c'hoari berlan

1732
Référence : GReg pg breland (ou berland, sorte de jeu de cartes)

a c'hoari gaer

1732
Référence : GReg pg averer (a verse)

c'hoari

1732
Référence : GReg pg badinage (folâtrerie de la main)

c'hoarioù

1732
Référence : GReg pg badinage (folâtrerie de la main)

ned eus netra gwazh; hervez Sant Krizostom, eget ar balioù, hag ar c'hoarioù noz

1732
Référence : GReg pg bal (Saint Jean Chrisostome dit qu'il n'y a rien de plus permicieux que les bals, & les divertissements nocturnes)

c'hoari bouloù

1732
Référence : GReg pg (jeu de) boule

c'hoari

1850
Référence : GON.II pg ebat, c'hoari (Jeu. Amusement. Divertissement).

ar c'hoari hen dismanto a-barzh nemeur

1850
Référence : GON.II pg dismañta, dismañtra

c'hoarioù

1850
Référence : GON.II pg c'hoari (Jeu. Amusement. Divertissement. Pl.) + p.16, livre premier, "des jeux".

Ha c'hwi a anavez ar c'hoari-se ?

1850
Référence : GON.II pg c'hoari (Connaissez-vous ce jeu-là ?)

Kalz c'hoarioù a vezo eno.

1850
Référence : GON.II pg c'hoari (Il y aura là plusieurs divertissements).

c'hoari goaf

1850
Référence : GON.II.HV pg c'hoari-goaf (Joute, combat à cheval d'homme à homme avec des lances, soit à outrance, soit par divertissement), stourmérez

c'hoari pilpod

1850
Référence : GON.II.HV pg c'hoari-pilpod (Voyez "c'hoari-stouf").

c'hoari stouv

1850
Référence : GON.II.HV pg c'hoari-stouf (Le jeu de la galoche).

c'hoari

1850
Référence : GON.II p.16, livre premier, "jeu".

P'o devoe en em gutuilhet, / Rebechet, youet, rendaelet / A-bep-eil en em damallet, / Ar marmouz, o welet penaos edo 'r c'hoari, / A lavaras dezho, droug ennañ a-zevri : / - "Bremañ, va mignoned, me oar mat ho toareoù, / Hag ho-taou e paeoc'h ar gwir hag ar mizoù.

1867
Référence : MGK p37

Eno, en-dro d'ar marc'h, setu c'hoari ha freuz o tigeriñ 'vit an arc'hant. Hor gwazed vat ha dizamant, evit sachañ moneiz d'o beg, a grog e moue al loen lorc'hek

1867
Référence : MGK p6

Ha neuze, bremañ eo savet ar c’hanolioù betek Keinigou, hag ac’hano e touarent ac’hanomp evel en ur c’hoari. Kollet e oamp, siwazh ! anat e oa.

1877
Référence : EKG.I. p.288

An dra-se ne raje netra ; n’eus forzh petra ' vije ; ar maer a c’helle lavaret d’an Aotrou Person peseurt "chap" da lakaat da Sul, war beseurt ton kanañ ar "C’hirie eleison"... Ha da c’housperoù ma'n divije mall ar maer da vont da ober ur "barti domino", pe un abadenn c’hoari-voulloù, e vije barnet ar person, pe vije kontant pe ne vije ket, da ganañ un tamm "Laudate", rak berroc’h eo eget an "Exitu Israel"...

1877
Référence : EKG.I. p.6

— Na perak ne rit-hu ket a lizher pa’z eo gwir hoc’h eus c’hoant ho-taou da ober ? — Eno, just, eo emañ ar c’hoari. Penaos ober lizher, pa’z eo gwir ne ouzomp na skrivañ na lenn hini ac’hanomp hon-daou ? — Neuze eo ret klask ur skrivagner.

1877
Référence : EKG.I. p.92

Ganeomp-ni ne vezo nemet ebatoù ha c’hoarioù evit diskuizhañ ar c’horf ha laouenaat ar galon.

1877
Référence : EKG.I. p.176

Mes, gant teil ma c'hrevier ha ma forzh, skarzhadur an douvezioù, hag hemañ, ar c'haoc'h-houarn-mañ e ran c'hoari gaeroc'h ha teir gwech muioc'h digoust ha dilabour.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

touellet eo gant ar c'hoari

1909
Référence : BROU p. 430 (il est passionné pour le jeu)

An hini tremenet a yae neuze d’al letonennoù ec’hon ma teue ar re varv da lidañ o c’hoarioù a-gevret.

1923
Référence : SKET p.74

War an eil glazenn e raed dreist-holl troioù-nerzh ha c’hoarioù a bep doare.

1924
Référence : SKET.II p.19, notenn (4)

lakaat fiñv er c'hoari

1931
Référence : VALL pg animer (donner de l'animation au jeu)

lakaat buhez er c'hoari

1931
Référence : VALL pg animer (donner de l'animation au jeu)

lakaat berv er c'hoari

1931
Référence : VALL pg animer (donner de l'animation au jeu)

hemañ a zo ur c'hoari all

1931
Référence : VALL pg (ceci est une autre) affaire (!)

c'hoarioù ouesk

1931
Référence : VALL pg acrobaties

c'hoari gaer!

1931
Référence : VALL pg (la belle) affaire

c'hoari emgannata

1931
Référence : VALL pg assaut

c'hoari bilhard

1931
Référence : VALL pg billard

c'hoari Saozig

1931
Référence : VALL pg (s')amuser, barres

c'hoari ar c'horn

1931
Référence : VALL pg (jouer au) bouchon

c'hoari

1931
Référence : VALL pg affaire (action difficile), amusement

a-zevri ganti o c'hoari

1931
Référence : VALL pg (dans l')ardeur (du jeu)

setu amañ ur c'hoari all !

1931
Référence : VALL autre

lakaat herr er c'hoari

1931
Référence : VALL pg animer (donner de l'animation au jeu)

C'hoari kraoñ : a-raok ma oa kanetennoù, gant kraoñ-gall e veze c'hoariet da lakaat anezho da ruilhañ en un toullig 'kichenik ur vur.

1944
Référence : EURW.1 p24

C'hoari horell : pemp pe c'hwec'h, gant pep a vazh-dotu, a ra pep a doullig war an dachenn ha beg o bazh e-barzh.

1944
Référence : EURW.1 p23

C'hoari ar c'hilhou : Nav gilhenn goad begoù moan, savet teir-ha-teir, hag ur voul dev a veze stlapet warno, diouzh ar pal, evit o diskar.

1944
Référence : EURW.1 p23

« Den ne responto bremañ ? Bremaik, kement a drouz ha, bremañ, parret ha prennet genoù Chann hag hini Marjan ? Setu aze ur c’hoari ! Alo ! hini ebet ac’hanoc’h ne lavaro netra ; padal bremaik, en ur zont, va c’hamalad a lavaras din : « Selaou ! Ma n’eo ket satanazet an ti-forn ? »

1944
Référence : ATST p.88

Ha setu Lom da c’houlenn digant ar mevel bihan : — « He ! paotrig, daoust ha diaes eo kas ar vag-mañ eus un tu d’an tu all d’ar stêr ? » — « O ! feiz n’eo ket avat. Ur c’hoari nemetken. »

1944
Référence : ATST p.95

Gant ur bilhed a vil lur e prenas Olier Sagory, an teñzorer, ur bern kasedadoù evaj, gwer, asiedoù, c'hoarioù kartoù ha dominoioù, damieroù hag all...

1944
Référence : EURW.1 p.163

Hepdale, ar paotrig-se a ziskouezje dezho e nerzh, evit dougen ar sac’h ar pounnerañ, hep chom war-lerc’h, na skuizhañ nepred, e ampartiz war an embregerezh-korf, war ar rederezh, war gement c’hoari eskuit, en ur ger, ur gwir soudard, a voe anvet kaporal a-raok diwezh e vloavezh kentañ servij, ha serjant goude.

1944
Référence : EURW.1 p.194

« Gant kaniri, gourenadegoù, « c’hoarioù breton ». Barrek oc’h war se ? » -«Me ‘esaio.»

1944
Référence : EURW.1 p.202

C'hoari galoch, pe c'hoari pezhioù. Ar galoch a oa un tamm koad en e sav ; ar pezhioù a oa pladennoù houarn graet gant ar marichal, pe aliesoc'h, d'ar vugale, mein-to benet ront.

1944
Référence : EURW.1 p22

C'hoari stuf. Unan a roe « stuf » d'un all, (touch dezhañ gant e viz) ; an hini stufet a rede war-lerc'h un all, da reiñ stuf dezhañ, hag an dra-se a c'helle padout pell, betek ma sone ar c'hloc'h, pe an añjelus, pe me oar ; an diwezhañ stufet a veze mezhus o vont d'ar gêr.

1944
Référence : EURW.1 p23

C'hoari polotenn : stlepel an eil d'egile ur bolotenn leun a vrenn, bet gwriet gant ar vamm pe ar c'hoar vras.

1944
Référence : EURW.1 p23

C'hoari mouchig-dall : unan mouchet e zaoulagad dezhañ gant ur mouchouer-godell, a red da dapout ur c'hamarad bennak hag a vez mouchet d'e dro.

1944
Référence : EURW.1 p23

A-hend-all, steuenn ar c'hoari, an doare ma 'z eo reizhet hag an dud all o lakaat buhez ennañ, war-bouez ar Marc'heger, a zo o terc'hel lec'h Loeiza Gareg, ha Keroulaz, e vreur Kerroc'h ha Kersalaun, a zo bet ijinet hep an disterañ doujañs e-keñver ar pezh a zo bet c'hoarvezet.

1960
Référence : PETO p9

Pa grog ar c'hoari, emañ ar person en ur sal vras, azezet war ur gador-vrec'hek hag oc’h echuiñ lenn e vreviel.

1960
Référence : PETO p27

Un tamm gouel a oa bet aozet eno evit al labourerien, gant c'hoarioù heñvel a-walc'h ouzh ar re a vez dre amañ da heul ar pardonioù.

1985
Référence : DGBD p42

Amañ koulskoude hon eus c'hoari da gaout gant ar penn-kêr, ur paotr fin war e veno, hag ur pabor ouzhpenn : kalz geizoù a zo gantañ pa zeu d'hon degemer.

1985
Référence : DGBD p132

Ur c'hoari diaesoc'h eo avat doñvaat un antilopenn-varc'h eget un antilopenn-zour, rak ul loen-noz eo honnezh, ha kaer e oa ober ne rae va hini nemet garmiñ ha krial a-hed an noz... evit gelver he mammig emichañs.

1985
Référence : DGBD p161

Étymologie

Termen testeneniekaet e henvrezhoneg dindan ar stummoù "huari" pe "guari". Ger kar d'ar c'hembraeg "chwarae" ha d'ar c'herneveureg "gwary".

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux