I.
A.
1. Maouez kozh.
Ur wrac'h kozh. Kaozioù gwrac'hed kozh : kozh kaozioù n'eus netra wir enno.
&
KOZH
Gwrac'h an halen : maouez a zalc'he ar bugel da vadeziñ a-uc'h ar maen-font (an amiegez, prl.).
&
Gwrac'h-aod : maouez a blij bras dezhi mont da gregina.
2. Trl. skeud.
Dont da vezañ gwrac'h : koll e skiant-vat.
&
Kaout ar wrac'h : na c'hounit kartenn ebet er c'hoari kartoù.
&
Palastr ar wrac'h : remed diefed.
Palastr ar wrac'h na ra droug na vad.
&
Diskantañ* gwrac'hed.
&
Bezañ e baradoz* ar gwrac'hed.
B. (er c'hontadennoù pobl)
1. Sorserez, dezhi perzhioù mat pe berzhioù fall, hervez.
Gwrac'h ar Sadorn noz : gwrac'h a ya en tiez emeur o labourat enno goude hanternoz.
&
Dre gunuj.
Mab ar wrac'h !
2. Noz ar wrac'h : noz diwezhañ miz geñver.
II.
(db. al loened)
A. Pesk mor eus ar c'herentiad Labridae, e anv spesad Labrus bergylta, skant bras ouzh e groc'hen, livet-flamm, a vev tost d'an aod war ar sont kerreg.
B. (db. an amprevaned)
1. Gwrac'h-an-diaoul : c'hwil-kornek.
2. Gwrac'h-lann, gwrac'h-oaled, gwrac'h-prenn : laou-dar.
daoulagad koarek he deus ar c'hrac'h pikouzek-hont
daoulagad coarecq he deus ar c'hrac'h picqousecq-hont
1732
Daveenn :
GReg
pg (cette vieille chassieuse fait de la) cire (des yeux)
gwrac'h
grac'h
1732
Daveenn :
GReg
pg cloporte (ou, porcelet, insecte à plusieurs pieds, qui, s'engendre sous les pierres, sous les écorces seches d'arbres, au tour des muids de vin)
gwrac'hed
grac'hed
1732
Daveenn :
GReg
pg cloporte
koñchoù gwrac'hed
conchou grac'hed
1732
Daveenn :
GReg
pg contes (de vieilles)
grac'hed kozh
grac'hed coz
1732
Daveenn :
GReg
pg (vieille) décrépite
kozh grac'h mogedet
coz-grac'h moguedet
1732
Daveenn :
GReg
pg (vieille) décrépite
kozh grac'h luduek
coz-grac'h luduëcq
1732
Daveenn :
GReg
pg (vieille) décrépite
gwrac'h kozh
groah-coh
1732
Daveenn :
GReg
pg (vieille) décrépite
gwrac'hed kozh
groahed coh
1732
Daveenn :
GReg
pg (vieille) décrépite
diskanta gwrac'hed
disqanta grac'hed
1732
Daveenn :
GReg
pg écailler (des vieilles. il se dit figurément, pour confesser des vieilles)
gwrac'h an diaoul
grac'h an diaul
1732
Daveenn :
GReg
pg (vielle) enchanteresse
gwrac'h kozh
grac'h coz
1732
Daveenn :
GReg
pg ha-ha (Vieille ha-ha.)
gwrac'h ratous
grac'h ratous
1732
Daveenn :
GReg
pg ha-ha (Vieille ha-ha.)
gwrac'h
grac'h
1850
Daveenn :
GON.II
pg gôgez, grac'h (vieille, femme qui est dans la vieillesse. c'est aussi un poisson de mer de la figure et de la grosseur de la carpe [...] un des noms que l'on donne au cloporte. insecte), groac'h, pg laouen-dar
gwrac'h
groac'h
1850
Daveenn :
GON.II
pg grac'h (vieille, femme qui est dans la vieillesse. c'est aussi un poisson de mer de la figure et de la grosseur de la carpe [...] un des noms que l'on donne au cloporte. insecte. hors de Léon, groac'h), groac'h (voyez "grac'h").
Evel ur wrac'h e vale.
Ével eur grac'h é valé.
1850
Daveenn :
GON.II
pg grac'h (elle marche comme une vieille).
gwrac'hed
grac'hed
1850
Daveenn :
GON.II
pg grac'h (vieille, femme qui est dans la vieillesse. c'est aussi un poisson de mer de la figure et de la grosseur de la carpe [...] un des noms que l'on donne au cloporte. insecte. Pl.)
Ur wrac'h dizant eo.
Eur grac'h dizañt eo.
1850
Daveenn :
GON.II
pg dizañt (C'est une vieille édentée).
marvailhoù gwrac'h kozh
marvaillou grac'h-koz
1867
Daveenn :
MGK
rakskrid III
grac'h oaled
1909
Daveenn :
BROU
p. 246 (cloporte)
gwrac'h
grac'h
1909
Daveenn :
BROU
p. 246 (vieille, etc)
— Lavaret a raer ivez penaos e vezer spontet entre ar chapel hag ar feunteun. — Eno, el lec’h all, spontet e vezer dre-holl gant an Teuskoù-noz, ar [g]wrac’hed, ar gornandoned, ha karrigell an Ankou.
— Lavaret a rêr ive penôs e ver spontet entre ar chapel hag ar feunteun. — Eno, el lec’h all, spontet e ver dre-holl gant an Teuskou-noz, ar wrac’hed, ar gornandoned, ha karigell an Ankou.
1924
Daveenn :
BILZ1
Niv. 41, p.947 (Mae 1924)
gwrac'hed
1931
Daveenn :
VALL
pg bluette
gwrac'h
1931
Daveenn :
VALL
pg bluette
Lakaet e veze ar wrac’h da ganañ war ar c’hoariva, bez’ he doa ur vouezh dous evel ur bugel, hag un eñvor burzhudus, peogwir he doa kanet da Fañch an Uhel ouzhpenn ur c’hant a werzioù hag a sonioù kozh.
Lakaet e veze ar wrac’h da gana war ar c’hoariva, bez’ he doa eur vouez dous evel eur bugel, hag eun eñvor burzudus, peogwir he doa kanet da Fañch an Uhel ouspenn eur c’hant a werziou hag a soniou koz.
1944
Daveenn :
EURW.1
p.189
Gant un istor gwrac’h kozh e teuio ar voereb da vorediñ ha da gousket mat.
1944
Daveenn :
ATST
p.45
E wreg 'vat, ur jolfa anezhi ha gwisket Doue’ oar, ne vane ket dilavar ; n’he devoa ket laeret he gwerzh-butun ar wrac’h ma voe bet distagellet ganti [...].
1954
Daveenn :
VAZA
p.35
Ar Vatezh, ur wrac’h kozh ha kintus, gwall zaoulagad en he fenn. Deuet eo tre hep skeiñ war an nor.
Ar Vatez, eur wrac’h koz ha kintus, gwall zaoulagad en he fenn. Deuet eo tre hep skei war an nor.
1960
Daveenn :
PETO
p29
Ha, war gren da vezañ bac'het, / Em eus flatet kaozioù gwrac'hed ; / Fistilh grevus hag avelek / D'am zrubuilhañ, paourkaezh beleg.
Ha, war gren da veza bac'het, / Em eus flatet kaoziou gwrac'hed ; / Fistilh grevus hag avelek / D'am zrubuilha, paour-kêz beleg.
