Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
2
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
117
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

V.g. I. A. (db. ar bevien) 1. Paouez a vevañ. Marvet e oa e bried digantañ. Marvet ez eus ur mab dezhi. Mervel a reas en ur wilioudiñ, e gwilioud. Marvet eo d'e c'hwezek vloaz ha pevar-ugent. Pelec'h e oa marvet ? Toullet e oa bet ar vuoc'h a-hend-all e vije marvet. • Mervel dre gozhni, dre lazh. Mervel gant an naon, ar riv, ar sec'hed, an aon, an anken, ar glac'har. Mervel gant ur c'hleñved. [1877] [E]-pad ma vezo ur banne er varrikenn e ti ar Prat, soudarded ar republik ne varvint ket gant ar sec’hed. • Bezañ darev da vervel, toc'hor da vervel. 2. Trl. skeud. N'eo ket ken ret ha mervel : bez' e c'haller tremen hebiou an dra-se. & (db. an dud) Mervel evel kelien : stank. & Mervel en ant : o labourat. & Mervel ouzh ar stern : en ur labourat. & Mervel e vouchig gouloù : mervel goustadik, a-nebeudoù. & Mervel evel un tenn : trumm. B. Dre heveleb. (db. izili korf an dud) MERVEL OUZH UB. : dont da vezañ morzet. Ma divhar zo deuet da vervel ouzhin. Mervel a ra an izili ouzh an den gant ar riv. & Ent krenn Pa vez evet re a sistr e varv an divhar. C. Dre skeud. MERVEL D'UB. : distreiñ diwar ub., dilezel ub. Mervel d'ar bed. & Mervel d'an-unan : na zamantiñ d'an-unan ken. Mont d'ar gouent zo mervel d'an-unan. D. (db. ar foenn) Disec'hañ. Buanoc'h e varv ar foenn en e andell eget ma ra en e led. II. (db. an traoù) 1. (db. an tan, ar gouloù) Paouez a deuler gwrez, sklêrijenn. Na laoskit ket an tan da vervel. Pa oa marvet ar gouloù e voe teñval-sac'h. 2. (db. ar mor) Digreskiñ ampled e vare dre ma tosta ar marvor. Marvet eo ar mor. & (db. an dour) Chagañ. An dour-mergl-se a chom da vervel en douar. & Trl. Lakaat an dour da vervel : e lezel diloc'h en un endalc'her, da dommañ prl. 3. Dre skeud. Na dalvezout ken, mont da get. Mar deu ar yezh da vervel.

Exemples historiques : 
104
Masquer la liste des exemples

mervel

1499
Référence : LVBCA p143 (mourir)

ha dre okazion maz touetent mervel hep an sakramant a vadizant ez respontas dezhe ar werc'hez na douetent ket, [«] rak ar gwad pehini a skuilhit a vezo reputet deoc'h evit badizant.[»]

1576
Référence : Cath p15

29. Ha pan deuas da lavaret an dra-se d'an varc'heien arall ez respontzont dezhañ :[«]Ha ni zo ivez kristenien, prest da vervel evit an hanv hon Salver Jezuz-Krist[.»]

1576
Référence : Cath p23

M. Petra eo Purgator ? D. Ar plas pe en hini an eneoù a verv en gras Doue a ya da beurbaeañ ar poanioù dleet d'o fec'hedoù.

1622
Référence : Do. p24

emañ e-tailh da vervel

1659
Référence : LDJM.1 pg (il est en) dãger (de mourir)

e-tailh on bet da vervel

1659
Référence : LDJM.1 pg (i'ay) pensé (mourir)

marv

1659
Référence : LDJM.1 pg mourir

e-tailh eo bet da vervel

1659
Référence : LDJM.1 pg (il ne s'est gueres) fallu (qu'il ne soit mort)

emañ e valañs da vervel

1659
Référence : LDJM.1 pg (il est en) dãger (de mourir)

kent e varvo evit ofañsiñ Doue

1659
Référence : LDJM.1 pg quent (e varvo euit offanci Doue)

dare eo bet da vervel

1659
Référence : LDJM.1 pg (il ne s'est gueres) fallu (qu'il ne soit mort)

mervel

1659
Référence : LDJM.1 pg mourir, trepasser

darev on bet da vervel

1659
Référence : LDJM.1 pg (i'ay) pensé (mourir)

mervel

1659
Référence : LDJM.1 pg deceder

M. Petra eo ar Purgator? D. Al lec'h pe en hini an Anaon pere a verv e gras Doue a achu paeañ ar poanioù dleet d'o fec'hedoù.

1677
Référence : Do. p25

M. Leveret-eñ [ar c'hredo] e brezhoneg. Me gred e Doue an Tad Hollgalloudek, krouer an neñv hag an douar. Hag e Jezus-Krist e vab unik, hon Aotrou. Pehini zo bet koñsevet eus ar Spered santel, ha ganet gant ar Werc'hez. En deus gouzañvet didan Poñs Pilat, zo bet krusifiet, marv, ha sebeliet. Zo bet diskennet d'an ifern, ha resusitet an trede deiz a-douez ar re varv. Zo pignet en neñv, hag azezet en tu dehoù da Zoue an Tad Hollc'halloudek. Ahane e teuy da varn ar bev hag ar marv.

1677
Référence : Do. p11-13

dare eo da vervel

1732
Référence : GReg pg abbois

Me en digaso, pe ez varviñ èr boan.

1732
Référence : GReg pg fort-e (Je me fais fort de l'emmener.)

ar c'hras da vervel e stad vat

1732
Référence : GReg pg grace (La grace finale.)

mervel

1732
Référence : GReg pg (s')amortir, expirer (rendre l'ame)

merzher e vez neb a soufr evit kreskadurezh ar feiz hag a varv evit he difennadur

1732
Référence : GReg pg accroissement

poent da vervel

1732
Référence : GReg pg article (moment de la mort)

lakaat da vervel e skourr oc'h ur brank bennak

1732
Référence : GReg pg brancher (pendre à un arbre un soldat, ou un vagabond)

lakaet da vervel e skourr oc'h ur brank bennak

1732
Référence : GReg pg brancher (pendre à un arbre un soldat, ou un vagabond)

Siseron alvokad ekselant, pe orator leun a lokañs, a varvas ur bloaz ha daou-ugent diaraok ginivelezh hon Salver

1732
Référence : GReg pg Ciceron (Orateur Romain mourut 41. ans avant la naissance de Nôtre Seigneur)

bezañ e dañjer da vervel

1732
Référence : GReg pg courir (le hazard de perdre la vie)

da eo bet dezhañ mervel

1732
Référence : GReg pg (il a été en) danger (de mourir)

bezañ eo bet e dañjer da vervel

1732
Référence : GReg pg (il a été en) danger (de mourir)

prest da vervel, dare da vervel

1732
Référence : GReg pg extremité (agonie)

e giz-se e ranke mervel

1732
Référence : GReg pg (il étoit préterminé physiquement à mourir de la sorte) [destin]

mervel a zleomp holl ur wech

1732
Référence : GReg pg (nous) devons (tous mourir une fois)

mervel

1732
Référence : GReg pg expirer (rendre l'ame. B. Leon)

mervel, marviñ

1732
Référence : GReg pg expirer (rendre l'ame. Van)

mervel gant glac'har

1732
Référence : GReg pg expirer (de douleur)

A, mervel a ran !

1732
Référence : GReg pg ha ! (Ah, je me meurs !)

Abel a varvas yaouank

1732
Référence : GReg pg Abel

mervel a ra gant an enoe

1850
Référence : GON.II pg énoé

dare eo da vervel

1850
Référence : GON.II pg daré, darev

evit an difenn eus ar feiz eo marvet

1850
Référence : GON.II pg difenn

en dihet eo marvet

1850
Référence : GON.II pg dic'héd

dihêr eo marvet

1850
Référence : GON.II pg dizher

mervel

1850
Référence : GON.II pg marô, marv, marouein, melver, merouel, mervel, tréménout, tréméni

marviñ

1850
Référence : GON.II pg marouein, mervel

mervel

1850
Référence : GON.II pg melver, mervel

mervel

1850
Référence : GON.II pg merouel, mervel

marviñ

1850
Référence : GON.II pg mervel

marvet

1850
Référence : GON.II pg mervel

darev eo bet dezhañ mervel

1850
Référence : GON.II pg mervel

marvet eo gant an naon

1850
Référence : GON.II pg mervel

marvet eo ar gouloù

1850
Référence : GON.II pg mervel

mervel

1850
Référence : GON.II.HV pg mervel

va lakaat a reot da vervel gant an naon

1850
Référence : GON.II pg naon, naoun

Mar teu da vervel e rankin prenañ ur c'houricher

1850
Référence : GON.II pg kouricher

Elimelek pried Noemi a varvas, hag hi a chomas gant he mibien.

1850
Référence : GON.II Buez Ruth p98

O-daou e varvjont, da lavarout eo, Mahalon ha Chelion ; ha Noemi en em gavas dioueret eus he daou vab hag eus he fried.

1850
Référence : GON.II Buez Ruth p98

Ra varvin

1850
Référence : GON.II p.8, introduction ; "que je meure".

Ma ne rit netra e varvot gant an naon.

1850
Référence : GON.II p.94, livre second, « Si vous ne faites rien, vous mourrez de faim ».

Ouc'hpenn dek vloaz ha c'hwec'h-ugent e oa Yann Gaozeer, pa eo marvet e Konk.

1850
Référence : GON.II p.92, livre second, « Jean-Causeur avait plus de cent trente ans lorsqu’il est mort au Conquet ».

Mervel a ray gant an naon.

1850
Référence : GON.II p.90, livre second, « Il mourra de faim ».

Pe evit tra n'hellan-me ket mervel !

1850
Référence : GON.II p.85, livre second, " Que ne puis-je mourir ! "

Dec’h e varvas ar vamm, hiziv eo marv ar verc’h.

1850
Référence : GON.II p.62, "Hier mourut la mère, aujourd’hui est morte la fille".

Mervel a raimp holl un deiz bennak.

1850
Référence : GON.II p.79 (Nous mourrons tous un jour).

Nag ho tad, nag ho mamm ne oant kozh pa int marvet.

1850
Référence : GON.II p.79

Ra varvin, ma em eus lavaret kement-se !

1850
Référence : GON.II p.81

tud, c'hwi holl en em gar, Breizhiz eus a bep bro, en em garit bepred, na vezit ket hedro ! E liorzh ar bed poanius, boked ar garantez a vez, seul vui eo kozh, kaeroc'h-kaerañ bemdez. En em harpit noz-deiz, an eil hag egile, ha ne skuizhot en hent, kaer ho pezo bale ; nad it ket eus ho pro, nad it ket pell da gantreal, gant aon na ve anken en hent ouzh ho kedal. Evidon-me a gar va zud, va yezh, va bro ha kement zo enni : reier, brug ha derv, me zo gwelloc'h ganin gwelet an heol e Breizh, klevet trouz ar mor don o krozañ a-hed an deiz, bezañ paour, reuzeudik ken a rankin mervel, eget bezañ eürus en ur vro all a-bell, ma ve ret din eno mougañ ar garantez a zo krog em c'halon, evel tan ur fornez.

1867
Référence : MGK p21

Evidon, emezi, me ouezo mont a-bell, Pe en ur c'horn bennak, chom hep tailh da vervel, Ha ne welit-hu ket an dorn-se 'deu, a ya ?

1867
Référence : MGK p13

"Ned oc'h ket diwar ouenn ho tud-kozh zo marv; ar-re-se kalonek ne vezent diwezhat, da herzel ouzh pep droug ha da ober pep mad; marv int pell a zo, hag e-kreiz o bezioù, ouzh ho kwelet diskiant, poultrenn o relegoù, o eskern o stekiñ dindanoc'h a lavar; ez oc'h tud digalon, tud dall ha tud bouzar. Evel ur reverzhi, droug ar bed o sevel a ya en ho kwazied, ho laka da vervel; ur mergl milliget eo, ur c'hleñved dishegar, savet da gontammiñ pep mad zo war an douar; genel a ra bosenn ha kernez tro-war-dro; ouzh he heul kasoni e pep lec'h, e pep bro, a laka dre ar bed brezel ha lazherezh. Ama, a-barzh nemeur, e vo bec'h hag enkrez : ha penaos ne ve ket ? Pep droug a zo meulet; hiriv an den fallakr zo ar gwellañ deuet. An nebeudig re vat, flastret gant ar re fall, a rank mont da guzhet evit en em ziwall."

1867
Référence : MGK p2

Dioc'h kleñvejoù ar bed e pare ar marv : / Mat pe fall, 'vel ma'z omp, chomomp evelato ! / Gwell eo kaout poan eget mervel.

1867
Référence : MGK p68

Mard eo ret e varvin, 'velato e kredan E tle en em damall eveldon pep unan, Rak evit bezañ leal, hennezh a dle mervel en deus war e goustiañs brasañ pec'hed mervel."

1867
Référence : MGK p25

Doue a zo digor-frank dor e varadoz evit ho tigemer, rak mervel a rit evit ho relijion hag evit ho pro.

1877
Référence : EKG.I. p.296

Eno eo marvet, pell dioc’h e dud, pell dioc’h e vro, pell dioc’h e eskopti !

1877
Référence : EKG.I. p.25

Mont a rejont war-eeun d’ar segreteri. Eno, en ur glask an traoù da oferennañ, e kavjont un arched graet, me 'gred, evit kentañ hini a varvje e kêr, rak, e bro [D]reger, e vez graet alies an archedoù a-raok ma vez ezhomm anezho.

1877
Référence : EKG.I. p.31

E vugale a rank bezañ holl marvet dizemez. E verc’h koshañ, Frañseza Feburier, he deus tremenet he buhez oc’h ober vad da beorien Lesneven, hag en ur vervel, he deus roet he zi, ti he zad, d’an iliz evit lojañ ar veleien, hag eno emaint hiriv o chom.

1877
Référence : EKG.I. p.189

Da vihanañ ne [z]aio ket gantañ kav ar Prat, hag e-pad ma vezo ur banne er varrikenn e ti ar Prat, soudarded ar republik ne varvint ket gant ar sec’hed.

1877
Référence : EKG.I. p.221

Mat, hennezh, ar Brutus-se, en doa c’hoant da lakaat an tan en ti a-raok mont war-zu Lesneven, evit diskouez, a lavare, d’ar c’houeriad ne dleer ket lezer soudarded ar Republik da vervel gant ar sec’hed.

1878
Référence : EKG.II p.55

Hini Katell a voe graet kalz brasoc’h, rak lakaat a rejomp ganti, er memes arched, he daou grouadur, unan a bep tu, etre he divrec’h, evel ma edo pa varvas e foñs ar puñs, e-pad m’edo an Aotrou Krenn o reiñ dezhi induljañsoù ar marv mat.

1878
Référence : EKG.II p.99

mervel

1909
Référence : BROU pp. 214, 398

Ha, p’o devoe ar merc’hed-se kollet, a unan gant o yaouankiz, o nerzh, o c’hened, o holl zudi, e voent argaset gant o mistri er-maez eus e di, pell diouzh e glozioù ; kozh, digerent, diskoazell, dilezet gant an holl, ez ejont da vervel er c’hoadoù gant an naon pe taget gant ar bleizi.

1923
Référence : SKET p.90

A-unan ganto e varvas o chatal, rak gouestlet da zoue ar brezel ez oa bet an enebour ha kement a oa en e gerz.

1923
Référence : SKET p.132

Un Doue gwisket gant kroc’hen ar bleiz, a ouzoc’h holl an anv anezhañ, hec’h engehentas dindan an deliaoueg, — Hag Adaqi he dougas, hag ar bleizi bavet (gant ar riv), war vervel (gant an naon), a davas hag a grenas en amc’houlou. »

1923
Référence : SKET p.33

A-walc’h din, eta, lavarout e timezjont, o devoe lies mab ha merc’h, e vevjont un niver a vloavezhioù, e teujont d’un hir-hoal hag e varvjont en hevelep deiz, en hevelep eur, en hevelep predig, dorn-ouzh-dorn, evel m’o doa bevet dalc’hmat.

1923
Référence : SKET p.44

Hekleviñ a rejont gant ur [g]arm skiltr ha taer a yeas d’ul leñv hag a varvas en ur ronkell.

1924
Référence : SKET.II p.43

— Ur maleur bras, aotrou person, eme Marc’harid… Janedig a zo marvet en noz-mañ… Janedig, Janedig Tangi… — A !

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.809 (Miz Genver 1924)

Kent mervel, Marc’harid a zalc’has ar paotr, en he c’hichen, e-tal he gwele, he dorn war e benn.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.811 (Miz Genver 1924)

Padout, mirout, gwellaat, krouiñ eo bevañ hervez al Lezenn ; bevañ er-maez eus al Lezenn, avat, gwashaat, diskar, mont da goll, mervel !

1924
Référence : SKET.II p.30

E vamm ? Ar paourkaezh plac’h, mervel a eure, en ur wilioudiñ.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)

An Deureugenn, dizilhet gant pep taol-mor, a sav he zammoù diframmet war ar beg garreg hag a ro dezhe c’hoazh en he angoni un tammig skoazell a-raok mervel.

1925
Référence : BILZ2 p.144-145

C’hwec’h devezh goude peñse ar Vran e varvas he c’habiten. Bilzig atav a chomas gant e gabiten, e-pad ma eo bet en buhez, ha war e arched en deus taolet ar c’hentañ dour binniget.

1925
Référence : BILZ2 p.174

emañ darev da vervel

1931
Référence : VALL pg aller (il va mourir)

Melia Kervin a varvas en Havr da 20 vloaz, gant ar c'hleñved-skevent.

1944
Référence : EURW.1 p46 n2

Kaoz e [sic] oa war Arvor ar sizhun ail, eus ar « Roazhoneg » pe vrezhoneg Breizh-Uhel. Eman ar « roazhoneg » o teurel gwrizioù e kêrioù ail Breizh-Uhel. Tra vev eo ur yezh : kreskin hag ober berzh a ra, pa vez graet war he zro ; ha kivizan ha raervel. pa vez dilezet.

1944
Référence : ARVR Niv. 165

— « Ha bev oc’h c’hoazh ? » — « Ya, bev on c’hoazh. Evit lavarout deoc’h ar wirionez, n’ouzon ket penaos, rak darbet eo bet din mervel henozh gant ar reuz a zo bet. »

1944
Référence : ATST p.82

Bet int o klask korf Herri er stêr vras ; ar voereb a sino he zestamant evito ha goude… ya ! goude int a satanazo an ti evit ma varvo an hini gozh.

1944
Référence : ATST p.114

Ar sklerijenn a baras un abadennig c’hoazh e-barzh ar gwele, ha goude, e varvas krenn.

1944
Référence : ATST p.53

Plijout a rae dezhañ ar c'hezeg, ha kazi sur en dije 'n em c'hraet ul lec'h en arme, panevet e tegouezhas d'e dad mervel e 1859, ha Glaoda, « mab henañ intañvez » a voe, en akord gant al lezenn neuze, disoudardet, ha lavaret dezhañ distreiñ d'ar gêr.

1944
Référence : EURW.1 p10

Met penaos dont a-benn eus ur seurt labour, a seblante graet en aner, peogwir e oa tonket ar brezhoneg da vervel, gouez d'an eskibien o-unan ?

1944
Référence : EURW.1 p56

N'on bet nemet ur wech e kêr, hag e voe evit kas d'ar vered un Aotrou « Cura » kozh, a oa deut da vervel en hor manati.

1949
Référence : SIZH p.50

An tan-se, a zeve e izili, gwashoc'h eget pebr ruz, ha c'hwez an ifern gantañ el lazhañ a ray, ha pa ranko en em zismegañsiñ, betek mervel gant ar vezh, ha bezañ barnet diwar c'haou ha didruez gant e genvreudeur hag an Tadoù-Renerien.

1949
Référence : SIZH p.59

Spontet mik gant an nec'hamant / Rak an Ankoù ken dizamant / A zo kiriek d'am chalamant, / Aon da vervel zo dirollet / 'Barzh ma c'herc'henn ken pennfollet : / Ha dre-se, kure, ' vi kollet.

1960
Référence : PETO p39-40

Ma rankan mervel, sioul her grin.

1960
Référence : PETO p74

Le ar person zo sinadoù / Da hirvoudoù, d'huanadoù ; / 'Vel ur glaz mantrus o c'hervel / Harperien ar Feiz da vervel.

1960
Référence : PETO p22

Keben dall gant ar fallentez ! / Ma c'halon, heuget-holl, a gren. / Kant gwech gwelloc'h ar baourentez / 'Get da vervel[,] lakaat un den.

1960
Référence : PETO p31

Ur plac'hig vihan daou vloaz hanter eo a oa o paouez mervel ; ha sammet e oa bet gant ur c'hleñved ha ne vezer ket boas en hor bro da gavout e-touez ar vugale.

1985
Référence : DGBD p37

Lonket o deus louzoù kousket gant ar vodka. An doare surañ da vervel sioul e-kreiz da gousk.

2015
Référence : EHPEA p13

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux