Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
7
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. A. 1. Zo izel-tre e oueled e-keñver an digor pe barr an tuioù anezhañ. Un toull, ur puñs don. Ur stankenn don-spontus. & Trl. PEMDEZ Bezañ don e gof : douget da zebriñ kalz. & Trl. Ned a ket don e zent e-barzh : ne blij ket dezhañ ar boued. & KUNUJ. Beg don : genaoueg. 2. Zo pell e oueled diouzh e c'horre. Ul lenn, ar mor, ur stêr don. Ur gwiskad don a erc'h, a zouar bev. ES. bas. 3. A sank un tamm mat en douar. Labour don a ra an arar-se. Ur bal don : pal hir hag a ya don en douar. 4. (db. al listri-taol) Zo un diforc'h mat etre live e strad ha hini e gant. Peseurt asiedoù, re zon pe re blat? 5. (db. an hentoù) Zo kleuzioù uhel a bep tu dezhañ. Dre an hent don ez eo tremenet. 6. (db. ar vouezh) A zeu eus penn pellañ ar gorzailhenn. Hennezh zo don e vouezh. DHS. boud. B. Dre skeud. 1. Start, kreñv. Ur feiz don. Don e oa he glac'har. & Trl. Bezañ don war udb. : bezañ barrek. Ne ouien ket e oac'h don war al latin. 2. (en e zerez-uhelañ) Pouezusañ. Ar pep donañ eus ur gelennadurezh. 3. Aroueziet gant darempredoù personel start. Mignoniezh don zo etrezo. II. Adv. A. 1. Pell diouzh ar gorre. Ret eo diskenn don evit tapout ar pesked-se. Sank ar post don en douar. Mont a rae donoc'h-don er vouilhenn. Un ti, don dindan an douar. 2. G. pouez. [2015] Tre. Gloazet-don eo. [2015] Un den stroñset-don. B. Dre skeud. 1. Lakaat udb. don en e spered : e verkañ mat. 2. (db. ar c'homzoù, an darvoudoù) Mont don e kalon ub. : e fromañ da vat. C. 1. Pell diouzh ar vevenn. Mont don en ur c'hoad, en ur gouelec'h. 2. Dre skeud. Betek ar c'hreiz. Mont don en ur studi, en e gousk. 3. Ent izel. E varc'h a ziruilhas un hanter-kant troatad donoc'h. E dog a oa sanket don war e benn.

Exemples historiques : 
127
Masquer la liste des exemples

don

1499
Référence : LVBCA p63 (parfond)

don

1499
Référence : LVBCA p63 ('profond')

Rezon arall a lakaan a-fet / Da vout kordial lesanvet / Honnezh eo rak en hon metoù / E tle bout sertes dre rezon / Me gav e efed plantet don / A-feson en hon kalonoù.

1575
Référence : M. p36

Ouzh harz ar groaz, gant habaster, / Grit din [Mari] ma vezin [en] ho niver, / Dre ar boan don, Itron deboner, / Ho poe, ha 'n anken digwener.

1622
Référence : Do. p62

2. Pa welas-hi ar basion / Hag ar martir he mab gwirion, / Ez eas leal en he c'halon, / Bete hec'h ene, kleze don.

1622
Référence : Do. p59

donañ

1659
Référence : LDJM.1 pg profond

diabarzh don

1659
Référence : LDJM.1 pg auant dedans

e-barzh don

1659
Référence : LDJM.1 pg auant dedans

en em lakaat don e-barzh

1659
Référence : LDJM.1 pg (s')enfoncer

lakaat don

1659
Référence : LDJM.1 pg grauer

lakaat don en

1659
Référence : LDJM.1 pg engrauer

don

1659
Référence : LDJM.1 pg doun

11. Imprimit don e bemp Gouli / E goueled hor speredoù-ni; / Ha skrivit en hon eneoù / E groaz, e wad hag e dachoù.

1677
Référence : Do. p68

lakaat gwez don en douar

1732
Référence : GReg pg enfouir (enfoncer des arbres dans la terre)

toull don

1732
Référence : GReg pg creux (cavité, profondeur), enfoncement (cavité, lieu creux)

toulloù don

1732
Référence : GReg pg creux (cavité, profondeur)

a-barzh monet pelloc'h, donoc'h en afer-se

1732
Référence : GReg pg (avant de s'engager) davantage

an doueed don

1732
Référence : GReg pg (les) Dieux (Penates)

don er soñj

1732
Référence : GReg pg écrit (dans la memoire)

lec'h don

1732
Référence : GReg pg enfoncement (cavité, lieu creux)

kas don

1732
Référence : GReg pg enfoncer (faire entrer bien avant)

lakaat don

1732
Référence : GReg pg enfoncer (faire entrer bien avant)

plantañ don

1732
Référence : GReg pg enfoncer (faire entrer bien avant)

plantiñ don

1732
Référence : GReg pg enfoncer (faire entrer bien avant)

plantañ don en douar

1732
Référence : GReg pg enfoncer (quelque chose dans la terre)

monet don en ur palud

1732
Référence : GReg pg enfoncer (dans un marais)

monet don-oc'h-don

1732
Référence : GReg pg (s') enfoncer (de plus en plus)

monet don en ur c'hoad

1732
Référence : GReg pg enfoncer (dans une forêt)

lakaat un dra bennak don en e benn

1732
Référence : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur.)

plantañ gwez don en douar

1732
Référence : GReg pg enfouir (enfoncer des arbres dans la terre)

Don eo terrupl an torrod-se.

1732
Référence : GReg pg haut (Ce précipice est bien haut.)

donañ

1732
Référence : GReg pg haut (profond)

donañ

1732
Référence : GReg pg haut (profond)

donoc'h

1732
Référence : GReg pg haut (profond)

don

1732
Référence : GReg pg haut (profond)

lekeet un dra bennak don en e galon

1732
Référence : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur, pp.)

ul lec'h don

1732
Référence : GReg pg fond (Fond, un creux.)

toull doun

1732
Référence : GReg pg fosse (Fosse profonde.)

douezioù don

1732
Référence : GReg pg fossé (Fossez profonds.)

lakaat un dra bennak don en e galon

1732
Référence : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur.)

lekeet un dra bennak don en e benn

1732
Référence : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur, pp.)

skrivañ un dra don en e galon

1732
Référence : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur.)

skrivet un dra don en e galon

1732
Référence : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur, pp.)

don

1732
Référence : GReg pg avant (avant, profondément), bas (profond), creux (creuse, profond)

don en douar

1732
Référence : GReg pg avant (avant dans la terre)

don a-ziabarzh

1732
Référence : GReg pg avant (par dedans), 62b

don-meurbet

1732
Référence : GReg pg avant (bien avant)

donoc'h

1732
Référence : GReg pg avant (plus avant, plus profondément), bas (profond)

ker don

1732
Référence : GReg pg avant (si avant, si profondément)

donañ

1732
Référence : GReg pg bas (profond)

ur puñs don

1732
Référence : GReg pg (un puits) bas

ur c'hav don

1732
Référence : GReg pg bas (une cave basse)

puñs don, stêr don

1732
Référence : GReg pg (puits) creux (riviere creuse)

Me a grede e oa bas an dour amañ ; hogen don eo.

1850
Référence : GON.II pg bâz (Je croyais que l'eau était peu profonde ici ; mais elle l'est beaucoup).

Re zon eo graet an ant ganeoc'h.

1850
Référence : GON.II pg añt (vous avez fait la fosse trop profonde.)

don

1850
Référence : GON.II pg doun

don

1850
Référence : GON.II pg don, doun

don

1850
Référence : GON.II pg don, doun, lark

don eo ar puñs-mañ

1850
Référence : GON.II pg doun

n'eo ket don ar stêr-se

1850
Référence : GON.II pg doun

likit eñ don en douar

1850
Référence : GON.II pg doun

mont dont en ur c'hoad

1850
Référence : GON.II pg doun

mont donoc'h-don

1850
Référence : GON.II pg doun

don

1850
Référence : GON.II pg doun

esker don

1850
Référence : GON.II pg esker

ur c'hrizienn zon en deus

1850
Référence : GON.II pg grisien

poull don

1850
Référence : GON.II.HV pg islouñk, poull (-doun)

Re zon eo asket ganeoc'h.

1850
Référence : GON.II pg aska (Vous l'avez entaillé trop profondément).

Ur bleiz, voa leun a skiant hag a galon ouzhpenn, / Dibaot ar bleizi-se, rouez int [sic, eo] an dud zoken / A lakeas un dervezh e spered da gregiñ / Donañ ha ma c'halle, a-greiz klask da zibriñ, / Er mennozh zo amañ.

1867
Référence : MGK p82

Dre ma taole evezh ouzh ar re ziskiantañ, 'welas, en o zouez, an dud er penn-kentañ. Abeg en doa, m'en tou ! Rak holl, gwitibunan, chomomp bras ha bihan, heñvel ouzh kaouenned, en noz a wel gwellañ, da sellet a-vichez, ha da zispourbellañ ouzh fazioù hon nesañ, ouzh techoù ar re all. Ne welomp ket hor re ; en hor c'heñver omp dall, dall-poch evel gozed ; rak siwazh ! Mar karfemp, hep turiañ don hor park, grizioù fall a gavfemp

1867
Référence : MGK p12

E goueled ar mor don[,] ul lommig dour beuzet / A lavare o vont : — « Ned on netra er bed !

1867
Référence : MGK p121

Evidon-me a gar va zud, va yezh, va bro / Ha kement zo enni : reier, brug ha derv, / Me zo gwelloc'h ganen gwelet an heol e Breizh, / Klevet trouz ar mor don o krozañ a-hed an deiz, / Bezañ paour, reuzeudik ken a rankin mervel, / Eget bezañ eürus en ur vro all a-bell, / Ma ve ret din eno mougañ ar garantez / A zo krog em c'halon, evel tan ur fornez.

1867
Référence : MGK p21

Furnezh, skiant ha labour a ziskouez euzh kalon ; / Hag ar galon atav, gant merc'h fur da gentañ, / Ned aio birviken, mar gell, d'en em stagañ / Ouzh rokedenn reuget diouzh drez an hentchou don.

1867
Référence : MGK p58

Nann, tud kozh bro Perroz n’oant ket tud aonik : feiz don a oa en o c’halon, ha fiziout a raent e Doue hollc’halloudek.

1877
Référence : EKG.I. p.100

Ar soudarded heñchet mat en em gavas war-dro dek eur en ul lec’h anvet Hent Don, abalamour ma’z eo uhel ar c’hleuzioù en daou du dezhañ.

1877
Référence : EKG.I. p.162

M’am bij[e]-me gouezet e oa amañ, ken tost da Gonk, ul lenn ken don, me am bije digaset ganen an Aotrou Maze-Launay kozh, an hini hon eus ranket troc’hañ ur skouarn dezhañ evit kaout digantañ ur skudellat pezhioù daou skoed hepken.

1877
Référence : EKG.I. p.202-203

Ur wech ar pont freuzet, den ne c’helle mont eus an eil tu d’egile eus ar stêr, rak re ledan eo da lammet dreist, ha re zon an dour d’e zreuziñ war an troad.

1877
Référence : EKG.I. p.281

Kerkent ha ma voe savet er c’halatrez, ec’h en em fourras donnañ ma c’hellas e-touez ar foenn.

1877
Référence : EKG.I. p.135

O welet e rae ar skouarn vouzar, pe marteze, evit lavaret gwell, o welet e rae goap eus ar c’hentelioù a ganed dezhañ, Andre ar Pontoù, an hini a oa e penn ar chouanted er c’horn-se eus ar vro, a gemennas d’e holl dud en em gaout, un nozvezh, e koad Tonkedeg, e tu ar sav-heol, el lec’h ma’z eus ur vengleuz hag a ya don a-zindan an douar.

1877
Référence : EKG.I. p.107

En derc’hent dec’h n’oa soudarded nemet e Berven, e Gwitevede hag e Sant-Nouga ; mes abaoe, ha n’int-i ket aet donoc’h er vro ?

1878
Référence : EKG.II p.105

— Mat, ni a yoa deuet pevar, ha n’eus lazhet nemet unan ac’hanomp. Mes eus ar barrez a-gichen avat e oant deuet nav ; eizh a zo bet lazhet ; an navet a yoa aet dec’h en un ti aze e-kichen, da esa digeriñ un armel, hag en deus bet un taol pal diwar e benn ken don, ma weler e empenn dre ar faout ; me 'gred eo graet gantañ ivez.

1878
Référence : EKG.II p.128

Al levr-mañ a zo kinniget Gant trugarez ha doujañs bras En eñvor da'm mestr kozh brudet D'Arbois de Jubainville, a reas Enklaskoù don War ar Gelted Hag ar yezhioù gante komzet, en n'hallas lenn dioutañ nemet Ar pennadig kentañ, siwazh.

1914
Référence : M. pennad dediañ

Kement-se holl ha kant ha kant a draoù all c’hoazh, evel o degouezhioù , o c’hoarioù, o zroioù gant al loened a veve war o zro, ha dreist-holl o divizadennoù gant an dourgi hag avank kozh an aven, a zo don e koun pep unan.

1923
Référence : SKET p.40

En amzer ar roue Dovideros, ar pempvet bloavezh eus ar renadur anezhan, e kimiadis diouzh ar gêr diazezet-don, mogeriet-kreñv, a laka an dorioù anezhi, pa droont war o mudurunoù, ar vro da dregerniñ adalek Luta betek Barron hag adalek Kamaranda betek Medionemeton.

1923
Référence : SKET p.11

Gantañ ha diwezhatoc'h heptañ, em eus ergerzhet an holl vroioù-se, bro "Belovesos" da gentañ, an douar uhelvrud, pinvidik ha frouezhus douret gant ar Bodinkos hag an adstêrioù anezhañ, ar Vinolandon, puilh ennañ an trevadoù mezvus en tu-hont hag e-harz ar menezioù bras erc'hek, e troad an hirziarrozioù koadek ma kantre warno an arzh, ar c'hazh gouez hag ar c'havr, ouzh glann al lennoù-meur glas, sioul ha don o dourioù evel an oabl en devezhioù hañv.

1923
Référence : SKET p.13

Un amzer a beoc’h don, a verzh dispar, a eurvad leun ez oa-hi, — a-unvan emañ holl hen-zanevelloù ar pobloù evit hel lavarout, — p’edo mibien ha merc’hed Manos o vevañ e frankizennoù heoliek koadoù ar Sav-heol, ma vezent gweladennet eno gant an doueed.

1923
Référence : SKET p.66

Kerkent ha peurdavet mouezh sklintin-arc’hant ar werc’hez heolel, mouezh don ha boud ar Rener, o sevel d’he zro, a lavare ar gerioù-mañ : [...].

1923
Référence : SKET p.72

(1) [...] Ejiptiz, en enep, a oa gwriziennet don enno ar gredenn-se.

1923
Référence : SKET p.72

Hag ar re zibaot-kaer o doa en em viret ouzh al lazhadegoù, ouzh ar sklavadegoù, ouzh ar vosenn hag an naonegezh, a renas ur vuhez reuzeudik, kuzhet e don donañ ar c’hoadoù pe en enezennoù ar paludoù.

1923
Référence : SKET p.86

Gwarezet gant an amc’houloù, gant delioù ar gwez, gant hirglezeier ar geot-hesk, e tizhjont diraez don a-walc’h e-kreiz ar vro dalc’het gant an diavaezidi.

1923
Référence : SKET p.90

Bet kelennet gant Lugus ha Belisama hag o kas ganto en ur vont war-raok, garanet don en o fenn hag en o c’halon, lezennoù Belios ; perc’henned klavioù-brezel, binvioù-labour ha kirri tennet an danvez d’o sevel eus un douar gweladennet ha santelaet gant an doueed, kaserien pennoù-chatal glan ha disi, ez oant holl, paotred ha merc’hed, yaouank, kreñv, kaer, gwenn, skedus, gredus ha hael, ur marzh !

1923
Référence : SKET p.138-139

Siwazh ! seul vui ma ’c’h hije he lost, seul vui an drein a rae o dever, ha donoc’h-don e sikent o beg er c’hig.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1033 (Gouere-Eost 1924)

Bez’ ez eus oc’h ober ar stêr daouzek kan lerc’h-ouzh-lerc’h, enno dour don ha sioul hag etrezo, d’o rannañ, daouzek treuziad froudoù, troennoù ha lamm-dourioù (3).

1924
Référence : SKET.II p.47

An div bantenn vras-se, a ziskenn an eil war-du eben hep dont da gejañ biken rannet ma’z int gant ar stêr, a zo anezho donañ traonienn ar bed-holl.

1924
Référence : SKET.II p.47

Bep beure, pa zeu bannoù an heol da skeiñ ar rec’hier m’emañ diazezet warno, e sav diouto un hesonadenn don ha leun a veurdez (2).

1924
Référence : SKET.II p.74

An aod anezhañ, uhel ha serzh, a zo toullet a gevioù don.

1924
Référence : SKET.II p.63

Hag, en ur sevel he biz-yod, e lavaras : « Laka don ez spered kement-mañ, Tekos, evit a-benn ma vezi deut en oad-gour. [...] »

1924
Référence : SKET.II p.27

Gwellañ kelennerien eo an doueed, desket ma ’z eo bet ganto donañ skiant a zo eus tud ha buhez.

1924
Référence : SKET.II p.29

Bilzig, ma vije bet eno, en e lec’h, en dije bet labouret mat ivez eus taol an aotrou Kont, hir ha lemm-meurbet a oa e zent, don e gof ha direvus. Ya, met n’oa ket bet pedet d’ar pred, paourkaezh Bilzig !

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 39, p.867 (Miz Meurzh 1924) (Stumm kavet e embannadur 1925 : "direvus").

Hag en koun Bilzig, don-don dindan eñvor, en em sikas ar gentel a nerzh-kalon roet dezhañ gant Saig Jelvest, en nozvezh ar morgazhed, ur gentel a hardizhegezh sioul ha fur.

1925
Référence : BILZ2 p.114

Ar vartoloded, ar vererien, paotred ar c’homanañchoù nan int ket ken ankouaus : o eñvor a zo donoc’h.

1925
Référence : BILZ2 p.165

En e galon, don-don en devoa kuzhet e garantez a vugel. Hag eno, en disheol, e galon en devoa lezet anezhi da gellidañ, da ziwanañ, da vleuniañ, bleuñvennig kizidik ha tener.

1925
Référence : BILZ2 p.179

mont don

1931
Référence : VALL pg avant

mont don en ur studi

1931
Référence : VALL pg (au fig.) approfondir (une étude)

don

1931
Référence : VALL pg bas

Seul zonoc'h e teu houmañ da vezañ, seul vuanoc'h e labour ar skorn d'he c'hleuzañ, rak seul devoc'h eo.

1943
Référence : TNKN p44

Ur puñs kuzhet a zo war an dorgenn ; ledan eo ha don, ha graet en e bezh gant mein-benerezh.

1944
Référence : ATST p.44

Met ne oan ket dinec’h, rak gouzout mat a raen e oa ur foz don etre ur soudard hag un ofiser, pa vezent en « uniform » an eil hag egile.

1944
Référence : EURW.1 p.202

Frañsou Caurel (Evnig Arvor), mestr-skol gristen er Pelem ; Erwan Sebillot (Lagad don), mab d’ar skrivagner poblus ; Erwan ar Stank (ar Barzh du), eus an Naoned ; ha beleien gredus eus Bro-Wened : an abad Marechal (Bleiz Lannvau) ; an abad ar Bayon (Job er Gléan) ; Stevan Kerhoret, hag all…

1944
Référence : EURW.1 p.206

Stêr-Aon a red e-harz he c'hleuzioù don e kichennik, ez eus ur chapel vihan gouestlet da sant Kado, kenamzeriad Gweltaz, ha kenvroad breizhek dezañ,[.]

1944
Référence : EURW.1 p17

Amañ e tremene dirazon istor ma Bro, ar bernioù mein dismantret, ar mogerioù disac'het, ar porrestell distouvet, a oa taolennoù a verke don o merk em spered a vugel kurius.

1944
Référence : EURW.1 p17

Ne oa ket peurechuet gantañ e gomzoù, ma yudas gant ivinoù al loen o vont don en e zaouarn.

1944
Référence : ATST p.64

Ar pezh a zo sur eo emañ e-kreiz an dorgenn hag ez a don, don, betek ar stêr vras a red en draonienn, ker reizh ha ker sioul.

1944
Référence : ATST p.44

Neuze e tennas diouzh pleg don e vilgin wenn ur baperennig pleget gant evezh.

1949
Référence : SIZH p.55

Lies gwech o deveus gouelet / Ma daoulagad keizh o welet / 'Maon el lagenn, don er goueled.

1960
Référence : PETO p39

Deoc'h-c'hwi holl 'vin amañ feal / Hep ma ve ganin-me keal / D'ho kuitaat na d'ho tilezel / Daoust d'an arnev ha d'ar brezel. / Eus ho feiz e vin ar c'hlaouenn / Tra ma paro he sklêrijenn / E strad don ho teñvalijenn.

1960
Référence : PETO p25-26

Evel en aval [e] krign ar preñv / O toullañ don, o tantañ kreñv, / E sank ur bir em askre noazh : / Ma zorfed, Doue, zo ken bras !

1960
Référence : PETO p55

Din[,] ho sakramant n’eo ket mat : / Dibabet 'c'h eus an hent hep drein, / Warnañ kompez ha plaen ar vein, / 'lec'h ar garront ma kresk ar spern / A doullas don d'ar C'hrist E gern.

1960
Référence : PETO p52-53

Dont a ra buan koulskoude ar mare da vont da ober anaoudegezh donoc'h gant ar vro, hag evidon ivez gant an doare ma rankin ren va labour.

1985
Référence : DGBD p33

Ret e vez mont don-don e diabarzh ar vro a-barzh kavout un nebeudig tud.

1985
Référence : DGBD p44

Hag an noter, spontet gant ar menoz, a grogas da valañ soñjoù a-zivout e dremened dezhañ e-unan, o furchal e don-donañ e eñvor, ken bras aon en doa e ve, piv 'oar, ur falloni diaoulek bennak prest da lammat er-maez, evel ur Yann-Blev.

2012
Référence : DJHMH p30

Bras e oa ar guriusted a vroudas ar fiziadour da vont dreist an difenn, ha da splujañ betek don donañ ar c'hevrin.

2012
Référence : DJHMH p54

Gant chanter Kemper e voe diazezet don er vro ar c'hinkladurioù gotek flammheñvel hag a voe hirbadus o ren e Breizh-Izel - diouzh ar stil-se e vo savet c'hoazh kloc'hdi chapel Santez Anna e Fouenant e 1685, pa oa nevez echuet Trepas ar melezourioù e Versailles !

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 17

Distreiñ a ran d'am burev gant startijenn glañvidik un den a zo bet stroñset[-]don hag a glask koustet a gousto ober un dra bennak evit addont e-barzh.

2015
Référence : EHPEA p185

Klask a ran lakaat don e'm spered e rin ma labour, ne vern da belec'h e'm c'haso, met n'eo ket aes.

2015
Référence : EHPEA p46

Un enebour all a zo, ha klask a reer sankañ anezhañ don-don en hor speredoù: ar santimant da vezañ dic'halloud...

2015
Référence : DISENT p13

N'eo ket se eo a vern dimp ar muiañ, pa'z eo Ilias Homeros, dreist-holl, un istor ma vez graet ennañ an depegn eus santimantoù don ha luziet Rouaned ha Kadourien, Priñsed ha Priñsezed, Doueed ha Doueezed.

2016
Référence : ILIAS p. 6

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux