Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
3
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. Doar./Stn. A. (db. an dud) 1. Poellek ha reizhet-mat en e vuhez. An dud fur ne reont ket a draoù evel-se. 2. Ent strizh Reizhet-mat e zarempredoù gant ar reizh enep. Merc'hed fur : ne zarempredont ket re ar baotred. Ar furañ gwreg a voe morse. N'eo ket fur an aotrou, dimeziñ d'e oad ! 3. Zo e holl skiant-vat gantañ. Hennezh n'eo ket fur a-walc'h evit bezañ lezet da vale ha n'eo ket sot a-walc'h evit bezañ dastumet. DHS. foll, sot. HS. skiantek. ES. diskiant. 4. (db. ar vugale dh.) Sentus, reizh. Ar furañ krouadur zo er skol. & Trl. Bezañ fur da ub. : sentiñ outañ. Bezit fur d'ho mamm, bugale. & Trl. kv. Bezañ fur evel un ael, evel ur santig plastr, evel ur santig pri : bezañ fur-kenañ. 5. Reizh, poellek en e zibaboù. En e garg a varner e voe dalc'hmat fur ha gouiziek. B. (db. emzalc'h an dud) 1. Chomit fur gant ho taouarn ! : na stokit ket ouzhin. 2. Bezañ fur a-walc'h : kaout skiant a-walc'h. Fur a-walc'h e voen da deuler evezh ouzh ma yec'hed. C. (db. oberoù an dud) 1. (db. lavaroù an dud) Poellek. An alioù fur a roe din ma zad. Kuzulioù fur a glevis ivez. 2. Trl. Ober diouzh ar furañ : dibab an doare poellekañ. 3. (db. buhez an dud) Kuit a zizurzh. Ren a reas ur vuhez fur ha santel war an douar. Klask a raent an aezamant hag ar blijadur en un doare fur ha kempouezet. II. Doar. Mat. N'eo ket bet fur ober traoù evel-se. & (en e zerez-uheloc'h) Gwelloc'h. Furoc'h e oa mont kuit. III. Adv. En un doare poellek ha reizh. Komz fur a-walc'h.

Skouerioù istorel : 
61
Kuzhat roll ar skouerioù

fur er gwir

1499
Daveenn : LVBCA p70, 80, 93 (saigez de droit)

fur

1499
Daveenn : LVBCA p80 (saige)

komps ent fur

1499
Daveenn : LVBCA p72, 80, 119 (sagement parler)

fur

1659
Daveenn : LDJM.1 pg aduiser, discret, prudent, sage

den fur

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (homme) posé

ez-fur

1732
Daveenn : GReg pg discretement

un den fur

1732
Daveenn : GReg pg (un bon) économe (d'une conduite sage)

tud fur

1732
Daveenn : GReg pg (un bon) économe (d'une conduite sage)

gwreg fur

1732
Daveenn : GReg pg femme (sage)

fur a bep tailh

1732
Daveenn : GReg pg circonspect (ecte, prudent en ses paroles & en ses actions)

fur

1732
Daveenn : GReg pg avise' (ée, sage, prudent), discret (ette)

furoc'h

1732
Daveenn : GReg pg avise' (ée, sage, prudent)

doujañ Doue, kaout doujañs Doue, a zo komañs da vezañ fur, eme ar profed

1732
Daveenn : GReg pg (la crainte de) Dieu (est le commencement de la sagesse)

Ar re a zo fur a vev pell.

1850
Daveenn : GON.II p.70

Fur int.

1850
Daveenn : GON.II p.29, livre premier, "ils sont sages".

doare den fur a zo gantañ

1850
Daveenn : GON.II pg doaré

ez fur

1850
Daveenn : GON.II pg éz

fur

1850
Daveenn : GON.II pg fûr, furoc'h

N'eo ket un den fur en deus aliet kement-se deoc'h.

1850
Daveenn : GON.II pg fûr (Ce n'est pas un homme sage qui vous a conseillé cela).

furoc'h

1850
Daveenn : GON.II pg fûr (Sage. Prudent. Circonspect. Judicieux. Fin. - Rusé. H.V. Au comparatif "furoc'h"), furoc'h (Voyez "fûr").

Furoc'h e vezo tevel.

1850
Daveenn : GON.II pg fûr (Il sera plus sage, plus prudent de se taire).

furañ

1850
Daveenn : GON.II pg fûr (Sage. Prudent. Circonspect. Judicieux. Fin. - Rusé. H.V. Superlatif "fura"), fura (Voyez "fûr").

Furoc’h gwreg eo eget he mamm.

1850
Daveenn : GON.II p.62

ez fur

1850
Daveenn : GON.II p.58, Grammaire bretonne, "sagement, très sage".

Un den fur ne dle nepred lavarout ar pezh en deus klevet e ti ar re all.

1850
Daveenn : GON.II p.88, livre second, « Un homme sage ne doit jamais dire ce qu’il a entendu chez les autres ».

Dimezit ho mab d'ur wreg fur.

1850
Daveenn : GON.II p.60, livre second, "Mariez votre fils à une femme sage".

En dinaou eus ar menez ez oa ur wazh, war aod pehini edo tiig un den fur.

1850
Daveenn : GON.II p.61, livre second, (Au pied de la montagne, il y avait un ruisseau, sur le bord duquel était la maisonnette d'un sage).

Fur out.

1850
Daveenn : GON.II p.29, livre premier, "tu es sage".

Fur on.

1850
Daveenn : GON.II p.29, livre premier, "je suis sage".

hoc'h aliañ a rann da véza furoc'h

1850
Daveenn : GON.II pg allia

An hini a zo fur a gomz nebeut.

1850
Daveenn : GON.II p.73

Mard oc'h fur e tec'hod diouzh ar brasderioù.

1850
Daveenn : GON.II pg brasder (Si vous êtes sage, vous fuirez les grandeurs).

Hemañ eo ar furañ anezho.

1850
Daveenn : GON.II pg fûr (Celui-ci est le plus sage).

Fur omp.

1850
Daveenn : GON.II p.29, livre premier, "nous sommes sages".

N'eo ket ar brasañ eo ar furañ.

1850
Daveenn : GON.II pg brâz (Ce n'est pas le plus grand qui est le plus sage).

Gwell eo ganin an hini a zo fur, evit an hini a zo pinvidik.

1850
Daveenn : GON.II p.71

An olifant, d'e dro, hag eñ fur koulskoude, 'vel ar re all gomzas ivez. Krediñ a rae, a lavaras, 'oa ar morvac'h un tamm re vras. Hag Itronig ar verienenn a gave, dioc'h he ment, re vistrik ar fubuenn.

1867
Daveenn : MGK p11

Graet en deus avat un dibab anezho evel ma tere d'ur c'hristen mat a zen, d'un den fur, d'ur Breizhad gwirion.

1867
Daveenn : MGK Rakskrid XI

Neketa aotrou sant Herve ? Me gav din ho pize c'hoarzhet en ur welout moullet e penn unan eus ar mojennoù-mañ ho lavar fur : Gwell eo deskiñ mabig bihan, eget dastum madoù dezhañ.

1867
Daveenn : MGK Rakskrid XI

Hag em be dismegañs, me a lavaro c'hoazh / Ne dalv ar verc'h koantañ un den fur, hanter gwaz. Goude dimezioù mat, teuas kalz a re grenn.

1867
Daveenn : MGK p56

An ankoù, kaer en deus, ne gav gant an den fur / An dro d'er pakañ vak.

1867
Daveenn : MGK p100

Un den fur ha desket eo an toutius-se, hag ur brezelour kadarn, o tennañ d’ur gwad kozh hag uhel, p’en deus e-touez e gourdadoù Senoris, an eil roue eus ar vro-Wenn.

1923
Daveenn : SKET p.135-136

Pep a vloaz n’oa ken etrezo, hag int ker skiantek ha ker skiantek, ker fur ha ker fur, ker kaer ha ker kaer.

1923
Daveenn : SKET p.98

Distreiñ war ho kiz a fell deoc’h ? Ramplañ a ra ho troad, n’oc’h ket evit enebiñ, c’hwi, koulskoude, den a skiant, marteze den fur.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 38, p.844 (Miz C'hwevrer 1924)

Ar re Fur eus ar C’hres, dre o frezegennoù hag o skridoù, a lavar emañ an emanavezout diazez ar furnez evit an den.

1924
Daveenn : SKET.II p.30

Hag en koun Bilzig, don-don dindan eñvor, en em sikas ar gentel a nerzh-kalon roet dezhañ gant Saig Jelvest, en nozvezh ar morgazhed, ur gentel a hardizhegezh sioul ha fur.

1925
Daveenn : BILZ2 p.114

seul desketoc'h, seul furoc'h

1931
Daveenn : VALL pg autant

krennlavar fur

1931
Daveenn : VALL pg adage

seul furoc'h ma 'z eo desketoc'h

1931
Daveenn : VALL pg autant

Pebezh den fur eo ma zad.

1944
Daveenn : EURW.1 p.209

Penaos dislavarout alioù ken fur, roet gant ur gristenez santel ?

1944
Daveenn : EURW.1 p.210

Bez' he doa ivez kalz a filhored hag a filhorezed ; skrivañ a reas dezho lizheroù leun a alioù mat hag a guzulioù fur.

1944
Daveenn : EURW.1 p14

— « O ! tanfoeltr, marteze e vefe furoc’h troc’hañ kuit. »

1944
Daveenn : ATST p.62

Hag en em gavout a rit dreist d'an Den Fur e-unan, pa rankit, da izelaat ho kalon, mont keit-all, en amzer dremenet, da glask abeg d'hec'h izelaat ?

1949
Daveenn : SIZH

Lavarout a reas : - Me 'gav brav toulligoù [sic] ho tivjod, pa vousc'hoarzhit. - Neizhi ar pokoù, « paloma » (va c'houlm), pa vezer bet fur.

1949
Daveenn : SIZH p.56

Faziañ a ra an den fur seizh gwech bemdez.

1949
Daveenn : SIZH p.60

Ra bardonoc'h d'ar Gannaded, / Enebourien hon abaded / Hag hon eskeb, tadoù ar Feiz, / Mirourien fur ar Gredenn Reizh.

1960
Daveenn : PETO p17

Dalc'het 'm eus war ma zeod ha furoc'h ' oa, me gred, / Gant aon 've dav, un deiz, damantiñ 'vit an droug.

1960
Daveenn : PETO p33

Plumachenn wenn war gern e benn, / Da Sant Mikael arc'hael e tenn / Ha lâret ' vefe c'hoazh ez eo / Ur stourmer mat, ur marc'heg glev / A lez Arzhur, ar roue fur, / O kantren dispont ha gant kur, / Entanet-holl, da glask ar Graal, / Ar Bezel sakr kollet gwechall.

1960
Daveenn : PETO p56

Kavout a rae deomp eta e oa fur gortoz ur pennad [...]

1985
Daveenn : DGBD p88

"Emañ ar gwir ganin, gwelout a ri." Ha goude e tiveg din he frazenn fur: "Anien ur vamm ne vez touellet morse".

2015
Daveenn : EHPEA p30

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial