Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
2
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
5
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. (db. an dud) A. 1. Nep danvezenn a c'haller en em vagañ diwarni. Debriñ un tamm boued. Deuit da zebriñ ho poued. Terkañ, fardañ, aozañ boued. Ar re-se zo boued kof tout. & Trl. Kavout mat e voued, kavout blaz gant e voued : debriñ gant ur galon digor. & Pakañ boued : debriñ. & Mont d'e voued : mont da zebriñ. & Bezañ gant e voued : debriñ. Bemdez e veze gant e voued en ti-se. & Gounit e voued : gounit arc'hant a-walc'h d'en em vagañ. Bremañ emañ e stad da c'hounit e voued. [1924] Goude ar paotr a rankas gonit e dammig boued [...]. & Dont a ra e voued gantañ madik a-walc'h : gounit a ra e vuhez. & Goulenn e voued, klask e voued : bevañ diwar an aluzen. Goulenn a raent o boued en anv Jezuz-Krist. & Trl. skeud. [1931] Bezañ en e voued, en e voued leun : bezañ brav, aes, plijet gant ar pezh a reer. & Hanter voued : boued n'eo ket fonnus a-walc'h. N'hor boa nemet hanter voued da zebriñ. 2. Dre ast. Pezh emeur o tebriñ. Kavet e voe mouget gant e voued. 3. Kig loened zo. Ar rae c'hlas zo kaletoc'h boued hag a c'houlenn bezañ debret pevar pe bemp devezh goude m'eo bet tapet. Bremañ ez eus boued er meskl. Bez' ez eus boued er c'hranked-se. DHS. bouedenn. 4. Boued melen : danvezenn arvelen zoe korf ar c'hranked. & Boued ruz : danvezenn debradus zoe korf ar c'hranked parezed, anezhi hollad o vioù. & Boued rous : buzhug munut a gaver en traezh, o anv spesad Nereis diversicolor, a implijer da voueta an higennoù. & Boued gwenn : boued-laezh. & Boued soubenn, boued kafe : meuz aozet gant tammoù bara soubet e-barzh kafe pe soubenn. & Boued krampouezh : krampouezh bet lakaet da soubañ er soubenn. HS. bevañs, magadur(ezh), pask. B. G. 1. Meuz. Edo o bouedoù ouzh o gortoz war an daol. Terkañ a reas dezho ur boued sukret-mat. 2. Magadur. Ar c'hig zo ur boued nerzhus. C. 1. Dre heveleb. Boued-spered : peadra da ziduiñ e spered, da brederiañ. 2. Dre skeud. Pezh a lakaer en un ardivink da labourat. Delc'her dalc'hmat boued e genoù an dornerez. D. Kunuj. Koll boued ! Boued ar groug ! Boued ar gordenn ! Boued ar bleiz ! Boued ar c'hon ! Boued ar gounnar ! [1924] Ac’hanta ’ta, marmouzien ! mic’hieien ! boued ar gounnar !… II. (db. al loened) 1. Pezh a vez prientet ha roet d'al loened da zebriñ. Boued chatal, boued loened, boued glas : hollad ar plant a ra magadur ar chatal. Boued moc'h. Kement begad boued a yae gant ar c'hezeg a ranke bezañ prenet. & Ent strizh Aozadenn a vez hadet evit boueta al loened. E zouar boued loened zo c'hoazh da ober. DHS. gwelien. 2. Ent strizh Pezh a vez fardet gant pesked a nebeut a dalvoudegezh evit pesketa. Boued brizhilli, boued keineged : fardet gant ar pesked-se. DHS. stronk. III. 1. (db. an amzer a ra) Boued avel : glav munut a vo kaset kuit gant an avel. 2. Danvez. Ma zi, ma binviji hag all, zo bet boued d'an tan-gwall. IV. (db. ar plant) Termen a vez implijet da spizad en anvioù plant zo. Boued-evned : geot hir, o bleuñv gwenn-roz, a gresk war bord an hentoù hag en douaroù fraost, o anv spesad Polygonum aviculare. & Boued-gavr : gwezvoud. & Boued-naered, boued-an- naer : louzaouenn-an-naer, he anv spesad Arum maculatum.

Exemples historiques : 
131
Masquer la liste des exemples

meuz boed

1499
Référence : LVBCA p144 (mes de viande ; meux de viande)

an lec'h maz virer an boed

1499
Référence : LVBCA p22, 40, 131, 137, 146 (garde mengier)

boed

1499
Référence : LVBCA p40 (viande)

arc'h ar boed

1499
Référence : LVBCA p21, 27, 40 (huge de la viande)

gwalc'hañ a voed

1499
Référence : LVBCA p14, 40, 89 (rassassier)

plad evit ar boed

1499
Référence : LVBCA p40, 75, 164 (plat pour viande)

Evit-se hi a lavaras veritablemant n'em eus bezet boued digant den, hagen gant ma Salver Jezuz-Krist.

1576
Référence : Cath p19

21. Ha dre okazion ma en devoe an tirant gourc'hemenet ez vefe daouzek dez hep dibriñ nag evañ, he Salver Jezuz-Krist a zigase ur goulm wenn a'n eñv pehini he repue a'r boued spirituel[.]

1576
Référence : Cath p18

meuz boed

1659
Référence : LDJM.1 pg meus (boet)

boed ar c'hroug

1659
Référence : LDJM.1 pg pendart

kemeret blaz er boued

1659
Référence : LDJM.1 pg (prendre) goust (aux viandes)

boed

1659
Référence : LDJM.1 pg aliment, viande, victuaille

boed ar gwez

1659
Référence : LDJM.1 pg boued (la moelle des arbres).

boed kej

1732
Référence : GReg pg galimafrée (ragoût fait de plusieurs restes de differentes viandes.)

ar boed a ro c'hoant da voeta

1732
Référence : GReg pg appetit

boed

1732
Référence : GReg pg amorce, blocaille (cailloux pour remplir une muraille, entre les paremens)

boed ha gwin an Doueed, en eñvoù

1732
Référence : GReg pg ambrosie

boed magus

1732
Référence : GReg pg alimenteux

boed sec'hedus

1732
Référence : GReg pg altérant

boed

1732
Référence : GReg pg aliment

boued

1732
Référence : GReg pg aliment

lakaat da glask e voed

1732
Référence : GReg pg appauvrir

monet da glask e voued

1732
Référence : GReg pg aumone (aller à l'aumône)

aet da glask e voed

1732
Référence : GReg pg aumone

aet da glask e voed

1732
Référence : GReg pg aumone

reiñ boed d'ar chatal

1732
Référence : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

reiñ boed d'al loezned

1732
Référence : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

hi a aoz e voed dezhañ

1732
Référence : GReg pg (elle lui apprête son) boire (& son manger)

hi a fich e voed dezhañ

1732
Référence : GReg pg (elle lui apprête son) boire (& son manger)

hi a fard e voed dezhañ

1732
Référence : GReg pg (elle lui apprête son) boire (& son manger)

boed

1732
Référence : GReg pg boite (appât pour prendre le poisson)

boed pesked

1732
Référence : GReg pg boite (appât pour prendre le poisson)

hon Salver a lavaras da Sant Pezr e vikael [sic] en douar, hag e memes amzer d'ar re a veze e vikaelien e-c'houde : paskañ va deñved, ro dezho ar boed spirituel hag ar c'helennadurezhioù neseser evit silvidigezh o eneoù

1732
Référence : GReg pg (nôtre Seigneur dît à Saint Pierre, & en sa personne, à ses Successeurs : pais mes) brebis

ki besk, ha kazh diskouarnet, n'int mat nemet da zibriñ boed

1732
Référence : GReg pg chat (sans oreilles, & chien sans queüe, ne sont pas propres pour la chasse)

deut da welet koantañ lozn en deus bet boed ar c'hon

1732
Référence : GReg pg chien (animal domestique)

sustañs ar boed pehini en em cheñch e gwad

1732
Référence : GReg pg chyle

boed sec'hidik

1732
Référence : GReg pg compulsoire (fromage affiné &c. qui oblige à boire)

boed ar gordenn

1732
Référence : GReg pg (reste de) corde (injure)

klask e voed

1732
Référence : GReg pg demander (sa vie, mendier)

boed avelek

1732
Référence : GReg pg flatueux (flatueuse, qui cause des vents.)

boed difonn

1732
Référence : GReg pg fournir (Pain &c qui ne fournit pas.)

destumiñ boed evit ar roñseed pe evit ar chatal

1732
Référence : GReg pg fourrager (amasser au fourrage pour les animaux domestiques, pour les chevaux de l'armée.)

boed ar groug

1732
Référence : GReg pg gibet (Reste de gibet, reste de corde, injure.)

boed ar groug

1732
Référence : GReg pg gibet (Reste de gibet, reste de corde, injure, Van.)

bouid ar groug

1732
Référence : GReg pg gibet (Reste de gibet, reste de corde, injure, Van.)

boued ar gordenn

1732
Référence : GReg pg gibet (Reste de gibet, reste de corde, injure)

Ar mell a zo boed stambouc'hus.

1732
Référence : GReg pg gonfler (Le millet gonfle.)

Ar mell a zo boed kargus.

1732
Référence : GReg pg gonfler (Le millet gonfle.)

em garget a voed

1732
Référence : GReg pg gorger (se gorger de viandes, pp.)

em gargañ a voed

1732
Référence : GReg pg gorger (se gorger de viandes.)

Da louarn kousket / Ne zeu tamm boued.

1732
Référence : GReg pg goupil (A goupil endormi, rien ne lui chet en la gueule, -ancien proverbe-.)

Neb ne laka ket e boan hag e aket / N'en devezo na madoù, na boued.

1732
Référence : GReg pg goupil (A goupil endormi, rien ne lui chet en la gueule, -ancien proverbe-.)

boed divlaz

1732
Référence : GReg pg gout (Sans goût, mets qui n'a point de goût.)

boed disaour

1732
Référence : GReg pg goût (Sans goût, mets qui n'a point de goût.)

boedoù

1850
Référence : GON.II pg boéd (Nourriture. Aliment. Vie. Pâture. Appât. Amorce. Pl.)

Boed mat o deus eno.

1850
Référence : GON.II pg boéd (Ils ont là une bonne nourritue).

boed ar groug

1850
Référence : GON.II pg boéd ("Boéd ar gounnar", "boéd ar groug", sont les injures les plus fortes que puisse proférer un Breton. Il veut dire par là : "Puisse[s]-tu devenir la pâture de la rage, de la potence ! - Le dernier répond au français "gibier de potence". H.V. ), pg krouk ou kroug (injure grossière équivalent à cette phrase française : gibier de potence).

boed difonn eo

1850
Référence : GON.II pg difounn

diskenn ar boedoù

1850
Référence : GON.II.HV pg diskenni

N'eo ket divlaz ar boed-se.

1850
Référence : GON.II pg divlaz (Cette nourriture n'est pas dégoûtante).

Na espernomp ket diwar hon boued.

1850
Référence : GON.II pg espernout (N'épargnons pas sur notre nourriture).

boued

1850
Référence : GON.II p.21, livre premier, "aliment".

Boed ar gounnar

1850
Référence : GON.II.HV pg boéd ("Boéd ar gounnar", "boéd ar groug", sont les injures les plus fortes que puisse proférer un Breton. Il veut dire par là : "Puisse[s]-tu devenir la pâture de la rage, de la potence ! - Le dernier répond au français "gibier de potence". H.V. ), kounnar ("Que la rage t'étouffe").

boed ar gounnar

1850
Référence : GON.II pg boéd

boued

1850
Référence : GON.II pg boéd, bouéd (Nourriture. Aliment. Vie. Pâture. Appât. Amorce).

Gounit e voed.

1850
Référence : GON.II pg boéd (gagner sa vie).

Ki besk ha kazh diskouarnet n'int mat nemet da zibriñ boed.

1850
Référence : GON.II pg besk (Chien sans queue et chat sans oreilles ne sont bons que pour manger, pour consommer de la nourriture : c'est un proverbe breton).

boed

1850
Référence : GON.II pg boéd, bouéd, magadur, mezur (Nourriture. Aliment. Vie. Pâture. Appât. Amorce).

boejoù

1850
Référence : GON.II pg boéd (Nourriture. Aliment. Vie. Pâture. Appât. Amorce. Pl. par abus)

Klask boed zo ret dezhañ : aliañ ra e dorad / Oc'h [ouzh] kement a vije da deurel evezh mat.

1867
Référence : MGK p52

« Ar yar avat a ro din boed, / Ar yar d'an dour a deu ganen / Hag e pep lec'h zo oc'h va ren, / Oc'h va diwall, gant he askell, / Dioc'h ar riv ha dioc'h ar sparfell.

1867
Référence : MGK p135

« Da dommañ va dorn e c'hwezhan, / Ha da yenañ va boed goude. »

1867
Référence : MGK p38

Ne baoueze ket [ar big] da chaokat / Ha da lavaret : -Boed din, boed ! / Boed da Vargod en he c'haoued !- / Hag anez kaout da gorfata / Beg Margod a voa ar frankañ.

1867
Référence : MGK p21-22

— « Roit peoc'h din, emezi, bemdez e kounnaren, / Pa welen, 'vel amañ, an dud ken didalvez ; / Kousket ha dibriñ boed, setu a raent bemdez. »

1867
Référence : MGK p75

An traoù n'int ar pezh ma kreder : / Er pennoù kaer n'eus boed atav, / Traoù stank, kalz tud a weler / N'int nemet c'hwezh, nemet avel, / Traoù brav dirak an daoulagad, / Tud lugernus zoken a-bell ; / Arabat outo tostaat !

1867
Référence : MGK p140

un abid paour en deus gwisket evit mont er bloaz-mañ da glask e voed

1874
Référence : GBI.II p236

Micher ar merc’hed eo aozañ boed er gêr, diwall o bugale, peñseliañ dilhad o zud, n'eo ket avat bezañ o vrezelekaat gant soudarded, gwir eo an dra-se.

1877
Référence : EKG.I. p.291

Ya, mes ma vez gell[e]t kaout an Aotrou Poullaoueg en da lestr, e vezi da-unan barnet d’ar marv, ha da wreg ha da vugale a ranko mont da glask o boued.

1877
Référence : EKG.I. p.215

Antronoz vintin, pa’z eas Klaodina da gas dezhañ e damm boued, her c’havas atav war e zaoulin, e zaoulagad ruz-glaou hag e zremm dilavet.

1877
Référence : EKG.I. p.48-49

A-hend-all, mat eo neveziñ a-wecho[ù] : ar spered a skuizh abred o pleal gant ar memes tra, evel ar c'horf o c'hoiñ bemde[z] ar memes boed.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

boued

1909
Référence : BROU p. 207 (appât pour la pêche)

aozañ boued

1909
Référence : BROU p. 203 (préparer des aliments)

ur boued difonn eo

1909
Référence : BROU p. 223 (cela nourrit peu)

Dre-se, e c’hourc’hemennas ma roje hiviziken, a-vareoù, tud ar gourenez profadoù dilhad d’an teir c’hoar hag e lezjent bemnoz war ar garreg m’edont boas da nozvezhiañ, boued, died hag un tan war enaou.

1923
Référence : SKET p.115

D’an divroad o tremen, hag oc’h azgoulenn diganeoc’h boued ha bod, roit herberc’h an doueed, herberc’hiadur un nozvezh hag un devezh, herberc’hiadur teir nozvezh ha tri devezh, herberc’hiadur nav nozvezh ha nav devezh.

1923
Référence : SKET p.52

Brud a zo e tremenas Ariomanos, goude lidoù-kañv e dad hag e vamm, teir nozvezh ha tri devezh hep kemerout boued na died, e harz ar grugell-vez anezho.

1923
Référence : SKET p.50

Gra da lorc’h eus en em zibab da-unan-penn. Ra vo da armoù, da vinvioù, da zilhad-labour da zaouarn. Sav da di. Aoz da voued. N’az pez mevel nemedout. Na zigemer skoazell den. Na zeuet ez kerz road digant den !

1924
Référence : SKET.II p.32

— Ac’hanta ’ta, marmouzien ! mic’hieien ! boued ar gounnar !…

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 39, p.865 (Miz Meurzh 1924)

Kent aozañ da voued ha predañ, gwalc’h da zaouarn ha skarzh da ivinoù (7).

1924
Référence : SKET.II p.26

Goude ar paotr a rankas gonit e dammig boued ; skol al levrioù a oa echu evitañ, skol ar vuhez a bado, rust ha kalet.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1025 (Gouere-Eost 1924)

Kalz a boan en deus ar paotr-se graet d’ar valtouterien, evit bezañ diaochet un tamm koad pe daou, e-pad ar goañv, skorn hag erc’h war an douar, evit ober tan da dommañ pe da boazhat hon frejoù, pe evit bezañ dastumet bozadennigoù holen evit sallañ hon boued ?

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1020 (Gouere-Eost 1924)

boued ar groug

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boed

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boued

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

bouidoù

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

klask e voued

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

klask boued

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

hanter voued

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boued

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boejoù

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boedoù

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boued

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boued chatal

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boued al louarn

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boued ar gordenn

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

boued ar gounnar

1927
Référence : GERI.Ern pg boed

Me a sant va bouzellenn vras o c'hourlammat e kostez dehoù va c'hof ! M'eus aon emañ-hi o c'hoari penn-tourtig !... – Ma ! lop war ar boued 'ta neuze, Yann, da c'hedal ma vo distouvet ar boutailhoù ganin-me ! a droc'has paotr Gouenoù.

1929
Référence : SVBV p9

choukañ boued

1931
Référence : VALL pg (se) bourrer (s'empiffrer)

bezañ en e voued

1931
Référence : VALL pg (être à son) affaire (dans son élément)

boedoù

1931
Référence : VALL pg aliment, amorce, appat

meuz boued

1931
Référence : VALL pg aliment

boued

1931
Référence : VALL Levrlennadur p VIII, aliment, amorce (en terme de pêche), appat

boued doueed

1931
Référence : VALL pg Ambroisie

bouedoù

1931
Référence : VALL pg aliment

bouedoù

1931
Référence : VALL pg aliment, appat

bouejoù

1931
Référence : VALL pg aliment, amorce, appat

dic'hoadur boued

1931
Référence : VALL pg apepsie

ed ha boued chatal bep eil tro

1931
Référence : VALL pg assolement

boued

1931
Référence : VALL pg aliment, amorce, appat

C'hwerv e kaven ma boued, hir an amzer, trist e vezen dre-holl, o soñjal e oan bountet en ur prizon, kalet e kaven klevout ar mestroù o c'hourdrouz hep paouez, oc'h hegal, o kastizañ, gant o daoulagad warnoc'h noz-deiz.

1944
Référence : EURW.1 p35

Ar boued a oa puilh met a oa lous.

1944
Référence : EURW.1 p.194

Pa gave en e voued un tamm bara re galet, e tegase anezhañ en-dro da Garreg-al-Louarn, rak ma oa re galet evit e c’henou dizant, e veze blot ha saourus evit beg lemm ar yar gozh.

1944
Référence : ATST p.59

O na pegen pinvidik e oa Breizh-Izel e-keñver ar boued hag an evaj…

1944
Référence : EURW.1 p26

Arme Vreizh a voe dastumet da viz Here 1870 e Kamp Conlie, en tu-mañ d'ar Mans, lec'h e chomas tri miz da vizeriñ, hep boued na dilhad nag armoù.

1944
Référence : EURW.1 p11-12

Palmira Manso y de la Torre ?... Boued an argoll, e-giz holl verc'hed Eva...

1949
Référence : SIZH p.59

Ar fallakr pa vo kastizet / Gant an druez ne vin tizhet / Hag e kanin da voued ar groug : / « Unan nebeutoc'h d'ober droug ! »

1960
Référence : PETO p31

Rak an dienez hoc'h eus aon, / Enkrezet, chalet da gaout naon, / Da gaout planedenn drist da ren / 'Raok bezañ boued d'an Ankoù yen ?

1960
Référence : PETO p19

N'ouzon netra, kabiten ker, / Diwar e benn nag e pe gêr / E kav an diboell bod ha boued / Ha repu asur diouzh ho roued.

1960
Référence : PETO p37

N'eo ket e vijen va-unan er stad-se ha, kredabl bras, n'o deus ket bet ar geginerien ezhomm da gargañ re vras kaoteriadoù boued evit koan an deiz-se !

1985
Référence : DGBD p11

Sur on n'en dije ket an hevelep dalc'h dirak un uc'hurzhied eus an AHHH met amañ n'emañ ket en e voued leun ha gwelloc'h e kav kemer e ziarbennoù.

2015
Référence : EHPEA p36

Stankañ chanterioù, tourterien, chadennoù-frammañ, kefioù ar gourmarc'hadoù, gichedoù, tier-gar, trenioù a gas lastez nukleel, bagoù gant o marc'hadourezh -pa'z erruont er porzh, pa vezont diskarget-, privezioù un aerborzh pe un embregerezh; stankañ al lastez pe al lizheroù pa zegouezhont peotramant pa'z eont kuit; stankañ dour pe bourvezioù -boued...- ur c'huzuliadeg etre pennoù bras ar bed; stankañ ar pratikoù, an embregerezhioù-pourveziñ, prenañ douaroù e-lec'h ma vo staliet ur raktres noazhus [noazus]; stankañ mont ha dont al lizhiri; stankañ ar c'hreizennoù pellgehentiñ; implijout stank-ha-stank standardoù pellgomz, servij al lizhiri, ar gichedoù, ar faksoù hag ar boestoù posteloù; paeañ an tailhoù hag an taolioù kastiz tamm-ha-tamm, paeañ gant fazioù dister graet a-fetepañs -evel paeañ un nebeut kentimoù re, ar pezh a lak an enebourien da goll amzer hag arc'hant-; troc'hañ an tredan, ar pellgomz, Internet...

2015
Référence : DISENT p58-59

Note d'étude

E GBAHE e ra M. Ménard gant "boued ar groug". Ur fazi a zo e geriadur an Tad-Maner : "boel ar guez" a zo bet skrivet e lec'h "boet ar guez", da lavarout eo "boued ar gwez".

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux