Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
10
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. (db. an dud pe al loened) A. 1. (db. an dud) [1499, 1732, 1850, 1909, 1927, 1931, 1985] Pep hini eus ar pemp ezel zo e dibenn dorn an den. Troc'het en deus ar paotrig e viz. Lakaet en deus ar walenn war bize wreg. [1732] Diskouez un den gant e viz. [1985] Diskouez ul linenn gant va biz. Ur walenn viz. [1732] Melloù ar biz. Kaout poan en e viz. An eil biz, ar pevare biz, ar biz hirañ. Bruzhunañ udb. gant e vizied. Plegañ e viz. & Trl. skeud. Kouezhañ e viz en e zorn : bezañ dipitet. & [1927] Ober biz da ub. : e c'hourdrouz o sevel ar biz. & Bezañ e viz er wask : bezañ lakaet diaes. & Poazhañ, skaotañ e viz : faziañ groñs. & Ken gwir ha ma'z eus pemp biz war ma dorn : gwir-tre. & Bezañ moan e vizied : bezañ pizh. & Bezañ kamm, kromm e vizied : bezañ laer. & Kammañ e vizied war udb. : laerezh udb. & Lienañ* ar biz kontrol. & Trl. skeud. (db. an dud) Bizied ar gernez : den pizh. & Trl. skeud. (db. an ardivinkoù, ar gwikefreoù) Bezañ evel ma biz em genoù : bezañ laosk an eil pezh en egile. & Trl. PEMDEZ, dre fent. Ar biz warn-ugent : ar c'halc'h. & (gant ur spizer) [1927] Biz-ar-vagerez, [1927] biz-liper : biz-yod. Biz-ar-galon : biz-gwalenn. 2. Dre ast. (db. an dud) [1499] Biz-troad. Biz an troad. 3. Dre ast. (db. al loened pevarzroadek pe daoudroadek) Pep hini eus an izili zo e dibenn ar pavioù. Pavioù ar marc'h n'o deus nemet ur biz. B. Dre ast. (db. loened-mor zo) A-WECHOÙ. [1909, 1927] Pav ar c'hranked pe al ligistri. Bizied bras al legestr : e veudoù. II. (db. ar plant) 1. [1927] Kreskenn droellennek a dalvez da blant zo da grapañ ouzh un harp. Bizied ar winienn. 2. [1927, 1931] Hugenn. III. Dre skeud. (db. an traoù) 1. (db. ar binvioù) [1732, 1927] Beg hir ha lemm. Ur forc'h tri biz. Bizied ar rastell. Bizied an heskenn. HS. dant. 2. (db. an eurieroù pe db. ar mentelioù) [1927, 1931] Barrennig vetal voan a dalvez da ziskouez an eur war dremm un eurier pe ar pouez war ur ventel. Goustadik e troe bizied an horolaj. Biz ar ventel. HS. nadoz. 3. KOZH [1732] Bizoù.

Exemples historiques : 
95
Masquer la liste des exemples

bez an troad

1499
Référence : LVBCA p23, 37, 198 (orteill du pie)

biz

1499
Référence : LVBCA p37 (doy)

Inkontinant ez welas ur mell ag ur bez he dorn prezantet dirazañ, peheni a gomeras gant devosion bras hag a zigasos d['ar] monaster.

1576
Référence : Cath p25

biz

1659
Référence : LDJM.1 pg doigt

biziad

1659
Référence : LDJM.1 pg doigt

bez

1659
Référence : LDJM.1 pg bés

bez

1659
Référence : LDJM.1 pg doigt

mell eus ar bez

1699
Référence : Har. pg an, biz, eus, mell (article du doigt)

Neuze ar gwaz a laka ar walenn-se war biz ar vaouez, evit ma ouezo-hi kerkoulz penaos ne dle james he c'halon kaout afeksion evit den all ebet endra vevo war an douar an hini ma teu hor Salver eus e reiñ dezhi.

1727
Référence : IN p336

biziad fourchetez

1732
Référence : GReg pg fourchon (Fourchon, pointe d'une fourchette, p.)

biz fourchetez

1732
Référence : GReg pg fourchon (Fourchon, pointe d'une fourchette.)

beziad forc'h

1732
Référence : GReg pg fourchon (une des pointes d'une fourche, p.)

bez forc'h

1732
Référence : GReg pg fourchon (une des pointes d'une fourche)

biziad

1732
Référence : GReg pg fourchon (une des pointes d'une fourche, p.)

gouvezet un dra war bennoù e vizied

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

gouzout un dra war bennoù e vizied

1732
Référence : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

war-hed daou viz diouzh an lagad

1732
Référence : GReg pg (a deux) doigts (de l'oeil)

stlakañ an biziad

1732
Référence : GReg pg (faire du bruit avec les) doigts

diskouez gant ar bez

1732
Référence : GReg pg (montrer au) doigt

treuz ur biz

1732
Référence : GReg pg (le travers d'un) doigt

mell ar biz

1732
Référence : GReg pg (article du) doigt

joentroù ar biziad

1732
Référence : GReg pg (jointures des) doigts

bizied-treid, beziad an treid

1732
Référence : GReg pg doigt (de pié)

bizi-bu

1732
Référence : GReg pg (le petit) doigt (ou l'auriculaire. burlesq.)

bez

1732
Référence : GReg pg a, anneau, doigt, fourchon (une des pointes d'une fourche)

ar biz bihan

1732
Référence : GReg pg (le petit) doigt (ou l'auriculaire)

bez ar galon

1732
Référence : GReg pg (le quatrième) doigt (ou le medecin)

forc'h he deus tri bez

1732
Référence : GReg pg a

ar bevare biz

1732
Référence : GReg pg (le quatrième) doigt (ou le medecin)

ar biz kreiz

1732
Référence : GReg pg (le) doigt (du milieu)

ar pevar bez hag ar meud

1732
Référence : GReg pg (les quatres) doigts (& le pouce)

an eil biz

1732
Référence : GReg pg (l'indice ou l'index) [pg doigt]

touch gant penn ar biz

1732
Référence : GReg pg (toucher du) bout (du doigt)

touch gant penn ar bez

1732
Référence : GReg pg (toucher du) bout (du doigt)

biziad

1732
Référence : GReg pg doigt

biz

1732
Référence : GReg pg anneau, doigt

kontañ war e vizied

1732
Référence : GReg pg compter (sur ses doigts)

Ar vijil a zo noazus deoc'h: eme ar medisin da un den klañv, ha n'en defe droug nemet e penn e viz.

1732
Référence : GReg pg (le maigre vous est) contraire (dit d'abord le medecin)

biziad

1732
Référence : GReg pg doigt

kropet eo hall va bizied gant an urloù

1732
Référence : GReg pg (la goutte m'a rendu les doigts tous) crochus

an eil biz

1850
Référence : GON.II pg bîz (l'index).

ar biz bihan

1850
Référence : GON.II pg bîz (le petit doigt).

ar pevare biz

1850
Référence : GON.II pg bîz (le doigt annulaire).

bez

1850
Référence : GON.II pg béz (Voyez "bîz", premier article : Doigt, partie de la main ou du pied de l'homme. La dent d'un croc, etc. Hors de Léon "béz").

biz

1850
Référence : GON.II pb bîz (Doigt, partie de la main ou du pied de l'homme. La dent d'un croc, etc.) bizik-ha-bizik + p.19, livre premier, "doigt".

biz ar yod

1850
Référence : GON.II pg bîz (l'index).

biziad

1850
Référence : GON.II pb bîz (Doigt, partie de la main ou du pied de l'homme. La dent d'un croc, etc. Pl.) + p.19, livre premier, "des doigts".

Droug em eus em biz.

1850
Référence : GON.II pg bîz (J'ai mal au doigt).

Gant e vizied en deus e vruzunet.

1850
Référence : GON.II pg bruzuna (Il l'a froissé entres ses doigts).

ur biz d'an divac'h a zo torret

1850
Référence : GON.II pg divac'h

un draen a zo aet em biz

1850
Référence : GON.II pg dréan, draen

Ar riv a gropo ho piziad

1850
Référence : GON.II pg kropa

Biziad krogek en deus

1850
Référence : GON.II pg krôgek

Ho tiskouez ar ra gant ar biz.

1850
Référence : GON.II p.96, livre second, "Il vous montre au doigt".

Ar bav a vir na bleg e viziad.

1850
Référence : GON.II pg baô (L'engourdissement l'empêche de plier les doigts).

biz ar bizoù

1850
Référence : GON.II pg bîz (le doigt annulaire).

Derc’hel ar biz en tan da zeviñ a zo diaes-meurbet ; klevet kontañ deoc’h o toareoù fall n'eo ket kalz aesoc’h.

1877
Référence : EKG.I. p.57

Ar gwel a gement-se a lakeas kement a zroug e Lokristiz, ma kemerjont pep a bennad-bazh da skeiñ war ar soudarded en ur grial : — Soudarded disakret, hon tud-kozh-ni a soube o biziad er piñsin-se evit kemeret dour binniget, ha c’hwi a laka ho kezeg da evañ ennañ ?

1878
Référence : EKG.II p.81

biz

1909
Référence : BROU p. 206

kraf un dorn, ur bez

1909
Référence : BROU p. 218 (la largeur d'une main, d'un doigt)

Dre loc’hañ a nerzh trumm e vrec’h zehou e tennas war-dreñv davet e skouarn kordenn e wareg hag e tiflipas diouti e vizied.

1923
Référence : SKET p.113

Tremen a eure en he c’hichen, ha, gant un taol krib, he deus faoutet dezhañ biz bihan e zorn dehou.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.948 (Mae 1924)

« War-lerc’h ar strollad tud-se e teue ur plac’h he blev melen a-fuilh war he divskoaz... Burzhud n’oa ket kignet dezhi he bizied, gant garv e skoe he daouzorn an eil ouzh egile. »

1924
Référence : SKET.II p.38, Notenn 4.

hud ar pennoù bizied

1924
Référence : SKET.II p.132 « Geriadurig », "Magie du bout des doigts (sur ce procédé de divination, voir D’Arbois, Intr. p. 249-52)".

Daouzek plac’h yaouank, dispak o blev war o divskoaz, a gerzhe war-lerc’h ar c’harr ; hag e ouelent, e leñvent, e skoent o daouarn an eil ouzh egile gant kement a nerzh ma ’z oa burzhud na vrevent melloù o bizied.

1924
Référence : SKET.II p.38

Ha pa vez yen an amzer, gleb an dilhad, kropet an daouarn, an ivinrev er bizied, m’en asur deoc’h, n’eo ket ar vicher un dibab evit ur pennhêr pinvidik.

1925
Référence : BILZ2 p.104

biz ar youdoù

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

biz bihan

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

biz-yod

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

biz-ar-vagerez

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

pevare biz

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

bez

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

biz

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

ober biz

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

ar biz-yod

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

eil biz

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

da viz

1927
Référence : GERI.Ern pg b

bizied

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

bizied

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

biz-meud

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

biz liper

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

biz hirañ

1927
Référence : GERI.Ern pg biz

Debret ar pred, lipet al loaioù, hor bizied hag hor mourennoù, dastumet hor c'hontilli en hor godelloù ha graet bep a reuziad breugeudiñ, m'en em daolas [evit daolis] war va gwele.

1929
Référence : SVBV p.13

gwalennoù biz

1931
Référence : VALL pg anneau

biz

1931
Référence : VALL pg aiguille (de montre, d'horloge), baie

biziad

1931
Référence : VALL pg aiguille, baie

bizied

1931
Référence : VALL pg aiguille, baie

dreist-penn-biz

1931
Référence : VALL pg acquit

gwalenn viz

1931
Référence : VALL pg anneau

Sachañ war an divjod gant e zaou viz ; ha skeiñ taolioù reolenn war-du diavaez an dorn.

1944
Référence : EURW.1 p21

Un devezh, ma oa digouezhet ar simbolenn ganin, hag aon ganin tapout pevar daol gwalenn war ma bizied, ha pinijenn goude skol, em boa stlapet ar votezig en ur puñs.

1944
Référence : EURW.1 p21

Diskaret ar galoch, ar gwenneien, -pe ar boutonoù-, a chome 'n he c'hichen hep stlabezañ, a veze d'an hini en doa he diskaret gant unan eus e dri bez.

1944
Référence : EURW.1 p23

Kaset he devoa beg he bizied mistr divaneget d'he muzelloù, hag o astennet davetañ goude-se, prim.

1949
Référence : SIZH p.46

Evidon-me, ar pezh am eus gwelet atav va labourerien nevez o souezhiñ gantañ eo e c'hellen, en ur ziskouez ul linenn gant va biz (gant harp ar c'hompas, anat eo) en em gavout el lec'h am boa dibabet war ur wazh-dour all bennak.

1985
Référence : DGBD p64

Ar sae-gambr a lakae anezhe da wiskañ. An hevelep hini e oa atav. P'he roe din da walc'hiñ em beze doñjer o stekiñ outi. Kemer a raen anezhi gant pennoù ma bizied hag he zeuler er gannerez.

2015
Référence : EHPEA p75

Note d'étude

Lenn a reer e GON.II eo "béz" ur stumm eus "biz" graet gantañ er-maez eus Bro-Leon.

Étymologie

Termen testeniekaet e henvrezhoneg dindan ar stummoù "bes" pe "bis"; "bes" e krennvrezhoneg. Ger kar d'ar c'hembraeg "bys".

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux