Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. Adv. A. (en egor) 1. [1499, 1659, 1867, 1904, 1923, 1973, 1985] Eus pell. [1867] Setu amañ danevelloù kozh o tont a-bell.[1923] Bagadoù stank a alarc’hed gwenn a weljont o tremen hebiou, a-nes hag a-bell, harz ebet dezho a-berzh ar mor hag an amzer. [1973] Dont a ra eus a-bell. Deuet e oa ur bern tud a-bell hag a-dost. A-bell em boa e welet o tont. E heuliañ a rin a-bell. ES. a-dost. & [1732] Gwelet a-bell : gwelet en un doare dispis. HS. braswelet. 2. [1867] Pell. Ne dalvez ket ar fred mont a-bell. Me zo gwelloc'h er gêr eget en ur vro all a-bell. Hennezh a ouio mont a-bell. [1878] En em lakaat a ris en hent, mes ne is ket a-bell. 3. A-bell diouzh ul lec'h bnk : pell eus al lec'h-se. Kleven a raen krial a-bell-bras diouzhin. B. (en amzer) 1. [1867] A sav da bell amzer. Setu amañ danevelloù kozh hag o tont a-bell. 2. (dirak ur ger a dalvez da verkañ ur pennad amzer) A-bell diouzh : pell diouzh. Ne zle ket bezañ a-bell diouzh pevar-ugent vloaz. 3. A-bell-amzer, a-bell-gozh, a-bell kent, [1877, 1972, 1980] a-bell zo : abaoe pell. Se zo graet a-bell-amzer. Bugel ebet n'o doa bet, evito da vezañ dimezet a-bell-kent. A-bell zo eo klañv. [1877] Mard eo brav kontañ gevier pa deuer a-bell, eo ker brav kontañ gevier diwar-benn ar pezh zo c’hoarvezet a-bell zo. [1972] E gwirionez ez eo a-bell zo techet ar Vretoned da vezañ taer war ar c'hafe. Evel ma vez graet a-bell-gozh. ES. a-nevez. 4. A-belloc'h : hiviziken, diwar-vremañ. 5. Estl. A-belloc'h ! : a-benn ar fin. II. Stn. (en egor) [1867] Pell. [1867] E kase ar c'heloù a-bell d'ar vordeidi. [1867] Me ouezo mont a-bell. Ur c'har a-bell : zo pell an darempred familh dioutañ. & (impl. en troioù-lavar) Kelc'h a-bell / Glav a-dost. Un amezeg mat zo gwell / Eget m'eo kerent a-bell. III. Dre skeud. 1. (gant ur ag. en e zerez uheloc'h, uhelañ) [1985] A-galz. [1985] Deuet eo ivez Liberia da vezañ, hag a-bell, kentañ broad an Afrik evit ar vein-houarn. Barrekoc'h eo egedon, a-bell. Ma c'hontell eo an hini lemmañ, a-bell. 2. Dre skeud. [1931] Mont a-bell d'ub. : kaout galloud pe kaout darempredoù gant tud galloudus ha bezañ gouest da dennañ gounid eus se. [1931] Mont a ra a-bell din : galloud a-walc'h am eus.

Exemples historiques : 
41
Masquer la liste des exemples

a-pell

1499
Référence : LVBCA p15 (de loing)

a-bell

1659
Référence : LDJM.1 pg de (loin), a bell

an dimizioù a-bell ned int nemet tourioù ha kestell

1732
Référence : GReg pg chateau (les mariages qui se font au loin ne sont que forteresses & châteaux)

gwelet a-bell

1732
Référence : GReg pg apercevoir

a-bell

1850
Référence : GON.II p.6 introduction ; de loin

Diouzh ma veze 'n amzer, al labous tremeniat, a ouie pell a-raok pegoulz 'vije barrad; hag e-pad ma veze tro-war-dro o wiriñ, e kase ar c'heloù a-bell d'ar vordeidi.

1867
Référence : MGK p13

Evidon, emezi, me ouezo mont a-bell, Pe en ur c'horn bennak, chom hep tailh da vervel, Ha ne welit-hu ket an dorn-se 'deu, a ya ?

1867
Référence : MGK p13

Setu amañ danevelloù kozh hag o tont a-bell : pevar mil bloaz bennak zo e oant o redek, seizh mil lev eus a Vreizh-Izel !

1867
Référence : MGK Rakskrid V

tud, c'hwi holl en em gar, Breizhiz eus a bep bro, en em garit bepred, na vezit ket hedro ! E liorzh ar bed poanius, boked ar garantez a vez, seul vui eo kozh, kaeroc'h-kaerañ bemdez. En em harpit noz-deiz, an eil hag egile, ha ne skuizhot en hent, kaer ho pezo bale ; nad it ket eus ho pro, nad it ket pell da gantreal, gant aon na ve anken en hent ouzh ho kedal. Evidon-me a gar va zud, va yezh, va bro ha kement zo enni : reier, brug ha derv, me zo gwelloc'h ganin gwelet an heol e Breizh, klevet trouz ar mor don o krozañ a-hed an deiz, bezañ paour, reuzeudik ken a rankin mervel, eget bezañ eürus en ur vro all a-bell, ma ve ret din eno mougañ ar garantez a zo krog em c'halon, evel tan ur fornez.

1867
Référence : MGK p21

Gourvezet a-zindan ur roc'h / Un den gouez, a-bell dioc'h amañ, / Hag e vugale disoroc'h / A voa o vont da verennañ.

1867
Référence : MGK p37

An den diwar ar maez, / An tieg, na petra 'ta ![,] a grede e voa gwell / Kas diwar ar spered ar poanioù-se a-bell, / Ha dont hep damantiñ dioc'htu da labourat.

1867
Référence : MGK p79

Evidon-me a gar va zud, va yezh, va bro / Ha kement zo enni : reier, brug ha derv, / Me zo gwelloc'h ganen gwelet an heol e Breizh, / Klevet trouz ar mor don o krozañ a-hed an deiz, / Bezañ paour, reuzeudik ken a rankin mervel, / Eget bezañ eürus en ur vro all a-bell, / Ma ve ret din eno mougañ ar garantez / A zo krog em c'halon, evel tan ur fornez.

1867
Référence : MGK p21

Un dervezh, dervezh glac’harus ! e tigouezhas e kêr Lambal, soudarded a gostez an Normandi hag o doa klevet en o bro hanv eus a gouent Sant-A[l]bin, rak brudet [e] oa a-bell.

1877
Référence : EKG.I. p.36

Ne glever a-bell, dreist an enezier, nemet grozmol ar mor bras a gros evit lavaret ez a atav en-dro hag ez eo bepred leun a nerzh.

1877
Référence : EKG.I. p.94

Bourg Trelez a zo war un dorgenn uhel, hag ac’hano e weler a-bell a-dro-war-dro.

1877
Référence : EKG.I. p.255

Diskarit an tour ha freuzit an iliz, mar kirit ; da vihanañ e rankfet lezer ganeomp ar stered a zo en eñv, a weler a-belloc’h eget hon tour, hag a lavaro deomp bepred ez eus un Doue hag a roio, er bed all, da bep hini hervez e oberoù war an douar.

1877
Référence : EKG.I. p.171

Mes an holl en em savas adarre en o enep, evel en amzer gozh, ha, dreist ar re all, ar gigerien ne felle ket dezho, nag a-bell nag a-dost, e c’hoarvezje an disterañ enkrez gant o ferson.

1877
Référence : EKG.I. p.156

Marteze e kav deoc’h n’em eus graet, betek-henn, nemet lavaret gevier en ur zisklêriañ deoc’h an traoù diskiant ha kriz a rae ar republikaned en eskopti Treger, rak lavaret a reot din : Mard eo brav kontañ gevier pa deuer a-bell, eo ker brav kontañ gevier diwar-benn ar pezh zo c’hoarvezet a-bell zo.

1877
Référence : EKG.I. p.154-155

Folgoad a zo bet, hed ar wech, un iliz brudet-meurbet dre ar burzhudoù a rae enni ar Werc’hez Vari, hag enni e teue kalz beleien, a-bell kerkoulz hag a-dost, da lavaret o oferennoù evit pediñ ar Werc’hez da bellaat diouc’h hor bro an dud fall a rae kement a zroug.

1877
Référence : EKG.I. p.258

An dud yaouank a vez holl evel-se. Netra ne ra aon dezho a-bell, ha pa vezont dirak....

1877
Référence : EKG.I. p.19

Mes me, ho mestr, a rank sellet a-bell ha diwall a bep tu ; me a rank bezañ atav war evezh, rak, dirak Doue, me a zo karget ac’hanoc’h, hag e vezo ret din rentañ kont dezhañ eus ho puhez, mar ho lakaan, dre va fazi, war-var d’he c’holl.

1878
Référence : EKG.II p.105

Teñval e oa an noz, ha n’oa ket aes gwelet a-bell.

1878
Référence : EKG.II p.116

Pa en em gavis dirak Maner al Liorzhoù, e oan evel dialanet ; re a enkrez am boa, a gav din. A-raok diskenn eus ar park en hent, ec’h en em harpis ouc’h ar c’hleuz a-zindan ur skourr lann ; chom a ris hep tennañ va alan, astenn a ris va skouarn da selaou ha me a glevje un dra bennak a-bell pe a-dost.

1878
Référence : EKG.II p.38

En em lakaat a ris en hent, mes ne is ket a-bell.

1878
Référence : EKG.II p.33

a-bell

1904
Référence : DBFV pg abèl (de loin)

Loc’hañ traezoù a raent eus a-bell hep stekiñ outo.

1923
Référence : SKET p.76

O c’hlevout a c’halv en-dro davedomp taolennadoù a-bell-pell, hag a laka da advevañ trivliadoù-kalon a wechall.

1923
Référence : SKET p.40

Glanded, gouiziegezh ha kened ar Breur hag ar C’hoar a veze merzhet an nerzh anezho, a-bell evel a-nes, betek gant an disterañ hag ar gouesañ krouadurioù.

1923
Référence : SKET p.60

Bagadoù stank a alarc’hed gwenn a weljont o tremen hebiou, a-nes hag a-bell, harz ebet dezho a-berzh ar mor hag an amzer.

1923
Référence : SKET p.113

Ha pep hini a denne e dok d’ar beskont, ivez d’e vevel, c’hoarzhin goap a raent dioute a-bell.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 46, p.1089 (Here 1924)

Ar re a oa deut a-bell a guitaas da gentañ an dachenn, heuilhet a-dost gant o amezeien.

1925
Référence : BILZ2 p.162

mont a ra a-bell din

1931
Référence : VALL pg (j'ai le) bras (long)

Eus a-bell e seblante ur gêr lien, savet e-kreiz ur gouelec'h.

1944
Référence : EURW.1 p.204

Me zo ivez, ha se 'zo gwell, / An dileuriad galvet a-bell / Dre vouezh hag aket hoc'h Ael-Mat, / D'ho kwareziñ er wasañ stad !

1960
Référence : PETO p57

A-greiz-holl, o tont eus a-bell, e klever mouezhioù o kanañ a-gevret.

1960
Référence : PETO p44

Hag e gwirionez ez eo a bell 'zo techet ar Vretoned da vezañ taer war ar c'hafe

1972
Référence : BAHE niv. 75, p.41

Degouezhout a ra ur mignon en ho ti. Dont a ra eus a bell. Koulz merenn eo. N'hoc'h eus netra vat en ti, na den dindan ho torn da gas d'ar pourveañsoù. Nag hoc'h eus mezh !

1973
Référence : HYZH Niv. 88 p. 42, Anjela Duval

Deuet eo a bell zo, hag a vloaz da vloaz, En deus palatet, Piv 'oar pet kantved, A vazout e toaz.

1980
Référence : BREM Niv. 1, p. 3

Deuet eo ivez Liberia da vezañ, hag a-bell, kentañ broad an Afrik evit ar vein-houarn.

1985
Référence : DGBD p21

Ar pelikan gwenn a weler ken stank er plegoù-mor ar Gabon a zo unan eus an evned kaerañ a oufed gwelout, ken kaer, pe dost, war an dour hag an alarc'h e-unan. A-dost, sur, e kaver e vez un tamm disneuz gant e bikol beg; a-bell avat, pa vez pleget gantañ war e vruched, ne vez ket gwelet ar mank-se.

1985
Référence : DGBD p85

Soñjal e-barzh t-shirtoù skrivet warne ul lugan hag a vez gwelet deus a-bell.

2015
Référence : DISENT p81

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux