Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
9
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. V.k.e. A. 1. Lakaat udb. da loc'hañ war un ahel, en-dro d'ur c'hreiz. Treiñ un dornikell, ur vreolim. Treiñ an alc'hwez er potailh. Treiñ ur vilin-gafe. 2. Reiñ lusk d'udb. en-dro d'un ahel, d'ur c'hreiz. Treiñ ur rod. & Trl. skeud., dre fent (db. an dud zo klañv abalamour d'an alkool, d'an diskianted) Mont da dreiñ ar rod : bezañ kaset d'an ospital evit bezañ pareet. & Treiñ follennoù, pajennoù ul levr : dilec'hiañ e bajennoù e doare ma teu an enebennoù anezho a oa war-c'horre da vezañ dindan. 3. (dre zave da zornikell ar filmerezioù gwechall) Treiñ ur film : filmañ an arvestoù anezhañ. 4. Dre heveleb. Meskañ an elfennoù a ya d'ober ul liñvenn, ur boued dourennek evit he lakaat, e lakaat da vezañ unvanoc'h. Treiñ ar soubenn war an tan. B. 1. Lakaat udb. d'ober un hanter tro en doare ma'z ay an tu war-c'horre d'ober an tu dindan. Treiñ tu d'udb. Treiñ ar grampouezhenn war ar billig. Treiñ ar foenn da sec'hañ. Treiñ ur pod war e c'henoù. Treiñ udb. penn evit penn, tu evit tu. 2. Trl. skeud. Treiñ mein da sec'hañ : ober labour didalvez. & Kas ub. da dreiñ mein da sec'hañ, kas ub. da dreiñ bili war an aod : e gas diwar-dro. & Na vezañ mui gouest da dreiñ ar c'hef en tan : na vezañ mui mat da netra. & Trein penn d'ar vazh*. 3. Treiñ (an) douar : arat, palat. & Treiñ (un trevad bnk.) e glaz, treiñ glazenn : arat, palat war velchon, heiz, piz-logod, h.a., a-benn drusaat ha temzañ an douar. 4. Diskouez, kinnig an tu zo enep ul lodenn eus e gorf da ub. Treiñ ar penn. Treiñ e gein. & Trl., dre ast. Treiñ e gein, treiñ kein : mont kuit. [1877] Ar vourc’hizien a zo mat d’en em fougeal a-bell ha da ober aon d’an dud diwar ar maez, mes pa ziskouezer an dent dezho, e ouzont brav-bras treiñ kein buan. & Treiñ kein da udb. : mont diwar-dro an dra-se, e zilezel. Treiñ kein d'ar studi. C. Dre skeud. 1. Treiñ udb. diwar, diouzh ub. : lakaat an dra-se da bellaat dioutañ. Troit diwarnomp an teir gwalenn a gastiz : bosenn, kernez ha brezel. Un den am bez bet jeu outañ, e vezan pell o treiñ ma imor dioutañ. 2. Treiñ udb. en e spered : na baouez a soñjal en dra-se. D. 1. Treiñ (ur stêr, ur wazh, h.a.) diwar he red : e lakaat da vont diwar e naoz naturel. HS. distreiñ. 2. Treiñ ar gaoz, treiñ kaoz : mont war ur gaoz all. & Ent strizh Treiñ ar gaoz, treiñ kaoz : mont war ur gaoz all pa vezer lakaet diaes gant an hini emeur ganti. Gwelloc'h en doa kavet treiñ ar gaoz. 3. Cheñch, eskemm. Dav e vo dezho treiñ kezeg e-doug o beaj. Treiñ ti, treiñ annez. Treiñ neuz. Treiñ dilhad. Treiñ mistri. Troet en deus meno. & Trl. skeud. Treiñ kordenn : ober ur soñj all. 4. Degas ur c'hemm en udb. Na dreiñ ur pik diouzh, en udb. 5. ARMEZH Treiñ arc'hant, moneiz : eskemm arc'hant zo en ur moneiz ouzh arc'hant zo en ur moneiz all. 6. RELIJ. Treiñ ub. etrezek, ouzh, war-du Doue, war an tu mat : gounit an den-se da Zoue. Labourat a reas evit treiñ ar vro war-du Doue. E. 1. Trl. (dirak un ar.) Treiñ udb. da, e : treuzfurmiñ udb. e, kas udb., lakaat udb. da vezañ udb. all. Mezit mat bara ha laezh gant ul loa evit o zreiñ da gaot. Treiñ un dachennad douar da aerborzh. Ne c'hallan ket treiñ doare da'm c'helaouenn evit kelo unanig bennak. An heol a vo troet en amc'houloù. • An tan a zroas e glaou. & Treiñ ar c'homzoù en oberoù. & Trl. skeud. Treiñ yod da grampouezh, krampouezh da yod : mont diwar e gaoz. 2. (db. ar c'hig, al laezh, h.a.) Lakaat da vont da goll, da fall. An arnev a dro al laezh. & (db. al laezh) Lakaat da gaoulediñ. Ar goell a dro al laezh. & Trl. (db. an amzer) Treiñ da fall : fallaat. F. Dre ast. Lakaat skridoù, komzoù eus ur yezh en unan all. Boas eo an den-se da dreiñ levrioù estren evit ar vugale e brezhoneg. Treiñ ar galleg e brezhoneg. Treiñ ur romant diwar ar saozneg. & (impl. da ak.) An treiñ : an obererezh lakaat skridoù, komzoù en ur yezh all. G. 1. Durc'haat (2). Treiñ beg al lestr war-du an aod. Daoust pe du e troan ma daoulagad, e welan ar mor. 2. Dre skeud. Lakaat ub. da vezañ douget evit udb. Treiñ spered, soñj, h.a., unan bennak war-du un dra bennak. 3. RELIJ. Treiñ e galon ouzh Doue : dont da vezañ gounezet gant Doue, gant ar feiz. & Treiñ e zaoulagad etrezek an Neñv, ar Werc'hez : soñjal er baradoz, e silvidigezh e ene, pediñ ar Werc'hez. H. 1. Gweañ. Treiñ ur barr moan d'ober un ere d'an hordenn. 2. Treiñ kerdin : kordañ. Evit treiñ kerdin ez eus ur rod gant krogoù bihan. & Ent krenn Amañ e Porzh-Ruz e oa unan a droe. I. (db. al loened bevc'haner) Genel (I 1). Ur giez prest da dreiñ he chas. II. V.g. A. 1. (db. an traoù) Fiñval war ahel pe en-dro d'ur c'hreiz. Treiñ a ra ar wiblenn diouzh an avel. Lakaet en deus ar rod da dreiñ. Treiñ war e ahel. An nor a dro war he marc'hoù. & Trl. skeud. Treiñ a ra ar rod, ar rod a dro : tremen a ra an amzer, kemmañ a ra an traoù. & Treiñ a ra ar voul gantañ, a-enep dezhañ : emañ ar chañs a-du gantañ, a-enep dezhañ. 2. (db. an dud, an traoù) Fiñval evel pa vefe war ahel. Treiñ warnañ e-unan. Treiñ a ra an Douar (warnañ e-unan). & Trl. skeud. Treiñ a ra an Douar : mont a ra ar bed en-dro. Pa vimp marv, e kendalc'ho an Douar da dreiñ. & Treiñ ha distreiñ : treiñ eus an eil tu d'egile a-bep-eil. Treiñ ha distreiñ en deus graet a-hed an noz en e wele. & Dre skeud. Treiñ ha distreiñ : mont ha dont a bep tu. Tro ha distro pezh a gari ! 3. Treiñ en-dro d'udb. : dilec'hiañ a-gelc'h en-dro d'udb. Treiñ a ra an Douar en-dro d'an Heol. & Mont hed-da-hed bevenn diabarzh pe ziavaez udb. betek en em gavout a-nevez el lec'h m'eur loc'het anezhañ. Treiñ a reont en-dro d'ar porzh. Treiñ a ra en-dro d'an ti. 4. Dilec'hiañ a-gelc'h pe dre un hent, ur roud damheñvel ouzh ur c'helc'h. Un nijerez o treiñ en oabl. 5. (db. an dud, al loened) Ober ur fiñv a-dro. Treiñ a reas da welet ar mor. Treiñ a-zehoù, treiñ a-gleiz. Tro, troit ! B. Trl. skeud. 1. Treiñ a ra ma fenn : mezeveliet on, koll a ran ma c'hempouez. 2. (db. ar soñjoù) Treiñ e penn ub., en ub. ober udb. : sevel c'hoant en ub. ober udb. a-wechoù e tro en e benn mont da bourmen pa vez glav. [1877] Job hen dizalias [...]. Mes null e voe dezhañ ; troet e oa e penn ar manac’h distreiñ d’e gouent. & Pa dro en e benn : pa sav c'hoant gantañ. & Evel ma tro en e benn, diouzh ma tro en e froudenn : hervez ar c'hoant a sav gantañ, hervez e froudenn. 3. (db. ar soñjoù) Treiñ e penn ub. : dont a-greiz-holl da spered ub., en un doare dic'hortoz evit an dud all. Petra a dro en e benn ? Hennezh a lavar ar seurt a dro en e benn. [1877] Hag e troas en o fenn ober ur gouel en enor da unan eus ar pennoù kentañ eus an dispac’h, d’an hini anezho a rae muiañ trouz dre ar vro. C. 1. Dre ast. (db. an ardivinkoù, ar c'hefluskerioù) Mont en-dro. Lakaat ar c'heflusker da dreiñ. Delc'her, padout da dreiñ. Paouez a, da dreiñ. Treiñ mat a ra ma c'harr adarre. 2. Trl. skeud. Treiñ a ra ? : troienn a reer ganti evit saludiñ ub. & (db. an darvoudoù) C'hoarvezout. Petra zo o treiñ ? HS. c'hoari. [1878] N’en em chalit ket re, Anna Roue : an traoù ne droint ket marteze ker fall ha ma soñj deoc’h. D. Dilec'hiañ en un amred. Lakaat ar gwad da dreiñ (er gwazhied). HS. redek. III. V.g. A. 1. Mont war an tu-gin, war an tu enep dre ur fiñv graet a-dro. Treiñ a reas ar vag war he genoù. 2. Trl. Durc'haat (1). Treiñ da, etrezek, ouzh, war-du, udb. : durc'haat da ub., udb. Neuze e trojont ouzh ar mor. Ne oar ket ouzh pe du treiñ. Treiñ etrezek ar gwalarn. [1878] Treiñ a reas ouc’h e soudarded all, en u[l] lavaret dezho : — Daou zen muioc’h da lakaat war gont tud ar vro-mañ [...]. [1923] O treiñ ouzh e verc’h, e tiskouezas dezhi an nor. [1949] Ha treiñ dre greiz-tre div renkennad skebell, war-du an tu dehou. 3. Distreiñ. Gwell eo treiñ diwar hanter hent eget ober gwall veaj. B. Trl. skeud. 1. Treiñ ouzh, war-du ub., udb. : en em erbediñ ouzh an den-se, an dra-se. Ar bobl a droas ouzh ar mennozhioù komunour neuze. & Na c'houzout ouzh, war be du treiñ : na c'houzout ouzh piv, ouzh petra en em erbediñ. & War be du treiñ ? : peseurt diviz kemer ? 2. Treiñ etrezek, ouzh, war-du Doue, ur relijion : dont da sevel a-du gant ur gredenn bnk. o pellaat diouzh ar pezh a reer ur fazi anezhañ. & Ent strizh Ren e vuhez hervez kelennadurezh ar relijion gristen. & Treiñ ouzh, war-du ar Werc'hez : en em erbediñ outi. Treiñ a reas war-du enni. 3. Treiñ gant, a-du gant ub., udb. : sevel a-du gant an den-se, an dra-se. Treiñ a rejont gant an enebour. An dud a droas gantañ. E lec'h treiñ a-du ganto, e labour er c'hontrol da bellaat anezho. IV. V.g. A. 1. (db. an hentoù) Dont da vezañ ur roud disheñvel dezhañ. Treiñ krenn, treiñ a-grenn a ra ar straed. 2. (db. an dud, ar c'harbedoù) Dilec'hiañ diouzh korntroioù un hent, ur straed. Dav e vo deoc'h treiñ a-zehoù e korn ar straed ha treiñ a-gleiz diouzhtu war-lerc'h. B. Trl. TREIÑ DIWAR. 1. (db. an dud, ar c'harbedoù, an traezoù war loc'h) Treiñ diwar e hent : pellaat diouzh ar roud ma oa o vont gantañ. 2. Treiñ diwar udb. : klask mirout a vezañ stoket gantañ, a stekiñ outañ. N'en deus ket gallet treiñ diwar ar c'harr. 3. Dre skeud. Treiñ diwar ub. : klask chom hep kejañ outañ, pellaat dioutañ. Honnezh a dro diwarnon pa 'm gwel. & Treiñ diwar al lezenn : na zoujañ dezhi. Bep tro e klaskont treiñ diwar al lezenn vat. & (db. spered an dud) Treiñ diwar al labour : na vezañ ken gant al labour. Treiñ a ra ma spered diwar ma labour a-wechoù. C. Dre ast. 1. (db. emzalc'h an dud) Cheñch. Ar merc'hed a dro ken buan ! & Trl. Treiñ war well : dont da vezañ gwelloc'h e stad. 2. Trl. Dilhad da dreiñ : dilhad fresk da lakaat e lec'h ar re zo lous. 3. Trl. (dirak un ar.) TREIÑ DA, TREIÑ DA VONT : dont da vezañ. Peadra zo da dreiñ da sot. An divizoù a droas da emgannoù. A-nebeudoù e troe he c'harantez da druez. & (dirak un ag.) Emañ an traoù o vont da dreiñ da fall. Treiñ da fall a ray an amzer warc'hoazh. N'o deus ket bet amzer ar c'herez da dreiñ da ruz, & (dirak un av.) Troet eo an avaloù da ruziañ. & (dirak un anv danvez) Treiñ e, da : dont da vezañ. Treiñ e maen. Bleud an diaoul a dro e brenn. & (db. un anv loen pe un anv boud) Treiñ a rae e bleiz bep loar nevez. Mar kendalc'hez da livañ du ar vuhez e troy da Vamm yaouank da Vater Dolorosa. 4. Dont da gaout un neuz disheñvel. Kregiñ a ra ar c'haol treiñ : kregiñ a reont da bomañ. 5. (db. ar c'hig, ar frouezh, ar foenn, h.a.) Mont da goll. Mirout ouzh ar vioù e gor da dreiñ. & Ent strizh (db. al laezh) Trenkañ. Lakaat al laezh da dreiñ. DHS. tarzhañ. D. (db. ar bronneged parez) Gwilioudiñ. Ar vuoc'h zo prest da dreiñ. Ur gazeg klañv zo da dreiñ. Ne droint ket a-raok o amzer. DHS. dozviñ, gadañ, balan, koleniñ. V. V. em. EN EM DREIÑ. A. 1. En em dreiñ : ober ur fiñv a-dro ; cheñch tu. En em droet eo war an tu all. En em drein war-du udb. 2. Dre skeud. RELIJ. (dirak un ak.) En em dreiñ etrezek, ouzh, war-du : sevel a-du gant ur gredenn bnk. o pellaat diouzh ar pezh a reer ur fazi anezhañ. En em dreiñ etrezek, ouzh, war-du Doue, ar Werc'hez, ur relijion. & Ent strizh Dont da vezañ kristen, ren e vuhez hervez kelennadurezh ar relijion gristen. Dilezel a reas ar plijadurioù hag en em droas a-zevri ouzh Doue. B. 1. En em dreiñ e : dont da gaout neuz ur boud all, un dra all. Bez' en em droas en ur pesk. Ar skrivell en em droas en ur c'hoad bodennek. C. 1. En em dreiñ gant : en em zibab gant. O lezel a reas d'en em dreiñ gant ar patatez. & Ent krenn En em dreiñ : en em zibab (gant udb.). Hennezh en em droy. 2. En em dreiñ ouzh ub. : en em gemer gant. Gouzout a oar en em dreiñ outo. & En em dreiñ da ober udb. : en em gemer e doare pe zoare evit e ober. Penaos en em dreiñ da reiñ ar marv dezhañ ? 3. En em dreiñ da ober udb. : en em lakaat d'e ober, stagañ d'e ober.

Exemples historiques : 
147
Masquer la liste des exemples

treiñ war-dro

1499
Référence : LVBCA p197 ('environner, tourner autour')

treiñ

1499
Référence : LVBCA p197 (torner)

treiñ war-dro

1499
Référence : LVBCA p197 ('environner, tourner autour')

treiñ war-dro

1499
Référence : LVBCA p197, 204 (enuironner)

25. Dispozet hag ordrenet oa ar rodoù-mañ hevelep feson : div anezhe a droe kontrel d'an div arall parfors ha neuze kement a vefe entreze a vefe dispennet ha munudet.

1576
Référence : Cath p20

treiñ war-dro

1659
Référence : LDJM.1 pg tournoier

treiñ

1659
Référence : LDJM.1 pg trei

troet

1659
Référence : LDJM.1 pg troet

treiñ ouzh Doue

1659
Référence : LDJM.1 pg (se) conuertir

treiñ a-gostez

1659
Référence : LDJM.1 pg gauchir

treiñ distreiñ

1659
Référence : LDJM.1 pg piroueter, tordre, tourner, translater, viruolter

troet en deus e gein deomp

1732
Référence : GReg pg (il nous a tourné) casaque

troet ha distroet

1732
Référence : GReg pg circuler (parlant du sang)

treiñ ha distreiñ

1732
Référence : GReg pg circuler (parlant du sang)

treiñ ger evit ger un aotor bennak en ul langaj all

1732
Référence : GReg pg gloser (interpreter, traduire)

troet en deus kein deomp

1732
Référence : GReg pg (il nous a tourné) casaque

troiñ a-gostez

1732
Référence : GReg pg biaiser (n'agir pas sincérement)

troet a-gostez

1732
Référence : GReg pg biaiser (n'agir pas sincérement)

treiñ e c'houzoug da ur re

1732
Référence : GReg pg (tordre le) cou (à quelqu'un)

Treiñ a ra e-c'hiz ur jilouetenn.

1732
Référence : GReg pg girouette (Il va comme une giroüette, parlant d'un homme leger, inconstant.)

trei var un tu all

1732
Référence : GReg pg detourner

Treiñ a ra e-c'hiz ur wiblenn.

1732
Référence : GReg pg girouette (Il va comme une giroüette, parlant d'un homme leger, inconstant.)

pe e lec'h ez in-me ? pe e tu ez troin-me ?

1732
Référence : GReg pg deviendrai (-je ? où irai-je ?)

troet ger evit ger un aotor bennak en ul langaj all

1732
Référence : GReg pg gloser (interpreter, traduire, pp.)

treiñ a-grenn

1732
Référence : GReg pg (tourner tout) court

treiñ ger e c'her un aotor bennak en ul langaj all

1732
Référence : GReg pg gloser (interpreter, traduire)

Treiñ a ra evel an avel.

1732
Référence : GReg pg girouette (Il va comme une giroüette, parlant d'un homme leger, inconstant.)

an eil mudurun war behini e fenter e tro ar bed

1732
Référence : GReg pg antarctique

troet ger e c'her un aotor bennak en ul langaj all

1732
Référence : GReg pg gloser (interpreter, traduire, pp.)

treiñ

1732
Référence : GReg pg (faire un) asnon

goude-se e troot a-zehoù

1850
Référence : GON.II pg trei

troit a gleiz dre ar vanell

1850
Référence : GON.II pg banel

Troit a-zehou

1850
Référence : GON.II p.90, livre second, « Tournez à droite ».

N'eo ket troet war an tu mat.

1850
Référence : GON.II p.97, livre second, "Il n'est pas tourné du bon côté".

Troit ouzh ho mamm.

1850
Référence : GON.II p.97, livre second, "Tournez-vous vers votre mère".

Treiñ a reas ganti.

1850
Référence : GON.II p.97, livre second, "Il se déclara pour elle".

Ne ra nemet treiñ ha distreiñ.

1850
Référence : GON.II pg distrei (Il ne fait que tourner et retourner).

N'eo ket kre a-walc'h ar bugel-se evit treiñ an dornell.

1850
Référence : GON.II pg dournel, dournikel (Cet enfant n'est pas assez fort pour tourner la manivelle).

treiñ

1850
Référence : GON.II pg trei, trôein, trôi

troiñ

1850
Référence : GON.II pg trei, trôi

troet

1850
Référence : GON.II pg trei

deut da dreiñ ar rod

1850
Référence : GON.II pg trei

treiñ a rejomp an enebourien

1850
Référence : GON.II pg trei

troit-eñ war an tu gin

1850
Référence : GON.II pg trei

troet eo al laezh

1850
Référence : GON.II pg trei

treiñ ger e c'her

1850
Référence : GON.II pg trei

troiñ

1850
Référence : GON.II pg trei, trôein

treiñ

1850
Référence : GON.II pg treûza

N'hellan ket lakaat va c'hornigell da dreiñ

1850
Référence : GON.II pg kornigel (Je ne puis pas faire tourner ma toupie, mon sabot).

Ur c'hroashent a gavot, hag e troot a-gleiz.

1850
Référence : GON.II.HV pg kroaz-heñt (Vous trouverez un carrefour, et vous tournerez à gauche).

Ouzh ar mojennoù-mañ en doa dudi; sellet a rae alies ouzh ar re anezho en doa troet e galleg, pa oa er skol; e levrig zoken a gase gantañ d'e bark, ha pa oa dilabour, en tenne dioc'h e c'hodell, hag ez ae a-gostez d'e lenn dindan ur wezenn bennak : ken a lakeas en e benn treiñ lod anezhañ e brezhoneg.

1867
Référence : MGK Rakskrid VI

An dud a gav dezho ez int holl bremañ fur, / N'o deus ezhomm a Zoue, emañ ganto e stur / Hag e c'hallont ober, 'vel ma tro en o fenn.

1867
Référence : MGK p91

Goude-se e voent troet e gregach gant Ezop, e latin, gant Faedr, e brezhoneg kozh gant sant Kadoù, e galleg kozh gant un itron a reer Mari a Vro-C'hall anezhi, e galleg nevez gant Yann ar Feunteun, ar barzh brudet, hag en diwezh, en hon amzer-ni, e brezhoneg adarre, gant Rikoù ha gant an aotrou Gwezbriant

1867
Référence : MGK Rakskrid VI

— « Asa ! souezhet on o welet ne c'halfen, / Me pinvidik-peurfonn, merer an aotrou Doue, / Me laka an amzer da dreiñ ganen ivez, / Ne c'halfenn-me ket kaout gwinizh, kerc'h ha segal / Kement hag ar re-ze zo kozh tieien fall ?»

1867
Référence : MGK p90

« Ar ouiziegezh o deus ganto ned a da goll, / Rak, goude barr-arnev, ma tispak kaer an heol, / M'o c'hlev o lavaret : « Ann Aotrou-Doue, hon Tad, / A c'hoar gwell evidomp bemdez petra zo mat ; / Kemeromp 'ta hep klemm an amzer 'vel m'emañ, / An hini dro ar bed a labour da gentañ ! »

1867
Référence : MGK p92

A-barzh nebeut, eus al lec’h ma sone an taolioù-se, e weled o sevel eus a-rez ar mor betek tregont pe daou-ugent troatad en aer, ur c’houlaouenn vras, pe evit lavaret gwell, ur voul-dan, hag a lugerne en ur dreiñ hag en ur zistreiñ, a bep tu, a-gleiz hag a-zehou, atav war-zu an douar, evel pe dije c’hoant da furchañ kement toull kuzh a oa er c’herreg a vir ouc’h ar mor don da zont war an douar bras.

1877
Référence : EKG.I. p.95

Ha Loull ar Bouc’h, petra 'oa deuet da vezañ e-pad m’edo ar chouanted o treiñ an traoù, en e di, war an tu war-enep, o klask kaout krog ennañ ?

1877
Référence : EKG.I. p.124

Ar paour a oa e-kichen an nor a astennas ivez prim e zorn ; kregiñ a reas gant hast en tamm bara, ha ker buan e troas kein d’an ti.

1877
Référence : EKG.I. p.150

Hag e troas en o fenn ober ur gouel en enor da unan eus ar pennoù kentañ eus an dispac’h, d’an hini anezho a rae muiañ trouz dre ar vro.

1877
Référence : EKG.I. p.174-175

Ar soudarded a gave ken aes mont en o hent evel chom da glask trabas ouc’h an Aotrou Breton, hag a droas ker buan kein evit mont d’an iliz.

1877
Référence : EKG.I. p.246

Ar vourc’hizien a zo mat d’en em fougeal a-bell ha da ober aon d’an dud diwar ar maez, mes pa ziskouezer an dent dezho, e ouzont brav-bras treiñ kein buan.

1877
Référence : EKG.I. p.264

Kerkent an eor a voe savet, al lien a voe astennet war ar gwernioù, hag al lestrig bihan a droas penn war-zu Bro-Saoz ha kein da zouar Breizh-Izel.

1877
Référence : EKG.I. p.24

Her gouzout a rit kerkoulz ha me, tud difeiz ne droont james kein da ijin ebet, mat pe fall, evit dont a benn eus o zaol : pep hent a zo mat dezho gant ma c’hellint "tapout" o c’hrog.

1877
Référence : EKG.I. p.3-4

Eno e weljont un dra bennak o treiñ hag o tistreiñ.

1877
Référence : EKG.I. p.40

Troomp hor penn rag heugiñ a ra ar galon…

1877
Référence : EKG.I. p.41

Job hen dizalias [...]. Mes null e voe dezhañ ; troet [e] oa e penn ar manac’h distreiñ d’e gouent.

1877
Référence : EKG.I. p.51

Pleget e benn, [e] oa evel ar bleiz : ne selle nag uhel nag izel, nag a-gleiz nag a-zehou, mes treiñ ha distreiñ a rae a bep tu, e zaoulagad a yoa deuet da vezañ ruz evel daou gef-tan.

1877
Référence : EKG.I. p.57

Al loen blenier, a yoa Roundell e hanv, en doe aon hag a droas war e giz ; al loen kleur a reas ar memes tra.

1878
Référence : EKG.II p.176

A-barzh nemeur ec’h en em gavas en hon touez Olier Conseil, eus a Sant-Nouga, hag a lavaras deomp en doa graet Canclaux, gant e soudarded, bandennoù a zaou-ugent pe hanter-kant den, hag a c’haloupe ar vro en u[l] laerezh kement a gavent, hag en ur gregiñ en dud evit o c’has d’ar prizon pa droe en o fenn.

1878
Référence : EKG.II p.16

Ha me tostaat ouc’h an tan, treiñ ha distreiñ outañ a-dreñv, a-raok hag a-gostez. Ne voen ket pell evit bezañ sec’h, rak eno e oa bernioù glaou, herrder ganto, evel n’oc’h eus gwelet biskoazh.

1878
Référence : EKG.II p.31

Treiñ a ris war va c’hof da sellet e ginou ar puñs, ha goude bezañ lakaet va dorn war va skouarn evit selaou gwelloc’h, e klevis ar c’homzoù-mañ : — Piv bennak e vec’h, e teuit a-berzh Doue. Deuit da reiñ sikour d’an neb en deus poan hag a varvo amañ anez.

1878
Référence : EKG.II p.49

Janed ar Go a yoa dija barbouellet he fenn : ar gwel a gement-se a droas naet he gwad.

1878
Référence : EKG.II p.72

N’en em chalit ket re, Anna Roue : an traoù ne droint ket marteze ker fall ha ma soñj deoc’h.

1878
Référence : EKG.II p.80

Azezañ a reas en hor c’hichen : pep hini ac’hanomp a droas outañ, digor hon divskouarn.

1878
Référence : EKG.II p.102

Abalamour da se e trois krenn war-zu ar penn all, da lost an ti.

1878
Référence : EKG.II p.137

O klevet se, e savas c’hoarzh e-touez ar soudarded all ; ar c’habiten e-unan a rankas treiñ e gein da c’hoarzhin.

1878
Référence : EKG.II p.146

Treiñ a reas ouc’h e soudarded all, en u[l] lavaret dezho : — Daou zen muioc’h da lakaat war gont tud ar vro-mañ, rak ma karje hennezh, an hoc’h bihan penn kalet-se, bezañ lavaret deomp ar pezh a c’houlennemp digantañ, ne vije ket c’hoarvezet kement-mañ.

1878
Référence : EKG.II p.164

Nemet da antronoz vintin, / E tro an treo[ù] war an tu-gin : / Chetu Fluteg krenn difunet, / O Yudal ‘vel un den daonet : / “Janed, Janedig, ma fried, / Ma sikouret, mar em c’haret !" /

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Hogen evit se e vezo dezhe ret bezañ poellek en o enklaskoù gant aon rak digemeret tud dibenn, pe re yaouank a spered, pe gouest da dreiñ enep d'ar vro.

1909
Référence : REZI p.19

troet eo da evañ

1909
Référence : BROU p. 432 (il a un penchant à la boisson)

Pa dro em penn

1909
Référence : BROU p. 432 (quand il me prend fantaisie, quand cela me tourne tête)

Pa dro em fenn

1909
Référence : BROU p. 432 (quand il me prend fantaisie, quand cela me tourne tête)

Deut a-damdost ar voull-dan, e welas anezhi o treiñ neuz : daouhanteriñ a reas evel ur graoñenn hag e teuas er-maez anezhi un den yaouank mentek, blev lugernus dezhañ, kaer nemet taer e gened, a lakeas e droad er ribl-mor.

1923
Référence : SKET p.111

Treiñ diwar e garnoù

1923
Référence : SKET p.160, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Faire volte-face (quadrupède à sabots)".

O vezañ m’oa an azen pe zamanavezet pe zianav d’ar Gelted, e tro Segobranos ar roue e ziskouarn azen en ur roue e ziskouarn marc’h.

1923
Référence : SKET p.15

Ra droio rodoù e girri lenkr ha diwigour, ra vo e-ratre e vinvioù-labour hag e vevelien niverek ha doujus.

1923
Référence : SKET p.25

Er feur-se ivez e vezo bet Atir ha Mâtir ur melezour deomp d’e lakaat dirak selloù o gourvibien, ar re, o treiñ kein d’an evadurioù a oa diwarno hon tadoù yac’h hag evurus (da lavarout eo an dour hag al laezh), n’hellont ken hiziv kavout a-walc’h ar mez hag ar bier, hag a werzh kement o deus, a ro kement a biaouont, da gaout digant marc’hadourien estren ul lestrad hepken eus an evaj-se, ruz ha dinerzhus, a vez farlotet gant dorn ganas Kreisteiziz (2).

1923
Référence : SKET p.49 (p.197, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 49, [...] lin. 4 kent an dibenn, e lec’h « kement o deus » lenn « kement o devez ». )

Na roit dezhañ da bried nag ho c’hoar, nag ho merc’h, nag ho karez, ha na aotreit ket e veskfe e wad gant hoc’h hini, e trofe da fall an dud yaouank dre brezegennoù ha largentezioù, e savfe e vouezh e kuzuliadegoù an tiegezh, e bodadegoù ar boblad.

1923
Référence : SKET p.53

Hanter-leuniañ ne rejont ken ; a-walc’h dezho e voe avat ! ha Derkeia, he doa nac’het evañ, a welas o treiñ kerkent doare he div c’hoar.

1923
Référence : SKET p.103

Gant un dorn e talc’has anezhañ a-c’hwen e gorf hag, o treiñ ouzh e verc’h, e tiskouezas dezhi an nor.

1923
Référence : SKET p.104

A-walc’h e oa gant ar c’has lakaet en dour dre o lostoù d’ober d’ar c’hokedig treiñ war e c’henou.

1923
Référence : SKET p.110

Ifig a rae e vamm-gozh outañ. Penaos Ifig a droas en Bilzig ? Ar paotr n’oa ket evit digej mat e anv : Ifig… Izig… Dizig… Bizig…

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.811 (Miz Genver 1924)

Ha Vindosêtlos kerkent ha mouchañ e zaoulagad gant e zorn, gorren prim e horell, treiñ kein d’ar prad ha tec’hout dre ar c’hoad !

1924
Référence : SKET.II p.34

Ha da stouiñ dezhi en em droas gwez bras, krennwez ha brousgwez, hag an holl bodadoù geot.

1924
Référence : SKET.II p.55

Un devezh ar c’hure a gasas ar paotr gantañ d’e gambr, hag eno e tiskouezas dezhañ, war un delienn baper, gant ur bluenn, liv enni, penaos treiñ, distreiñ pep lizherenn.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1025 (Gouere-Eost 1924)

"kemmañ" [...] ; ivez "treiñ".

1924
Référence : SKET.II p.120 « Geriadurig », "Changer".

Hogen diwall mat n’hel lakafes da ziboaniañ ar re na vevont nemet evit drougober, rak neuze ouzhit-te da-unan en em drofe ar bir ha pulluc’het e vefes gantañ.

1924
Référence : SKET.II p.61

Lakaet ez eus diwar ur frazennad gant Aristokrates n’oa ket a-walc’h gant an drouized kelenn war brederouriezh ha doueoni, — ur c’helenn na veze kaset da bell nemet evit an danvezioù drouized ; — hogen e stumment ouzhpenn an holl uhelidi yaouank d’emellout er vuhez ha d’ober brezel, o sankañ, war un dro, en o speredoù ur gredenn doueüs o zroe d’ober fae war ar riskloù hag ar marv [...].

1924
Référence : SKET.II p.25

Pa droazhi, ne droi nag ouzh tan, nag ouzh heol, nag ouzh loar, nag ouzh kanevedenn, nag ouzh stered, nag ouzh avel.

1924
Référence : SKET.II p.26

Oh ! ma karje sant Eflamm bezañ bet roet dezhi ur pried, Soazig a vije bet ur vamm vat, ur wreg a urzh hag a-zoare. Ha bremañ ?… bremañ e troio gant he aele.

1925
Référence : BILZ2 p.137

Na c’hwi, lenner pe lennerez aketus a zo, a vefe evit divinout penaos e troio ar gaoz-mañ ?…

1925
Référence : BILZ2 p.151

Met o divhar, laosk ha blank dindane, ne vezent ket evit o dougen, ha peurliesañ ar piladegoù, ar c’hannadegoù a droe en kas.

1925
Référence : BILZ2 p.123

Karet en dije bet bezañ en e wele, kousket mat, e-lec’h bezañ azezet war bazenn skalieroù Sant-Eflamm, ha mall n’en devoa ket da vont gant an hent a dro en-dro da Roc’h-al-Laz.

1925
Référence : BILZ2 p.125

War va gwele edon, hogen n'hellis ket distagañ zoken ur pennad kousk, rak war va spered enkrezet e teue, an eil goude egile, hengounioù va zud-kozh, a droen kein dezho, hag eñvoriou va bugaleaj.

1929
Référence : SVBV p.15

treiñ war-du

1931
Référence : VALL pg acheminer

treiñ en ub.

1931
Référence : VALL pg (s')aviser

treiñ davet

1931
Référence : VALL pg (s')acheminer (vers)

treiñ da gaout

1931
Référence : VALL pg (s')acheminer (vers)

treiñ an eostoù

1931
Référence : VALL pg assoler

treiñ

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXV, s'aigrir, altérer, (mettre) bas

troet war

1931
Référence : VALL pg (s')adonner

troet ouzh

1931
Référence : VALL pg (s')adonner

en em dreiñ war

1931
Référence : VALL pg (s')adonner

kan treiñ war gleiz

1931
Référence : VALL pg antistrophe (théâtre grec)

pa droas ennañ ober

1931
Référence : VALL pg (s')aviser

troet

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXV

troet da

1931
Référence : VALL pg (s')adonner

troet eo

1931
Référence : VALL pg accoucher (elle a accouché)

treiñ ouzh Doue

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXVI

treiñ mein da sec'hañ

1931
Référence : VALL pg bagatelle

treiñ etrezek

1931
Référence : VALL pg (s')acheminer (vers)

treiñ war-zu

1931
Référence : VALL pg acheminer

An Ao.Ao. Corven ha Caouissin a dro ar selloù war an teatr, en deus kalz d'ober, e Breizh, a-benn bezañ stummet diouzh ar vicher en gweler oc'h ober hiriv e lec'h all : prezeg d'an dud a-vremañ, 'n un doare bev, krenn, nerzhus.

1935
Référence : BREI niv. 425/1c

Evel-se en doa gourc'hemennet Gambetta, gant aon na zeuje d'an arme-se dont da vezañ unan Chouanted ha treiñ 'enep da Frañs e-lec'h difenn anezhi.

1944
Référence : EURW.1 p12

O parroz vinniget Karnoed, parroz ar c'harnelioù evel ma troan da anv, dit ma bennozh ha ma meuleudi.

1944
Référence : EURW.1 p15

— « Ro buhe' din ». Reiñ buhe' a oa lakaat an doupi da dreiñ.

1944
Référence : EURW.1 p22

Treiñ ha distreiñ hep gallout kousket, ha klevout kalz o roc'hal : ar re-se a oa dinec'h.

1944
Référence : EURW.1 p33

Pa voemp deut barrek da lenn ha da dreiñ mat a-walc'h kembraeg e brezhoneg hag e galleg, setu ni c'hoant dimp da vont uheloc'h c'hoazh, ha kemerout bep a goumanant da Cymru 'r Plant, gazetennig ar vugaligoù, renet gant an Doktor Morgan Edwards.

1944
Référence : EURW.1 p61

Paourkaezh beleg yaouank ; ar brederouriezh en doa troet e benn dezhañ un tammig ouzhpenn, klañvidik e oa, ha klevet em eus keloù e varo nebeut a vloavezhioù goude.

1944
Référence : EURW.1 p63

Bennozh Doue ivez d'an Ao. dieller eus an Aodoù-an-Hanternoz hag en deus roet din alioù fur a-zivout meur a anv-lec'h diaes da dreiñ e brezhoneg.

1944
Référence : SAV niv. 30, p84

Gwelout a reer diwar ar gorre ur vro eus ar re gaerañ a vez kavet e Bro-Gernev : ar stêr Aon o treiñ hag o tistreiñ lezirek en un draonienn c’hlas, tour Sant Iduned, war an tu kleiz ; war an tu dehou tour bras hag hini bihan Pleiben ; dirak, du-hont, pell, tuchenn Sant Mikael, ar menez uhelañ e Breizh ; ha, tro-war-dro, douaroù pinvidik evit brasañ plijadur ar gouerion.

1944
Référence : ATST p.44

Ha Lom da bolevat ha da bolevat start. Ar vag, avat, e-lec’h mont war-eeun d’an tu all, a droas he fri war-du Kastellin.

1944
Référence : ATST p.95

Treiñ ha distreiñ a ra ar paotr dindan e zilhad-wele [sic, zilhad-gwele].

1949
Référence : SIZH p.38

Treiñ a rae an eur.

1949
Référence : SIZH p.65

Treiñ a rae e benn, bep an amzer, - n'oa ket evit mirout; - war-du chapel Itron Varia ar Rozera, ma teue eben da zaoulinañ, bep abardaez, war an derez-vaen, ouzh an aspled.

1949
Référence : SIZH p.63

Pa chomas trumm a-sav, hag eñ gant e dorch en e zorn hag e skubellig-blu [sic] dindan e gazel, ha treiñ dre greiz-tre div renkennad skebell, war-du an tu dehou.

1949
Référence : SIZH p. 37

Kaer en deus treiñ ha distreiñ, ne zeu ket ar c'housked dezhañ. Re domm eo en e logig. Hag atav an tan en e wad. Diwiskañ a ra e roched. Sevel a ra. Emañ e noazh-pilh en noz teñval-dall. Ur vezh dudius a laka e gorf da skrijañ.

1949
Référence : SIZH p.51

An traoù da fall[,] trumm zo troet, / D'am farrezioniz n'on mui tad. / D'am c'hure didou [int] 'n em roet, / Ac'hanon ken ne reont stad.

1960
Référence : PETO p28

Tri den en em zistag dioutañ [ar gward a-araok] da dreiñ er porzh hag er presbital e-lec'h ma 'z int deuet da glask ar person.

1960
Référence : PETO p66

Ar re-mañ eta, a oa deut, nec'het un tamm anezho oc'h en em c'houlenn penaos e trofe an abadenn ar wech-mañ.

1980
Référence : BREM Niv. 1, p. 4

Kinniget e voe din mont d'ober un esa, ar pezh a roje tu din da gaout ur vicher ma troje an traoù war an tu mat ganin.

1985
Référence : DGBD p6

An droukchañs a c'hell treiñ en eurvad neuze, a lavaran ennon-me, en ur ziskenn betek ma burev gant ar bignerez.

2015
Référence : EHPEA p23

Distokañ a ran hag un tammig pelloc'h e troan a-gleiz da vont gant straed Tivón betek straed Petrou Ralli.

2015
Référence : EHPEA p15

Penaos e vez evezhiet ha diwallet al lec'h : kameraioù, vijiled, porrastell a c'hallfe degas ur gudenn, kleier-galv, orjal-dreinek ha dorioù-tredan, troiadoù-evezhiañ ar boliserien, pegeit zo d'ar c'homiserdi tostañ evit gouzout an amzer ho po a-raok ma en em gavfe ar polis war al lec'h, pe, er c'hontrol, a-benn pegeit e teuy d'ho sikour ma trofe fall an traoù abalamour da enebourien feuls...

2015
Référence : DISENT p74

Lavaret em boa dezhi dont tre evit ma rojen dezhi ur werennad dour met treiñ kein he doa graet ha tec'het e oa kuit d'ar red.

2015
Référence : EHPEA p75

Pa gomze eus livadennoù e troe en un den all, ganin zoken.

2015
Référence : EHPEA p56

Ha dav e vefe laoskel e c'hwervoni da zispakañ, treiñ e fulor e kasoni, klask ober mezh d'an dud gant komzoù drouk ?

2015
Référence : DISENT p64

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux