Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
2
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
58
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. V.k.e. A. (rener : tud) 1. Lakaat ub. da vervel, en un doare feuls prl. Tud lazhet gant soudarded. Lazhet e voent a daolioù mein, bouc'hal, gant ur c'hleze, gant ur bir. DHS. drouklazhañ, muntrañ. & Ent krenn Skeiñ da lazhañ : lopañ a-zevri. 2. Lakaat ul loen da vervel a-youl-gaer, evit bastañ d'an ezhommoù debriñ prl. Lazhañ ar pemoc'h. Abaoe ma oa digoret ar chase en doa lazhet klujiri, konikled, gedon, h.a. & (gant un dalvoudegezh gwan war-lerc'h an ar. da) Bezañ erru mat da lazhañ : bezañ lart a-walc'h evit bezañ lazhet. 3. Distrujañ plant. Start eo lazhañ al louzeier-se. 4. Dre skeud. (db. ar yezhoù) Lakaat da baouez, kas da get. Un torfed eo klask lazhañ ur yezh. 5. (db. ar mouezhioù) Mougañ, lakaat da devel. Klask a rae lazhañ o mouezh gant an trouz. 6. (db. an tan) E vougañ, mirout outañ a zeviñ pelloc'h. Lazhañ an tan-gwall. ES. c'hwezhañ, enaouiñ, pegañ. 7. (db. ar gouloù, ar binvioù goulaouiñ) Lakaat da baouez a sklêrijennañ. Lazhañ ar gouloù, al lutig. 8. (db. izili ar c'horf) Brevañ. Lazhañ a ran ma zreid war ar mein-se. 9. (db. an ardivinkoù) Lakaat da baouez a vont en-dro. ES. enaouiñ. B. (rener : traoù) 1. Bezañ abeg marv ub. Lazhet eo bet gant an arnev. An tenn el lazhas-mik war an taol. Ar brezel a lazhe gwazed a-viliadoù. 2. (db. an dour) Mougañ. An dour a lazh an tan. 3. (db. ar glav) Lakaat ar boultrenn da bladañ. Lazhet eo bet ar boultrenn gant ar glav. 4. Dre skeud. Skuizhañ, lakaat faezh, tennañ e startijenn, e nerzh digant ub. Ar bale eo am lazho. Ne seblant ket bezañ lazhet gant al labour. Ar pezh a lazh hor bro eo an divroañ. & Lazhañ e gorf : labourat tenn-kenañ. O lazhañ e gorf evit magañ ur vaouez ha bugale. & (db. ar santadoù) Lakaat da baouez. An avi a lazhas ar garantez etre an amezeien. II. V. rag. EN EM LAZHAÑ. A. V. kenem. Lazhañ an eil egile. A-holl-viskoazh eo en em lazhet ar pobloù. Diskennet e oa eno tud a-gantadoù d'en em dagañ ha d'en em lazhañ. B. V. em. 1. Lakaat termen d'e vuhez a-youl-gaer. En em lazhet eo. HS. (en em) zistrujañ, (en em) wallañ, (en em) ober. 2. Dre skeud. Labourat a-zevri, hep damant d'e gorf. Gwechall an dud en em lazhe o labourat an douar. HS. kiañ, lardañ, loeniñ, lopañ, poaniañ.

Exemples historiques : 
77
Masquer la liste des exemples

lazhfe

1499
Référence : LVBCA p130 (tuer, occire)

an lec'h maz lazher an miled

1499
Référence : LVBCA p22, 130, 131, 137, 145 (le lieu ou l-en tue les bestes)

hanter lazhet

1499
Référence : LVBCA p 95, 130 (demy tue)

Evel ma'z ententas ez komeras darn he zud [eus] he falez hag ez em warnisas gant sin ar groaz, hag ez eas en kêr, hag ez kavas un nombr bras a gristenien, pere a yae da sakrifiañ d'an idoloù rak aon na vient lazhet ma'z voe meurbet nec'het ha keuzet.

1576
Référence : Cath p5-6

Ael Doue a dorras hag a freuzas an holl rodoù-se gant hevelep impetuozite maz voe lazhet pevar mil paian.

1576
Référence : Cath p21

M. Pe evit tra [eo]-eñ galvet pec'hed marvel ? D. Abalamour ma lazh hon ene, oc'h ober dezhañ koll ar vuhez a c'hras hag abalamour ma hon rent din d'ar marv eternel.

1622
Référence : Do. p36

lazh

1659
Référence : LDJM.1 pg amortir, eteidnre, tuer

M. Pe evit tra er c'helver-eñ pec'hed marvel? D. Abalamour ma lazh hon ene, e ober dezhañ koll ar vuhez a c'hras, hag abalamour ma hor rent din eus ar marv eternel.

1677
Référence : Do. p37

Lazhet eo gant ar c'hraost ha gant ar flummoù.

1732
Référence : GReg pg flegme (Il est d'un temperament fort flegmatique, fort pituiteux.)

lazhañ e vreuzr

1732
Référence : GReg pg fratricide (Faire un fratricide.)

neb a lazh e treitouriezh

1732
Référence : GReg pg assassin

Lazhet eo bet al leue lart.

1732
Référence : GReg pg gras (Le veau gras a été tué.)

em lazhet

1732
Référence : GReg pg (se) défaire (se détruire)

hem lazhañ

1732
Référence : GReg pg (se) défaire (se détruire)

em lazhiñ

1732
Référence : GReg pg (se) défaire (se détruire), (s') entretuer

David petra bennak n'edo nemed ur c'hrennbaotrig c'hoazh, ha memesamant ur c'hornandonig e-skoaz ar jeant Goliath, a zeuas couscoude a-benn da lazhañ gant un taol baltram, ar pikol - felpenn – lakepod bras-se.

1732
Référence : GReg pg geant (David, lorsqu'il n'étoit encore que d'une taille fort mediocre, & un nain en comparaison de Goliath, vint à bout de tuer ce geant, d'un coup de fronde.)

lazh

1732
Référence : GReg pg égorger (assassiner), éteindre

lazhet

1732
Référence : GReg pg égorger (assassiner), éteindre

em lazhañ an eil egile

1732
Référence : GReg pg (s') entretuer

lazhiñ

1732
Référence : GReg pg éteindre

mougañ, lazhañ, steuziñ an tan, ar gouloù

1732
Référence : GReg pg éteindre (le feu)

Kain a yoa baleant goude ma en devoa lazhet e vreuzr.

1732
Référence : GReg pg fugitif (Cain devint fugitif après le meurtre de son frere.)

David pa ne edo c'hoazh nemet ur c'hrennbaotrig, a lazhas ar jeant Goliath gant un taol baltram.

1732
Référence : GReg pg fronde (David tua Goliath avec une fronde.)

lazhiñ e vrer

1732
Référence : GReg pg fratricide (Van.)

lazhet e vreuzr

1732
Référence : GReg pg fratricide (Faire un fratricide, pp.)

bezañ e spi evit lazhañ loezned gouez

1732
Référence : GReg pg affust

hanter-c'hant den a oa lazhet dezhañ war e vourzh

1732
Référence : GReg pg (on lui tua 50 hommes sur son) bord

mar flachez, eme ar brigant, me ez lazh

1732
Référence : GReg pg branler (si tu branle, je te tuë, dit le voleur)

entanañ ha lazhañ

1732
Référence : GReg pg brûler (saccager, mettre à feu & à sang), embraser

gwez kozh mat da lazhañ

1732
Référence : GReg pg coche (vieille truye grasse, qui a eu plusieurs cochons)

Ar brezel a zo ur skiant evit en em lazhañ hag en em zistrujañ an eil stad egile.

1732
Référence : GReg pg guerre (La guerre est un art de s'égorger & de se détruire réciproquement.)

ur c'hazh dizoñv am eus lazhet

1850
Référence : GON.II pg dizoñ

a feur ma teuent, o lazhed

1850
Référence : GON.II pg feûr

lazhiñ

1850
Référence : GON.II pg lac'hein, laza

lazh

1850
Référence : GON.II pg lac'hein, lazérez, laza, lazuz

lazhet

1850
Référence : GON.II pg laza

lazhet eo bet war al lec'h

1850
Référence : GON.II pg laza

lazhit ar gouloù

1850
Référence : GON.II pg laza

en em lazhañ a reot, ma ne likit evezh

1850
Référence : GON.II pg laza

lazh

1850
Référence : GON.II.HV pg muntra

Ur c’hi-dour am eus lazhet hiriv.

1850
Référence : GON.II p.62, "J’ai tué aujourd’hui un chien d’eau (loutre)".

Sant Paol a lazhas pe a veuzas un aerouant bras e Enez-Vaz war a lavarer

1850
Référence : GON.II pg aérouañt

Ur c’hrenn vleiz en deus lazhet er c’hoad.

1850
Référence : GON.II p.62, "Il a tué un jeune loup dans le bois".

Lazhet e voe oc'h en em gannañ evit he vro.

1850
Référence : GON.II p.82, livre second, « Il fut tué en combattant pour sa patrie ».

Ar c'hi en deus lazhet ar c'hazh.

1850
Référence : GON.II p.61, livre second, "Le chien a tué le chat".

A dennoù bir eo bet lazhet.

1850
Référence : GON.II pg bîr (Il a été tué à coups de flèches).

Goulenn a ra, en ur grenañ : / — « Aotrou ar C'hi, mestr ar vro-mañ, / M'en em roan deoc'h, petra a reot-hu din ? » / — « Da lazhañ rin ! » / — « Ha mar tec'han ? » — « Ned i ket pell, / Hag abred e ranki mervel ! »

1867
Référence : MGK p113

Ar goulm neuze zispak he divaskellig wenn, / A nij, hag o welet eo an heizez paket / Gant an den didruez evit bezañ lazhet, / A zistro war he giz da zigas ar c'heloù, / Hep goulenn diganti penaos, e pe zoare / Hag ar mare / Ma oa bet aet e gaou.

1867
Référence : MGK p46-47

Perak emañ 'l lezenn, / E ve ret da zaou zen / Hag a zo reuzeudik an eil gant egile, / En em gasa gwashoc'h evit ar c'hi ar c'hazh, / Evel fust ha gwalenn / O sachañ a bep tu, noz ha deiz en em lazh ; / Ya, perak m'er goulenn, / Ne c'hellfent ket terriñ pe droc'ha ar skoulm-se, / Bezañ vak anezho hag eürus adarre ?

1867
Référence : MGK p65

Neuze ne vent gwelet o vont d'en em grougañ, / D'en em veuziñ er mor, pe da en em lazhañ, / Da gas, en ur ziskouez n'o deus skiant na kalon, / O ene d'an ifern hag o c'horf d'ar c'hontron.

1867
Référence : MGK p67

N’hoc’h eus graet droug da zen ebet ? Piv a oar pet eus hor breudeur hoc’h eus lazhet pe lakaet da lazhañ ?

1878
Référence : EKG.II p.62

en em lazh

1909
Référence : BROU p. 233 (on l'emploi aussi pour exprimer une fatigue excessive)

Forzh, forzh, al laer ouzh ma lazhañ !

1909
Référence : BROU p. 239

Pa gouezhas, an Arzh distourmus e argad, ez oa en-dro dezhañ ur c’helc’hiad bras a gorfoù enebourien ha kezeg en doa lazhet, ken e neue er gwad e gorf a-bezh.

1923
Référence : SKET p.19

Kent an donedigezh anezhañ ne ouie an dud na gwiañ na livadenniñ danvez ; n’o doa ken dilhad nemet krec’hin al loened a lazhent en hemolc’h.

1923
Référence : SKET p.59

Gant ar ranngalon en em lazhas ar roue Eparios, hag an daouzek mab hag an ugent merc’h anezhañ, kouezhet er stourmad ouzh an ti-roue, a voe losket o c’horfoù e-kreiz an tan-gwall a bulluc’has an ti.

1923
Référence : SKET p.85 (+ p.198, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 85, [...] 7 linenn pelloc’h : « en em lazas ar roue Eparios » kentoc’h").

Sell oute o-daou war ar c’hlazenn, an hini yaouank divarc’het, an henañ o vont d’hen lac'hañ...

1925
Référence : BILZ2 p.118

klask lazhañ

1931
Référence : VALL pg attenter

bezañ lahet

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXIV

en em lazhañ

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXIV

Eur wech, e voe gwelet ar c’hi o tistrei d’ar gêr gant e c’henou gwadek : ha mab ar priñs a oa dianket… Sur a-walc'h e oa bet debret gant ar c'hi. Ar priñs a lazhas e gi.

1944
Référence : EURW.1 p.129

Alan Barveg, Dug a Vreizh, en doa bet aotre e 946 digant e vignon harlu Loeiz IV, roue ar Franked, anavezet gantañ e Londrez, da zigas da Vreizh trevidien c’hall evit kargañ plasoù ar re a oa bet lazhet ha drailhet gant an alouberien norman.

1944
Référence : EURW.1 p7

Mallozhioù, hudurniezh, blejadeg, breugeudoù, brammoù, ur sonadeg dibaouez betek ma son ar c’hleroner « lazhañ ’r gouloù » da 10 eur. Hini ha hini, e serront o genou hag o daoulagad…

1944
Référence : EURW.1 p.193

Egile a skoe, skeiñ a oa dilasañ trumm an doupi da « lac'hañ » « buhe' » an doupi all.

1944
Référence : EURW.1 p22

Neuze e veze lazhet ar gouloù -ur c'hleuzeur eoul-maen mogedek-.

1944
Référence : EURW.1 p33

- Me da lazho, tan an ifern ! emezañ en ur skrignadenn

1949
Référence : SIZH p.51

- Tra spontus eo neuze karantez ar c'hig ! - Tra neñvel ! Hi ar fulenn, a c'hwezh an tan, ha hi ar feunteun el lazh...

1949
Référence : SIZH p.57

P'eo bet c'hwezhet ganti em gwazhied tan ar c'hoant gouzout, hi a vezo anezhi ivez ar feunteun, a lazho an tan-se...

1949
Référence : SIZH p.64

Gwechall, a-raok ar reuz, hor beze an deog / Ha, pa lazhed an hoc’h, e roed deomp hon lod. / Ha nep ezhomm, 'vit-se, da gaout an tredeog.

1960
Référence : PETO p32

Hogen, en an' Doue, harzit d'en lazhañ !

1960
Référence : PETO p37

Da zilammat ken krenn / Hag ar bijoc'h a stenn / O tec'hout diroll 'raok an tenn, / An tenn, ganas, a lazh pa dizh.

1960
Référence : PETO p21

Goût a ouzont oc'h, dre ledoued, / D'ar gozh Nasion mignon rik : / Un abeg, daoust d'ho plev louet, / D'ho kas da get, d'ho lazhañ mik.

1960
Référence : PETO p59

Unan eus ar c'hleñvedoù truezusañ a c'hellfe kouezhañ war an den eo kleñved ar c'housked, ouzh e lazhañ nebeud-ha-nebeud [nebeut-ha-nebeut], ouzh e lakaat da zizeriañ ha da lerc'heriañ, a-hed bloavezhioù hir a-wechoù.

1985
Référence : DGBD p59

Kenkizet e vo ho traoù diganeoc'h ha goulennet ganeoc'h lazhañ ho pellgomzer -gallout a ra bezañ kenkizet ivez kuit na vefec'h techet d'ober gantañ dre guzh-.

2015
Référence : DISENT p164

Pezh a c'hell bezañ abeg da unan bennak da zivizout lazhañ anezhañ, ne zispleg ket koulskoude an doare en deus dibabet evit hen ober.

2015
Référence : EHPEA p46

Da'z soñj ez eo deuet hennezh betek amañ war e begement, gourvez dirak ar maen-sonn, kroaziañ e zaouarn hag en em lazhañ ?

2015
Référence : EHPEA p34

N'on ket sur da vat met evit ar c'hentañ gwel ne soñj ket din ez eo bet lazhet a-dost-kaer.

2016
Référence : BARDF p. 60

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux