I.
1. KOZH, LENN.
[1659, 1874, 2012] Evit gwir, e gwirionez.
[2012] Ho kouzaviñ a ran leal, diskred hon eus warnoc'h.
2. [1622, 1874] War-eeun.
Ar c'homzoù-se a yeas leal en e galon.
[1874] Leal, aet eo d'al leur nevez.
II.
1. En un doare leal (I 2).
E zifennet am eus leal.
2. Adv. ha tr. adv.
LEAL, EL LEAL : sur, e gwir.
Ar re-mañ int, el leal. El leal, ma c'homer, me a zimezfe a-walc'h. Da vignon, leal, n'emañ ket aze. • « Ya, leal ! », « Ya, el leal ! ». : ya, laouen !
Roit din, Mari, kontrision, / da cheñchañ leal a'm c'halon. / Dre ar pemp gouli a'r basion / Hor bez hep mar klouar pardon.
11. Reyt dyff, Mary, contrition, / Da sangaff leal a-m calon. / Dre-n pemp gouly a-n passion, / Hon bet hep mar clouar pardon.
1622
Daveenn :
Do.
p62
2. Pa welas-hi ar basion / Hag ar martir he mab gwirion, / Ez eas leal en he c'halon, / Bete hec'h ene, kleze don.
2. Pan guelas hy an passion / Hac an martyr he map guyrion, / Ez eaz leal en he calon, / Bete he eneff, clezeff don.
1622
Daveenn :
Do.
p59
ya, leal
ya leel
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg dea (ouy dea)
ya leal
ya lëal
1732
Daveenn :
GReg
pg (ouï) da
leal ya
1732
Daveenn :
GReg
pg (ouï) da
nanpas e leal
non pas ê leal
1732
Daveenn :
GReg
pg (nenny) da (non pas da)
e leal nann pas
ê leal nan pas
1732
Daveenn :
GReg
pg (nenny) da (non pas da)
kalz kemm, kalz a gemm a zo entreze, e leal
cals qem, cals a guemm a so eñtrezé, ê leal
1732
Daveenn :
GReg
pg (il y a bien de la) différence (entr'eux)
Gwelloc'h eo bezañ paour ha bevañ leal war zouar, / Evit gwerzhañ nav real ar pezh ne dalv pevar.
Gwelloc'h eo beza paour ha beva leal war zouar, / Evit gwerza nao real ar pez ne dalv pevar.
1867
Daveenn :
MGK
p87
Ned eo ket e tiez ar re all / E vever aes, e varver leal.
Ne d-eo ket e tiez ar re all / E vever eaz, e varver leal.
1867
Daveenn :
MGK
p125
leal, aet eo d'al leur nevez, an hini a gar eus he gostez, indani 'n abid satin gwenn; Doue, bravañ da femelenn; indanañ 'n abid satin gris; bravañ den yaouank a welis
leall êt eo d'al leur-newe, ann hini 'gar eus he goste, indan-hi 'n abit satin-gwenn, Doue, braoa da feumeulenn; indan-han 'n abit satinn-gris, braoa den iaouank a welis
1874
Daveenn :
GBI.II
p480
Ha gant he gwallgalonad, re dezhi, c’hwerv ha brouezet, e stagas : « Ar gwerc’hezed a oa gouestlet dit, az servije leal, karantezus, hag a [z]leje bezañ ker d’az kalon, ha n’helles-te ket o difenn ? [...]".
Ha gand he gwall-galonad, re d’ezi, c’houero ha brouezet, e stagas : « Ar gwerc’hezed a oa gouestlet d’it, az servije leal, karantezus, hag a dleje beza ker d’az kalon (1), ha n’helles-te ket o difenn ? [...]".
1923
Daveenn :
SKET
p.111-112
e leal ya !
1931
Daveenn :
VALL
pg (eh) bien (oui)
Anzavit ouzhin, ez leal, / Hag eo he bugale aeled ?
Anzavit ouzin, ez leal, / Hag eo he bugale êled ?
1960
Daveenn :
PETO
p58
"Ho kouzaviñ a ran leal, diskred hon eus warnoc'h, rankout a ra ho klevout, hag e rin", a ouzhpennas
