Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
2
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
13
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. A. 1. Kavenn e traoñ tu a-raok ar penn, bevennet gant an diweuz, a dalvez d'an den d'en em vagañ, da analañ ha da deuler sonioù. Evit tennañ o anale tigoront o genoù. Galleg a zeu gantañ leizh e c'henoù : forzh pegement. C'hoarzhin leizh e c'henoù : forzh pegement. & Dre ast. (e troiennoù) Dremm. Skeiñ war genoù ub., terriñ e c'henoù d'ub. Kouezhañ war e c'henoù. Lakaat ub. war e c'henoù : faezhañ ub. 2. Ent strizh Organ an debriñ. Dont a ra dour em genoù. & Trl. pemdez Graet en deus e c'henoù goap eus e revr : dislonket en deus. & Trl. Bezañ brasoc'h e c'henoù eget e gof : kaout c'hoant debriñ muioc'h eget ma c'haller. 3. Ent strizh (e troiennoù) Organ ar gomz. Digeriñ, serriñ e c'henoù : komz, tevel. Ne serr ket ur genoù : ne baouez ket a gomz. Stankañ, prennañ e c'henoù da ub. : e lakaat da devel. Ober genoù : huchal. Pilat e c'henoù : komz dibaouez. Bezañ frank e c'henoù : bezañ teodek. Bezañ lous e c'henoù: distagañ komzoù gros. & Trl. Ober e c'henoù da ub. : lavaret dezhañ pezh en do da lavaret. & PEMDEZ N'ober ket a c'henoù bihan : na vezañ nec'het (evit lavaret udb.). Hennezh ne ra ket a c'henoù bihan evit goulenn hanter-kant lur diganeoc'h. & Trl. Emañ e anv em genoù : c'hoant am eus da lavaret e anv met ne zeu ket da soñj din en-dro. & (db. an dud) Genoù klapez, genoù da bakañ kelien : den sot, beulke. Genoù tartez, genoù patatez, genoù gwelien : inosant. Genoù hek : den grignous, tagnous. & (db. ar c'homzoù) Mont a c'henoù da c'henoù : bezañ adlavaret gant an dud. & Tr. adv. A-C'HENOÙ : gant ar genoù, dre gomz. Pediñ a-c'henoù hag a-galon. 4. Dre ast. Termen implijet d'ober anv eus neuz genoù an dud ha, da heul, eus o santad. Kammañ, treuzañ e c'henoù : reiñ tro d'e ziweuz da ziskouez poan, dipit, h.a. & Bezañ, chom balc'h e c'henoù : abafet. & Chom e c'henoù (digor) war c'hwec'h eur, war nav eur, war nav eur hanter, war greisteiz hanter : bezañ souezhet ken e chomer gant ar genoù digor. O klevet danevell ar paotr e chomas an holl o genoù digor ganto war nav eur. & Mont e genoù : digeriñ e c'henoù gant ar souezh. Aet e oamp holl e genoù o selaou da goñchennoù. & Bezañ ul liv war genoù ub. : bezañ livet fall. 5. Dre ast. Termen implijet d'ober anv eus an den end-eeun. Ober goap eus genoù ub. : ober goap anezhañ. Klevet genoù ub. o kaozeal : klevet ub. o kaozeal. 6. Tr. adv. E GENOÙ (UB., UDB.) : re dost (ouzh ub., udb.). Emañ an ti-se e genoù ar mor. & Trl. (db. an dud) Bezañ genoù ouzh genoù, an eil e genoù egile : re dost an eil ouzh egile. B. (db. al loened) Kavenn e traoñ ar penn, bevennet gant an diweuz, a dalvez da zebriñ ha da analañ. Digor-bras e oa he genoù gant ar silienn. & Trl. skeud. Mont e-barzh genoù al louarn : en em lakaat en ur blegenn dañjerus. DHS. geol. ll. Dre heveleb. 1. (db. an traoù) Digor. Ar voutailh-se zo bihan he genoù. Genoù ar forn a chom serret. Genoù ar c'hanol, ar bistolenn. Genoù ar menez-tan. Genoù ar puñs. Genoù ar skalieroù. [1878] 2. (db. ar stêrioù) ober. Genoù ar Gwilen, genoù al Liger. HS. penn. 3. Trl. (db. ar c'harbedoù hag an endalc'herioù) War e c'henoù : eilpennet, troc'holiet. Lakaet e veze ar skudelloù war o genoù da sec'hañ. Kouezhet eo ar garrigell war he genoù. 4. Trl. pemdez Lakaat e revr war e c'henoù : azezañ. Lakait ho revr war e c'henoù !

Exemples historiques : 
107
Masquer la liste des exemples

genoù kamm

1499
Référence : LVBCA p83, 107 (torsion de bouche)

genou aour

1499
Référence : LVBCA p25, 83 (bouche d-or)

kenou

1499
Référence : LVBCA p83 (bouche)

kenou

1659
Référence : LDJM.1 pg bouche

genaouoù

1659
Référence : LDJM.1 pg bouche

kousket a ra, e c'henoù digor

1732
Référence : GReg pg (il a la) bouche (ouverte quand il dort)

serrañ ar genoù

1732
Référence : GReg pg (fermer la) bouche

serret ar genoù

1732
Référence : GReg pg (fermer la) bouche

serrañ e c'henoù da ur re

1732
Référence : GReg pg (fermer la) bouche (à quelqu'un, le faire taire)

n'en deus ket digoret e c'henoù

1732
Référence : GReg pg (il n'a pas) desseré (les dents, il n'a point parlé du tout)

serret e c'henou da ur re

1732
Référence : GReg pg clorre (la bouche à quelqu'un)

kenou

1732
Référence : GReg pg bouche

kenou

1732
Référence : GReg pg bouche

serrañ e c'henoù da ur re

1732
Référence : GReg pg clorre (la bouche à quelqu'un)

leizh ar genoù

1732
Référence : GReg pg bouchée (plein la bouche)

a c'henoù e genoù

1732
Référence : GReg pg (de) bouche (en) bouche

sarrañ e c'henoù da ur re

1732
Référence : GReg pg abatre; (fermer la) bouche (à quelqu'un, le faire taire)

a c'henoù da c'henoù

1732
Référence : GReg pg (de) bouche (en) bouche

serret e c'henoù da ur re

1732
Référence : GReg pg (fermer la) bouche (à quelqu'un, le faire taire)

kenou

1732
Référence : GReg pg bouche

genoù a-dreuz

1732
Référence : GReg pg gueule (Gueule torte, bouche torte.)

sarret e c'henoù da ur re

1732
Référence : GReg pg (fermer la) bouche (à quelqu'un, le faire taire)

Deus em genoù ha me ['z ?] tebro, eme ar bleiz d'an dañvad.

1732
Référence : GReg pg gueule (Gueule beante.)

louzoù evit ar genoù

1732
Référence : GReg pg gargarisme

gwelc'het e c'henoù

1732
Référence : GReg pg gargariser (netteïer, pp.)

gwelc'hiñ e c'henoù

1732
Référence : GReg pg gargariser (netteïer)

genoù ar forn

1732
Référence : GReg pg four (La gueule du four.)

serrañ e c'henoù da ur re

1732
Référence : GReg pg (fermer la) bouche (à quelqu'un, le faire taire)

a c'henoù, pe dre skrid

1732
Référence : GReg pg (de bouche, ou par) écrit

lavaret kement a zeu en e c'henoù, war e deod

1732
Référence : GReg pg dire (tout ce qui vient à la bouche)

genoù

1732
Référence : GReg pg bouche

digeriñ ar genoù

1732
Référence : GReg pg (ouvrir la) bouche

digoret ar genoù

1732
Référence : GReg pg (ouvrir la) bouche

n'en deus ket digoret e c'henoù

1850
Référence : GON.II pg digéri

komzoù flaerius a zo bepred en e c'henoù

1850
Référence : GON.II pg flériuz

Komzoù dic'hlan en deus bepred en e c'henou

1850
Référence : GON.II pg dic'hlan, dic'hlañ (Il a toujours des mots impurs, impudiques à la bouche).

kenou

1850
Référence : GON.II pg génaou, génou

kenou

1850
Référence : GON.II pg génaou, génaouad, génaoui, génou, ginou

serrit ho kenoù

1850
Référence : GON.II pg génou

a-c'henoù eo e lavar kement-se

1850
Référence : GON.II pg génou

kenou

1850
Référence : GON.II pg génou, ginou

ret eo e reiñ da anaout dre c'henoù pe dre skrid

1850
Référence : GON.II pg skrîd, skrît

a-c'henoù

1850
Référence : GON.II p.6 introduction ; de bouche

ho kenou

1850
Référence : GON.II p.10, introduction, "votre bouche".

Ar genou eonek gant ar gounnar.

1850
Référence : GON.II.HV pg éonek ou éonennek (La bouche écumante de rage).

Er-maez, ar re a zo o genoù / Tomm a-zehoù ha yen a-gleiz !

1867
Référence : MGK p39

Ar c'hentañ, du e lêr, zo evel ur morian ; / An eil zo berr he fri ; hennezh, genoù ledan. / Evit lavaret berr, koant on ha yaouank c'hoazh ; / Amzer, amzer am beus da zibabañ ur gwaz.

1867
Référence : MGK p55-56

« Kaeroc'h eo al labour eget nad eo komzoù ; / Hep al labour[,] ar boued zo divlaz d'ar genoù, / Divlasoc'h d'ar galon. »

1867
Référence : MGK p79

List-o da vont dreist ho treuzoù, / Hag e vezo 'r peuriñ berr abred d'ho kenoù.

1867
Référence : MGK p108

Hemañ, va mamm, a astenn e c’hinou betek e zivskouarn, a skrign e zent hag a lugern e zaoulagad evel daou gef-tan ; treut eo evel ur vazh, hag e zilhad a zo r[o]get ha leun-bri.

1877
Référence : EKG.I. p.149

Leizh-kof a voe debret hag evet, ha glabous a-forzh a yoa gant ar soudarded, pa deujont er-maez ; tomm 'oa d’o ginou, e-feson.

1877
Référence : EKG.I. p.250

Pa vezo an "arme noar" treuzet ar ganol ganti, pa vezint o vont da sevel d’ar c’hrec’h, en tu-all, war-zu Lokournan, war ur ger eus va ginou e skoimp a-unan, en un taol, war ar vuntrerien difeiz ; pep hini a vezo e zen hag hen diskaro.

1877
Référence : EKG.I. p.199

Deuet, e n’eus forzh peseurt parrez, un divroad bennak, hag e ve ur "blevier", ur marc’hadour blev, ur marc’hadour krec’hin gozed, hag e ve zoken un troc’her-moc’h e ve, an dra-se ne ra mann, gant ma vezo komzoù gallek, mat pe fall, en e c’hinou, gant ma raio e baotr rok, dreist pep tra ma vez dilhad "aotrou" war e gein, e troio hag e tistroio an holl en tu ma karo, e lakaio tud ar barrez da goll o fenn hag e kaso d’e heul zoken ar re binvidikañ, ha, war o meno, ar re skiantekañ eus ar vro.

1877
Référence : EKG.I. p.173-174

Pa weljont ar manac’h, gant e zilhad manac’h, o tigouezhout en ti e chomjont mantret, o loaiad yod en hanter an hent eus ar pod d’o ginou.

1877
Référence : EKG.I. p.44

Sevel a ra e ganolioù harp ouzh an iliz katedral, tro o ginou ouzh an dud.

1877
Référence : EKG.I. p.265

Setu-me evel un anduilhenn e siminal Bielon. Mes an anduilh a vez stag, ha me ne raen nemet riklañ a-damm-a-damm, rak ginou ar siminal a zo ledanoc’h eget e veg.

1878
Référence : EKG.II p.138

Janed ne respontas ger, mes treiñ a reas ouc’h ar soudard en ur blantañ gantañ ur stafad a-dreuz e c’hinou. Setu ar c’hoarzh e-touez ar re all.

1878
Référence : EKG.II p.70

— Treiñ a ris war va c’hof da sellet e ginou ar puñs, ha goude bezañ lakaet va dorn war va skouarn evit selaou gwelloc’h, e klevis ar c’homzoù-mañ : — Piv bennak e vec’h, e teuit a-berzh Doue. Deuit da reiñ sikour d’an neb en deus poan hag a varvo amañ anez.

1878
Référence : EKG.II p.49

A-raok skrimpañ evelato, e teuis c’hoazh da selaou e ginou ar skalier ha dont a raed war va lerc’h.

1878
Référence : EKG.II p.126

pa vez trouskennet divskouarn an deñved hag o genoù, ni a lavar tartous eus an dra-se

1909
Référence : BROU p. 218

genou

1909
Référence : BROU p. 242

genou

1909
Référence : BROU p. 242 (au pluriel ginaou)

Diouzh tu ar gwalarn, dreist-holl, en-dro da c’henou ar Rênos, e kaver paot-ha-paot ar geunioù : peurgemmesket ma ’z int o-daou eno, an douar hag an dour a zo anezho, koulz lavarout, ur genelfenn nevez.

1923
Référence : SKET p.125

N’oufe gerioù distaget gant genou mab-den, ne vern e pe yezh, peurskeudenniñ kened, nerzh, haelded, enor ar pevarzek den yaouank-se.

1923
Référence : SKET p.120

A-walc’h e oa gant ar c’has lakaet en dour dre o lostoù d’ober d’ar c’hokedig treiñ war e c’henou.

1923
Référence : SKET p.110

Aner e vije bet dit klask e gouenn Vanos, er mare ma komzan, dremmoù krizet a roufennoù, genaouioù kamm ha dizent, choukoù o krommañ dindan bouez an hirhoal, izili treuzet gant ar remm hag ar glizi, korfoù disneuziet gant labour tenn an douar.

1923
Référence : SKET p.69-70

Dont a raent, hañval, eus ar rannvro etre stêr Samara pe Sumina (Somme) ha genou ar Roen (contra Hubert, Anthropologie, 1922, pp. 268-9).

1923
Référence : SKET p.147

Gourc’hemennet eo din gant va zad ma’z afen emberr da c’henou ar stêr ha ma tiskennfen ar red anezhi e-pad an noz.

1924
Référence : SKET.II p.41

— Serr da c’hinou, selaou mat ha taol evezh…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1022 (Gouere-Eost 1924)

— Ar per-se, marteze, a oa kouezhet o-unan ez kinou ? Gir ebet. — Respont, mabig, ne vo ket graet a zroug dit, ma vezez fur… Lavar ar wirionez. N’out ket bet er wezenn ?

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.895 (Miz Ebrel 1924)

Dirak an aotrou person, abaf an div blac’h, ken abaf ha na gredent digeriñ o ginou.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)

Na mez, na bier nag evadur mezvus all ebet ne dremenas dre e c’henou.

1924
Référence : SKET.II p.16

balc'h e c'henou

1927
Référence : Geri.Ern pg balc'h

va re-me) a yeas en dro ken na zifindaone ! Eur pennad da c'houde, e stagis ar voutailh leun a win ruz ouz va fenn ha bec'h ivez d'ezi, da gas ar c'hig sall hag ar bara kras da stanka he genou d'am bouzellenn vras!

1929
Référence : SVBV p9

kenou

1931
Référence : VALL pg bouche

rod war he genoù

1931
Référence : VALL pg (roue d')angle

reiñ da ub. un tamm eus e c'henoù

1931
Référence : VALL pg (se tirer le morceau de la) bouche (pour qqn)

piler e c'henoù

1931
Référence : VALL pg babillard

kement-mañ a vez bepred en e c'henou

1931
Référence : VALL pg (il a toujours à la) bouche

gouliadur genoù

1931
Référence : VALL pg aphte

goueled ar genoù

1931
Référence : VALL pg arrière-bouche

genoù klapez

1931
Référence : VALL pg badaud

genoù da bakañ kelien

1931
Référence : VALL pg badaud

genou bras

1931
Référence : VALL pg (grande) bouche

serriñ, klozañ, stankañ e c'henoù d'ub.

1931
Référence : VALL pg (fermer la) bouche (à qqn)

galleg a vez gantañ leizh e c'henoù

1931
Référence : VALL pg (il a toujours du français à la) bouche

a c'henou da c'henou

1931
Référence : VALL pg (de) bouche (en bouche)

Dinaou ur stêr a zo techet da vont war zigreskiñ reizh eus an eienenn betek ar genoù.

1943
Référence : TNKN p44

Mallozhioù, hudurniezh, blejadeg, breugeudoù, brammoù, ur sonadeg dibaouez betek ma son ar c’hleroner « lazhañ ’r gouloù » da 10 eur. Hini ha hini, e serront o genou hag o daoulagad…

1944
Référence : EURW.1 p.193

Vallée a veze atav e greion hag e garned gantañ evit merkañ ar gerioù kozh, ar gerioù rouez a gleve diouzh genoù ar vrezhonegerien.

1944
Référence : EURW.1 p55-56

N’em eus ket a soñj ken petra o doa respontet, mes, sur, o doa graet d’o c’herent ur respont faos, rak ar wirionez en o genou a oa un dra souezhus evel pempvet troad ar maout.

1944
Référence : ATST p.37

Pelec’h emañ genoù ar puñs, ha pet troatad douar a zo warnañ ? An dra-se a zo un afer all.

1944
Référence : ATST p.44

« Den ne responto bremañ ? Bremaik, kement a drouz ha, bremañ, parret ha prennet genoù Chann hag hini Marjan ? Setu aze ur c’hoari ! Alo ! hini ebet ac’hanoc’h ne lavaro netra ; padal bremaik, en ur zont, va c’hamalad a lavaras din : « Selaou ! Ma n’eo ket satanazet an ti-forn ? »

1944
Référence : ATST p.88

Ha Lom a hope diouzh e du : — « Sikour ! sikour !… » — « Stankit ho kenoù ! Lom, pa ne vefe nemet gant ar vezh, » a lavare Job.

1944
Référence : ATST p.109

Ar « ravolt » a veze leuskel a-gevret, war ar renkoù, bep a c'hwitelladenn ; er studi, skeiñ a-gevret gant ar botoù-koad war ar pleñchod ; er refektouer, pa zisplije ar boued, boudal pe vouboual hep digeriñ ar genoù, evel un hed-gwenan o sevel.

1944
Référence : EURW.1 p40

En em veskañ a rejont gant argoadiz, hag a-benn kant vloaz, e oant breizhekaet, nann hepken dre briadelezh ha dre wad, met ivez dre o anvioù, a zeuas da vezañ 'n ur dremen dre c'henoù kouerien Vreizh-Izel : JOFRENO ha goude-se JAFRENOÙ, ROPERZH ha goude-se ROPARZH ; GWINEMANN ha goude-se GWINEMANT.

1944
Référence : EURW.1 p8

Hejañ a rae unan e benn, a-zehou [sic, a zehou] da gleiz hep ehanañ, tra ma talche egile e zorn war e c'henou.

1949
Référence : SIZH p.60

Bez' e voe war-nes degas war o enep ar Werc'hez Vari benniget-dreist, ha Dinamm, met ne zigoras ket e c'henou.

1949
Référence : SIZH p.41

- Ha ni ? - Ni ? Chom a reas Sezni Abgrall digor e c'henou gantañ - Ya ! ni !...

1949
Référence : SIZH p.54

Eus ho kenoù 'tenn ar bara ; / Tremen mall eo en diskarañ. / E rouantelezh ar gozed, / E tlefe prim bezañ klozet.

1960
Référence : PETO p30

Diwar e benn, ne 'c'h ouzon tra : / E c'henou sklas ne zigor ket.

1960
Référence : PETO p60

Di [da rouantelezh ar gozed] eo bet kaset ar roue ! / Gaid Kêrlennou, en an' Doue ! / Sarrit ho kenoù, me ho ped. / Torfejou 'walc’h, siwazh, zo bet.

1960
Référence : PETO p31

a-benn ma oa poent d'an dud kimiadiñ, ne dave genoù ebet

1971
Référence : BAHE niv. 68, p.20

Tra m'edon azezet gant va fred e teuas ur valafennig da droiellat en-dro din, hag e chomas zoken da ehanañ ur pennadig war va fourchetez keit ha m'edon ouzh he c'has d'am genoù.

1985
Référence : DGBD p57

Emañ an avel viz, avel peurbadus trovan ar C'hrank, ouzh hor buntañ dirazañ ; ha ne adkaver mui en tu-hont da gCasablanca ar mor glas-teñval a oa dirak genoù ar Mor Kreiz, glas ha brizh eo avat evel en hor bro.

1985
Référence : DGBD p15

Navo! Na lip, soav neñv, va barvioù gwidilet gludennek - a'm genaouioù, gwidennadoù mergl gell-foer eo a ziver.

2013
Référence : BERNI p.5

Bez' e c'helljen toullañ kaoz gant Koula evit ma hañvalje an hent bezañ berroc'h, met pa vez unan o paouez gouzañv ur stroñs kreñv, daou dra 'zo ha ne c'hell ket ober: lakaat un tamm en e stomog ha tennañ ur ger eus e c'henoù.

2015
Référence : EHPEA p17

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux