Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Adstummoù istorel pe rannyezhel testeniekaet : 
1
Diskwel an adstummoù

Stummoù pleget : 
35
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. 1. (gant un av. degaset gant an ar. da pe hepti) Bezañ gouest da (ober udb.). Gallout da gemer udb. Gallout sevel. [1877] Lojeiz a c’hellan da reiñ deoc’h, eme ar manac’h, mes ne vezo ket gwelloc’h eget ho koan. & Trl. Lavaret mat a c'hallit : kaer ho po lavaret. Lavaret mat a c'hallit, an dud zo dianaoudek. & Ent krenn Gallet em eus, met ne c'hallan mui, siwazh din ! : gouest on bet d'ober an dra-mañ-tra, met n'on ket ken. Arc'hant n'eo ket a-walc'h, ret eo gallout. & (displeget en amzer-vremañ) Mar gall : mard eo gouest d'ober. Ret eo dezhañ ober kement-se, mar gall. & (en e furmoù displeget, goude un ag., un adv., en e zerez-uhelañ) Darn o gwasko gwashañ ma c'hallint. Dont a ray buanañ ma c'hallo. amañ e labourer, ar gwellañ ma c'haller. Erru on fallañ ma c'hallan bezañ. & (en e furmoù displeget) Kement ha ma c'hall, keit ha ma c'hall, ar pezh ma c'hall, dre ma c'hall, endra c'hall : kement ha m'eo gouest d'ober, keit ha m'eo gouest d'ober, ar pezh m'eo gouest d'ober, dre m'eo gouest d'ober, endra eo gouest d'ober. Grit vad dezhi kement ha ma c'hallot. Ho skoazell a rin keit ha ma c'hallin. Neuñvin a rae endra c'halle. 2. (gant un av.) Bezañ aotreet da (ober udb.). Gallout a rit kemer ma levr, m'hoc'h eus c'hoant. 3. (gant un av. degaset gant an ar. da pe hepti pe dirak un islav. degaset gant ar rn. v. e, ne) Termen a dalvez da c'heriañ ar vezusted. Mar gallfemp bezañ er gêr a-raok an noz e vefe mat. An dra-se a c'haller da welet. Graet e c'hall bezañ : tu zo d'e ober. Deuit, mar gallit (ober) : deuit, mard eus tu deoc'h dont. Bez' e c'hallfe bezañ e vefe chomet da labourat diwezhatoc'h. Ma vefe gallet e pellgomzjec'h din a-raok kreisteiz e tiskoulmfen ar gudenn-se. & (hep merk gour) Mar bez gallet : mar bez tu. Mar bez gallet e vo graet hervez ho koulenn. & (hep merk gour) Mar be gallet, mar gallfe : mar gallfe bezañ. Bez' e karfen kaout digor, mar be gallet. Mar be gallet e ven yaouankoc'h ez afen c'hoazh da veajiñ. & (hep merk gour, er respontoù) A c'hallfe bezañ, e c'hallfe bezañ : marteze a-walc'h. « Daleet int bet gant unan bennak, moarvat » - « E c'hallfe bezañ ». & (er respontoù) Gallout a-walc'h : marteze a-walc'h. 4. Trl. E c'hallez, e c'hallit krediñ : troiennoù a ra ar c'homzer ganto evit reiñ da c'houzout d'e selaouer(ien) e c'hall(ont) krediñ ar pezh a lavar. Pakañ a ray ganin, e c'hallez krediñ. & E c'hallez, e c'hallit krediñ : troiennoù a ra ar c'homzer ganto evit reiñ da c'houzout d'e selaouer(ien) n'eo ket nec'het gant ar goap a c'hall(ont) ober warnañ. II. V. sk. Termen a dalvez da verb stagell dezhañ e-unan. Gallout a c'hallit krediñ ar pezh a lavaran deoc'h. Gallout a c'haller lazhañ ar c'hleñved-se e-giz-all c'hoazh.

Skouerioù istorel : 
248
Kuzhat roll ar skouerioù

c'helli

1360
Daveenn : ISYK.I p107

neb na ra mat her dra c'helli dezho

1360
Daveenn : ISYK.I p107

Gwraet eo tomm, hep chom, an gumun goude dilun ar suzhun wenn; bremañ ez c'hellet gwelet sklaer nag eo ket taer mab ar Sper[nenn]

1472
Daveenn : M. p13

gallout

1499
Daveenn : LVBCA p81 (pouoir aulcune chose)

11. Pan welas Kaezar na c'halle ket e nep manier rezistañ d'an c'houvizegezh anezhi ez c'hourc'hemenas sekretamant dre lizheroù ez teuzie an holl c'hramerianed hag an holl oratored inkontinant d'an gêr a Aleksandri hag en oz devi[z]e prezantoù bras, nemet ez c'hallsent faezhañ un werc'hez emparlet, dre o rezonoù hag o c'homzoù[.]

1576
Daveenn : Cath p10-11

[«] Hag an holl doueoù-se, pere a enorez na c'hellont sikour na te na neb o fed, am eus an holl disprizet[. »]

1576
Daveenn : Cath p9

6. Pan he devoe disputet kalz doktamant ar mister a'n inkarnation a vab Doue, Kezar a voe meurbet ebaiset, ha ne c'halle ket respont dezhi[.]

1576
Daveenn : Cath p8

[«] Ha mar gellit he faezhañ, me ray deoc'h retorn d'ho pro gant enor ha joa[.»]

1576
Daveenn : Cath p11

7. Goud[e]-se ez teu[a]s Kezar d'an palez hag ez lavaras dezhi : [«]Katell, klevet eo geneomp an elokañs a gomzoù hag ez omp ebaiset war an gouvizegezh ac'hanout, hogen ampechet oamp hag okupet oz ober sakrifis d'an doueoù ha ne c'hellsomp ket an holl da entent[.»]

1576
Daveenn : Cath p8

Ma ael mat, en pep tu c'hwi zo deputet, / Gant Doue Roue an tir, ouzh pep pirilh da'm miret. / M'ho ped em miret-c'hwi, pan oc'h din gardian, / Hag er ploue hag e kêr[,] diouzh ma adverserien. / Grit din ivez sasun kenkoulz kompagnunezh / Ma c'hellin mat pep tu finisañ ma buhez.

1622
Daveenn : Do. p22

M. Pe da dra e servij ar Sakramant a'n Nouenn ? Evit hon naetaat eus ar pec'hedoù a c'halze bezañ restet deomp ha reiñ deomp nerzh evit rezistañ d'an anuioù ha d'ar boan a'r c'hleñved ha da demptasionoù an aerouant.

1622
Daveenn : Do. p46

M. Petra a zleomp-ni da grediñ eus an Iliz katolik ? D. 1. Ez eo unan, da lavaret eo, nend eus nemet un Iliz wirion hepmuiken. 2. Ha penaos er-maez anezhi nend eus ket a salvasion. 3. Ha pehini zo gouarnet gant ar Spered santel, ha rak-se ne c'hell ket faziañ.

1622
Daveenn : Do. p16

4. Goulenn gant humilite pardon digant Doue eus an holl bec'hedoù pere hor bezo kavet ennomp, ha propoziñ kofes kentañ mar galler.

1622
Daveenn : Do. p54

M. Ha ni a c'hell ac'hanomp hon-unan evitañ ar pec'hed hag ober an euvroù mat pere hon eus lavaret diaraok ? D. Ne c'hallomp ket hep ar sikour hag ar gras a Zoue.

1622
Daveenn : Do. p38

Ha ret eo pediñ ar Sent ? Ya, abalamour ma'z int mignoned da Zoue e c'hellont kalz hor sikour dre o fedennoù hag o intersesionoù.

1622
Daveenn : Do. p20

10. Grit din ivez kaout feiz vras / Da garet Doue neb am c'hroueas. / Nep droug en vro na c'hallo noaz[out] / D'an holl gristenien a brenas

1622
Daveenn : Do. p61

kement ha ma c'hallan

1659
Daveenn : LDJM.1 pg autant que ie puis

kement ha ma c'hallan

1659
Daveenn : LDJM.1 pg autant

ne c'hallan ket miret na ofañsañ doue

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (ie ne sçaurois me) tenir que ie n'offence Dieu

e kement ha ma c'hallan

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (e)quement (ha ma hallân)

kement ha ma c'hallan

1659
Daveenn : LDJM.1 pg tant (que te peux)

andra c'hallan

1659
Daveenn : LDJM.1 pg autant que ie puis

ne c'hallan goret an dra-se

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (ie) n'e npuis (mais)

e c'hell bezañ

1659
Daveenn : LDJM.1 pg peut estre

gallout

1659
Daveenn : LDJM.1 pg pouuoir

15. Gwerc'hez, Mestrez ar Gwerc'hezed, / Gwakait ma c'halon ker kalet, / Da c'hallout kaout keuz d'ho mab gwirion.

1677
Daveenn : Do. p69

[M.] Ha ni a c'hell ac'hanomp hon-unan evitañ ar pec'hed, hag ober an euvroù mat hon deus lavaret diaraok ? D. Ne c'hallomp ket hep sikour ha gras Doue.

1677
Daveenn : Do. p39

Goude-se e [Doue] bidiñ ma plijo gantañ reiñ dezhañ ar c'hras n'en ofañso ket evit an deiz-se, ha propoziñ d'en em viret muiañ ma c'hallo.

1677
Daveenn : Do. p51

hirañ ma c'haller sellet

1699
Daveenn : Har. pg gallout, hir, ma, sellet (à perte de vüe)

Pep seurt metal a c'haller da deuziñ.

1732
Daveenn : GReg pg fusible (Tous les metaux sont fusibles.)

Mall eo din, ne hallan ket gortoz.

1732
Daveenn : GReg pg hâte (J'ai hâte, je ne puis pas attendre.)

a c'haller da aozañ

1732
Daveenn : GReg pg accomodable

a c'haller da c'hounit

1732
Daveenn : GReg pg communicatif, tive (qui se peut aisément communiquer, prendre)

a c'haller da zastum, da gomeret

1732
Daveenn : GReg pg communicatif, tive (qui se peut aisément communiquer, prendre)

Netra ne c'haller da blantañ en e benn.

1732
Daveenn : GReg pg fourrer (On ne peut lui rien fourrer dans la tête.)

Netra ne c'haller da fourrañ en e benn.

1732
Daveenn : GReg pg fourrer (On ne peut lui rien fourrer dans la tête.)

e douet da c'hellout ho kwelet

1732
Daveenn : GReg pg (en) doute (de vous voir)

kement ha ma c'hillin, muiañ ma c'hillin

1732
Daveenn : GReg pg (selon l') étendue (de mon pouvoir)

monet da ruflañ e aer natur evit gallout kaout e yec'hed

1732
Daveenn : GReg pg air

ar re a oa bet sichet a sortias a gêr dre akord, gant kement a c'hallzont da gas ganto

1732
Daveenn : GReg pg (les assiegez sortirent de la place par capitulation, vie &) bague(s sauves)

Ne c'haller ket sellet parfet ouzh an heol, nag ouzh ar marv.

1732
Daveenn : GReg pg fixement (On ne peut regarder fixement le Soleil, ni la mort.)

evit ma c'halzed gounit un dra.

1732
Daveenn : GReg pg fin (Afin de gagner quelque chose.)

Mall am eus, ne hallan ket gortoz.

1732
Daveenn : GReg pg hâte (J'ai hâte, je ne puis pas attendre.)

Doue dre e vadelezh, ra aotreo deomp ar c'hras da vennout ha da c'hallout &c.

1732
Daveenn : GReg pg grace (Dieu nous fasse la grace de vouloir, & de pouvoir &c.)

pell da garet anezho, ne c'hallan ket memes o sellet

1732
Daveenn : GReg pg (tant s'en) faut (que je les aimes, je ne peux pas même les regarder)

afer am eus, ne hallan ket

1732
Daveenn : GReg pg affaire

an andred uhelañ ha pellañ diouzh kalon an douar ma c'hell pignat an heol hag ar planedennoù all

1732
Daveenn : GReg pg apogée (le point le plus haut & le plus éloigné du centre du monde)

an oad da c'hallout dimeziñ

1732
Daveenn : GReg pg age

a c'haller da cheñch

1732
Daveenn : GReg pg amovible

bez' e c'hall choaz

1732
Daveenn : GReg pg actif

Gwa-ni, petra a c'hallimp-ni, siwazh, da lavaret da zeiz ar varn ?

1732
Daveenn : GReg pg helas! (Helas que pourrons-nous dire au grand jour du Jugement ?)

a c'haller da lammet er-maez a garg

1732
Daveenn : GReg pg amovible

neb ne c'hall ket evañ gwin, gant erez outañ

1732
Daveenn : GReg pg absteme

emañ aet uhelañ ma c'halle monet

1732
Daveenn : GReg pg apogée

Ar c'hras a c'halle kaout he efed.

1732
Daveenn : GReg pg grace (La grace suffisante.)

e vouezh a c'hall da reiñ en diuz-se ha resev ivez mouezhioù ar re all

1732
Daveenn : GReg pg actif

An hini n'hall ket anduriñ ar c'hwezh eus ar gwin.

1732
Daveenn : GReg pg abstème (Van.)

Hastet on, ne hallan ket deportiñ.

1732
Daveenn : GReg pg hâte (J'ai hâte, je ne puis pas attendre.)

Hast am eus, ne hallan ket gortoz.

1732
Daveenn : GReg pg hâte (J'ai hâte, je ne puis pas attendre.)

en em beoc'hait da vihanañ mar gillit

1732
Daveenn : GReg pg (s')appaiser

gwin a c'heller da viret

1732
Daveenn : GReg pg garde (Vin de garde.)

ne c'hallan ket outi

1732
Daveenn : GReg pg (je n'en puis venir à) bout

ne c'hallan ket dont a-benn anezhañ

1732
Daveenn : GReg pg (je n'en puis venir à) bout

ne c'hallan ket dont a-benn anezhi

1732
Daveenn : GReg pg (je n'en puis venir à) bout

endra 'c'hall ar marc'h mont

1732
Daveenn : GReg pg (a toute) bride

buanañ ma c'hall mont ar marc'h

1732
Daveenn : GReg pg (a toute) bride

c'halla tennañ, c'halla gouennañ

1732
Daveenn : GReg pg (telle) cause (tel effet)

ne c'haller tennañ nemet dioc'h ar ouenn

1732
Daveenn : GReg pg (telle) cause (tel effet)

ar re vras a c'hell bezañ kaoz, da galz a vad ha da galz a zroug

1732
Daveenn : GReg pg (les Grands peuvent) causer (beaucoup de bien & de mal)

ar re vras a c'hell bezañ kiriok, da galz a vad ha da galz a zroug

1732
Daveenn : GReg pg (les Grands peuvent) causer (beaucoup de bien & de mal)

gwin a c'hell bezañ miret

1732
Daveenn : GReg pg garde (Vin de garde.)

a c'heller da viret

1732
Daveenn : GReg pg garde (Qui est de garde, qui se peut garder.)

a c'hell bezañ miret

1732
Daveenn : GReg pg garde (Qui est de garde, qui se peut garder.)

Ra ray an Aotrou kement-se din, hag ouzhpenn, mar gell netra all nemet ar marv va rannañ diouzhoc'h.

1850
Daveenn : GON.II p.99, Buez Ruth

A-vec'h ma c'hell bale.

1850
Daveenn : GON.II pg a-véac'h (à peine peut-il marcher).

dalc'hit ho pazailherezh, mar gellit

1850
Daveenn : GON.II pg badalérez

E vravaat a ra gwellañ ma c'hell.

1850
Daveenn : GON.II pg bravaat (Il l'orne le mieux qu'il peut).

Ne c'hellot ket o briataat.

1850
Daveenn : GON.II pg briata (Vous ne pourrez pas les ceindre, les environner).

n'hellan ket boazañ ouzh an akrded anezhañ

1850
Daveenn : GON.II pg akrder

N'hellan ket griat, ankounac'haet em eus ma beskenn er gêr.

1850
Daveenn : GON.II pg bésken (Je ne saurais coudre, j'ai oublié mon dé à la maison).

N'hellan ket bourrañ dioutañ.

1850
Daveenn : GON.II pg bourra (Je ne puis pas m'accoutumer à lui).

N'heller ket mirout an avaloù hevlene.

1850
Daveenn : GON.II pg aval (On ne peut pas conserver les pommes cette année).

n'hellit ket-hu kerzout a-gil

1850
Daveenn : GON.II pg a-gil

N'he deus ket gallet bronnañ he mab.

1850
Daveenn : GON.II pg bronna (Elle n'a pas pu donner le sein à son fils).

ne c'hall

1850
Daveenn : GON.II.HV pg alia (Né alia, "non certes"- Hors de Léon "Né hall". A la lettre, NE PEUT pour CELA NE SE PEUT).

ne c'hallan ket plegañ ma daouarzell

1850
Daveenn : GON.II pg arzel

ne c'heller ket e dennaén eus e abafder

1850
Daveenn : GON.II pg abafder

Skuizh on, ne c'hellan mui baleañ.

1850
Daveenn : GON.II pg baléa (Je suis las, je ne puis plus marcher).

ne c'hellin biken dasorc'hiñ an tan

1850
Daveenn : GON.II pg dazorc'hi

N'hellin ket kouskañ e-pad an deiz.

1850
Daveenn : GON.II.HV pg deiz, déz (Je ne pourrai pas dormir pendant le jour).

na c'hellin biken ober-se en un devezh

1850
Daveenn : GON.II pg dévez, dervez

n'hellan ket dialc'houezañ an nor

1850
Daveenn : GON.II pg dialc'houéza

na c'hell ket en em ziarc'henañ

1850
Daveenn : GON.II pg diarc'henna

na c'hell ket dibikouzañ e zaoulagad

1850
Daveenn : GON.II pg dibikouz

biken na c'hellod e zidamalloud diwar-benn kement-se

1850
Daveenn : GON.II pg didamallout

mar gellit e ober hep en em ziaezañ

1850
Daveenn : GON.II pg diéza

ne'm eus ket gellet e zifaziañ

1850
Daveenn : GON.II pg difazia

na c'hellot biken e zifourkañ alese

1850
Daveenn : GON.II pg difourka

biken na c'hellot o diframmañ

1850
Daveenn : GON.II pg diframma

na c'hell ket dilavregañ

1850
Daveenn : GON.II pg dilavréga

dilennañ a c'hellit e-touez kement-mañ

1850
Daveenn : GON.II pg dilenna

Na c'heller ket e ziloc'hañ.

1850
Daveenn : GON.II pg diloc'ha (On ne peut pas le faire mouvoir).

Na c'hell ket dinac'hañ ar pezh en deus lavaret din.

1850
Daveenn : GON.II pg dinac'ha (Il ne peut pas nier ce qu'il m'a dit).

Ha na c'hellit-hu ket dinesaat outañ ?

1850
Daveenn : GON.II pg dinésaat (Ne pouvez-vous pas l'accoster ?)

Ha ne c'hellit ket-hu dioueriñ an dra-se ?

1850
Daveenn : GON.II pg diouéri (Ne pouvez-vous pas vous passer de cela ?)

ne'm eus ket gellet e zirollañ

1850
Daveenn : GON.II.HV pg dirolla

n'hellan ket diskiñ dindan eñvor

1850
Daveenn : GON.II pg diski

ne'm eus ket gellet e lakaat da ziskregiñ

1850
Daveenn : GON.II pg diskrégi

piv a c 'hello hon dishualañ ?

1850
Daveenn : GON.II pg dishuala

n'hellan ket distoufañ ar pod

1850
Daveenn : GON.II pg distoufa, distouva

ne c'hellin biken diveinañ al liorzh

1850
Daveenn : GON.II pg diveina

n'hellin ket e ziverraat

1850
Daveenn : GON.II pg diverraat

n'hellan ket divorailhañ an nor

1850
Daveenn : GON.II pg divorala

n'hellit-hu ket e zivragezañ ?

1850
Daveenn : GON.II pg divragéza

ar bugel-se na c'hell ket en em ziwiskañ e-unan

1850
Daveenn : GON.II pg diwiska

ha c'hwi a c'hello disac'hañ an ed hoc'h-unan ?

1850
Daveenn : GON.II pg dizac'ha

ne'm eus ket gellet o dizallañ

1850
Daveenn : GON.II pg dizalla

kement a c'hellin a rin evit e zizenoiñ

1850
Daveenn : GON.II pg dizénoui, dizinoui

bremañ e c'hellit disouchañ, n'eus den

1850
Daveenn : GON.II pg pg dizoucha, dijoucha

biskoazh n'em eus gellet e zoñvañ

1850
Daveenn : GON.II pg doña, doñva

n'hellan ket dougen war va fenn

1850
Daveenn : GON.II pg dougen

n'hellan ket sevel an drezenn

1850
Daveenn : GON.II pg drézen, dreizen

na c'hellot biken e gavout e-kreiz kemend-all a dud

1850
Daveenn : GON.II pg é-kreiz, ékreiz

e c'halle

1850
Daveenn : GON.II pg é-c'hallé, é-c'hallé-béza

e c'halle bezañ

1850
Daveenn : GON.II pg é-c'hallé, é-c'hallé-béza

klañv eo bet e c'halle

1850
Daveenn : GON.II pg é-c'hallé, é-c'hallé-béza

eeunit-eñ mar gellit

1850
Daveenn : GON.II pg eeuna,euna

ur ger eo ha na c'hell ket da eilanvañ

1850
Daveenn : GON.II.HV pg elhañva

un elvenn a c'hell lakaat un tan-gwall da gregiñ

1850
Daveenn : GON.II pg elven

Doue hepken a c'hell enaouiñ ur c'horf

1850
Daveenn : GON.II pg enaoui

ne c'hell ket endevezout kement ha ma livirit

1850
Daveenn : GON.II pg eñdévézout, eñdévout

penaos e c'hellit-hu enoeiñ ?

1850
Daveenn : GON.II pg énoei

ha na c'hellid-hu ket éréañ startoc'h ?

1850
Daveenn : GON.II pg éréa

na c'hellit ket faziañ war an hent

1850
Daveenn : GON.II pg fazia

n'hellan ket fisiout e kement-se

1850
Daveenn : GON.II pg fisiout

fistilhet nebeutoc'h, mar gellit

1850
Daveenn : GON.II pg fistila

gallout

1850
Daveenn : GON.II pg gallout

gallet

1850
Daveenn : GON.II pg gallout

gellet

1850
Daveenn : GON.II pg gallout

gallout a rit e ober

1850
Daveenn : GON.II pg gallout

gallet em eus, ne c'hellan mui

1850
Daveenn : GON.II pg gallout

Ha c'hoazh e tougan-me mibien em c'hof evit ma c'hellfec'h gedal priedoù diganin ?

1850
Daveenn : GON.II Buez Ruth

kaer em eus, ne c'hellan ket e ziaraogiñ

1850
Daveenn : GON.II pg diaraogi

endra c’hallin

1850
Daveenn : GON.II p.7, introduction ; tant que je pourrai

Ra c'hellin

1850
Daveenn : GON.II p.8, introduction ; "que je puisse".

Me a oar e c'hallo.

1850
Daveenn : GON.II p.11, introduction, "je sais qu'il pourra".

evit ma c'hellin

1850
Daveenn : GON.II p.30, livre premier, "pour que je puisse".

Ne c'hell tevel war netra.

1850
Daveenn : GON.II p.97, livre second, "Il ne peut rien taire".

Mar gellan, ez in hiriv d’ho ti.

1850
Daveenn : GON.II p.94, livre second, « Si je puis, j’irai aujourd’hui chez vous ».

Biken n'hello tevel.

1850
Daveenn : GON.II p.88, livre second, « Jamais il ne pourra se taire ».

N'hellan mui kerzhout.

1850
Daveenn : GON.II p.87, livre second, "Je ne puis plus marcher".

Nag hemañ a c'hello ober gwell ?

1850
Daveenn : GON.II p.86, livre second, « Celui-ci ne pourra-t-il pas mieux faire ? »

Pe evit tra n'hellan-me ket mervel !

1850
Daveenn : GON.II p.85, livre second, " Que ne puis-je mourir ! "

Leñvañ a rez hed an noz, ha ne c'hellez ket kousket.

1850
Daveenn : GON.II p.66

Lavarout a c'hellan penaos, mar en defe pep hini e dra, e vefen pinvidik.

1850
Daveenn : GON.II p.68, "Je puis dire que, si chacun avait le sien, je serais riche".

An den-se ne hell tevel war netra, lavarout a ra pep tra.

1850
Daveenn : GON.II p.77

Ne heller ket bezañ karet gant an holl.

1850
Daveenn : GON.II p.77

Bez' e vevan gwellañ ma hellan.

1850
Daveenn : GON.II p.80, "Je vis le mieux que je peux".

Evit ma hellimp komz outañ.

1850
Daveenn : GON.II p.81, "Pour que nous puissions lui parler".

« Hag an dra-se c'hoarvez, bremañ me wel ervat, / Dre na c'hwezin biken tamm ebet tiekaat / Gallout labourat douar a gave din a oa aes, / Ha ne oa ret da se nemet mont war ar maez, / Dre c'houzout ar galleg, d'ober skol da ezen ; / Ha padal, an ezen ra skol d'an aotrouien. »

1867
Daveenn : MGK p93-94

Hep ur c'hriñsenn, Eripin kaezh, / E rankit, en ho stad, glaouriñ du gant an naon ; / Rak, evel ma ouzoc'h, dre ned eus razoc'h aon, / Ne c'hellit kaout kofad, na begad evit netra / : A daolioù skilf, pep tamm a rankit diframmañ[.]

1867
Daveenn : MGK p8

« Red eo din-me gouzout petra deu da vezañ, / Daoust ha dioc'h e atant en deus gallet bevañ ?

1867
Daveenn : MGK p91

Gant aon n'ho pe-c'hwi droug, droug a c'hell c'hoarvezout, / N'em bo mui da'm magañ nemet daeloù, hirvoud.

1867
Daveenn : MGK p18

an neb a venn, hennezh a c'hall eme ar re gozh

1867
Daveenn : MGK Rakskrid VI

War gement-se, en ur grenañ evelato, Erwanig a gasas e gorn bara d’an hini a c’houlenne e tal an nor. Ne dostae ket re, astenn a rae e zorn hirrañ ma c’helle.

1877
Daveenn : EKG.I. p.150

Difretañ a rae morzhed Loull, evel m’hoc’h eus gwelet chas yaouank o tifretañ, war al leur, ar pezh-dilhad o deus gellet da gaout.

1877
Daveenn : EKG.I. p.140

Evelato, ar c’hoant en deus da zerc’hel e vuhez gantañ a ro dezhañ nerzh nevez ; dont a c’hell eus a-zindan e bont, tennañ a c’hell e zivesker morzet eus a greiz al lec’hid ; div pe deir gwech e riklas hag e ruilhas diwar dalbenn an hent bras oc’h esa dont war gorre.

1877
Daveenn : EKG.I. p.130

En ur ziskenn eus e vag e ranko klevet e pe du emañ ar c’hlask dezhañ evit gellout mont en tu all, el lec’h ma ne vezo ket klasket.

1877
Daveenn : EKG.I. p.101

Digorit ho kalon ker bras ha ma kerfot, savit ho spered uhelañ ma c’hellfot, ha lavarit din ha c’hwi hoc’h eus klevet ur c’han ken dudius, gwelet un dra ker burzhudus ?

1877
Daveenn : EKG.I. p.99-100

Dinec’h e c’hellit bezañ e ti Job Karo.

1877
Daveenn : EKG.I. p.45

Pebezh dudi evit ar manac’h, evit Job Karo, e c’hwreg, e dud hag e amezeien gellout kofes evit gwalc’hiñ o c’houstiañs ha kaout an eurvad da lojañ o Doue en o c’halon, evit o sklêrijennañ hag o c’hreñvaat !

1877
Daveenn : EKG.I. p.49

N’em boa ken youl nemet lazhañ ha diskar soudarded muiañ ma c’helljen.

1877
Daveenn : EKG.I. p.287-288

Bennozh Doue deoc’h evit ar garantez a ziskouezit din : Me, n’hoc’h ankounac’hain biken, n’ho tilezin ket, mar gellan.

1877
Daveenn : EKG.I. p.12

Ya, mes ma vez gell[e]t kaout an Aotrou Poullaoueg en da lestr, e vezi da-unan barnet d’ar marv, ha da wreg ha da vugale a ranko mont da glask o boued.

1877
Daveenn : EKG.I. p.215

O youl a gouezhe zoken war draoù ha n’o doa talvoudegezh ebet evito : N’o doa ken c’hoant, a gredan, nemet da zistrujañ kement tra a c’hellfe digas da soñj dezho eus un Doue en neñv hag a roio da bep hini hervez e oberoù.

1877
Daveenn : EKG.I. p.30

Lojeiz a c’hellan da reiñ deoc’h, eme ar manac’h, mes ne vezo ket gwelloc’h eget ho koan.

1877
Daveenn : EKG.I. p.58

Kalon tud ar vro a dride a levenez o welet [e] oa, e kreiz kement a zispac’h, ankounac’haet kouent Sant-A[l]bin, ha bep noz e pep ti, pa c’helled lavaret ar pedennoù, rak ne c’helled ket hen ober bemdez, abalamour d’ar republikaned ha d’an dud fall a rede dre ar vro, ha ne felle ket dezho klevet hanv eus a Zoue, bep noz e lavared atav ur "Bater" hag un "Ave Maria" evit pellaat pep droug diouc’h menec’h an abati.

1877
Daveenn : EKG.I. p.35

Penaos treuziñ an hent-bras evit mont da gaout an iliz ? Penaos mont en iliz ? Penaos sevel en tour ? Setu aze, Yann Pennorz, kudennoù diaes da zibunañ, ha ne c’helli o dibunañ nemet pa vezi war al lec’h.

1878
Daveenn : EKG.II p.114-115

— N’hoc’h eus graet droug da zen ebet, eme-c’hwi ? Hag e c’heller lavaret gevier ken divezh ?

1878
Daveenn : EKG.II p.62

D’an iliz, e kuzh, ‘c’ha e berr, / Laerezh ‘ra kef ‘n [a]otro[ù] sant Pêr, / Ha, da serr-noz, ti an Ostiz, Yann da evañ ‘vel ur bouc’hiz ! / Ar jist[r] neve[z] ‘zo mat ha dous : / o lonkañ na skuizh hon marmouz / ‘Barzh ar barrouz, ar pinvikañ, / Muioc’h me[z]v na c’helfe be[z]añ. /

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

tostaat a ra ouzh an Aoter, / Lec’h emañ kuzhet hon Salver ; / Betek an tabernakl santel . E sav neuze gwellañ ma c’hell. / Pa eo savet betek eno, / Goustad war an norig e sko, / En ur lâret gant kalz a fe[iz] : / "Jezuz, ha n’emaoc’h ket aze ?"

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

Deus an holl Yann n’e[o] ket hañval, / Kammed na blij de[zh]añ tortal. / ‘Tre al lavar hag an ober, / Nebeutañ ‘c’hell, a lak amzer. /

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Tan-gwall - Ar pemzek deus ar miz-mañ, an tan a zo bet krog en ti an itron Pichon. ‘Barzh ar c’hrignol eo e krogas, da gentañ, o teviñ bernio[ù] greun a oa bet lakaet eno. Ac’hane e savas dre an doenn hag e tiskaras ane[zh]i. Gallet e [v]oe harz ane[zh]añ da grigiñ ‘barzh an tier all. Be[z]añ zo bet, koulskoude, meur a goll.

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

a washañ ma c'hell

1904
Daveenn : DBFV pg. a1 (le plus mal qu'il peut)

Kement ha ma vezo gallet, al lizheroù-kelc'h, hag ar paperoù all, a vezo moullet en hevelep stumm ha, dreist-holl, en hevelep ment, ma vezo gallet o gwriat a-gevret.

1909
Daveenn : REZI p.17

n'hellan ket outi

1909
Daveenn : BROU p. 252 (je n'en puis plus)

n'hellan ket pad gant ar boan-benn

1909
Daveenn : BROU p. 404

Ar Gorsedd anvet neuze Gorsedd digor, a vez dalc'het dirak an heol, dindan lagad an deiz, kement ha gallout, e-barzh ur c'hrommlec'h a zaouzek peulven, un daol-vaen en o c'hreiz.

1909
Daveenn : REZI p. 10

Hogen, kollet e voe da viken ar c’hanennoù hag an danevelloù ma oant mirourien dezho ; ha n’eo ket digant ar bugelig, n’oa nemet pemp bloaz pa voe tennet a-dre ar flammoù gant daouarn ar vuntrerien, e c’halljen o diskiñ en-dro.

1923
Daveenn : SKET p.22

Rak, mar galler fiziout e kounerezh mab-den, evelato e tigouezh a-wechoù, da heul kozhni pe gleñved, ez afe war zisleberiñ pe zisteraat, hag e teufe an eñvoradurioù da vezañ arvarus.

1923
Daveenn : SKET p.20

Derc’hent an donedigezh en em skigne ar baotred hag ar merc’hed yaouank dre ar c’hoadoù da guntuilh barroù-glas ha da zastum bleunioù muiañ ma c’hallent.

1923
Daveenn : SKET p.59-60

An heiz a oa ar c’haerañ a c’halljed da gavout, medet ma ’z oa bet e parkoù bet gounezet a-ratozh evit an doueed, ha dibabet hini-ha-hini an tañvouezennoù anezhañ.

1923
Daveenn : SKET p.61

Azaouezet ha diwallet evel ma ’z oant gant pep unan, e veze ar plac’hed yaouank sellet gant an holl gwitibunan evel c’hoarezed pe verc’hed, karet evel c’hoarezed pe verc’hed, dezho da c’hallout bale dizaon ha diarvar eus an eil penn d’ar penn all d’ar vro, da bep koulz, noz ha deiz.

1923
Daveenn : SKET p.67-68

Testeniet eo c’hoazh santelezh an nav rummad-tud kentañ a ouenn Vanos gant an nerzh marzhus a oa enno hag ar burzhudoù a hellent seveniñ dre c’halloud an nerzh-se.

1923
Daveenn : SKET p.75

Evit kenwerzhiñ, ober sklaved, dastum ar muiañ ma c’helljent a vadoù hag a binvidegezhioù eo ez oant deut, ha neket evit sevel o annez da viken e lec’hioù a gave dezho ez oant treut, digevannezus ha gouez.

1923
Daveenn : SKET p.99

Kement-se a zigouezh bep tro m’en em gav Kreisteiziz gant merc’hed hor gouenn, her merzhout am eus gallet ober me va-unan meur a wech (2).

1923
Daveenn : SKET p.100

Nemet, kent dezhi kimiadiñ da viken ha steuziañ ouzh o selloù e-kreiz an noz, e-keit ha ma klaskent, en o sav o-daou dirak o zi, he gwelout an hirañ ma c’hellent, he gweljont o chom a-sav, o talmeta gant he daouarn he gouriz nevez hag ar gourgleze stag outañ ; hag e lavaras : [...].

1923
Daveenn : SKET p.106

Ra c’hellfec’h, te ha da vreudeur, e nevez-amzer ho puhez, war heñchoù ar bed, kavout da geneilezed, da garezed, da briedoù, maouezed evelto !

1923
Daveenn : SKET p.120

Tri bed avat a oa. Bez’ e oa Aedobitus pe Tenedobitus [2], « Bed an Tan », mammenn pep luc’h ha pep gwrez, n’en deus gallet biskoazh krouadur, dezhañ kig hag eskern, gouzañv ar sked hag an tommder anezhañ, n’en deus nikun tizhet biskoazh, ha ne dizho biken, mont en e ziabarzh.

1923
Daveenn : SKET p.26

Hag evit ruilhañ ar c’helc’h, n’en dije ket ar Stlaper-Rod e-unan gallet ober gwell.

1924
Daveenn : SKET.II p.20

Paket ne hell bezañ nemet diwar-bouez eus las-bann, graet eus reun e vamm, hag a vefe bannet outañ d’an tarzh-deiz gant ur paotr gwerc’h en noazh.

1924
Daveenn : SKET.II p.21

Holl [v]ugale ar bourk en devoa gallet doñvaat, Bilzig biskoazh.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 40, p.896 (Miz Ebrel 1924)

Gwelloc’h magadur n’hallje da gavout pa dalveze da ene ar bugel koulz ha d’e gorf.

1924
Daveenn : SKET.II p.15

Gallet en deus enaouiñ ar c’houlaouenn.

1925
Daveenn : BILZ2 p.173

E-pad m'edon astennet war va gourvezenn, n'hellen ket en em virout da gounañ em bro gozh Breizh-Izel, em nesañted hag em c'hariaded.

1929
Daveenn : SVBV p.13

War va gwele edon, hogen n'hellis ket distagañ zoken ur pennad kousk, rak war va spered enkrezet e teue, an eil goude egile, hengounioù va zud-kozh, a droen kein dezho, hag eñvoriou va bugaleaj.

1929
Daveenn : SVBV p.15

ne c'hallan ket outi

1931
Daveenn : VALL pg (je ne puis en venir à) bout

din da c'hallout

1931
Daveenn : VALL pg afin de (afin que je puisse)

gant va holl vadoù, a-boan ma c'hallan ober va zreuz

1931
Daveenn : VALL pg affaire (avec tout mon bien, je me tire à peine d'affaire)

gwellañ m'hall a ra dezhañ

1931
Daveenn : VALL pg (il lui fait le plus de) bien (qu'il peut)

kement ha ma c'hell

1931
Daveenn : VALL pg autant

touiñ a c'hellfen war gement-se

1931
Daveenn : VALL pg assuré

laka anezhañ adreñvañ ma c'helli

1931
Daveenn : VALL pg arrière

Ne c'helled ket atav kemer ur resis-skritur evel ma reer peurvuiañ e brezhoneg, kalz re ziaes e vije bet klask an anvioù war ar c'hartennoù.

1943
Daveenn : TNKN p8

O vezañ ma 'z eus bet rouedet seurt karregennoù er Mor Keltiat, e c'hellfed soñjal, hervezañ, ez eo bet kalz brasoc'h an diveuzidigezh diwezhañ-se eget ma krede da V-Briquet ha da galz re all.

1943
Daveenn : TNKN p34

A-benn bloavezhioù hir ha niverus a labour aketus e komprenor marteze ar c'haniennoù hag an islonkoù, pe gentoc'h e c'hellor lavarout: ar goulakadur-mañ a zle bezañ gwir.

1943
Daveenn : TNKN p92

Lakaat a reas e zorn war an alc’houez ; treiñ a reas anezhañ ar goustadikañ ma c’hellas, mes ur gwigour skiltr a zihunas krenn ar voereb.

1944
Daveenn : ATST p.35-36

« Kement tra a savo a-us d'an douar a vezo dit, tier, girzhier, gwez, trevadoù : me ne c'hallin ket da gas kuit anez paeañ dit talvoudegezh da beadra ha da labourioù. »

1944
Daveenn : EURW.1 p9

Neblec'h all ebet ne c'hellfer kavout un douar ken kaer, un natur ken stagus.

1944
Daveenn : EURW.1 p14-15

Laerezh kuzhiadenn [avaloù] unan all, mar beze gallet.

1944
Daveenn : EURW.1 p25

Gallout a ran kofes, bremañ pa'z eus tremenet un nebeut bloavezhioù abaoe.

1944
Daveenn : EURW.1 p45

Ar gredenn en doa e veze bepred kaozioù dañjerus gant daou gamarad, e-lec'h pa vezent tri e c'hallje unan anezho, dre e vezañs, mirout ouzh an daou vignon da « gouezhañ en demptasion ».

1944
Daveenn : EURW.1 p50

An traoù ne oant ket ken aes hag e c’hellfed krediñ.

1944
Daveenn : EURW.1 p.206

Penaos o doa gallet an daou viltañs kammañ bremaik sklerijenn al loar ? An dra-se a zo ur sekred ha n’eo bet gouezet morse gant den.

1944
Daveenn : ATST p.64

« [...] Me ’bari eo labous an Ankoù ! e-biou da Gervetouz eo tremenet, hag ac’hano en deus nijet war-du Karreg-al-Louarn. Ma n’eo ket aet da gerc’hat ar voereb kozh ? » — « E c’hallfe bezañ, Lom. »

1944
Daveenn : ATST p.71

Ne lavarin anv maouez ebet, rak merc’hed ar c’hêriadennoù am eus anvet a oa aet da Garreg-al-Louarn ar buanañ m’o doa gallet ; holl e oant aet di eus an hini vrasañ betek an hini vihanañ, an hini goshañ evel an hini yaouankañ, dre hent[-]bras, dre hent-karr, dre gwenodenn ha kammboulenn, dreist kleuzioir [sic, "kleuzioù"], a-dreuz gwarimier sec’h ha parkeier priellek, holl, holl, d’ar red, eeun gant o hent ar re a c’halle mont, kamm-digamm ar re all, pep hini hervez hirder ha nerzh he divesker.

1944
Daveenn : ATST p.80

— « N’on ket barrek ? Kement-se, n’eo ket ur fri lous eveldoc’h a zesko din ur vicher bennak ! » — « Dalc’h ’ta, neuze !… Dalc’h ’ta, neuze !… » Ha Lom a roeñve, ar pezh ma c’halle.

1944
Daveenn : ATST p.95-96

An Tad-Mestr a oa anezhañ un den war an oad, gouiziek war gement tra, a c'helle bezañ gouezet war an douar.

1949
Daveenn : SIZH p.40

Paotr ar gaita, avat, kavet gantañ an ton hag ar mentadur, a daol bremañ er-maez, en-dra [endra] ma c'hell, ur « fandango », drantig [drantik] ha goapaer, ken eo ur blijadur.

1949
Daveenn : SIZH p.66

Ha bez' e c'helle ne zeuje ket ?

1949
Daveenn : SIZH p.65

- Ha ne c'hellfec'h ket kemer va flas, hiziv, en iliz. Va devezh diwezhañ eo.

1949
Daveenn : SIZH p.63

Izeloc'h en diaz, a-us d'ur menestin foenneg, e disheol ur bochad gwez elv, e klouare ul lenn-kouronkañ, ma c'helled ebatiñ, goude bezañ pigellet pe douget boutegadoù atredoù, e-pad eurioù an deiz ; rak, - ar Reolenn a oa, - ne veze ket lezet nemeur ar baotred yaouank hep ober tra pe dra.

1949
Daveenn : SIZH p.53

–…Un eurvad hep e bar [sic] eo hini ar re a zo bet dibabet gant Doue da vezañ disrannet diouzh ar bed, evel m’eo bet ho chañs c’hwi. Gouzout a ran : an huñvre, – an drochig-se eus an ti ! – Bez’ e c’hell turlutat ha fistoulat e pennoù a zo.

1949
Daveenn : SIZH p.40

Hogen, mar plij, marc'heg pe floc'h, / Ha goût e c'hellfen piv ez oc'h ?

1960
Daveenn : PETO p57

Met an arc'hant bet lakaet a-gostez diwar ar pezh am boa gounezet e-pad ma oan bet e bro an okoume eo e c'hellis sevel an oberenn a zo chomet an tostañ d'am c'halon, hag a oa bet embannet hepken goude ar brezel pa oan aet en-dro da Afrika, dindan an ano Yezhadur Bras ar Brezhoneg.

1985
Daveenn : DGBD p6

an daou beul-se ne oa ket bet aotre d'o sevel, a c'haller soñjal, nemet e penn traoñ an iliz, ar pellañ ma voe gallet diouzh al lodenn gozh, kuit d'ober dismegañs dezhi

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 16

Pa oa bet roet loc'h d'ar chanter nevez adal 1424 e c'hallje bezañ bet divizet echuiñ an iliz diouzh ar pennahel nevez [...]. Heneusoc'h e vije bet diabarzh an iliz-veur.

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 23

E c'hallfe bezañ zoken e vefe bet mañsonet tro-dro d'ar chantele kozh ha na vefe bet pilet nemet a-nebeudoù, bep ma kreske egile.

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 23

Gallout a ra ar c’henemglev -"pe ar framm preder"--mañ bezañ burutellet adarre da geñver an taolioù da zont.

2015
Daveenn : DISENT p66

Arabat kennebeut kontañ war ar fed e teuy atav ar polis da herzel ar stourmerien -dibenn skrijus- rak gallout a ra an dud e karg soñjal ez eus muioc’h a riskloù -evit an dud o-unan, pe war an dachenn bolitikel- ma tibabont mont dre heg.

2015
Daveenn : DISENT p77

Daoust ha gallout a reomp distruj ar c'harr-nij brezel az ay da vombezañ Afganistan, an tourter a vo implijet dizale da sevel ur c'hamp bac'h pe ur greizenn nukleel, ar banell-vruderezh a vila ar gweledva ganti, pa vefe-hi diouzh al lezenn pe ne vefe ket, ha kement zo… ?

2015
Daveenn : DISENT p65-66

Ouzhpenn se e rank ar giton embann perak eo ac'hubet ar savadur, a-drugarez d'ul lugan sklaer ha soñjet brav evit ma c'hallfe skeiñ ar speredoù e-pad pell.

2015
Daveenn : DISENT p81

Evel-se [gant bezañ hardizh] e vo miret ouzh goulennoù diaes a c’hallfe bezañ savet gant un den en degemer, ur vijil pe ur poliser bennak, dreist-holl ma seblantit bezañ e kreizig-kreiz ur gaozeadenn ouzh ho pellgomzer-hezoug…

2015
Daveenn : DISENT p74

Deizioù hag eurioù digoradur al lec'h, deoc'h da c'houzout da bet eur e vez digoret ha serret an dorioù, pegoulz e vez diaesoc'h d'ar vijiled evezhiañ al lec'h abalamour d'an niver bras a dud a zo ennañ, pegoulz e c’hall an dud bezañ degemeret e-barzh al lec'h a fell deoc'h tizhout, hag all, hag all...

2015
Daveenn : DISENT p75

Lakaat grizilhonoù dezhañ [da unan bennak] -ha pa vefe kentoc'h arouezius, rak dont a raio ar boliserien da zigabestrañ anezhañ- a c'hall spontañ anezhañ, lakaat ar jeu da vezañ tenn ha degas efedoù fall.

2015
Daveenn : DISENT p63

Gallout a ra distruj an traoù, al labour, an dud a zo en-dro dezhañ, koulz hag en em zistruj zoken.

2015
Daveenn : DISENT p62

Gallout a ra Yann Stourmer dibab riskloù bras evitañ avat, pa vefe war tachenn e labour, e zarempredoù gant tud all, e yec’hed pe e surentez zoken.

2015
Daveenn : DISENT p65

O renkañ a c'helljen evel-just e-touez an emlazhoù armerzhel met aze ez eus lec'h evit Bro-C'hres a-bezh ha ne gavan ket reizh lakaat anezhe mesk-ha-mesk gant ar yoc'h.

2015
Daveenn : EHPEA p29

Notennoù studi

Er skouer tennet eus EURW.1 (1944) gant Taldir e vefe gortozet "c'hellfed" ha n'eo ket "c'hellfer" en degouezh-se. Troet eo brezhonegoù kreiz ar vro d'ober gant stummoù dibersonel savet diwar -r diwar skouer amzer-vremañ an doare-disklêriañ. Gant-se e klever "e oar" e-lec'h "e oad" da skouer.

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial