Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Adstummoù istorel pe rannyezhel testeniekaet : 
2
Diskwel an adstummoù

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. (db. al loened) 1. Hollad al loened a vez desavet en atantoù evit ar c'henderc'h. & Ar chatal bras : ar c'hezeg hag ar saout. & Ar chatal bihan, munut : an deñved, ar givri hag ar moc'h. & Ar chatal-korn : ar buoc'hed, an oc'hen, an annoared, ar c'holeoù, al leueoù hag an tirvi. & Ar chatal kig(er), ar chatal kigerezh, ar chatal lart : al loened desavet evit o c'hig. 2. (impl. gant ar ger penn dirazañ) Ur penn-chatal, pennoù-chatal : hinienn a-douez rumm ar chatal. & (impl. gant merk ar furm lies) Evel-se ar chataloù zo treut. Eveshaat ouzh ar chataloù. II. (db. an dud) 1. Dre skeud., dre zismeg Tud a eil renk ha dispered. Chatal digompren ha digalon. [1877] Peoc’h da biv, eme Fañch Vihan ? Da dud hag a gemer Breizhiz evel chatal mut ? 2. Dre gunuj. [1931] Den rust, aheurtet ha sot. Ur penn-chatal out bet a-viskoazh ! "Chatal !" a huche ar paotr war an archerien. 3. PEMDEZ Doganed.

Skouerioù istorel : 
57
Kuzhat roll ar skouerioù

chatal

1499
Daveenn : LVBCA p46 (d-aumaille)

bugel ar chatal

1499
Daveenn : LVBCA p21, 44, 46 (pastour des bestes)

bagad chatal

1499
Daveenn : LVBCA p31 (tropel de grosses bestes ou de brebiz)

chatal

1659
Daveenn : LDJM.1 pg animal

chataloù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg animal

diwall ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg garder (Garder le betail)

miret ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg garder (Garder le betail)

ar chataloù

1732
Daveenn : GReg pg animal (Les animaux domestiques, tant chevaux, toutes bêtes de somme, brebis, pourceaux, que bêtes à cornes.)

destumiñ boed evit ar roñseed pe evit ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg fourrager (amasser au fourrage pour les animaux domestiques, pour les chevaux de l'armée.)

doura ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg abreuver

reiñ boed d'ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

ar chetal

1732
Daveenn : GReg pg animal (Les animaux domestiques, tant chevaux, toutes bêtes de somme, brebis, pourceaux, que bêtes à cornes, Van.), betail (bestiail, bestiaux, boeufs, vaches, brebis)

boueta ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg (donner à manger aux) bête(s)

ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg animal (Les animaux domestiques, tant chevaux, toutes bêtes de somme, brebis, pourceaux, que bêtes à cornes.)

ar chantal

1732
Daveenn : GReg pg animal (Les animaux domestiques, tant chevaux, toutes bêtes de somme, brebis, pourceaux, que bêtes à cornes.), betail (bestiail, bestiaux, boeufs, vaches, brebis)

yeota ar chataloù

1732
Daveenn : GReg pg herbe (Donner de l'herbe aux bestiaux.)

chatal

1732
Daveenn : GReg pg abreuver

geota ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg herbe (Donner de l'herbe aux bestiaux.)

eveshaat ouzh ar chatal

1732
Daveenn : GReg pg garder (Garder le betail)

it da zourañ ar chatal

1850
Daveenn : GON.II pg chatal

chatal

1850
Daveenn : GON.II pg chatal, chétal, mîl

chetal

1850
Daveenn : GON.II pg chatal, chétal

medisin-chatal

1850
Daveenn : GON.II.HV pg médisin (-chatal)

Anez, perak 'touez ar chatal / Ne vag loened, loened re all ?

1867
Daveenn : MGK p137

Neuze oc'h laouen en ho stad ? Perak ne vefen-me ket ! Ne'm eus-me pevar droad a zo koulz ha re pep chatal ?

1867
Daveenn : MGK p10

Mad a ra, a gav din. Rak bezañ er frankiz, digabestr ha dishual, chaokat kaol pe banez, evel ur penn-chatal, zo gwell eget dibriñ kilheien diouzh ar ber, ha bezañ pennasket etre peder voger.

1867
Daveenn : MGK p9

E-touez kig chatal all, ur marmouz ormider / A oa stag oc'h ar groug, dirak stal ur c'higer. Un den, o vont, a c'houlennas / Pe mat[,] pe fall e oa e vlaz.

1867
Daveenn : MGK p76

E-touez kant bourc'hiz diot 'vez hanter-kant diskiant ; / E-touez an dieien ne oa nemet unan, / Ul lastez aotrou tieg, brabañser ha mondian, / Yae da chom war ar maez da zeskiñ d'ar re all / Ne oant nemet tud kleuk, ezen, pennoù chatal ; / Ne c'houient labourat : palat, arat, hadañ, / C'hwennat, mediñ, endramm, dornañ, kakuadañ.

1867
Daveenn : MGK p88

En dro-mañ n’oa ket diaes dezhañ ; edo harp ouc’h ur skalier goad, graet gant tud Kerbridoù, evit kas ha kerc’hat ar foenn a lakaent, evit o chatal, er c’halatrez a oa a-zioc’h ar c’hraou-saout hag ar marchosi.

1877
Daveenn : EKG.I. p.135

— Evidon na rin kennebeut ! / Noazh va faotred, va chatal treut : / Na rin ket, m’en toue ruz-glaou-tan, / Sant Kado kerkoulz ha Sant Yann !

1877
Daveenn : EKG.I. p.267

Peoc’h da biv, eme Fañch Vihan ? Da dud hag a gemer Breizhiz evel chatal mut ?

1877
Daveenn : EKG.I. p.181

Evelato int tud, ha ne c’heller ket o lezer, evel chatal ha gagnoù, da vreinañ war gorre an douar.

1878
Daveenn : EKG.II p.97

pec'hiñ war ar chatal

1909
Daveenn : BROU p. 407 (se dit souvent pour : jurer, dire des gros mots ; pec'hi or ar chatal : jurar après les bestiaux)

Haelerien eler, paotred varchosi ha flec’h ez oant d’an Ambroned ; simiadañ a raent evito, mesa o chatal, sevel o ziez, o c’hlozioù, o bagoù.

1923
Daveenn : SKET p.126

Setu fin da vat, hep dezhi distreiñ biken ! d’an amzer evurus m’edo mibien ha merc’hed Manos, dibreder-holl o c’halon, dinamm o ene a bep pec’hed, o prederiañ chatal, o pigellat, hadañ hag eostiñ, diboan hag en ur ganañ, e frankizennoù bleuniet hag heoliet ar vro-Wenn.

1923
Daveenn : SKET p.79

Dre-se en deus dalc’het da vezañ, er Vroad Illur, gwarezour al loened-ti, hag e vez pedet hiziv c’hoazh e Galia gant an neb a ra war-dro chatal (1).

1923
Daveenn : SKET p.55

Neuze n’oa ket anv c’hoazh a laeradennoù, a beilhadegoù chatal, a skrapadennoù merc’hed, a emgannoù etre gwazed kenwad ha kenvro, a vrezelioù diwar orged, direizhvennad, droukyoul, gwallc’hoant d’an emvrud, d’ar preizh, d’ar pennoù troc’het, pa na glaske den en em uhelaat dreist ar re all.

1923
Daveenn : SKET p.68

Pennoù-chatal tud Vanos n’em eus ket argaset diwar ar peurvan ; n’em eus ket skrapet anezho ; lakaet n’em eus ket, dre garmoù-hud, an tarv disperius hag ar vuoc’henned hañvesk ha dilaezh.

1923
Daveenn : SKET p.71

Disi ez oa ar chatal hag en douar brokus-se, dindan an heol-se klouar ha lugernus, divouch dalc’hmat diouzh koumoul goañv ha lusenn diskar-amzer, e taole ar parkeier, dilabour ha didorr, tri eostad dre vloaz.

1923
Daveenn : SKET p.74

A zo gwazh, e c’hoarvezas, o vezañ m’oa bravoc’h ar ouenn anezho eget hini ar vroidi, ez azgoulennas diganto, bep bloaz, ar roueed tro-dro, ouzhpenn ar pennoù-chatal, ur c’hement-mañ-kement eus o c’hrennarded hag o c’hrennardezed, d’ober anezho mevelien ha serc’hed en o ziez.

1923
Daveenn : SKET p.91

Teñval, hag evit se ! edo ar bed d’am selloù, skrapet ar chatal, marvet ar vevelien, marvet ar wazed kadarn, ar maouezed hag ar vugale !

1923
Daveenn : SKET p.22

Neb a lenno al linennoù da heul hag a lakaio evezh mat gant ar bugenoù-mañ, ra vo sellet outañ a-du gant Mestr ar santual, ra warezo Dis Atir (1) anezhañ hag e dud, o reiñ nerzh, kadarnded ha meiz d’e vibien, kened, furnez ha yec’hed d’e verc’hed ; o tiwall e chatal hag e barkoù, e di hag e oaled, e goadoù hag e bradoù, e stêr hag e stank !

1923
Daveenn : SKET p.25

Ganto doare chatal ebet !

1924
Daveenn : SKET.II p.63

E penn reter ar gompezenn ez eus eur bagad bras a chatal mesaet gant ur strollad tud war varc’h.

1924
Daveenn : SKET.II p.65

Eno emañ ar Skoloted hag ar Sueved o peuriñ o chatal.

1924
Daveenn : SKET.II p.66

Ar c’hentañ, a raed anezhañ Kintus, e gelennas war an hemolc’herezh, ar pesketaerezh hag ar predererezh ouzh ar chatal bras pe vunut.

1924
Daveenn : SKET.II p.24

boued chatal

1927
Daveenn : GERI.Ern pg boed

ed ha boued chatal bep eil tro

1931
Daveenn : VALL pg assolement

chatal kiger

1931
Daveenn : VALL pg bête (de boucherie)

chatal munut

1931
Daveenn : VALL pg (menu) bétail

chatal bras

1931
Daveenn : VALL pg (gros) bétail

chatal bihan

1931
Daveenn : VALL pg (menu) bétail

chatal

1931
Daveenn : VALL pg bestial, bétail

penn chatal

1931
Daveenn : VALL pg animal ! (injure)

chatal kigerezh

1931
Daveenn : VALL pg bête (de boucherie)

Dilezel a rajen an abostolerezh evit embregañ war ar paper-timbr ; ehanañ a rajen da redek bro, evit redek ar ch’anton hepken, da ober gwerzhidigezhioù, ivantorioù, prizadegoù chatal hag annez.

1944
Daveenn : EURW.1 p.209

Arlerc'h an XVIIIvet hag an XIXvet kantved eo bet klozet an tachennoù, evit abegoù perc'hentiezh, hag evit diwall ar chatal ivez.

1980
Daveenn : BREM Niv. 1, p. 5

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial