I.
A.
G.
1. [1499, 1985] Kreskenn garnek zo ouzh penn bronneged zo.
Kerniel ar saout, ar givri. Kerniel troellennek ar meot. Bet en deus un taol korn gant ur vuoc'h.
[1499] Ul loen a zaou gorn. [1985] War-bouez o c'herniel e vez dibradet ha sammet ar saout war ar pont.
&
Dre fazi
Kerniel ar c'hirvi : ar brankoù.
2. Dre ast.
Korn ar frikorneged : kreskenn garnek ha begek-lemm zo war o moj.
3. Loen-korn, chatal-korn.
4. Trl.
Dre skeud.
Dougen ar c'herniel : bezañ dogan.
&
Ober kerniel da ub. : e zoganañ.
&
Paotred o c'herniel : an doganed.
B.
H.g.
Danvez tennet eus ar c'hreskennoù-se evit oberiañ traezoù.
C'hwezh ar c'horn devet.
&
Trl.
Sec'h-korn : sec'h-tre.
Un tamm bara sec'h-korn. An douar zo sec'h-korn dre ma n'eus ket a c'hlav abaoe pell.
II.
A. (db. an traoù graet gant kerniel al loened)
Korn-falc'h, korn-higolenn.
Ar falc'herien a vez o maen-higolenn ganto en ur c'horn.
&
Ent krenn.
[1931] Ur c'horn.
B. (db. an traoù damheñvel ouzh kerniel al loened)
1. Korn-maout : brodadenn zo war dilhad henvoazel bro ar Bigoudenned.
2. [1931] Ur c'horn klevet : traezenn a lakaer ouzh e skouarn da glevet fraeshoc'h.
3. Dre verr.
[1924, 1931] Korn-butun.
Ne'm eus tamm butun ha ma c'horn zo torret. Ma zad-kozh en deus ur c'horn pri. Aet eo ma c'horn e ludu : peurzevet eo ar butun ennañ.
[1931] Tanañ ur c'horn.
[1924] Tanit ho korn, ha, goude, me a gonto anezhi deoc’h.
&
[1732] Bann ur vilin-avel.
4. Kreskenn pa vez loar vihan.
Emañ al loar war he c'horn.
HS. kentr.
III.
(db. ar binvioù a c'haller reiñ sonioù da glevet ganto)
1. [1850] Benveg seniñ dre c'hwezh oberiet e metal, troellennek e stumm, ledan ar founilh anezhañ.
Korn-hemolc'h*.
2. Korn-boud.
3. GWECHALL.
[1850] Korn-bual : benveg a c'hwezhed ennañ da c'helver an dud da zont eus ar park.
4. Dre ast.
Benveg zo er c'harbedoù a reer gantañ evit sachañ evezh ar vleinerien all.
Daveenn :
LVBCA
p14, 23, 50, 122 (tout ce qui a deux cornes)
kern
quern
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg corne
kerniel
querniel
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg corne
kernoù
quernou
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg corne
korn
corn
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg corne
korn a builhentez
qorn a buïlhéntez
1732
Daveenn :
GReg
pg corne (d'abondance)
hep kerniel
hep qernyell
1732
Daveenn :
GReg
pg (sans) cornes
kernioù krogennek
qernyou qroguennecq
1732
Daveenn :
GReg
pg corne (crochuë)
korn krogennek
qorn croguennec
1732
Daveenn :
GReg
pg corne (crochuë)
ur c'horn, daou gorn, tri c'horn
ur c'horn, daou gorn, try c'horn
1732
Daveenn :
GReg
pg (une) corne (deux cornes, trois cornes)
kernoù
qernëu
1732
Daveenn :
GReg
pg corne (partie dure de l'animal)
kern
qern
1732
Daveenn :
GReg
pg corne (partie dure de l'animal)
kornoù
cornou
1732
Daveenn :
GReg
pg cor (trompette de chasseur)
kerniel
qérnyel
1732
Daveenn :
GReg
pg aile
korn
qorn
1732
Daveenn :
GReg
pg aile, (le bois d'un) cerf, corne (partie dure de l'animal)
korn
corn
1732
Daveenn :
GReg
pg cor (trompette de chasseur)
kerniel kirvi
qernyel-qirvy
1732
Daveenn :
GReg
pg bois (d'un cerf)
korn karv
qorn-qaro
1732
Daveenn :
GReg
pg bois (d'un cerf)
kernioù
qernyou
1732
Daveenn :
GReg
pg (le bois d'un) cerf, corne (partie dure de l'animal)
kerniel
qernyel
1732
Daveenn :
GReg
pg (le bois d'un) cerf, corne (partie dure de l'animal)
korn ur c'harv
qorn ur harv
1732
Daveenn :
GReg
pg (le bois d'un) cerf
korn,kernioù ar falc'her
qorn, qernyou ar falc'her
1732
Daveenn :
GReg
pg [faux] (le sabot, ou se met l'eau & la dalle)
korn a builhentez
qorn a bilhante
1732
Daveenn :
GReg
pg corne (d'abondance)
korn
1850
Daveenn :
GON.II
pg korn (Corne, partie dure qui sort de la tête de quelques animaux, et qui leur sert de défense et d'ornement. Cor ou cornet, instrument de musique. Trompette. De plus, pipe à fumer du tabac).
Diouzh kerniel ar c'harv e anavezer e oad.
Diouc'h kerniel ar c'harô ec'h anavézeur hé oad.
1850
Daveenn :
GON.II
pg karô ou karv (On connaît l'âge du cerf à son bois).
korn-bual
1850
Daveenn :
GON.II
pg bual
korn
1850
Daveenn :
GON.II
pg trompil
kern
1850
Daveenn :
GON.II
pg korn (Corne, partie dure qui sort de la tête de quelques animaux, et qui leur sert de défense et d'ornement. Cor ou cornet, instrument de musique. Trompette. De plus, pipe à fumer du tabac. Pl.)
kerniel
1850
Daveenn :
GON.II
pg korn (Corne, partie dure qui sort de la tête de quelques animaux, et qui leur sert de défense et d'ornement. Cor ou cornet, instrument de musique. Trompette. De plus, pipe à fumer du tabac. Pl.)
Unan eus a gerniel ar vuoc'h a zo torret.
Unan eûz a gerniel ar vioc'h a zô torret.
1850
Daveenn :
GON.II
pg korn (Une des cornes de la vache est rompue).
Klevout a rit-hu ur c'horn er c'hoad ?
Klévoud a rit-hu eur c'horn er c'hoad ?
1850
Daveenn :
GON.II
pg korn (Entendez-vous un cor dans le bois ?)
Torret eo va c'horn.
Torred eo va c'horn.
1850
Daveenn :
GON.II
pg korn (Ma pipe est cassée).
an eil tra a ziskouez : e vez lakaet an den Alies en ti-barn du pe wenn Diouzh an arc'hant a vez o son[iñ] en e c'hodell, Dioc'h ma vez hir e zent, uhel ha kre e gerniel.
Ann eil dra a ziskouez : e vez lakeat ann den alïez enn ti-barn du pe wenn Dioc'h ann arc'hant a vez o soun enn he c'hodel, Dioc'h ma vez hirr he zent, huel ha kre he gernel
1867
Daveenn :
MGK
p26
hirgamm (korn)
hir-gamm (korn)
1923
Daveenn :
SKET
p.181, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Longue (trompette) recourbée".
Eñ eo a gemeras korn an "uros" d’ober anezhañ ar c’hentañ korn-evañ.
Hen eo a gemeras korn an uros d’ober anezan ar c’henta korn-eva.
1923
Daveenn :
SKET
p.49
A-douez e vlev melen tev ha rodellek e tiboufe ur re gerniel kole-tarv (3), lemm ha gwariet-sebezus, a luc’he evel arc’hant ouzh bannoù al loar.
A-douez e vleo melen teo ha rodellek e tiboufe eur re gerniel kole-taro (3), lemm ha gwariet-sebezus, a luc’he evel arc’hant ouz bannou al loar.
1923
Daveenn :
SKET
p.50 (p.197, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 50, trede dilinenna[ñ], lin. 5, e lec’h « e vleo melen teo » lenn « e vleo melen stank »).
Dre doullañ begenn ur c’horn uros e reas anezhañ an drompilh hirgorn, henañ doare trompilh a zo.
Dre doulla begenn eur c’horn uros e reas anezan an drompilh hir-gorn, hena doare trompilh a zo.
1923
Daveenn :
SKET
p.54
Neuze eo e voe morzholiet ar gentañ bouc’hal vetal hag ar c’hentañ gougleze, rak, kent Tigernomagalos, ne rae an dud o armoù-brezel pe hemolc’h nemet gant danvezioù prenn, askorn, korn pe vaen.
Neuze eo e voe morzoliet ar genta bouc’hal vetal hag ar c’henta gourgleze, rak, kent Tigernomagalos, ne rae an dud o armou-brezel pe hemolc’h nemet gant danveziou prenn, askourn, korn pe vaen.
1923
Daveenn :
SKET
p.56
War an tevenn-se eo en em zastument bemdez kent skleurenn ar gouloù-deiz da veuliñ tarzh kentañ an heol dre o c’han, bouderezh o c’hornioù hirgamm ha hesonerezh o zelennoù (2).
War an tevenn-ze eo en em zastument bemdez kent skleurenn ar goulou-deiz da veuli tarz kenta an heol dre o c’han, bouderez o c’horniou hir-gamm ha hesonerez o zelennou (2).
1923
Daveenn :
SKET
p.94
O terc’hel etre e zaouarn-doue ar maout-tourc’h troellennek e gernioù, mab illur Kênos (1) a ziskouezas d’an dud penaos e vez touzet ar c’hreoñad gloan ha penaos gant an neud diouzh ar gloan e vez graet mezher.
O terc’hel etre e zaouarn-doue ar maout-tourc’h trôellennek e gerniou, mab illur Kênos (1) a ziskouezas d’an dud penaos e vez touzet ar c’hreonvad gloan ha penaos gand an neud diouz ar gloan e vez graet mezer.
1923
Daveenn :
SKET
p.58-59
Tanit ho korn, ha, goude, me a gonto anezhi deoc’h.
Tanit ho korn, ha, goude, me a gonto anei d’eoc’h.
1924
Daveenn :
BILZ1
Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)
Hiniennoù a oa ganto e beg o fri ur c’horn olifant keit ha ker sonn ha kreñvañ goaf ur brezelour.
Hiniennou a oa ganto e beg o fri eur c’horn olifant keit ha ker sounn ha krenva goaf eur brezelour.
1924
Daveenn :
SKET.II
p.41
Chachadeg war an [t]uellennoù, hag ar moged butun a silas entre muzelloù ar fumerien. Sioul ar brezegerien. Pep hini a chache, a grañche. Divogediñ a rae ar c’herniel…
Chachadeg war an duellennou, hag ar moged butun a zilas entre muzellou ar fumerien. Sioul ar brezegerien. Pep-hini a chache, a grainche. Divogedi a rê ar c’herniel…
1925
Daveenn :
BILZ2
p.138
tanañ ur c'horn
tana eur c'horn
1931
Daveenn :
VALL
pg allumer (une pipe)
krogenn korn maout
krogen korn-maout
1931
Daveenn :
VALL
pg ammonite
korn tont
korn-tont
1931
Daveenn :
VALL
pg (pot d')amadou
korn tan
korn-tan
1931
Daveenn :
VALL
pg (pot d')amadou
korn selaou
korn-selaou
1931
Daveenn :
VALL
pg (tuyau, cornet) acoustique
korn klevout
korn-klevout
1931
Daveenn :
VALL
pg (tuyau, cornet) acoustique
korn karv
korn-karo
1931
Daveenn :
VALL
pg bois (de cerf)
korn galv
korn-galv
1931
Daveenn :
VALL
pg avertisseur
korn Amon
korn-Ammon
1931
Daveenn :
VALL
pg ammonite
korn
1931
Daveenn :
VALL
pg auge, bois (de cerf)
kerniel Amon
kerniel-Ammon
1931
Daveenn :
VALL
pg ammonite
[...] al loar ; / He c’herniel begek ‘us d’an dremmwel / A skuilhe war Venezioù Groñvel, / War re Vrasparzh ha roc’h Trevezel, / Skeulioù bannoù liv gant ar c’hoar.
[...] al loar ; / He c’herniel begek ‘us d’an dremmwel / A skuilhe war Veneziou Glonvel, / War re Vrasparz ha roc’h Trevezel, / Skeuliou bannou liou gant ar c’hoar.
1944
Daveenn :
EURW.1
p.211
O ! n’eo ket Lom en doa graet meû-eûh, kredit ac’hanon ! Ur vuoc’h en o c’hichen, ne lavaran ket. Ur vuoc’h du gant kerniel gwenn deuet eno en ur beuriñ ar c’hlizenn.
1944
Daveenn :
ATST
p.22
Goude emañ Satanaz e goueled ar puñs, Satanaz gant e gerniel, gant e forc’h hag e zaoulagad ruz.
1944
Daveenn :
ATST
p.48
Heñvel int ouzh diaouled da welout gant o daoulagad vras deut er-maez eus o fenn, ken gwazh ha kerniel, o angelloù dreinek, unan savet a-bik war o c'hein, ha div all vihanoc'h a bep tu.
1985
Daveenn :
DGBD
p59
War-bouez o c'herniel e vezont dibradet ha sammet war ar pont, doare kriz a-walc'h d'en em gemer, rak n'eo ket ral gwelout hini pe hini eus al loened o viskorniañ.