Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

Adv. I. (gant ur v.) A. (en egor) [1499, 1659, 1732, 1850, 1904, 1985] Hep bezañ a-stur gant ur roud bnk., gant ahel udb. [1499] Kouezhañ a-dreuz. Lakaet en deus e dog a-dreuz war e benn. [1850] Kouezhet eo a-dreuz warnon. [1985] Chomet eo ar c'hefioù a-strew amañ hag ahont, a-dreuz hag a-hed. B. 1. [1659] Hep mont gant ur roud bnk., gant ahel udb., hep ober tra pe dra hervez ur roud bnk., hervez ahel udb. [1659] Mont a-dreuz pe a-gostez. Troc'hañ udb. a-dreuz. Sellet a-dreuz dre e lunedoù. Lakaat plouz a-dreuz hag a-hed d'ober ruskennoù. & Heskennat a-dreuz-neudenn : o troc'hañ gwiad ar c'hoad. 2. (db. an tachennoù, an arroudoù ; gant ur v. a denn d'an dilec'hiañ) [1732, 1943] Dre, dre greiz ul lec'h, un tolead bnk. Mont a-dreuz d'ul lec'h bnk, war-du ul lec'h bnk, dre ul lec'h bnk. & [1904] A-dreuz-penn : a-dreuz, da vat. Mont a-dreuz-penn d'ar parkeier. & (db. an avel) C'hwezhañ a-dreuz-vor : c'hwezhañ eus ar mor etrezek an douar. & Tr. adv. [1659, 1732, 1850, 1904] A-dreuz hag a-hed, [1659, 2015] a-hed hag a-dreuz, [1878] Goude bezañ furgutet dre bevar c’horn an ti, a-dreuz hag a-hed, ez ejont diwar herr d’ar c’hrevier, d’ar grañjoù ha d’ar sanailhoù [...]. [2015] Komzet hor boa a-hed hag a-dreuz. Mont, galoupat a-dreuz hag a-hed. [1904] a-dreuz hag a-benn, a-dreuz hag a-dal : a-zehoù hag a-gleiz, amañ hag ahont. Daoust ma seblant techet da bompadiñ a-dreuz hag a-dal. & [1732] Ober udb. a-dreuz hag a-hed : dreist penn-biz, gant mall ha nebeut a aket. 3. Dre ast. Hep mont eeun. [1732, 1850] A-dreuz en deus graet an irvi : n'eo ket aet eeun evit o ober. [1850] Nag a-eeun, nag a-dreuz. 4. (db. ar bigi) KOUEZHAÑ A-DREUZ, [1732] OBER KOSTEZ A-DREUZ : dilec'hiañ betek ma vo ar vag a-skouer gant roud an avel pe gant red an dour. Pa ne sent ken ar vag ouzh he stur e kouezh a-dreuz. [1732] Ober kostez a-dreuz gant ar gouelioù. & LAKAAT A-DREUZ : lakaat ar vag evel-se, evit pesketa da skouer. C. 1. (db. oberoù an dud) [1732] A-vras. [1732] Prenet en deus ar staliad-hont holl a-dreuz : a-vras gant kement tra a oa er stal. Kargañ patatez a-dreuz : hep o dibab. 2. (db. an darvoudoù) [1732, 2013] A-enep ar pezh zo mat, spletus. [1732] A-dreuz ez a pep tra gantañ. [2013] Evel pa vije dastumet holl an oberenn veur-se en un draig aet "a-dreuz" e-kerzh ar savidigezh. Pellgomzit din mar c'hoarvez udb. a-dreuz. 3. (db. emzalc'h, obererezh an dud) [1732] A-enep ar pezh a zleer ober. [1732] Pep tra a ra a-dreuz. 4. Trl. (db. stad bred an dud) [1659, 1850] Sellet a-dreuz ouzh ub : sellet a-gorn outañ, ober selloù drouk outañ. [1659] Sellet a-dreuz pe a-gorn. [1850] Sellet en deus a-dreuz ouzhin. & Emañ e benn, e spered a-dreuz : imoret-fall eo. & Trl. [1732] Mont a-dreuz ganti : Na vezañ eeun en e gomzoù pe en e oberoù e-keñver ub., udb., evit e douellañ pe evit mont e-biou d'ur skoilh bnk prl. [1732] Aet eo a-dreuz ganti. 5. Trl. Chom a-dreuz gant e hent : paouez gant udb. Pout e oa da zeskiñ setu ma chomas a-dreuz gant e hent ha ma tistroas da gaout e dud. D. Trl. [2015] Kompren an traoù a-dreuz : na gompren ar pezh a lavarer, a zispleger. & Komz a-dreuz hag a-hed, a-hed hag a-dreuz : komz hep prederiañ tamm, hep teurel an disterañ pled d'ar pezh a lavarer. & Troc'hañ ur yezh a-hed hag a-dreuz : he c'homz fall-tre. II. Stn Trl. [1732, 1904] N'eo ket eeun. [1732] Un alez a-dreuz. Ur fri a-dreuz. [1732] Ar pezh a zo a-dreuz. & [1850] Un hent a-dreuz : un hent treuz. [1850] Deuet eo eno dre an hent a-dreuz. [1877] A-dreuz ar vro e oamp aet betek Benac’h, rak anaout mat a raemp an hentoù a-dreuz kerkoulz hag an hentoù-bras. & Selloù a-dreuz : selloù drouk, a-gorn. & Un hanter komz a-dreuz.

Exemples historiques : 
69
Masquer la liste des exemples

kouezhañ a-dreuz

1499
Référence : LVBCA p17, 123 (choir de trauers)

mont a-dreuz pe a-gostez

1659
Référence : LDJM.1 pg biaiser

a-dreuz

1659
Référence : LDJM.1 pg a dreux

a-dreuz

1659
Référence : LDJM.1 pg (de) trauers

sellet a-dreuz

1659
Référence : LDJM.1 pg (regarder de) costé

sellet a-dreuz pe a-gorn

1659
Référence : LDJM.1 pg (regarder dn) coin de l'oeil

a-hed hag a-dreuz

1659
Référence : LDJM.1 pg (de) costé (& d'autre), au long (& au large)

a-dreuz

1659
Référence : LDJM.1 pg (de) biais

a-dreus hag a-hed

1659
Référence : LDJM.1 pg (a) tort (& a droict)

a-dreuz

1732
Référence : GReg pg (à) contre sens (à rebours), (de) côté (de biais)

alez a-dreuz

1732
Référence : GReg pg allee

a-dreuz

1732
Référence : GReg pg a travers, (en) bloc (tout ensemble), en travers (de travers)

a-drez

1732
Référence : GReg pg a travers

a-drez

1732
Référence : GReg pg (de) biais (de travers)

pep tra a ra a-dreuz

1732
Référence : GReg pg (de) biais (de travers)

a-dreuz e ra pep tra

1732
Référence : GReg pg (de) biais (de travers)

a-dreuz ez a pep tra gantañ

1732
Référence : GReg pg (de) biais (de travers)

bezañ a-dreuz

1732
Référence : GReg pg biaiser (n'être pas droit, être posé obliquement)

a-dreuz

1732
Référence : GReg pg biaiser (n'être pas droit, être posé obliquement)

mont a-dreuz ganti

1732
Référence : GReg biaiser (n'agir pas sincérement)

aet a-dreuz ganti

1732
Référence : GReg biaiser (n'agir pas sincérement)

prenet en deus ar stalad-hont holl a-dreuz

1732
Référence : GReg pg (il a acheté toute cette boutique en bloc)

ober kostez a-dreuz

1732
Référence : GReg pg bouliner (aller à la bouline)

ober kostez a-dreuz gant ar gouelioù

1732
Référence : GReg pg bouliner (aller à la bouline), capeer (ou, capeyer, mettre le vaisseau à la cape)

ober a-dreuz hag a-hed, e-c'hiz ma teu

1732
Référence : GReg pg brocher (faire à la hâte)

graet a-dreuz hag a-hed, e-c'hiz ma teu

1732
Référence : GReg pg brocher (faire à la hâte)

ober a-dreuz hag a-hed

1732
Référence : GReg pg brocher (faire à la hâte, & avec négligence, comme quand on travaille pour un Prêtre, ou, pour un Gentilhomme, qui font valoir leurs terres par main)

sellet a-dreuz

1732
Référence : GReg pg (regarder du) coin (de l'oeil)

a-dreuz hag a-hed

1732
Référence : GReg pg ab, atome (a tors & à travers)

monet a-dreuz ganti

1732
Référence : GReg pg (aller de) côté (de biais, biaiser)

an aer, an dour, ar gwer, ar skant-maen, ar c'horn a zo splann, a zo ker sklaer ma weler a-dreuz dezho

1732
Référence : GReg pg (l'air, l'eau, le verre, le talc, la corne sont des corps) diaphanes

monet a-dreuz d'ar mor, a-dreuz d'an aer

1732
Référence : GReg pg fendre (les mers, fendre les airs)

genoù a-dreuz

1732
Référence : GReg pg gueule (Gueule torte, bouche torte.)

Ar pezh a zo a-dreuz.

1732
Référence : GReg pg guingois (Qui est de guingois.)

a-dreuz

1850
Référence : GON.II pg a-dreûz (A travers ; De travers ; En travers ; Indirectement ; Latéralement ; Qui est de travers ; Indirect ; Latéral. De plus, en bloc. Tout ensemble) ; treûz.

a-dreuz

1850
Référence : GON.II pg adreûz (A travers ; De travers ; En travers ; Indirectement ; Latéralement ; Qui est de travers ; Indirect ; Latéral. De plus, en bloc. Tout ensemble).

Kouezhet eo a-dreuz warnon.

1850
Référence : GON.II pg a-dreûz (Il est tombé en travers sur moi).

a-dreuz hag a-hed

1850
Référence : GON.II pg a-dreûz (A tort et à travers).

deuet eo eno dre an hent a-dreuz

1850
Référence : GON.II pg a-dreûz

Sellet en deus a-dreuz ouzhin.

1850
Référence : GON.II pg a-dreûz (Il m'a regardé de travers).

Nag a-eeun nag a-dreuz

1850
Référence : GON.II pg a-dreûz (Ni directement, ni indirectement).

Deuet eo eno dre an hent a-dreuz.

1850
Référence : GON.II pg a-dreuz (Il est arrivé là par une voie indirecte).

a-dreuz hag a-hed

1850
Référence : GON.II pg treûz

« Gouiziekoc'h evito, skrivañ ha lenn a ran, / Galleg ha brezhoneg ivez a ziskolpan / Koulz a-dreuz hag a-hed, n'eus forzh e pe zoare ; / Petra vir 'ta neuze, / N'am be eost evelto ? »

1867
Référence : MGK p90

Bale pell pe bale a-dreuz en doa graet, rak tremen kresteiz [e] oa pa zigouezhas dirak un ti.

1877
Référence : EKG.I. p.43

Ker buan an archerien, an eil war-lerc’h egile, evel chas chase o vont dre un ode vaen hanter distank, a ziskennas dre ar skalier-se er jardin hag a c’haloupas a-dreuz hag a-hed evit klask o eskob kollet.

1877
Référence : EKG.I. p.15

A-dreuz ar vro [e] oamp aet betek Benac’h, rak anaout mat a raemp an hentoù a-dreuz kerkoulz hag an hentoù-bras.

1877
Référence : EKG.I. p.63

Paotred ar Menez, e-lec’h dont dre an hent-bras, a c’hell kemeret an heñchoù a-dreuz, ha pet hent-treuz n’eus ket ac’halen da Landivizio ?

1878
Référence : EKG.II p.108

Pebezh dispac’h ha pebezh freuz a reas va zenn e-touez ar soudarded ! Lod anezho a chomas souezhet ha mantret ; lod all a bec’he hag a gomze a-dreuz hag a-hed ; holl e oant distroet war-zu al lec’h m’edon-me ennañ o klask gwelet an hini en doa tennet.

1878
Référence : EKG.II p.89

Goude bezañ furgutet dre bevar c’horn an ti, a-dreuz hag a-hed, ez ejont diwar herr d’ar c’hrevier, d’ar grañjoù ha d’ar sanailhoù : klask a rejont e-touez ar foenn hag e-touez ar c’holo : kement a yoa a voe furchet, mes ne voe ket kavet muioc’h er-maez eget en ti.

1878
Référence : EKG.II p.69

a-drez hag a-hed

1904
Référence : DBFV pg adrez (en long et en large, de tout côté))

a-drez hag a-benn

1904
Référence : DBFV pg adrez (tout droit et de travers)

a-drez

1904
Référence : DBFV pg adrez (en travers, de travers, obliquement ; [marché] à forfait)

— Faziañ a rez, eme Artaios ; kelennet fall ez out bet, sklêrijennet a-dreuz, touellet gant da vistri.

1924
Référence : SKET.II p.44

Melen evel lêr kozh o c’hroc’hen, du ha diwevn o blev, bihan hag a-dreuz o daoulagad ha tougn o fri.

1924
Référence : SKET.II p.65

Bilzig a sellas a-gorn ouzh ar barner, hag a-dreuz ouzh an div wialenn.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.895 (Miz Ebrel 1924)

Ar werennad kentañ a domme dezhe o c’halon, a sklaerae mammenn o lagad ; siwazh ! an eilvet a lakae an tan da ruilhañ a-dreuz dre o gwazhied, en o empenn an alter da verviñ.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 47, p.1122 (Miz Du 1924).

Ar vag vihan a zo friket war ar pont ; an delezioù, ar roñvioù a ruilh, a ziruilh, a-dreuz hag a-hed.

1925
Référence : BILZ2 p.172

a-dreuz hag a-hed

1931
Référence : VALL pg à tord et à travers

E strizhenn an "Dorioù Houarn" e kaver evel-se kevioù dezho 40 m donder bet kleuzet gant froud foll an Donau (Danube) o tigeriñ e hent a-dreuz aradennad ar C'harpatoù.

1943
Référence : TNKN p21

An hini gozh gant he c’hoef n’oa ket bet kannet, hag he chal a-dreuz war e c’hein, a rae ur c’houblad c’hoarzhus gant an Amerikanez gran : ne gomzent nemet dre sinoù, rak unan ne ouie ket galleg, hag eben ne ouie ket brezhoneg.

1944
Référence : EURW.1 p.189

Lom a gemeras ur skourjez, ha, dao ! an duchenn a zraskas tennoù er glud, a-hed hag a-dreuz.

1944
Référence : ATST p.129-130

Azezañ a ra hag ec'h en em daol da brederiañ ha da huanadiñ, e-keit ha ma kendalc'h ar soudard da gerzhout a-dreuz hag a-hed d'ar sal.

1960
Référence : PETO p44

Da gentañ e sko an heol war ho penn, hag e-kreiz an deiz ne vez mouch[-]avel ebet e neblec'h ha neuze, pa 'z eo bet devet an divarradurioù, ez eo chomet ar c'hefioù a-strew amañ hag ahont, a-dreuz hag a-hed, setu ma ranker pignat, c'hoari kempouezig, gaoliata ha lammat, sankañ er pri chomet da boulladañ, ha neuze bezañ flemmet puilh gant un doare linad hag a gresk paot a-walc'h el lec'hioù dizolo.

1985
Référence : DGBD p58

Da ziwezhañ ez eus fellet din komz diwar-benn an dra-se pa'z eo gwir ez eo alies ar goulenn kentañ a vez savet ouzhin, evel pa vije dastumet holl an oberenn veur-se en un draig aet "a-dreuz" e-kerzh ar savidigezh.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 23

Ur ger a-dreuz ha setu kollet ar c'hrogad ganeoc'h rak a-drugarez d'ar ger-se e vo tu dezhe tamall deoc'h bezañ feuls ha dichek.

2015
Référence : DISENT p139

Bepred e c'hall an traoù mont a-dreuz, hag hoc'h enebourien tremen deus ar gourdrouz d'ar feulster.

2015
Référence : DISENT p107

Komzet hor boa a-hed hag a-dreuz.

2015
Référence : EHPEA p180

Ouzhpenn-se e sikour evel-just ar stourmoù feuls-se da zibolitikaat ha da gompren a-dreuz ar feulster-se, abalamour ez int dreist-ordinal hag a-wechoù damsklaer (feulster ar stourmerien emren da skouer).

2015
Référence : DISENT p40

Étymologie

Termen savet diwar an araogenn "a" hag ar ger "treuz".

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux