I.
A. KOZH
1. Ti ha madoù daou bried, ur c'houblad.
Un tiegezh kaer zo ganto.
2. Mererezh madoù un ti.
Emell eus an tiegezh : e mont en-dro an ti, er mererezh anezhañ.
B. Atant.
Kerangov a oa unan eus ar gwellañ tiegezhioù a oa er vro.
&
Ent strizh
Savadurioù un atant.
Lakaet e voe an tan en tiegezh. Deuit d'ober tro an tiegezh hag an douaroù.
DHS. feurm, menaj, merouri, plas, tachenn.
C.
1. Hollad an dud a vev en hevelep ti, pe stroll tiez diwar an hevelep atant, an hevelep danvez.
2. Bara tiegezh : graet er gêr.
&
Penn-tiegezh : den zo e penn un tiegezh, un atant.
HS. ozhac'h.
&
Plac'h tiegezh : implijadez a ra war-dro an ti.
HS. matezh.
3. Ober tiegezh ub. : kempenn e di.
[1924] Pa chome er gêr, e roe dezho he aotre da vont da c’hoari gant ar re all, e-pad ma veze oc’h ober he ziegezh.
4. Dre heveleb.
Ruskennad gwenan.
Pa varv ar vamm e varv an tiegezh war un dra ganti.
5. Ent strizh
Hollad an dud kar a vev en hevelep ti.
DHS. tiad.
II.
1. Stroll tud, anezhañ daou bried pe ur c'houblad o vevañ an eil gant egile.
Trouz zo savet en tiegezh : etre an daou bried.
&
Trl.
Hanter diegezh, hanter tiegezh : pried ub., den a vever gantañ, ganti. Kemer un hanter tiegezh : dimeziñ. Kaout ub. da hanter diegezh.
&
(impl. hep gm.)
Feurmiñ tiegezh : bezañ dimezet, bevañ an eil gant egile.
2. An tad, ar vamm hag o bugale.
Un tiegezh a bemp. Tiegezhioù bras.
&
(db. ar vugale)
C'hoari tiegezhig : c'hoari bezañ tad pe vamm.
3. Lignez.
Tiegezh Penmarc'h en deus roet d'ar vro brezelourien gadarn.
&
Trl. (impl. da anv hollek)
Den a diegezh vat : zo eus ul lignez uhel, a-zoare.
Ur mab, ur verc'h a diegezh vat. Tud savet a diegezh vat.
HS. familh.
Référence :
GReg
pg domestique (la femme, les enfants, les serviteurs, & les servantes, sous un même chef de famille)
neb piv bennak en deus dizenoret ur verc'h onest, hag a diegezh vat, a zo dalc'het da eureujiñ outi, peotramant d'he argoulaouiñ
nep piou-bennac èn deus disenoret ur verc'h onest, hac a dyéguez vad, a so dalc'het da eureugi oudhy, peotramand d'he argoulaouï
1732
Référence :
GReg
pg (qui a debauché une fille de famille, la doit) épouser (ou la doter)
savet a ouenn vat, a lignez vat, a diegezh vat, a gerent vat, a gerentiezh vat
savet a c'houën vad, a lignez vad, a dyéguez vad, a guerend vad, a guirintyez vad
1732
Référence :
GReg
pg (de bonne) extraction
tiegezh
tyegueah
1732
Référence :
GReg
pg famille (ménage composé d'un chef, & de ses domestiques)
mab, pe merc'h a diegezh vat, a lignez vat
map, pe merc'h a dyéguez vad, a lignez vad
1732
Référence :
GReg
pg (fils, ou fille de) famille
koaniañ a ra en e diegezh, gant tud e di, hag e gerent dost
coanya a ra èn e dyéguez, gand tud e dy, hac e guerent daust
1732
Référence :
GReg
pg (il soupe en) famille
Karantez entre daou vreuzr, pe entre daou vignon, pe entre daou diegezh, &c.
Carantez eñtre daou vreuzr, pe eñtre daou vignoun, pe eñtre daou dyéguez, &c.
1732
Référence :
GReg
pg fraternité
Un ebat Doue eo gwelet penaos e c'houarn an tiegezh.
Un ebat Douë eo guëllet penaus he c'houarn an tyéguez.
1732
Référence :
GReg
pg gouverner (Elle gouverne le ménage à charmer.)
bloavezh mat deoc'h ha tiegezh dilogod
bloazvez mad deo'ch ha tyéguez dilogod
1732
Référence :
GReg
pg année
tud an tiegezh
tud an tyéguez
1732
Référence :
GReg
pg ceux (de la maison), (le) domestique (les domestiques)
tud an tiegezh
tud en tyégueh
1732
Référence :
GReg
pg ceux (de la maison)
Un ebat Doue eo gwelet penaos ez eo gouarnet an tiegezh ganti.
Un ebat Douë eo guëllet penaus ez eo gouarnet an tyéguez gandhy.
1732
Référence :
GReg
pg gouverner (Elle gouverne le ménage à charmer.)
tiegezh
tyéguez
1732
Référence :
GReg
pg domestique (la femme, les enfants, les serviteurs, & les servantes, sous un même chef de famille), famille (ménage composé d'un chef, & de ses domestiques; naissance, extraction, maison), feu (famille, ménage)
Un ebat Doue eo gwelet penaos ez eo kunduet an tiegezh ganti.
Un ebat Douë eo guëllet penaus ez eo cunduet an tyéguez gandhy.
1732
Référence :
GReg
pg gouverner (Elle gouverne le ménage à charmer.)
tiegezhoù
tyéguezou
1732
Référence :
GReg
pg domestique (la femme, les enfants, les serviteurs, & les servantes, sous un même chef de famille), famille (ménage composé d'un chef, & de ses domestiques)
tiegezh
tiégec'h
1850
Référence :
GON.II
pg tiégez
Ned eo ket dizle an tiegezh-hont.
Né d-eo kéd dizlé ann tiégez-hoñt.
1850
Référence :
GON.II
pg dizlé (Ce ménage n'est pas sans dettes).
hanter tiegezh
hanter-tiégez
1850
Référence :
GON.II
pg hanter (-tiégez)
pennoù tiegezh skol
pennou-tiégez-skôl
1850
Référence :
GON.II
pg pennou (-tiégez-skôl)
tiegezh
tiégéac'h
1850
Référence :
GON.II
pg tiégéac'h, tiégez
tiegezh
tiégez
1850
Référence :
GON.II
pg tiégez
tiegezhoù
tiégézou
1850
Référence :
GON.II
pg tiégez
un tiegezh kaer a zo ganto
eunn tiégez kaer a zô gañt-hô
1850
Référence :
GON.II
pg tiégez
re yaouank eo da vezañ e penn un tiegezh
ré iaouañk eo da véza é penn eunn tiégez
1850
Référence :
GON.II
pg tiégez
tiegezh
tiégez
1850
Référence :
GON.II
p.21, livre premier, "ménage".
Rouanez ha re vras, ni pennoù ar c'hêrioù, / Ha ni ive ezhec'h, en hon tiegezhioù, / Ni laka d'ar marv, ni gastiz ar re fall, / Ha ma ve sellet pizh, dreist ar c'hleuz en tu all, / Ve gwelet marteze oc'h ober meur a dra / A lakafe ar vein en-dro domp da ruziañ.
Rouanez ha re vraz, ni pennou ar c'heriou, / Ha ni ive ezec'h, enn hon tiegesiou, / Ni laka d'ar maro, ni gastiz ar re fall, / Ha ma ve sellet piz, dreist ar c'hleuz enn tu-all, / Ve gwelet marteze o c'hober meur a dra / A lakafe ar vein enn dro d'omp da rusia.
1867
Référence :
MGK
p84-85
Evel-se ez eo bet kollet / Darn tiadoù tudjentiled, / Tudjentiled ha rouanez / Kouezhet maner kaer o furnezh, / Dre ma kredent ne voa dereat / D'ur vamm itron bezañ mamm vat, / Magañ he mab, he merc'h vihan, / Koll he gened, kaout re a boan, / Bezañ evel ur vamm-diegezh.
Evel-se ez eo bet kollet / Darn tiadou tudjentiled, / Tudjentiled ha rouanez / Kouezet maner kaer ho furnez, / Dre ma kredent ne voa deread / D'eur vamm itron beza mamm vad, / Maga he map, he merc'h vihan, / Koll he gened, kaout re a boan, / Beza evel eur vamm-diegez.
1867
Référence :
MGK
p136-137
Nann : goude an oferenn hag ar gousperoù, goude e foar pe e varc’had, e tistroe dioc’htu d’ar gêr da eveshaat e diegezh hag e labour.
Nann : goude an ofern hag ar gousperou, goude he foar pe he varc’had, e tistroe dioc’htu d’ar gear da evesaat he diegez hag he labour.
1878
Référence :
EKG.II
p.173
Lanzeon a yoa unan eus ar gwellañ tiegezhioù a yoa er vro ; meur a vevel ha meur a blac’h a yoa ennañ.
Lanzeon a ioa unan euz ar guella tiegesiou a ioa er vro ; meur a vevel ha meur a blac’h a ioa enn-han.
1878
Référence :
EKG.II
p.69
Bep bloaz e weled ar vouc’hal hag an tan o tigeriñ frankizennoù er c’hoad, ha diwar ludu al loskadegoù o c’henel parkoù nevez, peurvanoù nevez, hag o sevel tiez nevez da gledouriñ tiegezhioù nevez.
Bep bloaz e weled ar vouc’hal hag an tan o tigeri frankizennou er c’hoad, ha diwar ludu al loskadegou o c’henel parkou nevez, peurvanou nevez, hag o sevel tïez nevez da gledouri tiegeziou nevez.
1923
Référence :
SKET
p.67
Tiegezhioù a-bezh, hag int savet, d’ar beure, en o c’haerañ gant livioù ar vuhez, e-kreiz levenez ha c’hoarzh, flastret ma ’int bet dindan tousmac’h ar stourmadoù, o c’haver d’an noz yen ha dilavar dindan divaskell zu Katubodua.
Tiegeziou a-bez, hag int savet, d’ar beure, en o c’haera gand liviou ar vuhez, e-kreiz levenez ha c’hoarz, flastret ma ’int bet dindan tousmac’h ar stourmadou, o c’haver d’an noz yen ha dilavar dindan diouaskell zu Katubodua.
1923
Référence :
SKET
p.20
Hep mont davet ur ouenn dud all, hep terriñ an disterañ war glanded hor gouenn-ni, e veze kavet, er-maez eus an tiegezh, paotred ha merc’hed yaouank gant kel lies hini a garje kaout kefrisa [...].
Hep mont daved eur ouenn dud all, hep terri an distera war glanded hor gouenn-ni, e veze kavet, er-maez eus an tiegez, paotred ha merc’hed yaouank gant kel lïes hini a garje kaout kefrisa [...].
1923
Référence :
SKET
p.46
Da varv Manos, e vab henañ Ariomanos (2), a anver ivez Kintugenos, a gemeras al lec’h anezhañ e penn an tiegezh.
Da varo Manos, e vab hena Ariomanos (2), a anver ivez Kintugenos, a gemeras al lec’h anezan e penn an tiegez.
1923
Référence :
SKET
p.50
Hag e skeudennont anezhi harp he zroad war ur vaot, oc’h aroueziañ evit ar merc’hed buhez an tiegezh hag an davedegezh.
Hag e skeudennont anezi harp he zroad war eur vaot, oc’h arouezia evid ar merc’hed buhez an tiegez hag an davedegez.
1923
Référence :
SKET
p.101
kenizili an tiegezh
kenizili an tiegez
1923
Référence :
SKET
p.163, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Les membres de la famille".
An aotrou hag an itron a rae eno o ziegezh gant o daou vugel e-pad an hañv ; deut ar goañv ec’h aent da gastell Tremedern, en koadoù bras ar Jaou.
An ôtrou hag an itron a rê eno o ziegez gant o daou vugel e-pad an hanv ; deut ar goanv ec’h ênt da gastell Tremedern, en koajou bras ar Jaou.
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 37, p.807 (Miz Genver 1924)
Rankout a eure ozhac'h an ti mont adarre war ar mor : ret e oa dezhañ bevañ e diegezh.
Rankout a eure ôc’h an ti mont adarre war ar mor : red e oa d’ean beva e diegez.
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)
Hag evel-se, gant poan he c’horf, nerzh he c’halon, Izabel he devoa adc’hraet he ziegezh distrujet gant ar marv, evurus pa selle ouzh he zi, hag ennañ pevar bugel deut da vat.
Hag evel-se, gant poan he c’horf, nerz he c’halon, Izabel he devoa adc’hrêt he ziegez distrujet gant ar maro, evurus pa zelle eus he zi, hag ennan pevar bugel deut da vad.
1924
Référence :
BILZ1
Niv. 40, p.898 (Ebrel 1924)
Pa chome er gêr, e roe dezho he aotre da vont da c’hoari gant ar re all, e-pad ma veze oc’h ober he ziegezh.
Pa chome er gêr, e roe d’ê he ôtre da vont da c’hoari gant ar re all, e-pad ma vije oc’h ober he ziegez.
War an doare ma tenne war-eeun d’an obererezh kelennadurezh an tiegezh gant Iwerzhoniz sellout Joyce, Social History, I, p. 441
War an doare ma tenne war-eeun d’an obererez kelennadurez an tiegez gand Iwerzoniz sellout Joyce, Social History, I, p. 441
1924
Référence :
SKET.II
p.24
Abaoe hon disparti petra a nevez en tiegezh ?
Abaoe hon disparti petra a neve en tiegez ?
1925
Référence :
BILZ2
p.182
Un tammig pelloc’h e kavas ur c’hav all, en pehini ur silienn gozh du he devoa graet he ziegezh.
Eun tammig pelloc’h e kavas eur c’hao all, en pehini eur zilienn goz du he devoa grêt he ziegez.
1925
Référence :
BILZ2
p.140
tiegezh
tiegez
1931
Référence :
VALL
Levrlennadur p VIII
Gwaz mezvier ha gwreg everez, a skarzh buan un tiegezh.
Gwaz mezvier ha gwreg everez, a skarz buan eun tiegez.
1943
Référence :
TOAA
p2
Dimeziñ a ri, sevel a ri tiegezh, hag eürus e vi er barrez vihan-mañ.
Dimezi a ri, sevel a ri tiegez, hag eürus e vi er barrez vihan-mañ.
1944
Référence :
EURW.1
p.209
Piv a lavaro pet dek mil, pet kant mil tiegezh a guitaas Bro ar Franked evit dont da chom e-touez Breizhiz rouesaet ha bihanaet o niver ?
Piou a lavaro pet dek mil, pet kant mil tiegez a guitaas Bro ar Franked evit dont da chom e-touez Breiziz rouesaet ha bihanaet o niver ?
1944
Référence :
EURW.1
p7
Setu eno petra 'oa ul lein ar pardon, en un tiegezh a-zoare a Vreizh-Izel, da ziwezh an XIXvet kantved.
Setu eno petra 'oa eul lein-ar-pardon, en eun tiegez a zoare a Vreiz-Izel, da ziwez an XIXvet kantved.
1944
Référence :
EURW.1
p27
E milin-baper Lokmaria Benac'h e oa bet ganet ha savet, emezañ ; ha goude marv e dad, e oa deut an tiegezh da chom da Sant-Brieg.
E Milin-Baper Lok-Maria-Benac'h e oa bet ganet ha savet, emezañ ; ha goude maro e dad, e oa deut an tiegez da chom da Sant-Brieg.
1944
Référence :
EURW.1
p53-54
Graet e veze e Moullerezh al Leandi Barzhek, levrioù kaer skrivet gant ar wellañ skrivagnerien, levrioù skol, levrioù didu, levrioù micherel ; arc’hant bras a veze gounezet, ha gouestlet holl d’an Emsav, ha da skoazellañ ar varzhed hag o ziegezhioù.
Graet e veze e Moulerez al Leandi Barzek, levriou kaer skrivet gant ar wella skrivagnerien, levriou skol, levriou didu, levriou micherel ; arc’hant bras a veze gounezet, ha gouestlet holl d’an Emsao, ha da skoazella ar varzed hag o ziegeziou.
1944
Référence :
EURW.1
p.213
amañ e ris anaoudegezh gant ur Breizhad, hag a oa, a c'heller lavarout, un amezeg din peogwir e oa eus tiegezh ur marc'hadour hadoù eus Landerne), polis, post hag ospital
Tremenet an dud dre al lec'hioù retañ : maltouterezh
1985
Référence :
DGBD
p44
Kudennoù en doa gant e diegezh marteze?
2015
Référence :
EHPEA
p39
Aesoc'h a-se [na waskañ war an dud] e vez a-drugarez da boell ekonomiezh ar marc'had : breskoc'h-bresk e vez al labourerien ha nebeut-tre a amzer o dez da brederiañ ; dibaouez e vez broudet an tiegezhioù da brenañ ha da veveziñ, ar pezh a zegas dle muioc'h-mui war o chouk hag a redi anezhe da soñjal en amprestoù da resteurel kentoc'h evit er stourm.
2015
Référence :
DISENT
p153
Ha me, merc'h henañ an tiegezh e oa dav din soursial ouzh ma breurezed.