Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
3
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. Doar./Stn. A. (db. korf an dud pe ar rannoù anezhañ) 1. N'eo ket goloet gant dilhad. Klevet e veze piltrot he zreid noazh war ar plañchod. Ar riv a groge en e gorf noazh. Gwiskañ a reas he sae war he c'hroc'hen noazh. Paour-glez ha noazh-glan. & (db. an dud o-unan) Bezañ hanter noazh, hogozik noazh : bezañ noazh ul lodenn eus e gorf. 2. Trl. Bezañ war e dreid noazh, en e benn noazh : bezañ diarc'hen, diskabell. Atav e valeent war o zreid noazh. Arabat dit mont er-maez ez penn noazh. & Dre skeud. Bezañ war e galon noazh : bezañ war yun. Ne blij ket dezhi gwelet he mab mont da c'hoari war e galon noazh. B. (db. an traoù) 1. Dre ast. (db. ar binvioù lemm) N'emañ ket en e c'houhin. Bez'e oa ur gontell noazh en e gostez. Ar c'habiten a oa e gleze noazh gantañ en e zorn. 2. Dre skeud. (db. ar gorreennoù douar) Dizolo. Ur vro noazh. Kerzhet a rae e-kreiz ur blaenenn noazh. Kousket war an douar noazh : war-c'horre an douar rag-eeun. & Hep plantenn ebet warnañ. Edod e dibenn an diskar-amzer, noazh e oa ar parkeier. HS. rik. 3. (db. al liñvennoù) Pur, hep dour ennañ. Gwin noazh. 4. (db. ar gwez, ar plant) Kollet e zelioù gantañ. Avel but miz geñver a c'hwibane war lein ar gwez noazh. 5. (db. an eskern) Digig. 6. (db. pennoù an dud) Divlev. Farsus e kave penn noazh e gamalad. DHS. disto. HS. moal. II. A. Tr. adv. (db. an dud pe an traoù zo gwisket pe guzhet prl.) EN NOAZH : hep bezañ gwisket. Tud en noazh. Emañ en noazh. En em lakaat en noazh : en em ziwiskañ Diwiskañ ub. en noazh, lakaat ub. en noazh : tennañ e holl zilhad diwarnañ. Bezañ en noazh-bev, -blouc'h, -ganet, -glan, -puilh, -ran: hep an disterañ pezh dilhad war e gorf. B. Dre skeud. 1. A-wel d'an holl. Fellout a rae dezhañ diskouez e ene en noazh ha ne voe ket selaouet. 2. (db. ar c'horreennoù) Tennet diwarnañ ar gwiskad er golo ent reizh. Plijout a rafe dezho gwelet ar mein-se en noazh da welet e pe stad emaint dindan o gwiskad raz. 3. Adv. pouez. Tre. Paour-noazh. III. Impl. da ak. 1. Bezañ en e noazh : bezañ en noazh. Laouen e oa da vont en e noazh. & Dre skeud. A-wel d'an holl. N'eus ket par d'an darvoudoù evit lakaat ar c'halonoù d'en em ziskouez en o noazh. 2. Trl. pemdez Lakaat ub. war an noazh : e rivinañ. Lakaet eo bet war an noazh gant e vugale. & Bezañ erru war an noazh : bevañ en dienez.

Skouerioù istorel : 
63
Kuzhat roll ar skouerioù

noazh

1499
Daveenn : LVBCA p151 (nuz)

hanter noazh

1499
Daveenn : LVBCA p95, 151 (demy nu)

M. Pet zo a'n euvroù a drugarez ? D. Seizh spirituel ha seizh korporel. M. Livirit ar re spirituel. D. 1. Kelenn ar re ignorant. 2. Korrijañ ar re a fazi. 3. Reiñ kuzul mat d'ar re o devez ezhomm. 4. Koñsoliñ ar re dezolet. 5. Dougen pasiantamant an injuroù. 6. Pardoniñ an ofañsoù. 7. Pediñ evit ar re vev hag ar re varv hag evit ar re a zeu d'hor persekutiñ. M. Livirit ar re gorporel. D. 1. Reiñ da zebriñ d'ar beorien o devez naon. 2. Reiñ da evañ d'ar re o devez sec'hed. 3. Gwiskañ ar re noazh. 4. Delivrañ ar brizonerien. 5. Vizitañ ar re glañv. 6. Lojañ ar belerined hag an estrañjerien. 7. Enteriñ ar re varv.

1622
Daveenn : Do. p32 & 34

noazh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg nud

lakaat e noazh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (mettre a) nud

noazh-dibitilh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg nud

diwiskañ noazh-ganet

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (mettre a) nud

noazh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg noaz

diwiskañ noazh-pilh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (mettre a) nud

lakaat e noazh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg denuer

noazh-pilh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (mettre a) nud

M. Leveret ar re [an Euvroù a drugarez] korporel. [D.] Reiñ da zibriñ d'ar re o deus naon, / Reiñ da evañ d'ar re o deus sec'hed, / Gwiskañ ar re noazh, / Delivrañ ar brizonerien, / Vizitañ ar re glañv, / Lojañ ar birc'hirien hag [an] estrañjourien, / Enteriñ ar re varv.

1677
Daveenn : Do. pp 33 & 35

hanter-noazh

1732
Daveenn : GReg pg demi (-nud)

gant beg ar c'hleze, gant ar c'hleze noazh

1732
Daveenn : GReg pg (à la pointe de l') épée

lakaat en noazh-bev

1732
Daveenn : GReg pg dépoüiller (tout nud)

war e groc'hen noazh

1732
Daveenn : GReg pg (sur la) chair (nüe)

noazh

1732
Daveenn : GReg pg démeublé (ée, qui n'est pas meublé, maison ou chambre sans meubles)

diwiskañ en noazh

1732
Daveenn : GReg pg dépoüiller (tout nud)

noazh-pilh

1850
Daveenn : GON.II pg nôaz (-pil)

ret eo gwiskañ ar re noazh

1850
Daveenn : GON.II pg nôaz

noazh

1850
Daveenn : GON.II pg nôaz, nôec'h

noazh

1850
Daveenn : GON.II pg nôaz, nuac'h

noazh-bev

1850
Daveenn : GON.II pg nôaz (-béô)

noazh-glan e oant

1850
Daveenn : GON.II pg glan, glân

noazh

1850
Daveenn : GON.II pg nôac'h, nôaz

noazh

1850
Daveenn : GON.II pg nôac'h, nôaz, nôec'h

skoit war e gorf noazh

1850
Daveenn : GON.II pg nôaz

Eno, ker paour ha Job, gleb-dour-teil, hanter noazh, / Un truez-o-gwelet, e kerzhent gant an hent, / O c'houlenn, en anv Doue, oc'h ar re a welent, / Ur c'hriñsenn da c'hortoz peadra da vevañ.

1867
Daveenn : MGK p78

Ar c'hwreg yaouank d'he zro, oc'h ober he diviz, / Ne lezas ket ur vlevenn wenn / E-touez ar re zu war e benn, / O-div, evel div yar, dre skrabat penn o gwaz, / A lakeas anezhañ 'vel un irvinenn noazh.

1867
Daveenn : MGK p63

Mat, me, p’am bezo Andre ar Pontoù etre va daouarn, her lakaio en noazh ; her stagañ a rin start ouc’h ur peul a vezo ken huel hag eñ, evit miret na c’hello fiñval un tamm, na gant he dreid na gant e zaouarn ; ur pennad keuneud a sankin en e c’hinou evit hen derc’hel digor, hag en-dro d’e dreid e lakin kement merienenn a vezo kavet er vro.

1877
Daveenn : EKG.I. p.145

en noazh emañ

1909
Daveenn : BROU p. 403 (nu)

noazh-pilh

1909
Daveenn : BROU p. 409 (Pill : ne s'emploie au singulier que dans l'expression : noaz pill, tout nu)

Taolet en doa pled ez oa truilhennek dilhad ar merc’hed yaouank, ma ’z oant hanternoazh ha ma krenent gant ar riv er goañv ; n’oa dezho, ouzhpenn, ar c’hregin-mor nemet ur bevañs treut ha difonn, hag he devoa alies plac’h he gouriz arem hag he gougleze poan vras o tanañ, gant ur maen-kailhastr hag un dornad bezhin sec’h, prenn-keuneud glep diwar ar peñseadoù.

1923
Daveenn : SKET p.115

Er vro-se, dindan un oabl entanet, e vev an dud en noazh-dibourc’h, hag e vesk, e-kreiz koadoù uhel-uhel, miled ramzel, heñvel ouzh an euzhadennoù a zigouezh ganeomp gwelout a-wechoù dre hon hunvreoù.

1923
Daveenn : SKET p.14

Diskabell o fenn, noazh o divrec’h hag o divesker ez aent, paotred ha merc’hed, ha diarc’hen e kerzhent.

1923
Daveenn : SKET p.59

Hag int izel a-walc’h, e c’heller diwar hini pe hini anezho merzout, dre waskoù ar c’hlasvez, en diabell diouzh tu ar c’hornog, mor ar Goularz hag an arvor noazh a sav e vonnoù dezhañ.

1923
Daveenn : SKET p.95

Ar seizh paotr, o c’hleze noazh en o dorn, a bede tro-dro d’ar bez, a rae evadkinnigoù hag a gase da benn ul lidlazhadenn.

1923
Daveenn : SKET p.121-122

noazh-dibourc’h

1923
Daveenn : SKET p.169, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Tout nu".

Eno eo e kavas Velia anezhañ, ez noazh en e sav dirak an tan, oc’h astenn e bennig ouzh ar flamm.

1924
Daveenn : SKET.II p.35

Hep benveg ebet da eilstourm, hep tog-brezel, na skoed, na hobregon d’en em wareziñ, e zivrec’h hag e zivhar ez noazh, hep ken kabell nemet e vlev melen hir, hep ken gwiskamant nemet e doneg wenn bevennet a limestra, faezhet ez oa Vindosetlos panevet da groz an daboulin, a ise outañ enebourien a-vordilh, bezañ dihunet war un dro ur geneilez c’halloudek.

1924
Daveenn : SKET.II p.51

Anat diwar arnodennoù graet e 1862 e mirdi « Saint-Germain », pa n’oufed teurel un dared skañv gant an dorn noazh en tu-hont da 25 m d’an hirañ, e c’heller tizhout betek 65 m dre ober war-bouez al lêrenn-vannañ.

1924
Daveenn : SKET.II p.19, notenn (1)

Ouzhpenn da se, war an daolenn varzhus-se, e welen ur maread morianed ha morianezed du-peg en tenn da gorolliñ e kant stumm disheñvel, o c'hoari ez noazh-dibourc'h o c'hweleviñ evel an huzel war mantell kimin ti-forn hini bras Poull ar Raned, ha bronnoù ar gwragez o hejañ-dihejañ, o pignat hag o tiskenn en ur vont a-gleiz hag a-zehoù, a-is hag a-us, a-hed o divlez hag o c'horf klosennek, bouzellok ha begelok.

1929
Daveenn : SVBV p.19

niver noazh

1931
Daveenn : VALL pg (nombre) abstrait

Koant a-walc'h e oa he dremm, divjod yac'h ha ruz, daoulagad glas, ur c'hoef Kernevadez a c'holoe he blev kistin, hogen he c'horfenn a oa uzet ar voulouz warni, he brozh a oa unan fall hag he zreid noazh ne oant ket gwall naet en he botoù-prenn leun a deil.

1944
Daveenn : EURW.1 p46

Stagañ 'rejomp poltredoù ouzh ar mogerioù noazh [.]

1944
Daveenn : EURW.1 p.162

Pep hini a yae noazh evel ur preñv da c'haloupat war al leton ha da ziskrapañ en dour.

1944
Daveenn : EURW.1 p25

Kaer en deus treiñ ha distreiñ, ne zeu ket ar c'housked dezhañ. Re domm eo en e logig. Hag atav an tan en e wad. Diwiskañ a ra e roched. Sevel a ra. Emañ e noazh-pilh en noz teñval-dall. Ur vezh dudius a laka e gorf da skrijañ.

1949
Daveenn : SIZH p.51

Diwiskañ a ra e roched. Sevel a ra. Emañ e noazh-pilh en noz teñval-dall.

1949
Daveenn : SIZH p.51

- Klevet em eus lavarout ez eus levrioù, skrivet penn-da-benn a-zivout maouezed noazh... Hag anaout a rit « La Mujer Desnuda » gant Blasco Ibañez?...

1949
Daveenn : SIZH p.47

Tra ma noazo outañ ken e gure fall, / Hor peuriñ 'vo ken berr ha gant saout ar menez / Dalc'hmat o lipat mein hag o krignat ar brug / E-touez ar c'herreg noazh hag al lann gouez a lug.

1960
Daveenn : PETO p32

Allas ! ar fallañ lomm c'hwerv / Am bo, pizh-razh, da skarzhañ c'hoazh / ' Vo ken grizias ha dour berv / Hag a lesko ma gouli noazh.

1960
Daveenn : PETO p42

noazh-pilh

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-pilh

noazh-glan

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-glan

noazh-ganet

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-ganet

noazh-dibourc'h

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-dibourc'h

noazh-bev

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-bev

noazh-dibitilh

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-dibitilh

noazh-blouc'h

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-blouc'h

noazh-putiran

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-putiran

noazh-glez

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-glez

noazh-ran

1978
Daveenn : NDBF pg noazh-ran

En o lec'h e weler pastelladoù moger noazh.

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 16

Arbennigour e oa war draoù ar c'hof ha ma oas en noazh er gambr oberata e'z lakae war an noazh er-maez.

2015
Daveenn : EHPEA p39

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial