Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

1. Derez-uhelañ direizh an anv-gwan mat. Hennezh eo ar gwellañ danvez : n'eus ket en tu all dezhañ, evit a sell ouzh unan eus e berzhioù mat. & Eñ eo ar gwellañ : ar gwellañ paotr. & Hi eo ar wellañ : ar gwellañ plac'h. & An hini gwellañ, an hini wellañ : ar gwellañ, ar wellañ. & Hennezh zo ur paotr ar gwellañ : eus ar gwellañ, eus ar re wellañ. & (hep ger-mell dirazañ) Gwellañ micherour a welis biskoazh eo te : te eo ar gwellañ micherour a welis biskoazh. 2. Trl. Bezañ en e wellañ : en e stad wellañ. Pegoulz e va ar mor en e wellañ ? & Ober diouzh e wellañ : strivañ ar muiañ ma c'haller. Pa'm bo graet diouzh ma gwellañ, ne c'hallin ket ober ken. & Ober udb. gwellañ ma c'haller, gwellikañ ma c'haller : e ober diouzh e wellañ. Eñ a boanias gwellañ ma c'hallas. Renket en deus e oberoù gwellañ ma c'halle. Lakaet o deus o foan d'e ziorren ha d'e skoliañ gwellañ ma c'halljont. [1877] Goude-se e tistroas da gaout an den yaouank ; reiñ a reas dezhañ e goan gwellañ ma c’helle, ha goude-se her c’hasas d’e wele. & Ober e wellañ, e seizh gwellañ, e wir wellañ : ober ar pezh eur gouest d'ober, kement tra eur gouest d'ober. & Mont war wellañ : war wellaat. & Bezañ gwir wellañ oc'h ober udb. : bezañ a-zevri ouzh e ober. & Petra eo ar gwellañ ganeoc'h da gaout ? : petra a gavit ar gwellañ ? & Ar pep gwellañ : ar gwellañ tra. An dra-se eo ar pep gwellañ. Ar pep gwellañ am eus d'ober eo goulenn he ali digant ma gwreg. & (e deroù ul lavared) Gwellañ tra : ar gwellañ tra. Gwellañ tra zo d'ober eo tevel. & Gwellañ pezh zo : ar gwellañ tra zo. Gwellañ pezh zo ne va ket ret dimp mont di hiziv. & Ar c'hentañ ar gwellañ, an abretañ ar gwellañ : diouzhtu, adalek ma vo tu d'ober an dra-mañ-tra. [1878] Kenavezo ! ar c’hentañ ar gwellañ. Deuit ar c'hentañ ar gwellañ. ES. gwashañ.

Exemples historiques : 
84
Masquer la liste des exemples

Dezraoù un libell a'n gwellañ d'an bobl lik d'en em aplikañ, Ha preparañ kent mui kañvoù, Penaos pan renter an spered e tle bout hep bec'h a bec'hed : Pe bout daonet dre e fedoù

1575
Référence : M. p34

D. Servijañ a ra deomp davantaj evit rekour yec'hed ar c'horf, mar bez ar gwellañ hag ar muiañ ekspediant evidomp, ma hor bez eñ. Hag abalamour da se, p'en em santomp klañv-bras eo neseser kaout rekours d'ar Sakramant-mañ.

1622
Référence : Do. p46

ar gwellañ a'n holl

1659
Référence : LDJM.1 pg (le) meilleur (de tous)

ar c'hentañ gwellañ

1659
Référence : LDJM.1 pg (ar) quenta (guella)

An euvriou ar re wellañ ne delvont netra hep ket ar feiz.

1732
Référence : GReg pg foi (Sans la foi les œuvres sont mortes.)

d'ar gwellañ

1732
Référence : GReg pg (a l') envi (par émulation, à qui mieux fera)

tud evit ar re wellañ

1732
Référence : GReg pg choisir (des gens choisis)

ar gwellañ

1732
Référence : GReg pg bon (bonne)

ar gwellañ

1732
Référence : GReg pg bon (meilleur), commode (propre, avantageux)

gwellañ

1732
Référence : GReg pg facile (condescendant)

ar gwellañ

1850
Référence : GON.II p.23, livre premier, "le meilleur".

ar re wellañ

1850
Référence : GON.II p.6 introduction ; les meilleurs.

E vravaat a ra gwellañ ma c'hell.

1850
Référence : GON.II pg bravaat (Il l'orne le mieux qu'il peut).

Bez' e vevan gwellañ ma hellan.

1850
Référence : GON.II p.80, "Je vis le mieux que je peux".

gwellañ

1850
Référence : GON.II pg gwell, gwelloc'h, gwella + p.6 "meilleur"

ar gwellañ a vezo evidoc'h

1850
Référence : GON.II pg gwella

ar wella anezho o-div eo

1850
Référence : GON.II pg gwella

graet em eus evit ar gwellañ

1850
Référence : GON.II pg gwella

gwellañ

1850
Référence : GON.II.HV pg mâsted

Pebezh pesked eo ar re wellañ ?

1850
Référence : GON.II p.72

Pehini eo ar wellañ ?

1850
Référence : GON.II p.72

Ar gwellañ tad am eus anavezet, eo hoc’h hini.

1850
Référence : GON.II p.63

Ar gwellañ eus ar c'hezeg a zo klañv.

1850
Référence : GON.II p.60, livre second, "Le meilleur des chevaux est malade".

ar wellañ

1850
Référence : GON.II p.6, "introduction" + la meilleure

En ur pod pri, lous da welet, / E voa gwin kozh, gwin a'r gwellañ.

1867
Référence : MGK p39

» Evit hiriv, dre ma'm beus naon, / Gwellañ ve din eo un dra fonn.

1867
Référence : MGK p126

Hogen, o wikañ er c'hiz breizh-Izel mojennoù ar broioù all, n'eo ket hepken lakaat an dud da c'hoarzhin a fell d'an aotrou Milin, war zigarez farsal ha marvailhat, e tistag kentelioù eus ar re wellañ.

1867
Référence : MGK Rakskrid XI

Neuze 'r peskig a lavaras / En e yezh, gwellañ ma c'hellas : / « Ha petra reoc'h-hu ac'hanon ? »

1867
Référence : MGK p41

Dre ma taole evezh ouzh ar re ziskiantañ, 'welas, en o zouez, an dud er penn-kentañ. Abeg en doa, m'en tou ! Rak holl, gwitibunan, chomomp bras ha bihan, heñvel ouzh kaouenned, en noz a wel gwellañ, da sellet a-vichez, ha da zispourbellañ ouzh fazioù hon nesañ, ouzh techoù ar re all. Ne welomp ket hor re ; en hor c'heñver omp dall, dall-poch evel gozed ; rak siwazh ! Mar karfemp, hep turiañ don hor park, grizioù fall a gavfemp

1867
Référence : MGK p12

« Va breudeur, emezañ, list ac'hanon ganoc'h / Ha na lavarit ket da zen ; / Me ziskouezo doc'h ur braden / Zo enni peuriñ a'r gwellañ ; / Ned eus he far war-dro amañ, / N'ho pezo ket a geuz. »

1867
Référence : MGK p42-43

Dioc'h e yezh, gwellañ ma c'hellas, / Noz ha mintin e labouras.

1867
Référence : MGK p52

"Ned oc'h ket diwar ouenn ho tud-kozh zo marv; ar-re-se kalonek ne vezent diwezhat, da herzel ouzh pep droug ha da ober pep mad; marv int pell a zo, hag e-kreiz o bezioù, ouzh ho kwelet diskiant, poultrenn o relegoù, o eskern o stekiñ dindanoc'h a lavar; ez oc'h tud digalon, tud dall ha tud bouzar. Evel ur reverzhi, droug ar bed o sevel a ya en ho kwazied, ho laka da vervel; ur mergl milliget eo, ur c'hleñved dishegar, savet da gontammiñ pep mad zo war an douar; genel a ra bosenn ha kernez tro-war-dro; ouzh he heul kasoni e pep lec'h, e pep bro, a laka dre ar bed brezel ha lazherezh. Hama, a-barzh nemeur, e vo bec'h hag enkrez : ha penaos ne ve ket ? Pep droug a zo meulet; hiriv an den fallakr zo ar gwellañ deuet. An nebeudig re vat, flastret gant ar re fall, a rank mont da guzhet evit en em ziwall."

1867
Référence : MGK p2

"Evit ar pezh a sell ouzh an doare-skrivañ, emezañ c'hoazh, graet am eus evel ma karis, o vezañ n'eo ket deuet c'hoazh a-benn da c'honit war ar re all an hini gwellañ, me lavar hini an aotrou ar Gonideg"

1867
Référence : MGK Rakskrid IX

Pa welan ar re-se, zo lakaet da ziwall, / Nad afe an deñved ganen pe gant un all, / Oc'h o zouzañ kempenn ha, goude o c'hignat, / O tibriñ pe wellañ, hag ar chas o krignat / Eskern eus o dilerc'h.

1867
Référence : MGK p84

Ganto vo graet stignoù, d'ho pakañ 'zruilhajoù, lasoù-rikl d'ho mougañ, e berr : kant ha kant tra, a vo, war an diskar, ho toan hag ho klac'har, a vezo, marteze, kiriek eus ho marv. Tec'hit eta a-fo, diouzh ar gaoued, ar ber ! Gwelloc'h oufec'h d'ober, mar fell deoc'h va c'hrediñ, eme ar wennili, eo dibriñ 'n had kanab.

1867
Référence : MGK p14

Va gwreg, tud va zi ha me a r[ay] gwellañ ma c’hellimp evit reiñ deoc’h boued da zibriñ ha golo da guzhet ac’hanoc’h, a-enep an dispac’herien a c’hlac’har hor bro.

1877
Référence : EKG.I. p.46

Amañ emaoc’h e ti ho kwella mignoned ; chomit ganeomp keit ha ma kerfot ; bremañ, el lec’h kolo, ho pezo gweleoù ha kerkoulz boued ha ni.

1877
Référence : EKG.I. p.84

En dro-mañ avat ec’h en em gave an traoù evit ar gwellañ.

1877
Référence : EKG.I. p.212

Doue a oar gwell egedomp ar pezh a zo ar gwellañ evit hor brasañ mad ; ret eo en anzav, n’eus forzh peger kriz e c’hellfe bezañ d’hor c’halon, n’eus forzh pegement e ve a-enep hor c’hoant hag hor faltazi.

1877
Référence : EKG.I. p.36

Goude-se e tistroas da gaout an den yaouank ; reiñ a reas dezhañ e goan gwellañ ma c’helle, ha goude-se her c’hasas d’e wele.

1877
Référence : EKG.I. p.60

Aze d’an nec’h emañ [Runanvizid], un ti eus ar re wellañ, tud eus ar re galonekañ.

1877
Référence : EKG.I. p.68

Ne ankounac’haimp ket ac’hanoc’h, ha d’hon amezeien a-dro-war-dro, e lavarimp e pelec’h e viot. C’hwi ne ankounac’haot ket ac’hanomp kennebeut ; fiziañs hon eus er pezh hoc’h eus lavaret deomp. Kenavezo ! ar c’hentañ ar gwellañ. — Kenavezo, tud a galon !

1878
Référence : EKG.II p.9

Marteze ivez ar c’habiten en doa c’hoant da zisec’hañ, ar muiañ ar gwellañ, kalon Paol Inizan, rak hounnezh, ar groaz-se, a yoa savet eno gant e dud-kozh, e penn o douar, a du Lokrist, hag a yoa ivez hanvet kroaz Inizan.

1878
Référence : EKG.II p.78

Ar gwellañ eo ivez ’ta chom sioul, ken na vezo klevet ur c’heloù all bennak sklaeroc’h.

1878
Référence : EKG.II p.15

tostaat a ra ouzh an Aoter, / Lec’h emañ kuzhet hon Salver ; / Betek an tabernakl santel . E sav neuze gwellañ ma c’hell. / Pa eo savet betek eno, / Goustad war an norig e sko, / En ur lâret gant kalz a fe[iz] : / "Jezuz, ha n’emaoc’h ket aze ?"

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

Ul louarn dispar a zo bet tapet gant chaserien Kerborzh. Be[z]añ zo c’hoazh un toullad ane[zhe] ‘barzh ar c’harter, war a lârer. Chañs vat d’ar chaserien da dapout ane[zhe], ar c’henta[ñ] ar gwella[ñ].

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Goulennet gant neb a garfet ; Ha distag-krenn 'vo dec'h lâret : Lemmañ kañfard a zo er vro, Yann ar Fluteg e hanv. Na pegen lemm ve, koulskoude, Ac'h e[o] bet gennet a-zoare : Ar pech peus stignet ar gwellañ, Ho pako 'wecho[ù] da gentañ.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

gwellañ pezh a zo

1909
Référence : BROU p. 248 (heureusement)

gwellañ gour a zo

1909
Référence : BROU p. 245 (Je l'ai cependant entendu quelquesfois au sens affirmatif : Gwella gour a zo pour gwella hini a zo)

Ha n’o deus ket o far evit komz ouzh pep hini er stumm a zere outañ ar gwellañ, habaskaat neb a ziskredje ha gounit ar c’halonoù.

1923
Référence : SKET p.102

Derkeia o dalc’has pell stardet war he c’halon ha, p’o gwelas sioulaet, e lavaras dezho : « Mont kuit a renkomp bremañ, va re vuiañ-karet, ha tec’hout diouzh an douar-mañ an trummañ ar gwellañ. [...]».

1923
Référence : SKET p.108

Gwellañ den a daole troad war an douar, an aotrou kure.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1024 (Gouere-Eost 1924)

Keit ha ma pade ar goañv, Bilzig, en ti-nezañ, gant ar merc’hed, ar wazed, a ziske ar pez o devoa o-unan disket gant o zadoù-kozh. Skol vat, ar gwellañ skol.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.973 (Even 1924)

Gwellañ kelennerien eo an doueed, desket ma ’z eo bet ganto donañ skiant a zo eus tud ha buhez.

1924
Référence : SKET.II p.29

Mous e bourzh ar Gwennili, gwellañ bag a oa e-barzh ar porzh, hag he c’habiten, brudet ar gwellañ e-touez ar re wellañ eus ar besketaerien hag ar vartoloded !

1925
Référence : BILZ2 p.105

Deut ar paotr da vezañ ur gwaz, paotr yaouank a driwec’h vloaz, paotr kreñv ha kalonek, paotr ivez a skiant-vat, lemm a spered, ha, gant alioù ha kemennoù ar c’habiten, ur martolod eus ar re wellañ.

1925
Référence : BILZ2 p.169

amzer wellañ

1931
Référence : VALL pg (force de l')age

ar marc'h gwellañ a rank pukañ

1931
Référence : VALL pg (il n'est si bon cheval qui ne) bronche(r)

oad gwellañ

1931
Référence : VALL pg (force de l')age

gwellañ pezh a zo ez...

1931
Référence : VALL pg (c'est un) bonheur (que)

gwellañ m'hall a ra dezhañ

1931
Référence : VALL pg (il lui fait le plus de) bien (qu'il peut)

evit ar gwellañ

1931
Référence : VALL pg au

en e wir wellañ

1931
Référence : VALL pg (à son) apogée

en e wir wellañ gant

1931
Référence : VALL pg appliquer (appliqué dans l'acte d'application)

diuz ar wellañ kevrenn

1931
Référence : VALL pg (choisir la meilleure) alternative

bezañ en e wir wellañ

1931
Référence : VALL pg (y) aller (de tout son coeur)

Na pebezh anaoudegezh-vat a dleer d'ar Varianited o doa graet eus o gwellañ evit reiñ dorn d'ar Vretoned da saveteiñ o yezh.

1944
Référence : EURW.1 p59

Ma gwellañ kamarad yaouankiz, Aogust ar Roc'h a zo bet lazhet e-kichen Valmy, er bloavezh 1915.

1944
Référence : EURW.1 p47 n3

Aogust, Pol hag Iwan en em lec'hias gwellañ ma c'helljont, mes ne oamp ket kichen-ouzh-kichen, ar pezh a reas dimp a-walc'h a galonad.

1944
Référence : EURW.1 p31

Diouzh o zu, ma mistri a esaeas a bep seurt evit doñvaat ar paotr gouez e oan, an Aotrou Iwan ar Bezvoed dreist-holl, a stagas ouzhin hag a reas e wellañ da'm lakaat d'en em blijout.

1944
Référence : EURW.1 p39

Ar pellañ ar gwellañ, pell diouzh daoulagad ar vamm, pell diouzh daoulagad ar c’hoarezed, ha den ebet e-kichen evit sellout pe emañ ar falz o tic’harzhañ hardi, evel ma lavare Lom, pe ar falz er foz, hag ar paotr o redek ar barrez.

1944
Référence : ATST p.40

Ene Herri an hini eo, ha netra ken. Ar pezh hon eus d’ober eo klask e gorf ar buanañ ar gwellañ, ha sebeliañ anezhañ en un douar kristen. Neuze e vo peoc’h d’e ene.

1944
Référence : ATST p.84

Neuze e veze dibabet da varc'hegerien ar baotred yaouank ar gwellañ korfet ; nemet hag unan e vije paeet da vont da soudard e plas an danvez-soudard, hemañ en doa seizh vloaz servij da ober.

1944
Référence : EURW.1 p10

Graet e veze e Moullerezh al Leandi Barzhek, levrioù kaer skrivet gant ar wellañ skrivagnerien, levrioù skol, levrioù didu, levrioù micherel ; arc’hant bras a veze gounezet, ha gouestlet holl d’an Emsav, ha da skoazellañ ar varzhed hag o ziegezhioù.

1944
Référence : EURW.1 p.213

Hor serjanted a oa dibabet e-touez ar re wellañ notennet. Ar gaporaled ivez.

1944
Référence : EURW.1 p.196

Mignon, dit ma gwellañ bennozh / Pa 'c'h eus pardon din-me roet / Rak, moarvat, e varvin henozh / Da-heul nerzh an taolioù skoet.

1960
Référence : PETO p82

Va seizh gwellañ a ris d'e lakaat da chom ganin, rak gouzout a raen mat penaos e vez touellet ar re yaouank-se gant buhez ar c'hêrioù, ha santout a raen penaos e trofe an traoù evitañ. En aner !

1985
Référence : DGBD p70

O vezañ ma ne oa ket anv da lazhañ ar c'hañfard-se, hon eus dibabet an eil diskoulm gwellañ.

2012
Référence : DJHMH p13

Klasket e vo skoazellañ hon enebourien neuze, met en ur zrevezañ anezhe an teukañ ar gwellañ.

2015
Référence : DISENT p55

An touchennoù eo an habaskaer gwellañ eviti.

2015
Référence : EHPEA p19

Kavout al lec'h gwellañ evit sellet ouzh an darvoud, deoc'h da bediñ eno ar boltredourien hag ar gazetennerien-kelaouadennerien.

2015
Référence : DISENT p75

Pouezus eo ivez derc'hel da sachañ evezh an arvesterien – da lâret eo ar sell foran – hag ober dezhe bevañ trivliadoù ar stourmerien ar muiañ ar gwellañ.

2015
Référence : DISENT p78-79

Abalamour d'an traoù-se, hag a zo bet dielfennet mat-kenañ gant ar skiantoù sokial, ez eo ret dimp gwelet hon obererezh en ur mod hollek, an abegoù hag an heuliadennoù a zo dezhi, evit dibab diouzh hor gwellañ ha kas da benn oberezhioù omp prest da sammañ tra ken.

2015
Référence : DISENT p62

Lennegezh ar brezhoneg diouzh he zu, a serro un oberenn all c'hoazh en he yalc'h, unan savet en ur yezh am bo graet va seizh gwellañ d'he skrivañ reizh ha difazi...

2016
Référence : ILIAS p. 4

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux