Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
7
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
58
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. A. V.k.e. 1. Bezañ desket war ur c'hraf, un danvez bnk. dre vezañ bet ouzh e studiañ, o pleustriñ warnañ. N'ouzont ket ur ger eus istor o bro. Gouzout brezhoneg. Ne ouie ket a spagnoleg. & Trl. Gouzout udb. dreist penn e viz : dindan eñvor. & (db. elfennoù ur rummad) Na c'houzout niver ebet dezho : na vezañ gouest da lavaret pet zo anezho, ken niverus int. 2. Bezañ kelaouet a-zivout stad ub., udb. Gouzout doare, buhez ub. Gouzout an doareoù : bezañ klevet ar pezh a vruder. & Trl. Gouzout udb. diouzh, digant ub. : klevet an dra-se digantañ. Gouezet em eus e oac'h bet o vale dec'h. & Gouzout penn d'udb. : bezañ kelaouet diwar e benn. & Ent krenn N'eo ket bet amañ hiziv, a gement ha ma oufen : hervez ar pezh zo bet lavaret din. & Trl. Pik pe vran a ouezo : atav e vo ub. a glevo ar c'heloù. 3. Trl. Na c'houzout doare d'ub., na c'houzout alberz a, eus ub. : na c'houzout netra diwar e benn. & (dirak ur g. goul.) Na c'houzout doare, dare : na c'houzout tamm. Hennezh zo aet n'ouzon doare pelec'h. & Ent krenn Na c'houzout doare, dare : na c'houzout tamm, netra. & PEMDEZ Na c'houzout keloù, keal, anv, ster, ger, grik a, eus udb. : na c'houzout netra diwar e benn. & (db. ar fedoù, an darvoudoù) Doue er goar, Doue a oar : den ebet ne oar, n'eus nemet Doue a oar an dra-se. & Piv a oar ? : troienn a reer ganti evit geriañ n'ouzer ket penaos e troy an traoù en amzer da zont. & Ha me 'oar(-me) !, ha me 'oar petra c'hoazh ! : troiennoù a reer ganto evit geriañ ne glasker ket dibunañ ur rollad traoù, fedoù, h.a. betek penn, kement a vefe da lavaret. Eno e oa forzh pegement a draoù da zebriñ : kig, legumaj, keuz ha me 'oar-me ! & (en ul lav. gennet) Pe n'ouzon ket petra : troienn a ra ar c'homzer ganti pa ne c'hall ket, pa ne fell ket dezhañ resisaat muioc'h ar pezh emañ o lavaret. Un nec'hamant, pe n'ouzon ket petra, a zeuas war he spered. & (dirak un ak.) N'ouzon pet, n' ouzer pet, ne oar den : troiennoù a reer ganto evit displegañ n'eur ket evit lavaret pet elfenn zo en ur rummad bnk. Pareañ a reas n'ouzer ket pet den all c'hoazh. & (goude un ak.) Aes, sklaer, brav, kaer eo gouzout ! : evel-just !, anat deoc'h ! Ur farser echu eo ivez, brav eo gouzout ! 4. (db. an dud, an traoù) Anavezout (udb.) diwar skiant-prenet. Gouzout a reont ar gwenodennoù dindan eñvor. & Trl. Gouzout an ardremez : anavezout ul lec'h, tres ur savadur. & Gouzout ribouloù ub. : anavezout an troioù-kamm a vez graet gantañ. & Dre skeud. Na c'houzout na hent na gwenodenn : na c'houzout tra ebet. B. V.k.e. 1. Bezañ anaoudek a-walc'h eus ur c'hraf, un danvez bnk., evit dont a-benn da seveniñ oberoù a denn d'ar c'hraf-se, d'an danvez-se. Gouzout udb. diouzh an armoù, diouzh stok an armoù : kaout un tamm anaoudegezh eus implij an armoù, eus ar brezeliñ. 2. Bezañ gouest d'ober ar pezh zo dleet evit tizhout pal pe bal. Gouzout an tu diouzh ub. : bezañ gouest d'ober ar pezh zo dleet a-benn kaout udb. digantañ, a-benn e lakaat d'ober udb. Gouzout e ziluzioù : bezañ gouest da ziluzian e gudennoù. Gouzout an dibenn eus an dra : bezañ gouest d'ober ar pezh zo dleet evit pledin ervat gant an dra-se. Gouzout an tres, ar stok : bezañ gouest d'ober ar pezh zo dleet evit dont a-benn eus an dra-mañ-tra. [1877] Gouzout stok ar brezelioù : bezañ akuit war ar brezeliñ. [1877] [...] mes gwelet a reas n’oa urzh vat ebet en hon touez-ni, ha ne ouiemp ket stok ar brezelioù. 3. Gouzout anezhi : bezañ barrek (war un dachenn bnk.). Gouzout a rae anezhi war ur bern traoù. & Diw. c'hoap Gouzout anezhi : troienn a reer ganti evit lavaret d'ub. en deus graet ur fazi bnk., e vez dibaot dezhañ chom hep ober an traoù a-dreuz. Te a oar anezhi, te ! C. Trl. N'ouzon piv, n'ouzon petra, n'ouzon pelec'h : troiennoù a reer ganto evit ober dave d'un den, d'un dra, d'ul lec'h n'eur ket evit lakaat un anv warnañ. Dimezet eo d'an n'ouzon piv. Aet eo an n'ouzon petra e yod. Aet int da chom da n'ouzon pelec'h. II. A. (dirak un ak., un islav.) 1. (dirak un islav.) Kaout skiant (eus udb.). Gouzout a raen e vefe kalz a draoù d'ober. Ne ouie ket pegeit e rankfe chom eno. & Na vezañ hep gouzout : gouzout ervat. N'on ket hep gouzout se. N'oc'h ket hep gouzout edon amañ dec'h. & N'emaon ket na ouzon e teuint en-dro. & Bezañ da c'houzout d'ub. : bezañ dianav dezhañ. Da c'houzout eo dit pe e teuy pene zeuy ket. N'emañ ket da c'houzout deoc'h e rankimp chom amañ ur pennad. & Da c'houzout, war c'houzout eo ha dont a ray. & N'emañ ket se da c'houzout ganin. & Bezañ o klask gouzout udb. : klask gouzout udb. eur prederiet, nec'het gantañ. Bez' edo o klask gouzout petra da ober. & Me (a) garfe gouzout : troienn a reer ganti pa vezer prederiet, nec'het gant udb., pa glasker gouzout udb. Me a garfe gouzout pelec'h emañ an alc'hwezioù-se ! 2. (dirak un ak., un islav.) Gouzout ervat, mat, reizh, spis : kaout skiant ervat (eus udb.). Gouzout a ran reizh ar pezh zo c'hoarvezet. Gouzout a ouzon ervat e vo ret din divroañ. Kuitaet o doa o zi hep gouzout spis da ven ez aent. & Gouzout a-walc'h : troienn a ra ar c'homzer ganti evit geriañ eo anavezet-mat an dra-se gantañ e-unan pe gant unan all. Gouzout a ran a-walc'h an dra-se ! Gouzout a rae a-walc'h a chomfemp d'e c'hortoz koulskoude. 3. (dirak un islav.) Merzout (udb.). Diouzhtu, o tont em zi, e ouezis e oa bet tud o furchal ma zraoù. 4. (dirak un ak., un islav. goul.) Dont da gaout anaoudegezh (eus udb.), dont a-benn da lakaat (udb.) anat. Mont a reas er-maez evit gouzout doare an avel. En em gannet e oant evit gouzout piv e oa ar c'hreñvañ. Kavout a rin testoù da c'houzout ha gwir eo an dra-se. B. (dirak un av.) 1. Bezañ gouest, dont a-benn (d'ober udb.). Gouzout neuñviñ. Gouzout en em ober, en em dreiñ ouzh ub. Mar gouezot labourat a-zevri e viot pare a-benn kreisteiz. & (en e stumm nac'h, dirak an ar. a) N'ouzon ket a ganañ. & Ma ouie, mar gouie : kement ha ma c'halle ober. Redek a rae ma ouie mont. Labourat a raent mar gouient. 2. Bezañ boaz (d'ober udb.). Bez' e ouie e dad dont du-mañ ur wech an amzer. 3. (en amzer-vremañ an doare-div.) Gallout. N'oufe ket bezañ aet gwall bell : ne c'hall ket bezañ aet pell. En ur wezenn sec'h n'oufe ket bezañ kalz a avaloù. N'oufed ket d'ober muioc'h a vad dezho. C. (en doare-gourc'h.) Termen a reer gantañ evit kemenn udb. d'ub., evit kenteliañ ub. Gouez se, mar karez. Gouezit eta eo renket an traoù etrezo. III. V.k.d. (dirak un ak.) A. GOUZOUT DIOUZH UB. : bezañ gouest d'ober a pezh zo dleet a-benn kaout udb. digantañ, a-benn e lakaat d'ober udb. B. (db. an traoù) GOUZOUT DIOUZH UDB. 1. E anavezout mat, ha, dre ast., bezañ barrek da dennañ splet dioutañ. Gouzout diouzh ur benveg, un ardivink. Gouzout diouzh al liorzhoù, ar mor, ar c'henwerzh, an ijinerezh. Gouzout diouzh an dour. 2. (db. al lec'hioù, ar savadurioù) E anavezout diwar skiant-prenet. Gouzout diouzh an ardremez. Gouzout diouzh un ti. IV. V.g. Trl. Hep gouzout da : hep merzout netra. Kouezhet e oa ma eurier hep gouzout din. & Ober udb. hep gouzout d'ub. all : hep ma teufe an den-se d’e verzout, e kuzh dezhañ. Kemeret en deus an dra-se hep gouzout da zen, da nikun. & N'emañ ket hep gouzout din : gouzout a-ran. & Reiñ udb. da c'houzout d'ub. : kemenn an dra-se dezhañ. & Da c'hortoz, o c'hortoz gouzout hiroc'h : ken ac'hanen ma vo gouezet muioc'h a draoù. & Dihuniñ debron gouzout ub., broudañ c'hoant gouzout ub. : reiñ c'hoant dezhañ klevet anv eus udb. & Da c'houzout eo d'ub., da c'houzout d'ub. : e kement ha ma c'hall gouzout. & Da c'houzout : e kement ha ma c'haller gouzout. N'eus ket dek kilogramm er sac'h-se, da c'houzout. & (en ul lav. gennet) Evel ma ouzout / Evel a ouzout : troienn a ra ar c'homzer ganti evit reiñ da glevet e ra anv eus udb. a zle bezañ anavezet-mat gant e selaouer. Hennezh, evel ma ouzout, a oa aet abred eus ar gêr. [1878] Evel a ouzoc’h, ar veleien o doa gellet kemeret an tec’h, rak Laouig Appere a yoa bet lemm e lagad ha skañv e c’har, ha n’oa ket bet ret lavaret div wech d’ar veleien mont en hent. & (distag diouzh e genarroud) Te (a) oar, c'hwi (a) oar : troienn a ra ar c'homzer ganti evit reiñ da grediñ eo anat ar pezh a lavar, evit lakaat e selaouer(ien) da sevel a-du gantañ. Ur gwall baotr e oa hennezh, te 'oar. & Trl. estl. Kae da c'houzout ! : troienn a dalvez da c'heriañ an disfiz. & Kae da c'houzout ! : bez' e c'hallez gortoz, ne'c'h eus netra da gaout.

Exemples historiques : 
329
Masquer la liste des exemples

da c'houzvout

1499
Référence : LVBCA p48, 87 (c-est assauoir)

gouzvout

1499
Référence : LVBCA p87 (scauoyr)

ne onn [=ouzon]

1499
Référence : LVBCA p87, 149 ('je ne sais')

ne onn [=ouzon]

1499
Référence : LVBCA p87, 149 (ne-scay)

En enor da Doe hon kroeas - da sant Tremeur, da sant Weltaz - ez e voe fontet an chapel-mañ - an Sul ken[t] fest an Spered Glan - ouzit bremañ an dat dre gont - mil pemp-kant eizh bloaz ha tregont

1538
Référence : GReg Enskrivadur war Chapel s. Tremeur e Kledenn-ar-C'hab

Ha neuze unan anezhe peheni a yoa mestr war an re arall a lavaras : « Gouvez envat, Sezar, penaos nigun ne c'hallas biskoazh rezistañ ouzhomp, [hep] na vihe inkontinant faezhet ! »

1576
Référence : Cath p14

Goude ma he devoe an itron Sanktez Katell disputet ouzh an vistri ha[g e voe] konfondet ganti[,] dre rezonoù evidant[,] o holl idoloù ha doueoù ez vihont-holl abaiset, hevelep na ouizient petra o devoe da lavaret ha ma tavezont evel tud vut[.]

1576
Référence : Cath p13-14

Da c'houzout penaos ez voe puniset an tirant Maksentius evit ar c'hrim-mañ peheni a gometas, hag ar c'hrimoù arall pere a eure ez eo laquaet deomp en istoar a invañsion ar groaez.

1576
Référence : Cath p25

M. Petra ivez a rit-hu pan it d'an oferenn ? D. Pa antrean en iliz e kemeran dour benniget ha goude-se e lavaran Pater noster, Ave Maria, hag an orezonoù all pere a onn.

1622
Référence : Do. p50

M. Hag-eñ zo neseser gouzout an doktrin kristen ? D. Ya, mar fell deomp bezañ salvet.

1622
Référence : Do. p6

Eus an anv a Gristen, hag an Doktrin a zle da c'houzout.

1622
Référence : Do. p4

M. Goude bezañ gwelet geneomp ar mad peheni zo ret deomp da ober, petra a rest deomp-ni bremañ da c'houzout ? D. An droug peheni zo ret deomp tec'het dioutañ.

1622
Référence : Do. p34

M. Goude bezañ gwelet ganeomp ar mad pehini zo ret deomp da ober, petra a rest deomp-ni bremañ da c'houzout ? D. An droug pehini zo ret deomp tec'het dioutañ. M. Peseurt droug a zleomp-ni tec'het dioutañ ? D. Pec'hed. M. Petra eo pec'hed ? D. Kement a lavarer, kement a zezirer, pe kement a reer a-enep al lezenn pe volontez Doue.

1622
Référence : Do. p34

ne on/n'ouzon

1624
Référence : MEHAT Niv. 23, Kerzu 2005, p.30

ne ouzomp ket pegen lies e pec'homp

1659
Référence : LDJM.1 pg (nous ne sçauons) combien (de fois nous pechons)

na ouzon pet gwezh

1659
Référence : LDJM.1 pg (ie ne sçay) combien (de fois)

ne on ket ha c'hwi zo mat

1659
Référence : LDJM.1 pg (ne oûn quet) a (c'hwi zo mat)

ne on doare

1659
Référence : LDJM.1 pg neoûndoare

ne on petra ober

1659
Référence : LDJM.1 pg (neoûn) petra (ober)

ne on ken

1659
Référence : LDJM.1 pg (ne oûn) quen

hep goût din-me

1659
Référence : LDJM.1 pg (a mon) desceu

n'oufet ket lavaret

1659
Référence : LDJM.1 pg indicible

tenn, ha n'oufet ket e soublañ

1659
Référence : LDJM.1 pg impitoiable, inflexible

hep gouzout

1659
Référence : LDJM.1 pg (par) mesgarde

hep gouzout din-me

1659
Référence : LDJM.1 pg sans (y penser)

gouzout

1659
Référence : LDJM.1 pg sçauoir

gouzout grad vat pe gras vat

1659
Référence : LDJM.1 pg sçauoir (sçauoir bon gré)

da c'houzout eo

1659
Référence : LDJM.1 pg (c'est a) sçauoir

gouzout d'ar gwir

1659
Référence : LDJM.1 pg (sçauoir au) vray

M. Petra a rit-hu pa it d'an oferenn ? D. Pa antrean en iliz, e kemeran dour binniget, ha goude-se e lavaran ar bater hag an ave maria, hag an orezonoù all pere a ouzon.

1677
Référence : Do. p51

6. Ha den a ouife hep gouelañ / Kontempliñ an Itron-Varia, / O partisipañ er Basion / A JEZUS, he mab gwirion ?

1677
Référence : Do. p66

Finalamant e tle lavaret e bater hag e ave, hag orezonoù all a oar, hag en em rekomandiñ d'e ael mat, d'e batrom, ha da sent all ha sentezed ar baradoz.

1677
Référence : Do. p51

3. Piv a ouife lavaret / He c'heuz bras hag estrañj-meurbet / O kontempliñ he mab JEZUZ / Karget a boanioù truezus.

1677
Référence : Do. p65

Ar fulorusañ den a oufed da welet eo.

1732
Référence : GReg pg furieux (C’est le plus furieux de tous les hommes.)

evit ma ouvezin

1732
Référence : GReg pg afin

evit ma oufen

1732
Référence : GReg pg afin

Ne onn ket terrupl al langach.

1732
Référence : GReg pg françoise (Je ne sçais guerre de François.)

Ne ouzon nemeur a c'halleg.

1732
Référence : GReg pg françoise (Je ne sçais guerre de François.)

Ne onn nemeur a c'halleg.

1732
Référence : GReg pg françoise (Je ne sçais guerre de François.)

Graet eo bet kement-se hep gouzout din.

1732
Référence : GReg pg garde (Cela s'est fait sans que j'y ai pris garde.)

Me a oar e vad hag e zroug.

1732
Référence : GReg pg fort-e (Je connois son fort & son foible.)

Me a oar brav dioutañ.

1732
Référence : GReg pg fort-e (Je connois son fort & son foible.)

gouiet un dra bennak èl e bater

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp., Van.)

gouiet un dra ervat

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp., Van.)

goût un dra bennak èl e Bater

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, Van.)

goût un dra ervat

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, Van.)

gouvezet un dra war bennoù e vizied

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

gouvezet un dra evel e Bater

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

joa eo genen [ganin] gouzout penaos

1732
Référence : GReg pg aise

gouvezet a-feson

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

gouzout ar blazon

1732
Référence : GReg pg (sçavoir le) blason

gouzout ar gartenn

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte, (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

gouvezet ar gartenn

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

gouzout an doareoù

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

gouvezet an doareoù

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

gouzout an tres

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

gouvezet an tres

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

gouzout ar stek

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

gouvezet ar stek

1732
Référence : GReg pg (sçavoir la) carte (connoître les intrigues d'un état, le train des affaires d'un quartier, d'une maison)

hemañ a oar ar gartenn

1732
Référence : GReg pg (celui-ci sçait la) carte

hemañ a oar an doare

1732
Référence : GReg pg (celui-ci sçait la) carte

hemañ a oar ar stek

1732
Référence : GReg pg (celui-ci sçait la) carte

hemañ a oar an tres

1732
Référence : GReg pg (celui-ci sçait la) carte

ne onn ket petra en deus graet

1732
Référence : GReg pg (je ne sçai) ce (qu'il a fait)

gouvezet a-barfeded

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

hep gouzout da zen

1732
Référence : GReg pg clandestinement

hep e c'houzout

1732
Référence : GReg pg gallicane (De Gallico, à l'impourvû, sur le champ.)

me oar an dra-se

1732
Référence : GReg pg (je) connois (cela)

gouzout reizh

1732
Référence : GReg pg connoître (clairement)

gouzout ervat un dra bennak

1732
Référence : GReg pg (se) connoître (en quelque chose, y être connoisseur, y être intelligent)

gouezet

1732
Référence : GReg pg connu (uë)

gouvezet a-dailh

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

hep gouzout

1732
Référence : GReg pg gallicane (De Gallico, à l'impourvû, sur le champ.)

da c'houzout eo

1732
Référence : GReg pg ce (c'est à dire)

gouzout un dra a-feson

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

reiñ un dra da gridiñ da nep a ouier a zo kredus

1732
Référence : GReg pg (faire) croire (quelque chose à une personne crédule)

gouzout ar gamm

1732
Référence : GReg pg gamme (Savoir la gamme.)

war e glevet, ne oar ket an dra-se

1732
Référence : GReg pg (à son) dire (il ne sçait pas cela)

an dibresañ den a c'hallec'h da welet eo, a oufec'h da lavaret eo

1732
Référence : GReg pg (c'est l'homme du monde qui a le moins d') empressement (ou, qui est le moins empressé)

gouzout ur skiant, un ard, un arz

1732
Référence : GReg pg entendre (un art)

gouvez un ard

1732
Référence : GReg pg entendre (un art)

gouvezet un dra ervat

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

gouzout un dra war bennoù e vizied

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

gouzout un dra evel e Bater

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

Ne onn pe sinifi.

1732
Référence : GReg pg hebreu (C'est de l'hebreu pour moi, je m'y entend rien.)

Latinerien vras, hag a oar Tertullian dre an eñvor.

1732
Référence : GReg pg habile (En riant on dit : —— , p.)

Ul latiner bras, hag a oar Tertullian dre an eñvor.

1732
Référence : GReg pg habile (En riant on dit : —— )

Neb a voar pe a zesk ar feson da vuzulañ an douar ha pep materi all.

1732
Référence : GReg pg geometre

gouzout un dra a-barfeded

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

gouzout un dra a-dailh

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

gouzout un dra ervat

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

Me a oar pe dre 'n andred e gemeret.

1732
Référence : GReg pg foible (Je connois son foible.)

Arvar eo pell zo war gouzout pe en deus da ober.

1732
Référence : GReg pg floter (Son esprit flote depuis long-tems sur la resolution qu’il doit prendre.)

Douetus eo pell zo war gouzout pe en deus da ober.

1732
Référence : GReg pg floter (Son esprit flote depuis long-tems sur la resolution qu’il doit prendre.)

hep gouzout da zen

1732
Référence : GReg pg furtivement (à la derobée)

Me a garfe gouzout pegement a zo dleet dezhañ.

1850
Référence : GON.II p.83, livre second, « Je voudrais savoir combien il lui faut ».

Ker blizik eo, na ouzer petra reiñ dezhi da zibriñ.

1850
Référence : GON.II pg blizik (Elle est si délicate, si difficile, qu'on ne sait ce que lui donner à manger).

ne oar ket kerzhout, ne na nemet baotañ

1850
Référence : GON.II pg baota

Ne ouien ket e oa ken hakr.

1850
Référence : GON.II pg akr (Je ne savais pas qu'il fût si vilain, si affreux, etc.)

Na c'hwi, na me ne ouzomp kanañ.

1850
Référence : GON.II p.78

Gouzout a rit-hu mard eo dehouiad ?

1850
Référence : GON.II pg déouiad, déhouiad (Savez-vous s'il est droitier ?)

ne oar ket c'hoazh dibabañ an droug diouc'h ar mad

1850
Référence : GON.II pg dibaba

n'on [n’ouzon] dare penaos e tiboanio

1850
Référence : GON.II pg diboaña, diboania

da dri bloaz e ouie digeizañ

1850
Référence : GON.II.HV pg digeiza, digiza

piv a oufe displegañ gwelloc'h ?

1850
Référence : GON.II pg displéga

n'ouzon dare petra da ober evit dizuañ va sae

1850
Référence : GON.II pg dizua

e gwirionez ne ouzoc'h petra a liviit

1850
Référence : GON.II pg é-gwirionez

gouzout a ran penaos n'emañ ket eno

1850
Référence : GON.II pg énô

goût

1850
Référence : GON.II pg gout

gouzout

1850
Référence : GON.II pg gout, gouvez, gouzout, gwézout, gwiziek, gwiziégez

gouez

1850
Référence : GON.II pg gouvez

gouezout

1850
Référence : GON.II pg gouzout, gwézout

gouezet

1850
Référence : GON.II pg gouzout

petra a ouzoc'h-hu a-nevez ?

1850
Référence : GON.II pg gouzout

ne oar netra

1850
Référence : GON.II pg gouzout

n'ouzon ket

1850
Référence : GON.II.HV pg gouzout

n'ouzon ket

1850
Référence : GON.II.HV pg gouzout

ne ouzon ket

1850
Référence : GON.II.HV pg gouzout

ne ouzon ket

1850
Référence : GON.II.HV pg gouzout

an dra-se em eus gouezet kerkoulz ha c'hwi

1850
Référence : GON.II pg gouzout

hep gouzout din

1850
Référence : GON.II pg gouzout

gouzout a ra an dra-se dreist penn-biz

1850
Référence : GON.II pg gouzout

gouzvez

1850
Référence : GON.II pg gouzout, gouzvez

gouiet

1850
Référence : GON.II pg gouzout

Un deiz bennak e ouezot kement-se.

1850
Référence : GON.II p.77 (Quelque jour vous saurez cela).

An holl / ar bed-holl er goar.

1850
Référence : GON.II p.74, "Tout le monde le sait".

Un dra a ouzon hag a souezho an holl.

1850
Référence : GON.II p.74, « Je sais une chose qui étonnera tout le monde ».

N'ouzon ket petra a livirit.

1850
Référence : GON.II p.69, "Je ne sais pas ce que vous dites".

Va mamm a gasaont, ha ne ouzont ket perak.

1850
Référence : GON.II p.68

Ne ouien ket ho poa ur mab bras.

1850
Référence : GON.II p.64

Ne ouie petra da lavarout.

1850
Référence : GON.II p.87, livre second, "Il ne savait que dire".

N'ouzont petra da ober.

1850
Référence : GON.II p.87, livre second, "Ils ne savent que faire".

N'ouzon petra da evañ évit terriñ va sec’hed.

1850
Référence : GON.II p.88, livre second, « Je ne sais que boire pour étancher ma soif ».

Ne ouiemp petra da ober evit e zic’hlac’hariñ.

1850
Référence : GON.II p.88, livre second, « Nous ne savions que faire pour le consoler ».

Gouzout a ran penaos oc'h pinvidik.

1850
Référence : GON.II p.93, livre second, "Je sais que vous êtes riche".

Va matezh a oar nezañ gant ar werzhid.

1850
Référence : GON.II p.92, livre second, « Ma servante sait filer au fuseau ».

Gouzout a ra penaos e karan e verc’h.

1850
Référence : GON.II p.94, livre second, « Il sait que j’aime sa fille ».

Gouzout a rit-hu hag hi a zo yac'h bremañ ?

1850
Référence : GON.II p.94, livre second, « Savez-vous si elle se porte bien à présent ? »

Ken nec'het eo, ma ne oar ket petra da ober.

1850
Référence : GON.II p.95, livre second, « Il est si inquiet, qu’il ne sait que faire ».

Me a garfe gouzout hag eñ a zeuio.

1850
Référence : GON.II p.95, livre second, « Je voudrais savoir s’il viendra ».

da c'houzout eo

1850
Référence : GON.II p.57, Table des Conjonctions composées, "c'est à savoir, savoir".

Ha c'hwi a oar e hanv ?

1850
Référence : GON.II pg hânô (Savez-vous son nom ? )

Bras e vez abaf o c'herent pa lakeont etre daouarn o bugale pere a gredont desket-mat, ur skrid, ul lizher-ferm, pe ur c'hontrad all bennak pehini o deus poan o lenn, dibaot a wech e c'hellont reiñ da gompren ar pezh a glasker goût diouto

1865
Référence : MBF.to p. V.

« Ma vent diwar ar maez e c'houfent holl ervat / N'eo ket aotrouien gaer ' zesko gwell tiekaat. »

1867
Référence : MGK p94

E-touez kant bourc'hiz diot 'vez hanter-kant diskiant ; / E-touez an dieien ne oa nemet unan, / Ul lastez aotrou tieg, brabañser ha mondian, / Yae da chom war ar maez da zeskiñ d'ar re all / Ne oant nemet tud kleuk, ezen, pennoù chatal ; / Ne c'houient labourat : palat, arat, hadañ, / C'hwennat, mediñ, endramm, dornañ, kakuadañ.

1867
Référence : MGK p88

— « Ganto war-benn tri deiz[,] me a c'hello stagañ ; / Da c'hortoz, debromp da gentañ / Kordenn ar wareg-mañ, graet eo bet, me c'hoar vat, / Gant ur vouzellenn oan, dioc'h ar c'hwezh eo anat. »

1867
Référence : MGK p99

Ar vamm-giez a c'houlenn outi / Pemzek dervezhiad all da chom c'hoazh en he zi ; / — « Rak, emezi, va bugale / Yaouank-flamm ne c'houzont bale. »

1867
Référence : MGK p107-108

« Hounezh [dineizhiañ laboused] da zen n'eo kevridi ; / Rak pep labous, gouezit ervat, / Evit un dra bennak[,] zo graet. »

1867
Référence : MGK p111

Unan [anezho], ar marc'hadour, a c'houie niveriñ, / Lavaret hep faziañ : unan ha daou zo tri.

1867
Référence : MGK p80

Ar re ne [c'h]ouient ket an dro / A chome mantret tro-war-dro, / O welet o vont 'raok Marzin[,] / Ur seurt pikol leon[,] d'ar vilin.

1867
Référence : MGK p61-62

— « Petra ! din, emezi, ar re-se ginniger ? / Ned on ket sorc'hennet ! Un truez o gwelet, / Ne 'c'houfed, eveshait, kaout bravoc'h pabored ! »

1867
Référence : MGK p55

— « Petra vir, aotrou kaezh ? Kement den zo er vro / A gred hag a lavar / Ec'h ouzoc'h re a draoù evit labourat douar. »

1867
Référence : MGK p90

Koulm baour, gwelet e voe gant ur gup krabanek o sachañ war e lerc'h, evel ul laer tec'het, ur pennad reun torret. Ar gup a ya dezhi, digor ha lemm e veg, pa gouezh warnañ, d'e dro, evel ur maen pounner, eus a-greiz an neñvoù, ur pezh labous, un er. E-pad m'edo an daou-mañ oc'h en em gribinat, ar goulm a ya kuit e-biou. Diwar nij e tiskenn e liorzh un tiig-soul oa eno e-kichen, o krediñ evit mat oa er wech-mañ diouti distag he gwallstropad, pa deu ur c'hozh tamm paotr, dezhañ pemp pe c'hwec'h vloaz - d'an oad-se ur bugel ne oar pe zroug ra c'hoazh - da sinklañ eeun outi ur maen gant e vatalm.

1867
Référence : MGK p20

Hep ur c'hriñsenn, Eripin kaezh, / E rankit, en ho stad, glaouriñ du gant an naon ; / Rak, evel ma ouzoc'h, dre ned eus razoc'h aon, / Ne c'hellit kaout kofad, na begad evit netra / : A daolioù skilf, pep tamm a rankit diframmañ[.]

1867
Référence : MGK p8

— « Gwir eo, va zad, m'er goar ; anefe ma'z eo diaes / Ha torgennek an hent, — gwelloc'h e ve kompez. »

1867
Référence : MGK p144

Ganto vo graet stignoù, d'ho pakañ 'zruilhajoù, lasoù-rikl d'ho mougañ, e berr : kant ha kant tra, a vo, war an diskar, ho toan hag ho klac'har, a vezo, marteze, kiriek eus ho marv. Tec'hit eta a-fo, diouzh ar gaoued, ar ber ! Gwelloc'h oufec'h d'ober, mar fell deoc'h va c'hrediñ, eme ar wennili, eo dibriñ 'n had kanab.

1867
Référence : MGK p14

Evidon, emezi, me ouezo mont a-bell, Pe en ur c'horn bennak, chom hep tailh da vervel, Ha ne welit-hu ket an dorn-se 'deu, a ya ?

1867
Référence : MGK p13

Diouzh ma veze 'n amzer, al labous tremeniat, a ouie pell a-raok pegoulz 'vije barrad; hag e-pad ma veze tro-war-dro o wiriñ, e kase ar c'heloù a-bell d'ar vordeidi.

1867
Référence : MGK p13

Ar C'hrouer galloudek a ouie petra rae, war e skoaz da bep den pa daolas ur bisac'h; er c'hodell zo a-dreñv, e walldechoù da vec'h, hag er c'hodell a-raok, holl fazioù e hentez, da zerc'hel anezhañ war e zivlez kompez.

1867
Référence : MGK p12

Ar re a ouie un dra bennak dioc’h stok an armoù, a veze lakaet e penn ar C’hard nasional ; ya pa vije kavet, rak d’ar mareoù-se e oa c’hoazh rouez e Breizh ar re ne zalc’hent ket mat da vanniel wenn ar rouanez kozh.

1877
Référence : EKG.I. p.309

Ar beleg "intru" a oa e Plouared, a oa e hanv Loull ar Bouc’h, da vihanañ lavaret a raed e oa hennezh e hanv mat, rak deuet e oa eus n’ouzon dare pelec’h, ha den er vro ne ouie hen anaout.

1877
Référence : EKG.I. p.87

Tremen a rae Perroz, hag ez ae dreist Beg ar C'hastell hag Ar Sklaerder war-zu Trebeurden, ha n’on [n’ouzon] dare da belec’h, en ur seniñ atav ur wech [a]n amzer hag o chom ur pennadig dirak pep kêriad tiez.

1877
Référence : EKG.I. p.94

Siwazh ! den n’her goar, rak an amzer a zo diasur.

1877
Référence : EKG.I. p.99

Te, sakrist, kae d’ar c’hav, ha, pa c’houzout an doare, digas deomp ar pezh a zo a wellañ.

1877
Référence : EKG.I. p.123

M’en divije ivez ’ta gouezet ar C’houilh e skoe war Loull ar Bouc’h, e vije bet ha stank, ha c’hwek, ha pounner e daolioù penn-bazh !

1877
Référence : EKG.I. p.133

Nann, ne oufe den krediñ an traoù diskiant, difeiz, lous hag hudur a reas an dispac’herien dre ar vro.

1877
Référence : EKG.I. p.155

Nann, her lavaret a ran, ne oufe den, nemet her gwelet en defe, anaout ar vad a reas deomp merc’hed deuet gant o zud eus a Gastell, a Rosko, a Enez-Vaz, a Blougouloum, a Blouenan, etc.

1877
Référence : EKG.I. p.292

Pet den a voe lazhet eno dre drubarderezh ? Pet den a voe merzheriet en deiz-se, abalamour d’o c’harantez evit Doue, war hent Santez Berc’hed ? Den n’her gouezo biken.

1877
Référence : EKG.I. p.168

M’am bij[e]-me gouezet e oa amañ, ken tost da Gonk, ul lenn ken don, me am bije digaset ganen an Aotrou Maze-Launay kozh, an hini hon eus ranket troc’hañ ur skouarn dezhañ evit kaout digantañ ur skudellat pezhioù daou skoed hepken.

1877
Référence : EKG.I. p.202-203

Kalz muioc’h a arc’hant a yoa en e di, me her goar mat ; goap en eus graet ac’hanomp, ha ni, d’hon tro, hon devije graet goap anezhañ e-pad ma vije bet o veuziñ el lenn-mañ.

1877
Référence : EKG.I. p.203

Kalz tud a yoa diskaret dezhañ, evit gwir, mes gwelet a reas n’oa urzh vat ebet en hon touez-ni, ha ne ouiemp ket stok ar brezelioù. Lakaat a reas e youl da dennañ talvoudegezh a gement-se.

1877
Référence : EKG.I. p.270

Penaos e tec’has kuit ? Ne oufen ket, evit her lavaret deoc’h gant gwirionez.

1877
Référence : EKG.I. p.13

Hag en divije gouezet n’en divije biken kredet e vijent bet ken disakret ; n’en divije ket kredet e vije deuet tud, dre zroug ouc’h Doue, da ober ker gwazh d’e servijerien.

1877
Référence : EKG.I. p.43

— Ya, aotrounez, chomit keit ha ma [kerot]. Menec’h Sant-A[l]bin n’o deus biskoazh gouezet dinac’h netra eus ar pezh o doa d’an neb a c’houlenne.

1877
Référence : EKG.I. p.56

Ni, ne ouiemp ket c’hoazh ar vicher ; edo[d] oc’h he deskiñ deomp, ha diwezhatoc’h e kousto ker d’ar C’hallaoued.

1877
Référence : EKG.I. p.271

N’oa ken horolaj er gouent nemet ar montr-se, ha pep hini a ranke mont da sellet outañ da c’houzout an eur.

1877
Référence : EKG.I. p.60

Ne oufen ket evit her lavaret dit, Per, rak ne ouzon ket va-unan.

1877
Référence : EKG.I. p.77

Daoust hag eñ a oar betek pelec’h e vezo poulzet gant an droukspered ?

1877
Référence : EKG.I. p.86

A ! toner ! eme ar c’habiten ; hennezh a rank bezañ an hini hon deus gwelet du-hont er waremm. Ma’m bije gouezet !...

1878
Référence : EKG.II p.169

A-benn ur pennad ez eas kuit hep ober un harzhadenn, evel p’an divije gouezet e oa ret reiñ peoc’h. Ki kalonek, kae !

1878
Référence : EKG.II p.29

D’ar mare-se n’oa ket brav reiñ golo d’an holl, da dud eveldon-me dreist pep tra, a ouied a yoa bet e emgann Kergidu.

1878
Référence : EKG.II p.35

Hag ouc’hpenn-se, karet a raen ivez e vab Ivonig, paotrig a bevar bloaz eus ar re goantañ, a ouie va anaout hag a furche va godelloù, pa’z aen di, da c’houzout pe graoñ pe avaloù a vije enno.

1878
Référence : EKG.II p.36

Hep gouzout re perak, en em lakis da vale buanoc’h war-zu ti va c’homper Herve Soutre

1878
Référence : EKG.II p.38

Hag en ur zistreiñ ouc’h Paol : — Deuet omp d’ho kerc’hat a-berzh ar Republik, ha d’ho kas d’ar prizon da Lesneven, da c’hedal mont da Vrest, hag eus a Vrest da n’ouzon dare da belec’h.

1878
Référence : EKG.II p.61

Kinniget e oa bet lod anezho da Baol Inizan a ouied en doa arc’hant mat ha n’eo ket arc’hant paper e oa.

1878
Référence : EKG.II p.68

Evel a ouzoc’h, ar veleien o doa gellet kemeret an tec’h, rak Laouig Appere a yoa bet lemm e lagad ha skañv e c’har, ha n’oa ket bet ret lavaret div wech d’ar veleien mont en hent.

1878
Référence : EKG.II p.69

Pa voe leun o c’hof hag o godelloù, e tivizjont da c’houzout petra da ober eus a dud an ti.

1878
Référence : EKG.II p.83

Me ’gred ne ouient ket anaout an Aotrou Krenn, rak anez o divije er c’haset ganto.

1878
Référence : EKG.II p.83

Kentañ a gavjomp war an hent, e voe Brutus an Normant ; war hennezh, a ouzoc’h, em boa tennet da gentañ.

1878
Référence : EKG.II p.98

Perak, penaos hag e pelec’h e kavjen an dra-se, ne ouien ket.

1878
Référence : EKG.II p.120

— Hor c’habiten, klev, a zo e ti Bielon oc’h evañ gwin tomm, hanter anezhañ gwin-ardant, ha ne oar ket peger yen eo an avel. — O, hag her gouezfe, daoust ha teneraat a rafe e galon ?

1878
Référence : EKG.II p.129

— Ne oufen ket her lavaret deoc’h. N’[e]m beus ket a amzer da sellet en-dro din.

1878
Référence : EKG.II p.157

Me a garfe ka[out]t ur re votoù neve[z]. Evel-se a lâre enni hec’h-unan, Maria Gwazioù deus Lannuon. E-lec’h mont da brenañ, e ti ur bot[a]ouer, e kavas [a]ezetoc’h ha gwelloc’h marc’had, emichañs, trokañ he re gozh ouzh re neve[z] an intañvez Damany, hep gouzout da houmañ.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Pegement a ra se ? Lârin ket dit pa ouzout. Ar pezh n'ouzout ket a lârin.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Ya ! Perag e teujen d'he dilezel [ar gelaouenn], pa na goust ket ker, ha pa eo gwir e ro din da c'hoût, ha mat ha fall ar pezh a dremen en hon bro ?

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Fañch deus n’[ouz]on pelec’h, pehini n’e[o] tamm kar da Fañch all.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

Na vije ket ret, ma karjet, mont betek ar C’hozhvarc’hed. Petore vad e[o] kapapl an daou all da ober? Lâret din mar gouve[z]et !

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

mar gouie

1909
Référence : BROU p. 246 (de toutes ses forces)

Ar re-mañ a roio da c'houzout d'an Drouiz-Veur pe vennozh ez eo o hini diwar-benn ar goulenn.

1909
Référence : REZI p. 13

mar c'hoûfen !

1909
Référence : BROU p. 246 (plutôt !)

hep goût dare din

1909
Référence : BROU p. 246 (à mon insu)

Neuze e tennas holl boellad ar re-mañ d’ur mennad hepken : lakaat an teir gwerc’hez da evañ eus an died-kemmesk a oa bet digaset ganto, rak gouzout mat a ouient, ma tremenjent hep evañ, e vije aner dezho.

1923
Référence : SKET p.103

N’oufe gerioù distaget gant genou mab-den, ne vern e pe yezh, peurskeudenniñ kened, nerzh, haelded, enor ar pevarzek den yaouank-se.

1923
Référence : SKET p.120

Penaos ha pe dre hent ez eo deuet an danevelloù diwarnañ betek ennomp, kement-se avat n’ouzomp ket ; … hag, a zo gwazh, n’her gouezimp biken, steuziet-mik ma’z eo an Tarzek, ha kollet da viken evel eus kel lies hini all er brezel, pep roudenn anezhañ !...

1923
Référence : SKET p.5-6

DA EVESHAAT : Dreist-holl, lennerien ger, na vez ket e vefec’h souezhet pa welot hor gourdadoù oc’h ober en o buhez, en o menozioù, en o oberoù, evel paganed. Paganed ez oant-i e gwirionez, ha n’oufed gortoz anezho da gomz ha d’en em ren evel kristenien, pa n’oant ket ! Bravoc’h a se n’eo ken an taolioù-kaer o deus graet !

1923
Référence : SKET p.7

Er vroad-se ez eus ijinourien gaer, kelennet gant an doueed, a oar o dorn plegañ an arem hag ar mein kaletañ diouzh ratozh o spered, da stummañ anezho e korfoù paotred ha merc'hed a lavarfec'h bev-buhezek, gant e verv o dremm en o fenn, ma n'eus ken enno a ziouer nemet ar vouezh.

1923
Référence : SKET p.13

[H]oll e c’houzont tresañ war ar c’hrec’hin pe war ar prenn, war ar maen pe war ar c’hoar, war an arem pe war ar pri kaletpoazh, arouezioù skritur.

1923
Référence : SKET p.20

En e greiz, e kreiz Aedobitus, a-dre kreñvvogerioù tan dezho ouzhpenn mil "rasta" uhelder, dek mil "leuga" led, kant mil "leuga" hed, dindan koabrennoù tan ma kroz ar gurun enno dibaouez, war al leur-zouar a zo heñvel ouzh houarn ruziet gwenn-kann hag atav kren-digren, emañ ar Bezout, n’eo bet gwelet biskoazh ha na vo gwelet biken gant dremm mab-den, ha n’ouzer anv ebet dezhañ.

1923
Référence : SKET p.27

An Hini eo na anavezer nag e reizh, nag e ouenn, nag e neuz, an Hini n’en deus na tad na mamm, na kar na par, an Hini n’eo bet engehentet biskoazh ha n’anavezo ket an dremenvan, an Hini n’en deus na derou na diwezh hag a reer anezhañ, pa na ouvezer anv a-hend-all, Guton « a beder », Uxamon pe Uxellimon « an uhelañ-holl », Bitumon « an holl-bad-dreist ».

1923
Référence : SKET p.27

Pa nac’hez reiñ din da vuoc’h dre gaer, e ouezin he c’haout diganez dre heg.

1923
Référence : SKET p.37

N’oa gwezenn, bodenn, geotenn, kivnienn ebet o tiwanañ war zremm dorosellek an douar, kailhenn ebet o ruilhañ war e c’horre pe o c’hourvez en e gondonioù, na ouvezje Manos ha Bena an anv hag ar perzhioù anezho.

1923
Référence : SKET p.39

Diouzh an avel, neuz ha red ar c’houmoul, stuz an neñv noz ha beure, liv an heol ha doare al loar, e ouient diouganiñ an amzer.

1923
Référence : SKET p.39

Evit Manos ha Bena, e oar an holl petra a c’hoarvezas ganto.

1923
Référence : SKET p.41

Hogen, kement-se, keit ha ma ouzon, ne voe biskoazh ar c’hiz ganeomp, hag aes eo gouzout perak.

1923
Référence : SKET p.45

Kent an donedigezh anezhañ ne ouie an dud na gwiañ na livadenniñ danvez ; n’o doa ken dilhad nemet krec’hin al loened a lazhent en hemolc’h.

1923
Référence : SKET p.59

Nemet bravoc’h eo c’hoazh an douar-mañ : douar ar Sklaerder n’hall ket diviañ, ar Gened n’oufe gwenviñ, ar Yaouankted peurbad, ar Vuhez diziwezh, an Hañv dibaouez !

1923
Référence : SKET p.73 (+p.198, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 73, lin. 10 kent an dibenn, e lec’h « divia » lenn « divïa »").

A-hed mizvezhioù ha bloavezhioù e c’hellfes bale bro ez raok ; pe war-du ar Sterenn, pe war-du ar C’hreisteiz, pe war-du ar C’hornog e kemerfes da hent, n'oufes biken tizhout an harzoù anezhañ.

1923
Référence : SKET p.73

Gant m’o deus gouezet dre o nerzh-kalon hag o c’hadarnded diwall glanded ar Ouenn, dre m’o deus miret gwell eget ar re all o gizioù mat, dre m’o deus graet diouzh al Lezenn roet gwechall gant an doue, hon Tad, da Ariomanos, eo e tellezas bagadoù an dud-se bezañ anvet gant an danevellourien meuriadoù gwirion a ouenn Vanos (3).

1923
Référence : SKET p.92

Hep gouzout d’ar c’hedourien lakaet bemnoz gant Kintus, ar penngadour, en-dro da dachennad al logelloù, en em siljont betek an ti-soul ma veve ennañ an teir c’hoar.

1923
Référence : SKET p.102

Hag un nebeud devezhioù goude ma oa bet Izabel en iliz, an aotrou person a deuas d’he c’haout : war var e oa ar paourkaezh plac’h, abaoe ur pennad amzer, ha, pa welas ar person oc’h antreal e-barzh an ti : — Goût a ouzon, aotrou person !… Goût a ouzon !… (hag e kouezhas war an oaled, liv ar marv en he c’herc’henn)… Goût a ran, aotrou person !…

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)

Izabel n’oa ket bet betek ar presbital, goût mat a rae penaos Bilzig n’en devoa ket laeret, ha n’oa ket deut en he c’hredenn e vije bet skourjezet.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.897 (Miz Ebrel 1924)

Kas a zo eno war an dour, un euzh her gwelout ! Ha kilredennoù dreist da gement a oufes krediñ.

1924
Référence : SKET.II p.41

Ar vartoloded, war ar porzh, pa o deus gwelet ar burzhud, d’ar red a deuas da c’hoût an doare.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 46, p.1091 (Here 1924).

Bilzig, c’hwi hen goar ervat, ne oa na birbilher, na brabañser, hag a zalc’has evitañ e-unan hanv an hini en devoa lakaet Bidoullig da zeodiñ hag he mestr da gouezhañ er poull-hañvouez : c’hoant n’en devoa ket da vezañ tapet diwar-bouez e deod.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1034 (Gouere-Eost 1924)

Nikun n’eus gouezet, rak ouzh den n’en deus anzavet ar mennozioù o devoa d’ar c’houlz-se trubuilhet e spered hag e ene…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1026 (Gouere-Eost 1924)

— Daoust ha te a ouezo gwelloc’h da sakramañchoù ?… Pet sakramant a zo en Iliz ?

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1022 (Gouere-Eost 1924)

Enkardiñ, nezañ, ober stamm a ouie ; ar vugale o devo loereier, kamizolennoù, kalabousennoù gloan tomm.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.898 (Miz Ebrel 1924)

Ha c’hoazh eo da c’houzout ha...

1924
Référence : SKET.II p.118 « Geriadurig », "Encore faut-il savoir si... ".

An Aon, ar vrizhkredenn hag an Diouiziegezh eo a laka ar marv taer da welout d’an dud. Neb en deus trec’het d’an tri Spes-se a vezo en e gerz ur peoc’h n’oufe tra ebet strafilhañ ken hiviziken.

1924
Référence : SKET.II p.42

Un niver broioù, temzioù-hin disheñvel a-leizh ; broadoù, pobladoù, meuriadoù, tiadoù, kel lies ma n’oufed o jediñ.

1924
Référence : SKET.II p.61

Gwelet e oa bet ar paotr oc’h erruout er gêr, ha, nebeut goude, an ti a oa leun a dud, deut da c’hoût ar c’heloù.

1925
Référence : BILZ2 p.177

Ar c’habiten a ouie mat talvoudegezh ho puhez. Pa gaozee diwar ho penn, e v[ez]e atav evit ober ho meuleudi, anavezout ho nerzh-kalon.

1925
Référence : BILZ2 p.176

Goût a ouzout lenn ? — Ya. Met skrivañ a zo diaesoc’h : erru on evelkent da skrivañ mat.

1925
Référence : BILZ2 p.167

Evañ a eure div pe deir dakadennig all : an ostizez a ouie an tu evit dont a-benn anezhañ.

1925
Référence : BILZ2 p.164

Me ’m bo ur vatezh vihan a ouio ar galleg, A gaozeo evidon ken am bo en disket, Am wisko, am ziwisko, ’zibrenno va botoù, Am lakaio da gousket e-keñver va aotrou.

1925
Référence : BILZ2 p.160

Moarvat c’hwi ne rit ket a forzh gant piv. Ma ! war va feiz, me ne ran ket ivez gant piv, ha koulskoude, me ’oar, ya, goût a ouzon, goût a ran, a-dra-sur, penaos ne vo na gant an eil na gant egile.

1925
Référence : BILZ2 p.151-152

— Evezh, Bilzig ! Evezh, paotr !… Ha te ’oar, arabat koll an nord !

1925
Référence : BILZ2 p.139

— Ar plac’h n’ouzer ket piv eo : e wreg ? e serc’h ?… Anez [dezhi], Koatanlem a vije bet bac’het.

1925
Référence : BILZ2 p.131

gouvezout an arroud

1927
Référence : GERI.Ern pg arroud

gouzout un alberz diouzh

1927
Référence : GERI.Ern pg alberz (entendre parler, trouver une trace de)

Ar paourkaezh loen a ouie diskouez anaoudegezh-vat d'ar re a roe dezhañ tammoù askorn [sic], skolpennadoù minvig soubet el lipig, buzhug kleuz fritet mesk-ha-mesk gant aouravaloù-karantez, farz, bannac'hoù soubenn leun a lagadennoù rous.

1929
Référence : SVBV p6

E-pad m'edomp a-zevri gant hol labour hag o varvailhañ, unan ac'hanomp hor-seizh a c'harmas : "22 !", ha raktal ar c'hwec'h all a vanas war-dav hag a reas an neuz da drevellat gwashoc'h eget biskoazh. Holl e ouiemp mat-tre - bep a dammig skiant hor boa prenet e stal delt an demezell Warandero a Doullarc'hwen - peseurt ster en doa ar youc'h "22 !".

1929
Référence : SVBV p6

Goulc'hen, ar Paganad, a oa ur marvailher. E deod a yae en-dro kel lijer hag ur vilin-baper. Ne baoueze ket da'm goulennata : "Hag an dra-mañ ?... Hag an dra-se ?... Hag an dra-hont ?... En diwezh, e c'houlennas : - Penaos 'ta, Yann, out deuet a-benn da c'houzout ar pezh ec'h eus lavaret din bremaik, peogwir n'out ket bet morse, kennebeut ha me, e bro ar Vokoed.

1929
Référence : SVBV p10

gouzout an tres

1931
Référence : VALL pg (s'entendre en) affaire(s)

un hent peuzvat pa n'oufed gwell

1931
Référence : VALL pg (un pis) aller

'on 'vat

1931
Référence : VALL pg apparemment (sans doute)

taer da welout ha kel laosk all da c'houzout

1931
Référence : VALL pg (ferme en) apparence (et faible en réalité)

reiñ da c'houzout

1931
Référence : VALL pg annoncer (faire savoir), avertir

reiñ a reer da c'houzout

1931
Référence : VALL pg avis

kent deoc'h er gouzout

1931
Référence : VALL pg avant

kement ha ma oufen

1931
Référence : VALL pg autant

hep gouzout din

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXVII

gouzout e ziluzioù

1931
Référence : VALL pg (se tirer d')affaire(s ; se débrouiller)

gouzout diouzh ar marc'hajoù

1931
Référence : VALL pg (s'entendre en) affaire(s)

gouzout diouzh ar graoù

1931
Référence : VALL pg (s'entendre en) affaire(s)

gouzout diouzh

1931
Référence : VALL pg (être) apte (à un métier)

gouzout ar stek

1931
Référence : VALL pg (savoir son) affaire (la façon de faire ; fam.)

gouzout

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXVII

goude gouzout

1931
Référence : VALL pg bien (qu'il sache)

gant ma oufen

1931
Référence : VALL pg autant

a oar en em ober

1931
Référence : VALL pg accomodant

Da grediñ eo ez eo kresket gant ar moustradur ha derez an holenadur, ha bihanaet a-feur ma 'z a ar wrez war zigreskiñ ; n'ouzer ket avat peseurt niver resis kemer.

1943
Référence : TNKN p82

— « Ha piv a zo kaoz ? » — « Ne oar den. »

1944
Référence : ATST p.86

Job, avat, a soñje en e benn e-unan : « Lom ne oar ket roeñvañ ; va lodenn-me a dlefe eta bezañ brasoc’h eget e hini. Un dra just eo. »

1944
Référence : ATST p.100

— « Penaos, Yann », eme Job ; rak Lom a gare gwelloc’h chom genoù prennet, « n’ouzoc’h ket petra ’zo c’hoarvezet e Karreg-al-Louarn ? » — « Eo, gouzout mat a ran. »

1944
Référence : ATST p.101

Lod eus ar veleien a ouie kaozoù fin ha farserezh druz, en o zouez ar bersoned Gwillou, a Blourac’h, hag ar Chaux, a Bluskelleg.

1944
Référence : EURW.1 p.209

‘Hed ar bloaz 1903, n’ouzon pet brogarour a zeuas da dremen un nebeudig amzer du-mañ.

1944
Référence : EURW.1 p.210

Da neb a oar he yezh, ar vro-se a roio n'eus forzh petra.

1944
Référence : EURW.1 p.124

Ha setu me kavet ur « c'horesponter » ganin hep gouzout doare, dre aket ma c'heneil Olier.

1944
Référence : EURW.1 p54

Hi a ouie ober ton d’an eil ha d’egile, hep chifañ na dic’hrasiañ den.

1944
Référence : EURW.1 p.197

Ur skouer fall e oamp d'an diskarded all, gant hor c'henseurtiezh re zigabestr, ha da viz Gouere 1895 e voe roet da c'houzout d'hor bandenn na dalveze ket ar boan deomp dont da glask digor ken.

1944
Référence : EURW.1 p43

— « Kouezhet eo 'barzh ur puñs hep gouzout dare din ».

1944
Référence : EURW.1 p21

C'hoari stuf. Unan a roe « stuf » d'un all, (touch dezhañ gant e viz) ; an hini stufet a rede war-lerc'h un all, da reiñ stuf dezhañ, hag an dra-se a c'helle padout pell, betek ma sone ar c'hloc'h, pe an añjelus, pe me oar ; an diwezhañ stufet a veze mezhus o vont d'ar gêr.

1944
Référence : EURW.1 p23

Bez' e oa 'ta tud e Breizh ha na ouezent ket brezhoneg ? Mann nemet galleg ?

1944
Référence : EURW.1 p34

Kalz o doa c'hoant kousket, ha n'ouvezent ket petra 'raent.

1944
Référence : EURW.1 p33

Drouk e oa er jeneral, "rak", emezañ, "ne ouiemp netra [...]".

1944
Référence : EURW.1 p.198

Goude-se, evit kreskiñ atav hon deskadurezh keltiek e skrivjomp d'an aotrou Hughes hag e vab, moullerien e kêr Wrexham, evit prenañ ur bern levrioù nevez kembraek, evel oberoù ar varzhed Keiriog ha Mynyddog, Gramadeg John Rowlands, Hanes Cymru Fu, ha me oar pet all, gant goloioù karton livet-brav a rae mez d'al levrioù gallek... paour da welout en o c'hichen.

1944
Référence : EURW.1 p61

An hini gozh gant he c’hoef n’oa ket bet kannet, hag he chal a-dreuz war e c’hein, a rae ur c’houblad c’hoarzhus gant an Amerikanez gran : ne gomzent nemet dre sinoù, rak unan ne ouie ket galleg, hag eben ne ouie ket brezhoneg.

1944
Référence : EURW.1 p.189

[…] ha bepred oc’h en em hegal, o randoniñ, o rebech mil draig an eil d’egile, o tabutal diwar-benn ar c’hazh, ha me oar, ha koulskoude o terc’hel tost an eil d’egile, ma ne oant ket evit bezañ dispartiet un eurvezh hep anken, o vont o daou da bourmen a-gevret, o c’hoari dominoioù kent mont d’o gwele…

1944
Référence : EURW.1 p.137

Daoust hag an anoioù tud a vije a-wechoù melezour o c’hizidigezh ? Piv ‘oar ?

1944
Référence : EURW.1 p.193

Rak, gouzout a rit, va lennerion, gwechall-gozh al loened mut a gomze kerkoulz hag an dud, ha c’hoant bras am eus da lavarout : gwelloc’h.

1944
Référence : ATST p.7

N’ouzon nemet un dra : en amzer hiziv al loened a harzh, a c’hwitell, a vlej, a wic’h, a viaou, a hinno, a yud, a hud, a voud, a chilp, a glip, a goag, a c’hroag, a gan, a richan, a grougous, a roc’h, a doc’h, a soroc’h, a c’harm, a ragach, a c’hregach, a gloc’h, a youc’h, a razailh, a rizink, pep hini en e vod hag hervez e ouenn.

1944
Référence : ATST p.8

Gouzout a ran, meur a zen n’anavez ket Lotei gwelloc’h eget ar C’hamtchatka pe ar Beloutchistan, ha, koulskoude, Lotei a zo ur barrezig vihan vrav a Vro-Gernev.

1944
Référence : ATST p.9

« N’ouzon ket perak e kavit kement a blijadur gant ur c’heloù ken trist », a lavaras dezho ar skluzier.

1944
Référence : ATST p.14

« Nann, n’eo ket al labour eo a vank, a respontas Lom, evel un den hag a oar petra eo ar vicher, hag, an taol-mañ, ne lavare ket gevier, rak labour, kalz labour a oa d’ober e Lanurgad, e ti Lom evel e ti Job, dre leziregezh ar baotred.

1944
Référence : ATST p.38-39

« Mat, me ’oar, Lom, ha gouzout a ran ivez ez aio ar yalc’had gant ar merc’hed, ma ne daolomp ket evezh. N’eus ket bet lavaret deoc’h ouzhpenn ur wech ! « O ! c’hwi, Lom, a zo debret ganeoc’h ho fortun, mil bell ’zo ? » Debret gant evadeg, fumadeg, ha me oar ! O ! eus an dantelezh, ne vez ket komzet, na, kennebeut, eus ar perlez ! »

1944
Référence : ATST p.75

— « N’ouzon ket… n’ouzon ket… va zudoù kaezh !… Ma n’eo ket an diaoul e-unan ? » Dao ! Satanaz an hini e oa ! Satanazet e oa an ti.

1944
Référence : ATST p.82

— « Ar chase a zo digor, Job, abaoe disul ; gouzout a rit ? » Job ha Lom a savas eus o foz dañjerus. En hent, daou chaseour a dremenas.

1944
Référence : ATST p.78

P'eo bet c'hwezhet ganti em gwazhied tan ar c'hoant gouzout, hi a vezo anezhi ivez ar feunteun, a lazho an tan-se...

1949
Référence : SIZH p.64

D'ar pec'hedoù-se, avat, Doue a vo bet trugarezus, dre ma oac'h bihan-kenañ, ha ne ouiec'h ket nemeur petra a raec'h.

1949
Référence : SIZH p.61

- Ha gouzout a rit emaomp hiziv ar gwener da noz ? Ya ! « señorita ». Her gouzout a ran.

1949
Référence : SIZH p.58

Ker ruz eo da jenoflez/ Ha teodoù levrini,/ Jenoflez o delioù c'hwek,/ Jenoflez eus da liorzhoù,/ Frond ganto evel ma ouzez,/ Hag o c'houzout diouzh da frond.

1949
Référence : SIZH p.55

- Tenn herzel ouzh ar c'hoant gouzout, Sezni. Ma oufemp petra eo, d'an nebeutañ ! - Tenn eo. Doue, avat, a ro E c'hras da herzel.

1949
Référence : SIZH p.54

- Ha gouzout a rez petra eo karantez ar c'hig ? - Eu !... Douetiñ a ran : an darempred etre priedoù, diwar goust an diantegezh.

1949
Référence : SIZH p.54

Dimezell, biskoazh ne deomp diouzh ar gouent, nemet evit mont da San-Miguel, gouzout a rit, du-hont, er menez gouez.

1949
Référence : SIZH p.50

Nann ! emezi, N'ouzez ket petra eo karout... Neuze, petra a ouzez ? Ha gouzout a rez dañsal ... Ha seniñ gant ar gitar ?...

1949
Référence : SIZH p.50

- Ha gouzout a rez, te, petra eo an dra-se, Karout ? Mousc'hoarzhin a reas al lean, didroidell. - Moarvat ! P'eo ar Garantez lezenn bennañ an Aotrou Krist, hor Salver.

1949
Référence : SIZH p.50

Hag eñ, n'eo ket ar breur Celestino e oa. Gouzout a rae ober fae war galvoù ar c'hig. Eñ a oa anezhañ ur penn yen.

1949
Référence : SIZH p.49

Kentoc'h pondalez an ifern !... Emañ aze, e-harz e dreid, kousket sioul evit ar pred, - ar mor, an tigr, ar sarpant a oar kousket ivez! - gant e reuzeudien o buhezioù diroll, prest da dorc'hweniañ en-dro, kerkent ha ma vint dihun, el likaouerezh an hudurañ...

1949
Référence : SIZH p.48

Hiniennoù all, chomet krennarded, a c'hoarie en em hegal hag a c'haloupe ken a ouient, troñset ganto o saeoù gwenn betek o daoulin.

1949
Référence : SIZH p.43

- Me a zo a gostez ar mor, emezañ : - Gouzout a raen mat e oac'h « Gallego » (kalaikiad). Du-hont eo iskis an dud. Ha n'int ket a-ouenn ganimp, war am eus klevet. Mousc'hoarzhin a reas ar breur Arturo. - N'on ket « Gallego ». Me zo Breizhad.

1949
Référence : SIZH p.43

- Ya ! ni !... N'oûn dare penaos displegañ va freder... Ne zeu ket soñjoù divodest da virout ouzhit da gousket, a-wechoù ?

1949
Référence : SIZH p.54

Hep gouzout dezhañ, ar c'hloareg a heje e benn, dizehan, evel diskredik.

1949
Référence : SIZH p.49

- Napoleon, hag a ouie diouzh an dud a oa kustum da lavarout : Evit bezañ trec'h d'ur Vaouez, an tec'h !...

1949
Référence : SIZH p.41

N’oar ket re vat pe emañ oc’h huñvreal pe emañ e-kerz gwidreoù enebour mab-den.

1949
Référence : SIZH p.38

Anezhañ mui n'ouzon dare, / D'er goût e klaskoc'h unan all.

1960
Référence : PETO p47

Ha ne c'houzez ket eo da gure kozh / A glaskan, hep ehan, da graouiañ kloz / Evit bezañ, da c'houde, barnet tenn / Ha, diwar e zivskoaz, lamet e benn ?

1960
Référence : PETO p36

Ma 'z out dezhi [d'ar Republik] ken douget ha leal, / E vo dav dit ma skoazellañ diouzhtu ; / Ezhomm 'm eus, selaou, da c’hoût war be du / Emañ ar stourmer-se ken entanet / Ouzh gwirioù sakr ar Republikaned.

1960
Référence : PETO p36

Ne ouien ket 'oa tra ken fall / Al le a ris, uhel ma dorn, / Hep youl d'enebiñ, skort ha dall, / Ouzh lusk un nerzh hud ha yen-skorn.

1960
Référence : PETO p27

Met outañ sot a-walc'h da anzav n'on ket bet / Kement a ouzon-me diwar-benn boued ar groug.

1960
Référence : PETO p33

Gouezet em eus hepken e ro / Ken lies gwech ha ma kav tro / O sakramanchoù da galz tud.

1960
Référence : PETO p37

Gouzout a reer e vez muioc'h-mui a glask war nerzh an tredan er broioù "araokaet", hag ivez er broioù "o vont war araokaat".

1972
Référence : BAHE niv. 75, p.44

Goude bezañ lennet levrioù-beaj 'zo, ha dreist-holl moarvat ar re bet savet gant tud ha n'int bet biskoazh war al lec'h o welout, e c'hortozer en em gavout en ur strouezheg hag a ranker toullañ hent drezi a daolioù strep hag a daolioù bouc'hal, dre wask ar gweennoù, ma weler marmouzien diniver o redek war ar skourroù, naered o ruzañ, ha me oar...

1985
Référence : DGBD p36

Ret eo anzav evelato o deus gouezet Marokiz lakaat brud en-dro d'o labourioù lêr ha d'o fallennoù.

1985
Référence : DGBD p13

Diaes eo avat displegañ perak e kaver tarzhioù a seurt-se etre Kap ar Palmez ha delta an Niger, ar pezh a laka an aod-se da vezañ unan eus ar re ziaesañ a oufed kavout.

1985
Référence : DGBD p19

N'oufen el lavarout resis, etre ar bloaz ugent hag ar bloavezh tregont emichañs.

1985
Référence : DGBD p108

Tout ar peurrest a zo Ledemsav, da lavarout eo rannvroelourien, gwerzhet d'ar C'hallaoued hag all, kemplegourien, ha me 'oar me

2007
Référence : KASTE p184

N'eus ket da vezañ sebezet dreistkont gant seurt hevelebiezh pa ouier pegen stank e oa an darempredoù etre an daou du da vor Breizh, darempredoù sevenadur, kenwerzh ha politikerezh.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 13

Evit kaout darempredoù mat gant an amezegezh pe dre maz eo [sic, eus] bet desket deomp er gêrreizh bezañ seven gant ar geodedourion, kerzh da c'houzout.

2015
Référence : EHPEA p26

M'hor bez ezhomm tra pe dra e ouiimp pelec'h kavout anezhe.

2015
Référence : EHPEA p13

Ken pouezus all eo prederiañ en ur mod hiniennel ivez, evit gouzout e pelec'h e lakaer ar vevenn subjektivel a zisparti ar stourm feuls diouzh ar stourm difeuls.

2015
Référence : DISENT p61

Ha neuze, bec'h d'ar re wan a zo ac'hanomp abalamour n'hon eus ket gouvezet talañ evit derc'hel penn!

2015
Référence : DISENT p13

Gallout a ra ar boliserien kemer perzh hep gouzout dezhe ivez, evel pa vez aozet an harzadegoù gant ar stourmerien o-unan, evel e Vichy da vare emvod meur ar stadoù european diwar-benn an enbroañ.

2015
Référence : DISENT p148

Dre vras [dre-vras] eo gwell soñjal e daouadoù stourmerien, evel m'hon eus displeget kentoc'h, rak evel-se e vefont gouest d'en em wareziñ an eil egile ha da c'houlenn skoazell betek gouzout m'az afe da feuls ar boliserien.

2015
Référence : DISENT p162

Gwelloc'h a se a vo an istor rak c'hoant bras o do an arvesterien da c'hoût petra zo pennkaoz d'ho stourm, ha dre-se e vefont gouest da sevel a-du ganeoc'h da c'houde.

2015
Référence : DISENT p79

Deizioù hag eurioù digoradur al lec'h, deoc'h da c'houzout da bet eur e vez digoret ha serret an dorioù, pegoulz e vez diaesoc'h d'ar vijiled evezhiañ al lec'h abalamour d'an niver bras a dud a zo ennañ, pegoulz e c’hall an dud bezañ degemeret e-barzh al lec'h a fell deoc'h tizhout, hag all, hag all...

2015
Référence : DISENT p75

Hogen mard eo bet a-holl-viskoazh mil anavezet Ilias hag Odisseia Homeros, den, avat, e Breizh, ha din da c'houzout bepred, ne'n devoa klasket o c'hinnig d'ar vrezhonegerien eus hon amzer-ni en o yezh vroadel.

2016
Référence : ILIAS p3

Ur mab he deus Nóra Phádraig Mhichíl ha heñvelreviat eo, ha hennezh, gouzout a rez, a zo unan eus an hegaratañ tud zo.

2020
Référence : ARGEL p. 73

Din da c'houzout, adal ar penn-kentañ e vez kemmeket heroin ha kokain ganto, evit kas anezho buanoc'h betek ar pal.

2020
Référence : ARGEL p. 77

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux