Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
2
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. H.g. A. (enebet ouzh korf) Hollad ar perzhioù dibar a ra d'an dud kaout soñjoù, santadoù, emskiant. Piv en deus enaouet ar spered en den ? Kelennadurezhioù ar brederouriezh war ar spered. Bezañ nec'het e spered. Diduiñ e spered. 2. Trl. Bezañ troet, trelatet, skañvaet, semplaet, e spered : na vezañ reizh ar soñjoù, ar santadoù gantañ, bezañ aet foll. [1877] [1877] [...] un den yaouank, [...] troet e spered o welet kement-all a grizder, a [z]euas en e benn ar c’hoant da lakaat al laeron fallakr ha digalon-se da baeañ ker da vihanañ an daou vuntr o doa graet e parrez Konk. & Koll e spered : koll e vestroni war e soñjoù, e santadoù. & Dre skeud. Nijal a ra e spered : distag eo e soñjoù diouzh ar gwirvoud. & Treiñ e spered e dour : treiñ sot. & Aet eo spered ub. da stoupa : troet eo sot & Torr-spered : Skuizhder spered abalamour d'ul labour pe d'ur gudenn a c'houlenn evezh, ha siperezh spered, evit bezañ kaset da benn pe dirouestlet. B. Ent strizh 1. (enebet ouzh "kalon") Barregezh meizañ, prederiañ. Bezañ lemm spered ub. : bezañ barrek da veizañ an traoù, da brederiañ. Treiñ komzoù war e spered : prederiañ warno. Treiñ e spered : prederiañ. Treiñ e spered da c'houzout penaos ober. & Boued spered : peadra da ziduiñ e spered, da brederiañ. & Dre verr. Kaout spered : bezañ speredek. Ar bugel-mañ en deus re a spered. & Trl. Lemmañ spered ub. : e lakaat da vezañ speredekoc'h. & Magañ spered ub. : reiñ deskadurezh, danvez preder dezhañ. & Bezañ penn e spered : klask gouzout, kaout poan o c'houzout. Bezañ penn e spered penaos ober. Me a vo penn ma spered evit gouzout petra ober. & Dre skeud., PEMDEZ Bezañ bet lakaet e spered el lec'h ma'z eo bet lakaet e vi d'ar yar : bezañ sot. & Na vezañ lemmoc'h e spered eget ul loaiad pri-mañsonat : na vezañ gwall speredek. & Tr. adv. A spered : o prederiañ. Lavaret ur bedenn a galon hag a spered. 2. Eñvor, skiant. Degas udb. war e spered : e gounaat. Lakaat udb. don e spered ub. Mont udb. eus e spered : e ankounac'haat. Dont spered d'ub. da ober udb. 3. Ratozh, preder. Lakaat udb. war e spered : bezañ mennet d'e ober. Lakaat e spered d'ober udb. : bezañ mennet d'e ober. Me am eus lakaet ma spered da sevel ur ganaouenn. 4. Anaoudegezh (II A 2). An hini gozh aze n'he deus ket kalz a spered ken. II. G. A. Doare da soñjal, tro-spered. Ur spered strizh, digor. Ur spered bras : hini un den speredek. Spered an intrudu. Ur spered douget da varn ar re all. B. Ger a dalvez d'ober anv eus an dud hervez perzhioù o spered. Spered bras : den gouiziek, speredek. Spered berr : den n'eo ket gwall speredek. Ar speredoù berr ma 'z int. Ur spered kaer, lemm a zen. Spered fall : den fall e dro-spered. & Trl. Pebezh spered den ! : pegen speredek eo an den-se ! & Dre skeud. Spered debret : den nec'het, enkrezet ingal. C. 1. Boud dreistnatur. An aelez zo speredoù. Krediñ a raent e oa ur spered a oa dirazo. Gwelet speredoù. & RELIJ. Ar speredoù gwenvidik, eürus : ar sent, an Anaon er baradoz. 2. (er relijion gristen, gant ur bennlizherenn-dal) Ar Spered Santel, ar Spered Glan : unan eus teir neuz Doue a ya d'ober an Dreinded. An Tad, ar Mab hag ar Spered Santel. Krediñ er Spered Santel. & Trl. kv. Bezañ laouen evel ar Spered Santel : bezañ laouen-tre. & Trl. skeud. Na vezañ deuet holl ar Spered Santel war an Douar gant ub., bezañ dilezet gant ar Spered Santel : na vezañ gwall speredek.

Exemples historiques : 
207
Masquer la liste des exemples

gras ar spered glan

1499
Référence : LVBCA p23, 83, 87, 187 (la grace du sainct es[p]rit)

speret glan

1499
Référence : LVBCA p83, 187 (le sainct esperit)

spered

1499
Référence : LVBCA p187 (esperit)

En enor da Doe hon kroeas - da sant Tremeur, da sant Weltaz - ez e voe fontet an chapel-mañ - an Sul ken[t] fest an Spered Glan - ouzit bremañ an dat dre gont - mil pemp-kant eizh bloaz ha tregont

1538
Référence : GReg Enskrivadur war Chapel s. Tremeur e Kledenn-ar-C'hab

Dezraoù un libell a'n gwellañ d'an bobl lik d'en em aplikañ, Ha preparañ kent mui kañvoù, Penaos pan renter an spered e tle bout hep bec'h a bec'hed : Pe bout daonet dre e fedoù

1575
Référence : M. p34

En hanv a'n Tad, ha'n Mab abred, / Roue ha krouer, ha'n Glan Spered [;] / Un Doe anavet drez kredan [dre a gredan]/ Pere en personoù kaougant, / Zo tri fier ha diferant / Ha se prezant a asantan

1575
Référence : M. p34

« [H]ogen ar verc'h yaouank-mañ, pe dre heni ez komps ar speret a Zoue, hevelep omp lakaet ganti en admirasion na gredomp ha na c'hellomp e nep feson lavaret tra erbet a-enep he doue Jezuz-Krist. »

1576
Référence : Cath p14

20. Ha pan deuy monet a'n bed-mañ, / Grit d'hon Anaon, Itron c'hlan, / Monet sasun gwitibunan / D'an Baradoz[,] d'an repozvan.

1622
Référence : Do. p64

18. Mari, ma spered da gentañ, / A zifennot, pa ho pedan, / Pan deuy an devezh diwezhañ, / Ma renkin respont ha kontañ.

1622
Référence : Do. p64

M. Petra eo sin an c'hristen ? D. Sin an groaz, abalamour ma'z omp bet prenet enni gant hon Salver binniget Jezuz. M. Penaos en grit-hu eñ ? D. E ober a ran oz kas an dorn d'an penn ha d'an estomag, ha goude d'an skoaz kleiz, ha'n hini dehou, en un lavaret : en hanv an Tad, ha'n Mab ha'n Spered santel. Amen.

1622
Référence : Do. p6

Imprimit-chwi ar goulioù, / Ma itron en hor c'halonoù, / Hag ar basion vras hag ar gloazioù / [ma vent] Dirak bepred hor speredoù.

1622
Référence : Do. p62

lakaet am eus em spered

1659
Référence : LDJM.1 pg (ie me suis) persuadé

lakaat e spered ur re bennak

1659
Référence : LDJM.1 pg persuader (quelqu'vn)

spered

1659
Référence : LDJM.1 pg speret

spered

1659
Référence : LDJM.1 pg speret

M. Pe evit tra er [sin ar groaz] gret-hu er feson-se ? D. Da gentañ, evit digas ar memoar eus an daou Vister priñsipal eus hor Feiz ; unan, eus an Drinded binniget, en ur bronoñs ar c'homzoù-mañ : En Hanv an Tad, hag ar Mab, hag ar Spered santel ; an eil, eus ar marv ha Pasion hon Salver, pehini[,] ouzh en em vezañ graet den, en deus anduret ar marv evidomp-holl en ur Groaz.

1677
Référence : Do. p9

11. Imprimit don e bemp Gouli / E goueled hor speredoù-ni; / Ha skrivit en hon eneoù / E groaz, e wad hag e dachoù.

1677
Référence : Do. p68

M. Penaos er [sin ar groaz] gret-hu? D. E ober a ran o kas an dorn d'ar penn, ha d'an estomag, ha goude d'ar skoaz kleiz, ha d'an hini dehoù, en ur lavaret, En anv an Tad, hag ar Mab, hag ar Spered santel, Amen.

1677
Référence : Do. p7

kaerañ spered den

1732
Référence : GReg pg beau (un bel esprit)

ar spered santifius

1732
Référence : GReg pg (le Saint) Esprit

get spered

1732
Référence : GReg pg artistement

jahinañ e spered evit klask

1732
Référence : GReg pg alambic

mibiliaj spered

1732
Référence : GReg pg adresse

ur spered bev

1732
Référence : GReg pg genie (Un genie vif.)

sipañ e spered da soñjal penaos

1732
Référence : GReg pg alambic

sperejoù an aer

1732
Référence : GReg pg air

stegnet eo atav e spered e-c'hiz da ur wareg

1732
Référence : GReg pg arc

sipañ e spered da ober un dra

1732
Référence : GReg pg appliquer

sipañ e spered da un dra

1732
Référence : GReg pg appliquer

ur spered fin

1732
Référence : GReg pg (un esprit) délicat, (un esprit) delié, fin (Un esprit fin.)

dallentez a spered, ha kaleter a galoun

1732
Référence : GReg pg aveuglement (d'esprit, et endurcissement de coeur)

netra ne zeu da zallañ kement spered ur c'hristen, na da galediñ muioc'h e galon, eget ar pec'hejoù eus ar c'hig : ha dreist kement-se, ar sakrilejoù

1732
Référence : GReg pg (rien n')aveugle (plus l'esprit, et n'endurcit d'avantage le coeur, que le peché de la chair)

kalz a spered en deveus

1732
Référence : GReg pg avoir (il a beaucoup d'esprit)

ur spered bras en deus

1732
Référence : GReg pg avoir

terrupl ar spered en deus

1732
Référence : GReg pg avoir

endevezout a ra kalz a spered

1732
Référence : GReg pg avoir

ur spered kaer

1732
Référence : GReg pg beau (un bel esprit)

sperejoù kaer

1732
Référence : GReg pg beau (un bel esprit)

ur spered kaer a zen

1732
Référence : GReg pg beau (un bel esprit)

spered kaer

1732
Référence : GReg pg (la) beauté (du jour)

ur spered mat

1732
Référence : GReg pg (un esprit) bienfait

speredoù mat

1732
Référence : GReg pg (un esprit) bienfait

spered berr

1732
Référence : GReg pg (esprit) borné

sperejoù berr

1732
Référence : GReg pg (esprit) borné

leun a spered

1732
Référence : GReg brillant (vif, plein de feu, plein d'esprit, enjoüé)

ur spered flamm eo

1732
Référence : GReg pg briller (c'est un esprit qui brille)

ur spered drant eo

1732
Référence : GReg pg briller (c'est un esprit qui brille)

flammañ a ra e spered

1732
Référence : GReg pg briller (c'est un esprit qui brille)

bec'h war ar spered

1732
Référence : GReg pg chagrin (inquietude)

neb en deus ur spered lemm

1732
Référence : GReg pg clair (-voyant, ante)

neb en deus ur spered soutil

1732
Référence : GReg pg clair (-voyant, ante)

ur spered mat en deus

1732
Référence : GReg pg (il a la) conception (bonne)

hep spered

1732
Référence : GReg pg (qui n'a pas de) conception

Ne c'haller ket bevañ bremañ e baradoz ar c'hig gant an anevaled, ha tremen goude-se da varadoz ar spered gant an aelez.

1732
Référence : GReg pg contentement (On ne peut pas avoir ici-bas les contentements charnels & mondains, & les véritables contentemens dans l'autre monde)

ur spered dilikat

1732
Référence : GReg pg (un esprit) délicat

sperejoù fin, sperejoù dilikat

1732
Référence : GReg pg (un esprit) délicat

agreapl d'ar spered ha da skiañchoù ar c'horf

1732
Référence : GReg pg delicieux (euse)

ur spered soutil

1732
Référence : GReg pg (un esprit) delié, fin (Un esprit fin.)

ur spered gwevn

1732
Référence : GReg pg (un esprit) delié

dibourvez a spered, a skiant

1732
Référence : GReg pg dépourvu (d'esprit de jugement)

an dra-se a dremen spered an den

1732
Référence : GReg pg (cela est au) dessus (de l'esprit humain)

lourdoni a spered

1732
Référence : GReg pg dureté (d'esprit)

kaleder a galon, ha dallentez a spered

1732
Référence : GReg pg dureté (de coeur, & aveuglement d'esprit)

lemmañ ar spered

1732
Référence : GReg pg éguiser (l'esprit, le rendre plus subtil)

ur spered bras a zen

1732
Référence : GReg pg (un esprit) elevé (un genie supérieur)

spered

1732
Référence : GReg pg esprit (substance qui pense; partie de l'ame qui juge, comprend, raisonne, & invente ce qu'on peut imaginer), genie (Genie, naturel.)

kaout spered

1732
Référence : GReg pg (avoir de l') esprit

ur spered mat, bras, ekselant

1732
Référence : GReg pg (un bon) esprit

ur spered lourt

1732
Référence : GReg pg esprit (Un esprit lourd.)

spered bev, lemm

1732
Référence : GReg pg esprit (vif)

spered birvidik, spered bouilhus

1732
Référence : GReg pg esprit (boüillant & remuant)

pennig ar spered

1732
Référence : GReg pg (la pointe de l') esprit

gant spered

1732
Référence : GReg pg (avec) esprit

kemeret, lakaat un dra en e benn, en e spered

1732
Référence : GReg pg (se mettre une chose dans l') esprit

rentañ e spered

1732
Référence : GReg pg (rendre l') esprit (mourir)

an donedigezh vat, an diskenn eürus, eus ar spered santel war an ebestel

1732
Référence : GReg pg (la descente du Saint) Esprit (sur les Apotres)

ar sperejoù eürus, gwenvidik

1732
Référence : GReg pg (les) esprits (bienheureux)

lakaat un dra en e spered

1732
Référence : GReg pg figurer (Se figurer, se mettre quelque chose dans l’esprit)

lekeet un dra en e spered

1732
Référence : GReg pg figurer (Se figurer, se mettre quelque chose dans l’esprit, pr.)

Likit en ho spered penaos emañ amañ.

1732
Référence : GReg pg figurer (Figurez-vous qu’il est ici.)

ur spered fin

1732
Référence : GReg pg fin (Un esprit fin.)

gant spered

1732
Référence : GReg pg finement

soupl a spered

1732
Référence : GReg pg flexible (Un esprit flexible.)

spered soupl

1732
Référence : GReg pg flexible (Un esprit flexible.)

Ar spered a zo pront, hogen ar c'hig a zo sempl.

1732
Référence : GReg pg fragile (L'esprit est prompt, mais la chair est fragile dit l'Ecriture.)

Ar spered a zo prim hag ar c'horf a zo lent.

1732
Référence : GReg pg fragile (L'esprit est prompt, mais la chair est fragile dit l'Ecriture.)

Ar spered a zo prim hag ar c'horf a zo gorrek.

1732
Référence : GReg pg fragile (L'esprit est prompt, mais la chair est fragile dit l'Ecriture.)

Ar spered a zo buan hag ar c'horf a zo lent.

1732
Référence : GReg pg fragile (L'esprit est prompt, mais la chair est fragile dit l'Ecriture.)

Ar spered a zo buan hag ar c'horf a zo gorrek.

1732
Référence : GReg pg fragile (L'esprit est prompt, mais la chair est fragile dit l'Ecriture.)

dispos a gorf hag a spered

1732
Référence : GReg pg gaillard (Gaillard de corps & d'esprit.)

ur spered treuz

1732
Référence : GReg pg gauche (Un esprit gauche.)

enkreziñ e spered

1732
Référence : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit.)

enkrezet e spered

1732
Référence : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit, pp.)

trubuilhañ e spered

1732
Référence : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit.)

trubuilhet e spered

1732
Référence : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit, pp.)

tourmantiñ e spered

1732
Référence : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit.)

tourmantet e spered

1732
Référence : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit, pp.)

ur spered bouilhus

1732
Référence : GReg pg genie (Un genie vif.)

ur spered birvidik

1732
Référence : GReg pg genie (Un genie vif.)

ur spered berr-meurbet

1732
Référence : GReg pg genie (Un petit genie, un esprit fort borné.)

ur spered kaer a zen

1732
Référence : GReg pg genie (Un beau genie.)

Ur spered bras a zen eo.

1732
Référence : GReg pg grand (C'est un grand genie que cet homme là.)

ur spered pounner

1732
Référence : GReg pg esprit (Un esprit lourd.)

ur spered lourt

1732
Référence : GReg pg grossier (Un esprit grossier.)

gant spered

1732
Référence : GReg pg habilement

spered flemmus

1850
Référence : GON.II.HV pg spéred (-flemmuz)

spered

1850
Référence : GON.II.HV pg spéred

poan-spered

1850
Référence : GON.II.HV pg poan (-spéred)

spered holl eo an ene

1850
Référence : GON.II.HV pg spéred (-holl)

spered holl

1850
Référence : GON.II.HV pg spéred (-holl)

spered gwin

1850
Référence : GON.II.HV pg spéred (-gwîn)

Aotrou, eme 'l louarn, re vras eo ho morc'hed, C'hwi a zo kalz re vat ; n'ho pezet poan spered; rak m'er goulenn amañ, piv zo 'vit lakaat e ve deoc'h-hu pec'hed debriñ meur [a] benn-dañvad ? Krediñ a ran zoken e voe dezho enor Kaout en ho kof, aotrou, dre ho kouzoug digor. Hag evit ar pastor, e c'heller lavaret E tlee, dre'n hent-se, mont da glask e zeñved. Ha perak 've truez ouzh ur ouenn [a] dud ker kriz, N'o deus evit hor ren ken stur 'met o diviz ?

1867
Référence : MGK p25

Digorit ho spered ha taolit evezh mat, ez eus ur gwallarnev warnoc'h hoc'h horjellat.

1867
Référence : MGK p3

"Lennerien, emezañ, e kentskrid e vojennoù, va brezhoneg-me, ned eo ket brezhoneg naetaet a bep kemmeskadurezh eo; komz a ran evel ma ra an dud hep deskadurezh. C'hoant am bize bet da lakaat e-barzh va labour gerioù gwir vrezhoneg hepken, ha da deurel er-maez ar re c'hallek, pa oan evit kaout ur ger brezhoneg bennak gouest da zisplegañ mat ar pezh am boa em spered. Hogen ar vent hag ar rim a oa ret din sentiñ outo; ken a ris dre heg ar pezh na'm bize ket graet dre gaer. Kement-se a gavis kalet evelkent; setu penaos ez a hor brezhoneg ker da goll !"

1867
Référence : MGK Rakskrid VIII

Lavaret a ra d'ar bobl digeriñ e spered, / Selaou an alioù mat, o heuliañ hed-da-hed ;

1867
Référence : MGK p1

Pebezh trid en divize roet d'ho kalon mojenn An div goulm ! Pebezh hillig d'ho spered lemm ar c'hi hag ar bleiz…

1867
Référence : MGK Rakskrid XII

'Vel aered, en nevez-amzer, / Ma taolfe darn kroc'hen o lêr, / E ve anavezet abred / E pe benn emañ o spered.

1867
Référence : MGK p62

An digemer hon doa bet en dervezh a-raok en doa mantret ac’hanomp, ha graet zoken aon deomp ; an digemer a reer deomp er mintin-mañ a laka souezhet-meurbet hor spered.

1877
Référence : EKG.I. p.80

Ur wech ma o doa klevet an hent da vont da Sant-A[l]bin, o doa klevet ar pezh a glaskent, ha ne voent ket dievezh a-walc’h evit disklêriañ da zen ar pezh a yoa en o spered, rak mar o divije lavaret o doa c’hoant da vont da Sant-A[l]bin, dek den el lec’h unan a vije kavet da vont d’ar red da gas kemenn d’ar venec’h.

1877
Référence : EKG.I. p.36-37

Ne gredan ket e c’hellfe den kontañ ar pezh a yae dre galon ha dre spered ar manac’h o sellet ouc’h mogerioù al leandi bolzennet, faoutet, hantergouezhet, o soñjal en e genvreudeur merzheriet.

1877
Référence : EKG.I. p.53

E-pad m’edo paotred ar republik o c’hoari ar vazh dre gêr, un den yaouank, hanvet Roparzh Mengi, mab da Herve, troet e spered o welet kement-all a grizder, a [z]euas en e benn ar c’hoant da lakaat al laeron fallakr ha digalon-se da baeañ ker da vihanañ an daou vuntr o doa graet e parrez Konk.

1877
Référence : EKG.I. p.195

Er pardonioù-se, ne glevit nemet sermonioù hir, inouus, mat da vantriñ ho spered ha da lakaat ac’hanoc’h da goll ho penn dre ho diskianterezh.

1877
Référence : EKG.I. p.175

Ra blijo gantañ sklêrijennañ ho spered, teneraat ho kalon hag ho lakaat da vervel e doare vat !

1877
Référence : EKG.I. p.60

Abaoe eus pell ; mat, n’on ket evit miret da gaout nec’hamant, ha da vezañ bec’hiet va c’halon bep tro ma ya va spered da soñjal en traoù trubuilhus a welis en nozvezh-se.

1878
Référence : EKG.II p.53

Pa glevis ar pedennoù-se, e ris ur skrijadenn, ne voen ket evit miret, rak dioc’htu e teuas em spered ar spontadenn em boa bet en nozvezh a-raok e Maner al Liorzhoù.

1878
Référence : EKG.II p.99

Ne lavare ger ha ne ouiemp ket petra a yoa o tiaezañ e spered, mes anat e oa deomp ned ae ket an traoù hervez e c’hiz.

1878
Référence : EKG.II p.100

Va spered a yoa gant va c’homper Herve Soutre, gant Katell Eukat, gant Ivonig hag an Did, va filhorez, hag ivez gand Ion an Deniel ha Goulc’hen Abolier, hag e c’houlennen ouzhin va-unan : — Daoust petra int deuet da vezañ ?

1878
Référence : EKG.II p.44-45

Ret eo deoc’h bezañ bet hoc’h-unan, e kreiz an noz, dirak ur bern ludu tan-gwall lakaet gant tud fallakr ha disakret, evit gellout santout ar pezh a yae neuze dre va spered-me.

1878
Référence : EKG.II p.46

A-hend-all, mat eo neveziñ a-wecho[ù] : ar spered a skuizh abred o pleal gant ar memes tra, evel ar c'horf o c'hoiñ bemde[z] ar memes boed.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

E-kichen teir urzh ar Gorsedd ez eus c'hoazh un urzh izel, e vezo digemeret enni an dud yaouank troet-mat hag a ziskouez kaout ur spered barzhek.

1909
Référence : REZI p. 5

Breuriezh ar Varzhed a zo krouet evit magañ, difenn, adsevel ha mirout ar spered hag ar glad keltiek ; sevel ar yezh, al lennegezh hag an ijinoù brezhonek ; diazezañ warne emsav ar vro ; mirout un ere etre Breizh hag an holl vroioù keltiek ; lakaat peoc'h hag unvaniezh etre ar Vreizhiz.

1909
Référence : REZI p.18

Na vevet, na ouennet en ho touez na paotr na plac’h gwan a spered, pe glañvidik, pe nammet en o c’horf, en o fenn pe en o izili !

1923
Référence : SKET p.51

Emzivizout a ris gant an den-se en doa tennet va selloù dre e neuz-vat hag e spered, hag e klevis e veve ar boblad anezhañ pell ac’hano, war-du ar Sav-heol, en tu-hont d’ar Semnoned, pelloc’h eget an aven vras anvet Vistula.

1923
Référence : SKET p.47

Nemet ha graet ganen va ergerzhadenn en tu-hont d’ar Rênos, e bro ar Volked hag a-dreuz da zouar ar Voged, e teuas sklêrijenn d’am spered.

1923
Référence : SKET p.46

hoaladurioù ar skiañchoù hag ar spered

1923
Référence : SKET p.181, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Les séductions auxquelles succombent les sens et l’esprit".

Kerkent ha damskleur ar goulou-deiz e steuzie ar speredoù o tec’hout en-dro d’o faou.

1923
Référence : SKET p.114

Pleustriñ (ar spered)

1923
Référence : SKET p.188, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Exercer (l’esprit)".

Nemet peursonn e vane o ment ha diroufenn o dremm, ha ken an diwezhañ termen e padent da vezañ skañv ha gwevn o izili ha lemm o spered.

1923
Référence : SKET p.70

Ne voe tra biskoazh evit strafilhañ o hegarated hag o sioulded-spered, nag an emglev-mat, an unvan hag ar gengarantez o ren etrezo [...].

1923
Référence : SKET p.44

Ra zeuio Aulerka Vimpis, a wisk war he rodelladoù blev melen tog-brezel arem an Aulerked (4), da stouiñ ouzhin he fenn brezelourez kaer ha her, da ren va dorn, da sklêrijenniñ va spered, da gadarnaat va c’halon !

1923
Référence : SKET p.23

[H]ag, o vezañ m’oa deut ar bed disheñvel d’an dud, ne zeuas nepred war spered nikun advevañ ur c’hiz bet digemeret hepken da heul enkderioù dibadus.

1923
Référence : SKET p.46

Tuzumadur galloudezhioù ar spered

1923
Référence : SKET p.194, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Affaiblissement des facultés de l’esprit".

En em voaz da drec’hiñ ennout pep semplaenn, pep brouezenn, pep sebezenn, pep krogad diegi, pep skuizhder, pep hiraezh, pep gourvenn, pep erez, pep kammdrivliad da galon, pep fallaenn da ene, pep treuzkammed da spered.

1924
Référence : SKET.II p.31

Lellig ar Monkuz a oa ur paotrig divaoue, laosk a gorf, bac’h a spered, besteod, ha gantañ atav e veg a-raok.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1022 (Gouere-Eost 1924)

Diwar-benn an touelloù spered diwar an diveradurezh-c’herioù treuzembreget evel-se gant tud diouiziek war ar yezhoniezh, sellout Hovelacque, la Linguistigue, 4vet mouladur, pp. 16-21.

1924
Référence : SKET.II p.27, Notenn (3)

Lakaet ez eus diwar ur frazennad gant Aristokrates n’oa ket a-walc’h gant an drouized kelenn war brederouriezh ha doueoni, — ur c’helenn na veze kaset da bell nemet evit an danvezioù drouized ; — hogen e stumment ouzhpenn an holl uhelidi yaouank d’emellout er vuhez ha d’ober brezel, o sankañ, war un dro, en o speredoù ur gredenn doueüs o zroe d’ober fae war ar riskloù hag ar marv [...].

1924
Référence : SKET.II p.25

Honnezh, avat, eo dreistelezh an doueed : ne goshaont nepred, nag a gorf, nag a galon, nag a spered.

1924
Référence : SKET.II p.14

A-ratozh en doa her graet, hogen ne ouie ket Vindosêtlos edo o deiz da zonet, luget m’oa bet dezhañ e spered gant Vissurix.

1924
Référence : SKET.II p.35

Nikun n’eus gouezet, rak ouzh den n’en deus anzavet ar mennozioù o devoa d’ar c’houlz-se trubuilhet e spered hag e ene…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1026 (Gouere-Eost 1924)

Teir glanded a dleez da virout, Tekos, emezi : ar c’hlanded-korf, ar c’hlanded-ene, ar c’hlanded-spered.

1924
Référence : SKET.II p.25

Hag, en ur sevel he biz-yod, e lavaras : « Laka don ez spered kement-mañ, Tekos, evit a-benn ma vezi deut en oad-gour. [...] »

1924
Référence : SKET.II p.27

Piv a c’hallo biken pouezañ e balañs ar vuhez talvoudegezh ur vennozh a garantez war spered ha war galon un den yaouank.

1925
Référence : BILZ2 p.180

An hent a heulie ar gourlen ; en em grommañ a rae en-dro dezhañ : pleg bev war behini ar speredoù dianket o devoa diazezet danevelloù euzhus-meurbet.

1925
Référence : BILZ2 p.124

Ar vartoloded, en-dro d’ar wezenn-dilh, a deue da gaozeal, da brezeg, evel gwechall-gozh an dud a skiant vras war an heñchoù, war leurioù-kêr evit diskiñ d’o diskibien an traoù burzhudus a oa diwanet en o spered pe o devoa dic'hwriziennet eus hini ar re all.

1925
Référence : BILZ2 p.133

Paourkaezh Adam, o ! ya, setu unan all ha na oa ket lemm e spered. Koll e Varadoz evit un tammig aval trenk, put marteze !!…

1925
Référence : BILZ2 p.137

Ret eo deomp divogediñ hon spered, skubañ ar boultrenn hag ar [pailhourioù] kouezhet war leur-di hon empenn eus a gemend-all a skiant hag a furnez.

1925
Référence : BILZ2 p.138

Ez vihanik, va c'halon ha va spered a dride, a lamme hag a frealze, o selaou ar soudarded kozh hag ar bleizi-mor da [sic] zanevellañ traoù mantrus, iskis, fentus, ha lirzhin a-zivout ar broioù pell.

1929
Référence : SVBV p.14

A-greiz m'en em drechalen evel-se, ur youl all a skubas anal griz an enkrez a-ziwar va spered.

1929
Référence : SVBV p.18

War va gwele edon, hogen n'hellis ket distagañ zoken ur pennad kousk, rak war va spered enkrezet e teue, an eil goude egile, hengounioù va zud-kozh, a droen kein dezho, hag eñvoriou va bugaleaj.

1929
Référence : SVBV p.15

Kounañ a ran, na pegen dudius d'ar galon, ha na pegen kaer d'ar spered ha d'an daoulagad, da zaoulagad un arvester pignet war uhelenn Kerargov, gwelout, un hanterkantved a zo, ur skouadrenn meurlistri livet e du ha bevennet gant daou pe dri gelc'h gwenn an tuioù diavaez anezho ; koeñvet o gouelioù damwenn dezho gant an avel-reizh pe rodellet dindan ar fourradoù avel-dro, hag o stekiñ ouzh ar c'herdin hag ouzh ar gwerniou en ur stlakañ gant stroñs ha gant tregern.

1929
Référence : SVBV p.15

troet e spered dezhañ

1931
Référence : VALL pg (homme) aliéné

boud e spered

1931
Référence : VALL pg bête

aet e spered digantañ

1931
Référence : VALL pg (homme) aliéné

sipañ e spered da

1931
Référence : VALL pg (s')appliquer (à)

tuzumadur galloudezhioù ar spered

1931
Référence : VALL pg affaiblissement (des facultés mentales)

bezañ en tu-hont da spered mab-den

1931
Référence : VALL pg (dépasser les) borne(s de l'esprit humain)

bezañ e spered hag e ratozh gantañ

1931
Référence : VALL pg (avoir son libre) arbitre

Ret eo lavarout n'eo ket bet ar ouizieion dallet re alies gant ar strizh-reizhusted; rouez a-walc'h eo, e skiantoù an Natur, lealded-spered ur Shepard hag ur Johnson da skouer, evit ma vo meneget.

1943
Référence : TNKN p63

Ya, gwir eo, neb en em daol re d'ar brederouriezh a zo risklet da goll e spered.

1944
Référence : EURW.1 p63

Ma oa prim Job, lemm e oa ivez e spered ; dont a reas dezhañ ur soñj kaer.

1944
Référence : ATST p.34

Trugarez dit da vezañ moullet ma spered en ur moull ken akord gant gwir spered an drouized wenn hag an delennerien c'hlas.

1944
Référence : EURW.1 p15

Un dilenn paotred dilu, yac’h a spered hag a gorf.

1944
Référence : EURW.1 p.195

Bep an eil, labour spered hag embregerezh korf.

1944
Référence : EURW.1 p.196

Amañ e tremene dirazon istor ma Bro, ar bernioù mein dismantret, ar mogerioù disac'het, ar porrestell distouvet, a oa taolennoù a verke don o merk em spered a vugel kurius.

1944
Référence : EURW.1 p17

Gras d’hon deskadurezh, e kemeremp ar vuhez-se evel ur sport nevez, hag e tisprizemp (en hor spered), ar vicher a soudard.

1944
Référence : EURW.1 p.197

« Speredoù kreñv » a oa neuze e-touez ar yaouankizoù.

1944
Référence : EURW.1 p.197

An Tad Jouan, kemeret e retred gantañ, eus Urzh Tadoù ar Spered Santel, a oa ivez ur c’haozeer dispar war istor kozh ar vro.

1944
Référence : EURW.1 p.209

Em burev bihan, pleget war ar merkoù, war ar c’hontoù, ma spered a nij da lec’h all.

1944
Référence : EURW.1 p.210

Ma lennadurioù a zeue d'am spered, rak dre guzh em boa lennet Alfred de Musset ha Lamartine ; lennet em boa 'Marie', barzhoneg divarvel Brizeug ; evidon, ur barzh a ranke kaout un dousig da ganañ ; ne soñjen ket n'em boa nemet 16 vloaz hanter

1944
Référence : EURW.1 p45-46

« Marichal, marichal, arabat deoc’h kaout re a gred en ho spered. Pa vo c’hoarvezet droug e vo re ziwezhat. Gwelloc’h eo deoc’h chom hep mont di.

1944
Référence : ATST p.114-115

Ar ger "ma-unan" a lakae un tamm koumoul war ma spered, rak betek-hen am boa bet kompagnunezh atav, ma c'herent, ma amezeien, ma c'hendiskibien...

1944
Référence : EURW.1 p78

An eil diaoul. — « Pe pedennoù lavaret diwar beg an teod, hag ho spered o nijal war an avel noz. »

1944
Référence : ATST p.57

Ya ! karet he dije gouzout, gouzout, mes ne ouie netra ebet, netra ; hag ar soñjezonoù spontusañ, terruplañ, strafuilhusañ a rede, a gorolle, a zaoulamme en he spered pennfollet.

1944
Référence : ATST p.53

Petra a lennit evit magañ buhez ho spered, reiñ sav d'hoc'h ene ?

1949
Référence : SIZH p.56

Siwazh ! prim ar spered ha sempl ar c'hig !...

1949
Référence : SIZH p.40

Ober a reas egile un hej d'e skoaz. Ne gare ket nemeur e genvreur, abalamour d'e spered risigner.

1949
Référence : SIZH p.44

Dilevenez e oa e zremm ; e ziabarzh, avat, a verve ennañ buhez ar spered, an hini nemeti a dalve, hag al levenez digemmesk.

1949
Référence : SIZH p.48

- Tenn eo. Doue, avat, a ro E c'hras da herzel. Hogen, ma anzavin ouzhit, me n'eo ket gant va diantegezh em beve[z] nec'h ar muiañ ; gant va ourgouilh, ne lavaran ket. Me 'zo ken bras va lorc'h gant ar soñj e vin beleg ha manac'h, m 'am beve[z] aon da gouezhañ e pec'hed ar spered.

1949
Référence : SIZH p.54

Ha pezh n'oa ket bet anzavet gant ar breur Arturo, kennebeut, re gizidik e elevez, a oa an evezhiadenn a luc'he, a-daolioù, en e spered, evel ma splamme, pa veze digoret ganti, mohera avelaouer Palmira (...).

1949
Référence : SIZH p.56

... A ! nann ! n'oa ket gwir !..: N'o dije ket komprenet e genskolidi, nemet ar breur Alano e vije bet : re lopez e oant, pe re strizh o spered.

1949
Référence : SIZH p.58

Gouzout a ran oc'h deut dirazomp gant ar menoz izelaat ho spered dre sachañ goap warnoc'h ; mes ur gentel a zo da dennañ diouzh hoc'h anzav.

1949
Référence : SIZH p.60

Gwalleur spontus, allas ! allas ! / Darvoud skrijus hag am dallas, / Taolenn euzhus taer o fuilhañ / 'Barzh ma spered d'e strafuilhañ !

1960
Référence : PETO p75

Hogen arabat din touelliñ ma c'henvroiz, hag ec'h anzavan outo, didroidell, ne deo an degouezhioù all a gaver em labour nemet faltazi diwanet en ur spered troet un nebeud gant froudennoù ar varzhoniezh, daoust pegen gwirheñvel e c'hell an darvoudoù-se bezañ.

1960
Référence : PETO p8

Ma c'halon trubuilhet ha ma spered sammet / Ez on chomet mantret ha leun a zouetañs.

1960
Référence : PETO p14

Kint : Doare spered eus un den kintus, diaes en em ober outañ.

1960
Référence : PETO p86

ha neuze ivez pakadoù frazennoù er yezh arnevez-se difetis ha sec'h hag o devoa poan d'ober hent betek spered ar selaouerien

1972
Référence : BAHE niv. 75, p.4

dic'houest da sevel hormonoù ret dezho evit kreskiñ, e chomo ar vugale nammet, a gorf hag a spered.

1980
Référence : BREM Niv. 0, p.5

Ha d'ar mare ma edo an holl sioul-tre en o c'hadorioù-brec'h o sunañ o "apéritif", o varvailhat, pe dalc'het o spered gant ur romant-polis, e voe gwelet al loen roudennet oc'h en em gavout en ur fichañ e lost "Tigr" en e sae nevez, ha n'he devoa ket an doare da zisplijout tamm ebet dezhañ.

1985
Référence : DGBD p195

Kennerzhet e voen gant ar c'heloù-se, hag e c'hellis mont evel-se, un tamm divec'hiet va spered, da Loperc'hed da sikour va mamm da brientiñ douar evit lakaat sivi.

1985
Référence : DGBD p5

Klask a rae enebiñ, met sammet e oa e spered gant diougan un drouziwezh didec'hus.

2012
Référence : DJHMH p.62

E Breizh, a-raok an XIIIvet kantved, e oa bet an taolioù arnod gotek kentañ diouzh doare arz gotek Bro-Anjou dreist-holl, gwall zisheñvel e spered diouzh goteg Pariz (nev iliz-veur Sant-Maloù da skouer).

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 8

Da ziwezhañ ez eus fellet din komz diwar-benn an dra-se pa'z eo gwir ez eo alies ar goulenn kentañ a vez savet ouzhin, evel pa vije dastumet holl an oberenn veur-se en un draig aet "a-dreuz" e-kerzh ar savidigezh. Un dismantr spered din !

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 23

Trapenn d'ar strizhder spered-se e voe echuet ilizoù meur zo en un stil na zeree e nep doare nag ouzh ar vro nag ouzh ar mare ma oa bet danzeet an iliz orin.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 19

Ouzhpenn se e rank ar giton embann perak eo ac'hubet ar savadur, a-drugarez d'ul lugan sklaer ha soñjet brav evit ma c'hallfe skeiñ ar speredoù e-pad pell.

2015
Référence : DISENT p81

Diaes eo sammañ an traoù-se war tachenn ar politikerezh, rak broudañ a ra an dud d'en em vac'hañ e-barzh ur sistem e-lec'h ma ra fae an eil renkad sokial ouzh egile, ur sistem a ouennelouriezh a spered, ur mod boutin da gevredigezhioù direizh an hiniennoù d'en em lakaat da varnerien kalet [galet], strizh ouzh dislavaroù ar re all met morse ouzh o dislavaroù dezhe o[-]unan.

2015
Référence : DISENT p64

"Ur spered diaes a zen a oa," emezañ a-benn ar fin.

2015
Référence : EHPEA p43

"Evit distennañ ma spered eo," a lavar Koula d'en em wennañ.

2015
Référence : EHPEA p20

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux