Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
6
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. 1. HEÑVEL OUZH : a denn (d'ub. pe d'udb.). Hennezh zo heñvel ouzh e dad. Bezañ heñvel ouzh udb. da welet, da glevet. ES. disheñvel (diouzh). & N'eus ket kalz a dud heñvel outañ : n'eus ket kalz zo ken barrek hag eñ. & Trl. kv. Bezañ heñvel evel daou vi : heñvel-kenañ an eil ouzh egile. 2. A denn kalz (d'ub., d'udb.). Heñvel-bev, heñvel-mik. Heñvel-buhez, heñvel-poch, heñvel-vi. 3. (dirak un ak.) Ger a verk na lakaer ket a gemm (etre meur a dra). Un heñvel dra eo. C'hoarvezet ez eus heñvel tro ganin : an hevelep tra. Heñvel dra gant udb. : heñvel eo evit a sell outañ. 4. Bezañ heñvel daou dra da ub. : bezañ kenkoulz ha kenkoulz dezhañ. & Heñvel (dra) eo da ub. : petra a vern dezhañ ? & Diren. Heñvel eo : ne vern. II. Adv. 1. HEÑVEL OUZH : evel (ub. pe udb.). Komz heñvel ouzh ub. Lavaret, ober heñvel ouzh ub. & Diren. C'hoarvezet ez eus heñvel ganin : an hevelep tra. ES. disheñvel (diouzh). & Lakaat ub., udb., heñvel ouzh unan all : e geñveriañ gantañ. Ne vo ket lakaet an dra-mañ heñvel ouzh an aour. 2. (en ur frazenn nac'h, db. an dud, an traoù) Heñvel-heñvel : en hevelep doare, evit an holl, e pep lec'h. Ne ziwan ket an had-se heñvel-heñvel e pep douar. III. Ak. Un heñvel eus (ub., udb.) : un den, un dra a denn kalz d'ub. all, d'udb. all. N'eo ket an den-se : n'eo nemet un heñvel anezhañ. & Un heñvel : meur a zen, meur a dra a daol kalz an eil d'egile. Un heñvel int. & Daou heñvel : daou zen, daou dra zo heñvel kenañ an eil ouzh egile. & N'eus heñvel ebet etrezo : ne dennont tamm an eil d'egile. HS. hañval.

Exemples historiques : 
80
Masquer la liste des exemples

heñvel

1499
Référence : LVBCA p97 ('semblable')

[«]Ha neuze pa ez vezo aznavezet dre c'hras Doue ar C'hrouer, da vezañ soveren d'an holl draezoù, ha ne ve ket posipl kavout dezhañ heñvel, neuze azeul-eñ ha glorifi-eñ, rak hennezh eo Doue an holl doueoù hag Aotrou an holl aotrounez.[»]

1576
Référence : Cath p7-8

heñvel

1659
Référence : LDJM.1 pg semblable

bezañ hañval ouzh

1659
Référence : LDJM.1 pg ressembler

bezañ heñvel ouzh

1659
Référence : LDJM.1 pg ressembler

hañval

1659
Référence : LDJM.1 pg conforme

heñvel ouzh

1659
Référence : LDJM.1 pg conforme

hañval

1659
Référence : LDJM.1 pg semblable

heñvel

1732
Référence : GReg pg analogique, conforme (pareil, semblable)

a zo heñvel ouzh

1732
Référence : GReg pg approchant

heñvel-onestamant ouzh

1732
Référence : GReg pg approchant

heñvel ouzh

1732
Référence : GReg pg approchant

heñvel ouc'h e vreuzr

1732
Référence : GReg pg (semblable) à (son frère)

heñveloc'h

1732
Référence : GReg pg analogique

hañval doc'h e vrer

1732
Référence : GReg pg a

bezañ heñvel ouc'h

1732
Référence : GReg pg (être) conforme (à)

rentañ heñvel ouc'h

1732
Référence : GReg pg conformer (rendre conforme à)

rentiñ hañval dioc'h

1732
Référence : GReg pg conformer (rendre conforme à)

bout hañval

1732
Référence : GReg pg convenir (avoir de la ressemblance)

ken heñvel eo ouc'h e dad, evel pa ve eñ a bezh

1732
Référence : GReg pg (c'est le père tout) craché (parlant d'un enfant &c.)

Ar mor a yoa kompez evel ur plankenn hag heñvel ouc'h ur glerenn.

1732
Référence : GReg pg glace (La mer étoit calme, unie, & parroissoit comme une glace.)

Ar mor a yoa kompez evel ur plankenn hag heñvel ouc'h ur sklasenn.

1732
Référence : GReg pg glace (La mer étoit calme, unie, & parroissoit comme une glace.)

Pep hini a roas e ali din, ha n'en em gavas ket daou anezho heñvel.

1850
Référence : GON.II p.77

Piv bennak en deus anavezet ho tad, hennezh a lavaro penaos oc'h heñvel outañ.

1850
Référence : GON.II p.77

hañval

1850
Référence : GON.II pg hañoual

heñvel

1850
Référence : GON.II pg héñvel, hével

heñvel eo ouzh e dad

1850
Référence : GON.II pg hével, héñvel

n'eo ket heñvel hemañ ouzh egile

1850
Référence : GON.II pg hével, héñvel

hañval

1850
Référence : GON.II pg hével, héñvel

hañval

1850
Référence : GON.II pg hével, héñvel

heñvel-heñvel

1850
Référence : GON.II pg hével (-hével)

heñvel-heñvel eo he sae

1850
Référence : GON.II pg hével (-hével)

heñvel

1850
Référence : GON.II pg hañoual, hañval, héñvel, hével, hévélédigez

heñvel

1850
Référence : GON.II pg hañval, hével, héñvel

bezañ heñvel

1850
Référence : GON.II pg hévélout

« Bez' ez euz da ziwall : / Rak da welet[,] heñvel, / Darn anezho yac'hus, darn all a zo marvel. »

1867
Référence : MGK p72

Dre ma taole evezh ouzh ar re ziskiantañ, 'welas, en o zouez, an dud er penn-kentañ. Abeg en doa, m'en tou ! Rak holl, gwitibunan, chomomp bras ha bihan, heñvel ouzh kaouenned, en noz a wel gwellañ, da sellet a-vichez, ha da zispourbellañ ouzh fazioù hon nesañ, ouzh techoù ar re all. Ne welomp ket hor re ; en hor c'heñver omp dall, dall-poch evel gozed ; rak siwazh ! Mar karfemp, hep turiañ don hor park, grizioù fall a gavfemp

1867
Référence : MGK p12

Ar marvailhoù a zo heñvel ouzh madigoù, / A zo koulz d'ar re gozh ha d'ar vugaleigoù.

1867
Référence : MGK p4

Ac'hanta ! Debrer laou, oud piv ar bleiz heñvel ?

1867
Référence : MGK p98

« Pa reas marc'had ouzhin e kavas din gwelet / E oa un tamm brizhdiot, e oa, dioc'h e glevet, / Ne 'c'h ouzon a be vro ; rak chaokat fall a rae / Galleg ha brezhoneg, heñvel oc'h ur gozh vrae »

1867
Référence : MGK p91

Ha digasit ganeoc'h ma robenn inkarnal ma vo lakaet da'm c'hoar a zo ouzhin hañval

1874
Référence : GBI.II p558

Mes, evel a lavar ar re gozh : "Da gazh mat, razh heñvel".

1877
Référence : EKG.I. p.88

— Ya, mes heñvellañ a zo oc'h [ouzh] un den onest eo ul laer.

1877
Référence : EKG.I. p.74

Daoust ha n’eus ket en deiz a hiriv war an douar tud heñvel ouc’h soudarded ar Republik kozh ?

1878
Référence : EKG.II p.78

Deus an holl Yann n’e[o] ket hañval, / Kammed na blij de[zh]añ tortal. / ‘Tre al lavar hag an ober, / Nebeutañ ‘c’hell, a lak amzer. /

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Evit tennañ houarn deus ar c'hozh vin-se, pa ve[z] deut er-maez deuz ar vengleu[z), e ve[z] ret teuziñ (pe "fontañ") ane[zh]añ 'barzh ur forn vras a ve[z] heñvel a-walc'h ouzh ur forn raz, nemet e ve[z] kalz muioc'h a dan e-barzh.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Kroaz ar Vretoned n’he deus ezhomm ebet da ve[z]añ meulet hag embannet, rak he oberoù a gomzo eviti. Koulskoude, heñvel eo bremañ ouzh ur bugel bihan ; he c’hammejoù a zo c’hoazh dinerzh ; na gred ket c’hoazh mont re war-raok ; ezhomm he deus e ve roet dorn de[zh]i.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

Evit ar seizh plac’h yaouank, a-youl e vefe da c’hoarezed, da verc’hed, da c’houhezed heñvel outo !

1923
Référence : SKET p.121

Er vro-se, dindan un oabl entanet, e vev an dud en noazh-dibourc’h, hag e vesk, e-kreiz koadoù uhel-uhel, miled ramzel, heñvel ouzh an euzhadennoù a zigouezh ganeomp gwelout a-wechoù dre hon hunvreoù.

1923
Référence : SKET p.14

Evel-hen e tezrevell ar C’hresianed ganedigezh Keltos : An doue a reont anezhañ Herakles, hag hen e meur a geñver heñvel a-walc’h ouzh Teutatis ma c’hallfe bezañ an hevelep den, en dije ergerzhet gwechall an Europ war he hed, evit skarzhañ diouti an euzhadennoù, ar ramzed hag an dorfetourien ouzh he moustrañ hag he gwastañ.

1923
Référence : SKET p.32

Heñvel outi e oa Bena e pep feur, nemet he doa, war a lavarer, daoulagad glas-mor ha blev melen-aour.

1923
Référence : SKET p.42

Hec’h adgwelout a rae, ha hi heñvel ouzh m’edo gwechall, ha kaeroc’h c’hoazh.

1923
Référence : SKET p.74

peuzheñvel

1923
Référence : SKET p.188, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "analogue".

Heñvel ouzh un evn torret dezhañ e zivaskell, e kouezhas ar vallozh d’an douar. War ar re o doa hen taolet eo e plavas, e-keit ha ma ruilhe hini-ha-hini ar pennoù troc’het war dalbenn ar savenn.

1923
Référence : SKET p.128

A-vremañ emañ er porzh an hini ez raok a zo heñvel ouzhit. Bez difre, pe tizhet e vezi gant an noz e-kreiz ar mor.

1924
Référence : SKET.II p.41

— Sellit, sellit ’ta !… E dad eo, heñvel-bev eo outañ. N’oc’h ket evit e nac’h, mamm Marc’harid : ho mabig bihan eo, hep douetañs ebet.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.811 (Miz Genver 1924), ("henvel-beo" reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.846).

Kroz hepken an taolioù-mor o fregañ war an traezh a dorre sioulder an noz hag a luskelle gant e vouezh heñvel-heñvel an dachenn morgousket dindan lizenn demsklaer al loar.

1925
Référence : BILZ2 p.124

heñvel-bev

1927
Référence : GERI.Ern pg bev

Marteze, darn a zo hag a lavaro ez on-me heñvel ouzh an tourc'h - an dra-se ne vern ket, tamm ebet, evidon ! - hag evel an digenvez reunek-mañ ec'h en em blijan nemet [sic] el lec'hiou didud hepken.

1929
Référence : SVBV p.14

heñvel ouzh

1931
Référence : VALL pg à2 (semblable à)

heñvel

1931
Référence : VALL pg avenant

heñvel eo ganin

1931
Référence : VALL pg autant

N'eo ket, a dra sur, peurzifraost ar park : ul labour evel Ar Grilheta e Breizh savet gant Farnachavan a zo e blas e-touez ar studiadennoù gwellañ o plediñ gant douaroniezh arboellerezh Breizh, ha dellezout a ra bezañ lakaet keñver-ha-keñver gant levrioù Robert-Muller, Chaumeil, Krebs, Mazéas, skrivet e galleg war zanvezioù heñvel e-pad ar bloavezhioù diwezhañ.

1943
Référence : TNKN p7

N'eo ket heñvel-krenn an div draonienn-se -ha traoniennoù all niverus a-walc'h e-lec'h ma 'z eo ledan Gourvazenn an Douar-Bras -ouzh an traoniennoù bet studiet uheloc'h. N'int ket dirann: bazennoù a zo etre ar fozioù.

1943
Référence : TNKN p30

Treut e oa e zremm ha roufennet, me en kave heñvel ouzh unan eus ar sent koad a welen en-dro d'an aoter en iliz Karnoed, nemet e-lec'h dougen ur sae ruz, pe unan c'hlas, e oa unan du gantañ.

1944
Référence : EURW.1 p30-31

Ne oant ket heñvel, Greta a oa meleganez, uhel he doare ; Olga a oa duardez, dousoc'h ha tommoc'h.

1944
Référence : EURW.1 p44

Pet kêr a zo e Breizh-Izel, a c'hellfe fougeal heñvel ?

1944
Référence : ARVR Niv. 165

A-hend-all e oant heñvel-rik.

1944
Référence : ATST p.26

— « Soñjit ’ta ! » emezañ, « bremaik edon o pesketa aze, e-tal ar foenneg hir, pa em eus gwelet, o ! gwelet sklaer ha fraez[h] gant va daou lagad, ur pakad traoù heñvel ouzh korf un den o vont dreist ar skluz.

1944
Référence : ATST p.13-14

Mes ar voereb n’he doa ket taolet kont en un dra : ar sklerijenn, eus ar prenestr, a bare war boltred Herri. — Doue a bardono ! — en e stern bras, a-zioc’h mantell ar siminal. Ar poltred sklerijennet gwenn, a oa heñvel ouzh ur weledigezh e-barzh an ti teñval.

1944
Référence : ATST p.52

An aotrou Vallée ha me hor boa c'hoant-kenañ da zeskiñ un tamm kembraeg bennak, ar yezh an heñvelañ ouzh hor brezhoneg.

1944
Référence : EURW.1 p60

- Du-mañ ivez, ez eus biniawoù, eme ar breur Arturo, heñvel[-]mat o son ouzh hini ar gaita.

1949
Référence : SIZH p.65

Heñvel ouzh ul loen gouez / E vi kuzhet er strouezh, / Dare, kerkent ma klevi mouezh, / Mouezh yen da enebourien griz.

1960
Référence : PETO p21

Ur person ivez pa vo lec'h da envel Izili ar C'huzul-kanton, ' ray heñvel, Hag en iliz-parrez, ' raok an oferenn-bred, Dezho, 'vit an dra, en em vodañ, ' vo ret. Hag ar c'hevezer en devo bet an trec'h Er barrez diberson ' gemero al lec'h.

1960
Référence : PETO p16

Evit un abeg heñvel e vez lesanvet alies ar Fang pe bPahouined mazoune dre ma 'z int techet da gregiñ o frezeg gant ar poz-se.

1985
Référence : DGBD p39

Frammet heñvel eo al liveadur, mentet heñvel an nev nevez ouzh ar chantele koshoc'hik ken e c'hall sell an arvester redek distroñs eus an eil penn d'egile d'an iliz.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 16

5 pe 6 stourmer (na muioc'h, na nebeutoc'h) en em laka asambles e stumm ur voulenn, heñvel a-walc'h ouzh krogenn ur vaot.

2015
Référence : DISENT p94

Torret eo bet an diviz gante sur a-walc'h p'o deus ma c'hlevet o tont tre ha heñvel int diouzh div zelwenn: Katerina, enkrezet he dremm, hag Adriani, fuloret.

2015
Référence : EHPEA p63

Heñvel eo al labour kenurzhiañ ouzh al leurenniñ en ur mod.

2015
Référence : DISENT p102

Emaomp holl o cheñch tamm-ha-tamm, da lâret eo n'eus emzalc'h na savboent ebet a chomfe heñvel da viken.

2015
Référence : DISENT p28

Note d'étude

Ar meneg gwenedek testeniekaet da-geñver ar pennger a e GReg zo bet notennet gt an dorn.

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux