Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Adstummoù istorel pe rannyezhel testeniekaet : 
1
Diskwel an adstummoù

Stummoù pleget : 
3
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. Str. 1. Plant geotennek, kar d'ar geot, a c'hounezer evit o greun hag a reer bleud ganto. Lakaat, troc'hañ, mediñ, dornañ ed. Gar, korzenn, barv, greun an ed. Lakaat douar dindan ed. & Trl. Gwerzhañ ed diwar droad, diwar o gar, diwar o sav : a-raok o mediñ. & Trl. kv. Melen evel an ed darev : melegan. HS. gwinizh. 2. Ent strizh Greun ar plant-se. Ur sac'had ed. [1954] « Ac'hanta ma ! ur sac'had mat a winizh en devo ar Person da gaout pa zeuio d'ober e gest-ed ». II. G. Nep spesad plant a c'hounezer evit o greun a dalvez da vagañ an dud pe al loened. E-touez an edoù gounezet e Breizh emañ ar gwinizh, ar c'herc'h, an heiz, ar segal hag an ed-du. An edoù hon eus eostet hevlene.

Skouerioù istorel : 
168
Kuzhat roll ar skouerioù

gwentañ an ed

1499
Daveenn : LVBCA p20, 67, 90 (esuanter [éventer])

ed

1499
Daveenn : LVBCA p67 (ble)

korzenn an ed

1499
Daveenn : LVBCA p20, 67, 123 (le tuyau dont naist l-espi de ble)

doueez an ed

1499
Daveenn : LVBCA p20, 65, 67 (la deesse du ble)

krazañ ed

1659
Daveenn : LDJM.1 pg craza (it)

naetaat an ed

1659
Daveenn : LDJM.1 pg netoier (le blé)

dornañ an ed

1659
Daveenn : LDJM.1 pg battre le bled

malan ed

1659
Daveenn : LDJM.1 pg gerbe (de blé)

ed

1659
Daveenn : LDJM.1 pg ble

id

1659
Daveenn : LDJM.1 pg ble

kellidañ a ra an ed

1659
Daveenn : LDJM.1 pg quellida (a ra ã it)

idoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg ble

bihanded a ed

1699
Daveenn : Har. pg a, bihanded, ed (sterilité)

ambleudiñ ed

1699
Daveenn : Har. pg ambleudiñ, ed (frotter du blé)

an edoù

1732
Daveenn : GReg pg grains (toutes sorter de blez)

an ed

1732
Daveenn : GReg pg grains (toutes sorter de blez)

Bouedet eo an ed.

1732
Daveenn : GReg pg grain (Le grain est formé.)

Bouedañ a ra an ed.

1732
Daveenn : GReg pg grain (Le blé se forme en grain, ou le grain se forme dans le blé.)

Bouedek eo an id.

1732
Daveenn : GReg pg grain (Le blé se forme en grain, ou le grain se forme dans le blé.)

Greuniañ a ra an ed.

1732
Daveenn : GReg pg grain (Le blé se forme en grain, ou le grain se forme dans le blé.)

er bloaz-mañ ez eus fonnder a ed

1732
Daveenn : GReg pg abondance

frotañ ed

1732
Daveenn : GReg pg froter (Froter du blé avec des sabots dans une auge.)

Re vras tommder en deus noazet ouzh an edoù.

1732
Daveenn : GReg pg gâter (Le grand chaud a gâté les blez.)

Re vras tommder en deus kollet an idoù.

1732
Daveenn : GReg pg gâter (Le grand chaud a gâté les blez.)

Revet eo an idoù hac ar gwiniennoù.

1732
Daveenn : GReg pg geler (Les blez & les vignes sont gelées.)

bern ed

1732
Daveenn : GReg pg gerbier (tas de gerbes dans les champs, H. Cor.)

bernioù ed

1732
Daveenn : GReg pg gerbier (tas de gerbes dans les champs, H. Cor., p.)

kellid an ed

1732
Daveenn : GReg pg germe (Le germe du blé.)

jermin an id

1732
Daveenn : GReg pg germe (Le germe du blé.)

bouedenn an ed

1732
Daveenn : GReg pg germe (Le germe du blé.)

egin an id

1732
Daveenn : GReg pg germe (Le germe du blé.)

bragez an ed

1732
Daveenn : GReg pg germe (Le germe du blé, Leon.)

greunenn ed

1732
Daveenn : GReg pg grain (Grain de ble.)

aveliñ ed

1732
Daveenn : GReg pg aérer, éventer (du blé, avec la pelle)

ur bloavezh mat a ed

1732
Daveenn : GReg pg abondance

bro kre en ed

1732
Daveenn : GReg pg abondant

serret an ed er c'hrignolioù

1732
Daveenn : GReg pg grenier (Mettre les grains dans le grenier, pp.)

serrañ an ed er c'hrignolioù

1732
Daveenn : GReg pg grenier (Mettre les grains dans le grenier.)

Kollet eo an idoù gad ar grizilh.

1732
Daveenn : GReg pg grêler (Les blez sont grélez.)

Kollet eo an idoù gant ar c'hazarc'h.

1732
Daveenn : GReg pg grêler (Les blez sont grélez.)

Kazarc'het eo an edoù.

1732
Daveenn : GReg pg grêler (Les blez sont grélez.)

dornañ ed e-barzh er c'hrañj

1732
Daveenn : GReg pg grange (Battre du blé dans la grange.)

dornañ ed e-barzh el log

1732
Daveenn : GReg pg grange (Battre du blé dans la grange.)

marc'hadourien id

1732
Daveenn : GReg pg grainetier (p.)

marc'hadour id

1732
Daveenn : GReg pg grainetier

er bloaz-mañ ez eus fonnder a ed

1732
Daveenn : GReg pg abondance

Kresket eo ar priz eus an ed.

1732
Daveenn : GReg pg hausser (Le blé a haussé.)

fonnus eo an ed, ar gwir hag ar frouezh er bloaz-mañ

1732
Daveenn : GReg pg abondance

dornañ ed

1732
Daveenn : GReg pg batre (du blé)

portezidi ed

1732
Daveenn : GReg pg blatier (celui qui transporte & revend des bleds dans les marchez)

portezour ed

1732
Daveenn : GReg pg blatier (celui qui transporte & revend des bleds dans les marchez)

ed

1732
Daveenn : GReg pg (du) blé

edoù

1732
Daveenn : GReg pg (du) blé

ed

1732
Daveenn : GReg pg (du) blé

edoù

1732
Daveenn : GReg pg (du) blé

edoù

1732
Daveenn : GReg pg (du) blé

edoù gwenn

1732
Daveenn : GReg pg blé (blez blancs)

an edoù gwenn

1732
Daveenn : GReg pg blé (blez blancs)

an edoù gwenn

1732
Daveenn : GReg pg blé (blez blancs)

an edoù gwenn

1732
Daveenn : GReg pg blé (blez blancs)

an edoù munut

1732
Daveenn : GReg pg blé (petits blez, orge, aveine, vesse)

an edoù munut

1732
Daveenn : GReg pg blé (petits blez, orge, aveine, vesse)

ed skaotet

1732
Daveenn : GReg pg blé (échaudé)

ed gwallet gant ar skaot

1732
Daveenn : GReg pg blé (échaudé)

ed korbonet

1732
Daveenn : GReg pg blé (échaudé)

ed skaotet

1732
Daveenn : GReg pg blé (échaudé)

fleet eo an edoù gant ar glav hag an avel

1732
Daveenn : GReg pg blé (les vents & les pluïes ont abatu les blez)

ar glav hag an avel o deus diskaret an edoù

1732
Daveenn : GReg pg blé (les vents & les pluïes ont abatu les blez)

fleañ a ra an edoù

1732
Daveenn : GReg pg blé (les blez tombent)

kouezhañ a ra an edoù

1732
Daveenn : GReg pg blé (les blez tombent)

kouezhiñ a ra an edoù

1732
Daveenn : GReg pg blé (les blez tombent)

kollet an edoù gant ar bluit

1732
Daveenn : GReg pg blette (les blettes ont perdu ont perdu les bleds)

skaotet eo an edoù

1732
Daveenn : GReg pg brouir (les blez sont broüis)

marc'hadour ed

1732
Daveenn : GReg pg grainetier

doueez an ed

1732
Daveenn : GReg pg ceres (fausse Déesse des Païens)

an ed a garg terrupl ar pleñch-se

1732
Daveenn : GReg pg charger (le bled charge bien le plancher)

terrupl eo karget an doubl gant an ed-hont

1732
Daveenn : GReg pg charger (le bled charge bien le plancher)

dek karg ed

1732
Daveenn : GReg pg (dix) charretée(s de blé)

dek karrad ed

1732
Daveenn : GReg pg (dix) charretée(s de blé)

Kaer eo an edoù er bloaz-mañ.

1732
Daveenn : GReg pg grains (Les grains sont beaux cette armée.)

marc'hadourien ed

1732
Daveenn : GReg pg grainetier (p.)

leur da zornañ ed

1732
Daveenn : GReg pg aire

barrou ed

1732
Daveenn : GReg pg (des) combles (de blé)

an idoù

1732
Daveenn : GReg pg grains (toutes sorter de blez)

feltrañ a ra an ed, ar greun

1732
Daveenn : GReg pg (le grain) coule (de ce muid)

troc'hañ an ed, an edoù

1732
Daveenn : GReg pg coupper (du blé, seyer les blez)

an ed a goust ker

1732
Daveenn : GReg pg (le blé) coûte (cher)

ker eo an ed

1732
Daveenn : GReg pg (le blé) coûte (cher)

tremen ed dre ar c'hroer

1732
Daveenn : GReg pg cribler (nettoyer du blé avec le crible, dans la maison)

Doueez an edoù

1732
Daveenn : GReg pg déesse (des blez)

un hanter boezellad ed

1732
Daveenn : GReg pg (un) demi (boisseau de blé)

ed, heñvel oud [ouzh] ar gwinizh

1732
Daveenn : GReg pg épautre (ou épeautre, sorte de blé)

A-feur ma werzhor an edoù.

1850
Daveenn : GON.II pg a-feûr (A mesure que l'on vendra les blés).

ed

1850
Daveenn : GON.II pg a, éd (blé, plante qui produit le grain dont on fait le pain. Grain, le fruit de la semence du froment, du seigle, de l'orge, etc.), p.15, livre premier, "blé".

an ed

1850
Daveenn : GON.II pg ann (le blé)

Bragez an ed a weler er-maez.

1850
Daveenn : GON.II pg bragez (Le germe du blé est déjà sorti).

Brennek eo an ed-se, ne ro ket kalz a vleud.

1850
Daveenn : GON.II pg brennek (Ce blé abonde en son, il ne donne pas beaucoup de farien).

Diouzh an astell e werzh e ed.

1850
Daveenn : GON.II pg astel (Il vend son blé au demi-boisseau).

Ur park goloet a ed.

1850
Daveenn : GON.II pg a (un champ couvert de blé).

Kollet eo an edoù gant ar c'hazerc'h.

1850
Daveenn : GON.II pg kazarc'h (Les blés sont perdus par la grêle).

Roit ur vozad ed d'ar paour-se.

1850
Daveenn : GON.II pg bôzad (Donnez une poignée de blé à ce pauvre).

Dienez a ed a zo hevlene e broioù ar c'hreisteiz.

1850
Daveenn : GON.II pg diénez (Il y a disette de blé cette année dans les pays du midi).

Difonn eo an ed er park-mañ.

1850
Daveenn : GON.II pg difounn (Le blé est peu abondant, produira peu dans ce champ).

N'eo ket digemmesk an ed oc'h eus prenet.

1850
Daveenn : GON.II pg digemmesk (Le blé que vous avez acheté n'est pas sans mélange).

Dihiliet eo an ed.

1850
Daveenn : GON.II.HV pg dihila (Le blé s'est égrainé).

N'eo ket c'hoazh dic'heotet an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg dic'héota (Le blé n'est pas encore monté en épis).

Dic'hreunit an ed a-raok reiñ d'ar yer.

1850
Daveenn : GON.II pg dic'hreûnia (Égrenez le blé pour le donner aux poules).

Ed dilastez hor bezo hevlene.

1850
Daveenn : GON.II pg dilastez (Nous aurons du blé sans mauvaise herbe cette année).

Diodañ a ra an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg dioda (Le blé monte en épis).

Disglavet hoc'h eus-hu an ed ?

1850
Daveenn : GON.II pg disglavi (Avez-vous mis le blé à l'abri de la pluie ?)

En dispac'h a zo bet diwar-benn an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg dispac'h (Il y a eu une émeute au sujet du blé).

Distlabez a-walc'h eo an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg distlabez (Le blé est assez net).

N'eo ket c'hoazh diwanet an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg diwana ou dioana ou dic'hoana (Le blé n'est pas encore germé).

Dizeriet eo an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg dizéria (Le blé ne lève pas).

Re zourek eo an douar-mañ evit an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg dourek (Ce terrain est trop aquatique pour le blé).

Fleet eo an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg fléa (le blé est versé).

edenn

1850
Daveenn : GON.II pg éd (un seul grain de blé).

Chetu un draoñiennad gaer a ed.

1850
Daveenn : GON.II pg éd (Voilà une belle vallée pleine de blé).

An edoù gwenn o deus doare vat bete-vremañ.

1850
Daveenn : GON.II pg éd (les blés blancs ont bonne apparence jusqu'à présent).

ed

1850
Daveenn : GON.II éd (blé, plante qui produit le grain dont on fait le pain. Grain, le fruit de la semence du froment, du seigle, de l'orge, etc. [...] Quelques-uns prononcent "îd").

An ed a ioa feltret war al leur.

1850
Daveenn : GON.II.HV pg feltret (le blé était épars sur l'aire).

diouzh feur an ed

1850
Daveenn : GON.II pg feûr (au taux du blé, suivant le prix, le cours du blé).

breinet-holl eo an ed

1850
Daveenn : GON.II pg holl

Tev ha kre eo korzenn an ed-mañ

1850
Daveenn : GON.II pg kors (Le tuyau de ce blé est gros et fort).

Debret eo an ed gant ar c'hosed.

1850
Daveenn : GON.II pg kos (Les blés sont rongés par les cossons).

Ret eo krouerañ an ed, a-barzh e c'has[sic] d'ar vilin.

1850
Daveenn : GON.II.HV pg krouéra, kroueria (Il faut cribler le blé, avant de le porter au moulin).

edoù

1850
Daveenn : GON.II p.15, livre premier, "des blés".

Un darn eus an ed a zo breinet.

1850
Daveenn : GON.II p.60, livre second, "Une partie du blé est pourri".

N’en deus mui a ed da werzhañ.

1850
Daveenn : GON.II p.88, livre second, « Il n’a plus de blé à vendre ».

Er-maez e lakaot an ed.

1850
Daveenn : GON.II p.88, livre second, « Vous mettrez le blé dehors ».

Ar park-se a zo goloet a ed.

1850
Daveenn : GON.II p.89, livre second, (Ce champ-là est couvert de blé).

Me am eus gwerzhet lod eus va ed.

1850
Daveenn : GON.II p.66

Ed kaer hoc’h eus ; hogen va hini a zo c’hoazh kaeroc’h.

1850
Daveenn : GON.II p.68

Ar maezioù-se a zo goloet a ed.

1850
Daveenn : GON.II p.70, (Ces campagnes-là sont couvertes de blé).

Ar gwin hag an edoù a vezo mat er bloaz-mañ.

1850
Daveenn : GON.II p.79

N'eus ket a-walc'h a avel evit nizañ an ed.

1850
Daveenn : GON.II pg niza (il n'y a pas assez de vent pour vanner le blé).

Lagad ar mestr a lard ar marc'h / Hag a laka ed barr an arc'h.

1867
Daveenn : MGK p42

« Hogen, ouzh va c'hlevet, pa na rit van ebet, / Pa welot en o farkeier, / An dieien vak, dibreder, / Oc'h ober, e pep lec'h, brezel d'al laboused / Gant stignoù, krouglasoù zo, e kuzh, antellet / Evit pakañ evnigoù, / Na nijit mui a-biklammoù, / Chomit en ho neizhioù, pe it d'al lec'hioù pell. »

1867
Daveenn : MGK p15-16

Merer an aotrou Doue, bremañ tieg ar c'hentañ, / A sav sonn e vruched hag a c'hoari e benn : / — « Glav a-bil en tu-mañ ! Gwalarn, pak da valkenn, / Ma tispako an heol ! Mall eo dezhañ tommañ / An ed am beus bremaik gounezet er park-mañ ; / Diwanañ 'rank dioc'htu. »

1867
Daveenn : MGK p88

Siwazh ! en-dro d'an neizh an ed a oa darev, / Hag ar re vihan c'hoazh ne oant 'vit nijal pell / Diwar-bouez ho divaskell.

1867
Daveenn : MGK p52

Mat, bep tro ma’z ae unan bennak diwar ar maez e kêr, ur boned segovii war e benn, da werzhañ ul loan pe ur boezellad ed, ez ae raktal war e lerc’h ur vandenn soudarded en u[l] leuskel mil mallozh ha ne entented ket.

1877
Daveenn : EKG.I. p.308

A-raok be[z]añ 'barzh an dorzh-vara, ar fosfor-se a oa 'barzh ar greunenn ed ; hag a-raok be[z]añ 'barzh ar greunenn ed, e oa 'barzh an douar.

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

ed div rez

1909
Daveenn : BROU p. 415 (épis à deux rangs de grains)

ed pel

1909
Daveenn : BROU p. 407 (blé qui n'a que 2 rangs de grains)

an ed a zo c'hoazh war e zramm

1909
Daveenn : BROU p. 230 (le blé est encore étendu, il n'est pas engerbé)

ur blavezhiad mat a ed

1909
Daveenn : BROU p. 207

E lec’hiennoù, koulskoude, a-hed ar stêrioù hag en arvor e-lec’h m’ez eus enezennoù da andorenniñ ouzh an donvor, e kaver lec’hidoù strujus-kenañ, ma c’heller gounit edeier enno e-pad kant vloaz hep ezhomm ebet da demziñ (1).

1923
Daveenn : SKET p.97

Betek hed un den war varc’h e kreske an ed hag e pep penn-ed alaouret gant bannoù an heol e veze tri-c’hant pemp-ha-tri-ugent greunenn, tev ha pounner, a roe ul livrad bleud eus an uhelañ begenn.

1923
Daveenn : SKET p.74

En Europ kreiz kêriadennoù-war-zour ; hadañ lin, mell, edeier ; desevel kon, ejened, givri.

1923
Daveenn : SKET p.143

Pedet e vez gant ar vrezelourien kent mont d’an emgann, gant ar varnerien kent diskuliañ o barnadenn, gant ar vicherourien kent deraouiñ o labour, gant an danevellourien, ar werzaouerien, an delennerien kent displegañ o ijin, gant ar vezeged dirak gwele ar glañvourien, gant ar veleien hag al lidlazhourien-sakr en nevedoù, gant an arerien o voulc’hañ irvi hag ar vederien o troc’hañ ed.

1924
Daveenn : SKET.II p.5 (+ p. 147 "Da reiz[h]a[ñ]" : P. 5, lin. 4, lemel ar virgulenn goude « (ar) vrezelourien »").

C’hwennat a reas an trevad, mediñ, dornañ ha dastum an ed hep bezañ skoazellet gant den (3).

1924
Daveenn : SKET.II p.23

bloavezh ed

1931
Daveenn : VALL pg (année) abondant(e en blé)

edoù

1931
Daveenn : VALL pg (diverses espèces de) blé

ed skaotet

1931
Daveenn : VALL pg blé (échaudé)

ed skoanet

1931
Daveenn : VALL pg blé (à grains atrophiés)

ed skolpennet

1931
Daveenn : VALL pg blé (avarié dont les grains s'écaillent))

edeier

1931
Daveenn : VALL pg (céréales en général) blé

edenn

1931
Daveenn : VALL pg (grain ou plant de) blé

ed

1931
Daveenn : VALL pg blé

ed bann

1931
Daveenn : VALL pg blé (trop monté en paille)

kanañ a ra an ed

1931
Daveenn : VALL pg aller (la vente va bien ; en parlant du blé)

ed ha boued chatal bep eil tro

1931
Daveenn : VALL pg assolement (alterné)

Sikour a reas he zad da ober war-dro paperoù ar Maerdi ; hag ur wech ar bloaz, da viz Eost, e veze hec'h ehan-labour ; mont a rae da Vontroulez da dremen un nebeut sizhunvezhioù gant he mignonez a galon Janed Orvoen, itron Gabriel ar Gag, o terc'hel ur vagazinn ed war hent kozh Plourin.

1944
Daveenn : EURW.1 p14

Hor mignoned Ar Gagien, marc'hadourien ed, o doa pedet ac'hanomp da zont da chom d'o zi e-pad ar gouelioù.

1944
Daveenn : EURW.1 p66

Neuze e lavare va zintin, o c'hedal war doull he dor, lorc'h ha stad enni evel[]just : « Ac'hañ 'ta [sic, ac'hanta] ma ! ur sac'had mat a winizh en devo ar Person da gaout pa zeuio d'ober e gest-ed ».

1954
Daveenn : VAZA p.19

M'o gwerzhit mat [an arrebeuri], n'ho pe, me ' gred, / Dienez ken da gig nag ed.

1960
Daveenn : PETO p65

Ar pezhioù kubennoù simant-se, uhel-kaer, n'o doa evidon tres milin ebet, met ur vilin e oa e gwrionez, o valañ edeier a bep seurt, ne oa ket deuet c'hoazh ar maiz-greun betek ar vro-mañ, hag ur vilin all, unan diouzh doare ur vilin gant melloù rodoù koad o treiñ er stêr, a oa bet eno a-raok.

1992
Daveenn : EAZB p. 18

Ho pet soñj avat e sav Itron Varia an Edeier e-kreiz douar bouedek, mat da winizh hag e oa c'hoarvezet enni, a zo kaeroc'h, dres p'edod o tarbar adsevel anezhi, ur burzhud a'n estlammusañ

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 7

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial